บทที่ 6 จริยธรรมในวิชาชีพ ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับจริยธรรม ความหมายของจริยธรรม ความสําคัญของจริยธรรม องคประกอบของจริยธรรม ประเภทของจริยธรรม คุณลักษณะของจริยธรรม
จริยธรรมในการประกอบอาชีพ ความหมายที่เกี่ยวของกับจริยธรรมในการประกอบอาชีพ ความสําคัญของในการประกอบอาชีพ องคประกอบของในการประกอบอาชีพ จริยธรรมที่ควรปฏิบัติสําหรับการประกอบอาชีพ พระราชบัญญัติคอมพิวเตอร
จริยธรรมคอมพิวเตอร ความหมายของจริยธรรมคอมพิวเตอร จริยธรรมที่เกี่ยวของกับคอมพิวเตอร ขอกําหนดเกี่ยวกับจริยธรรมคอมพิวเตอร พระราชบัญญัติคอมพิวเตอร
จุดประสงค บอก
2
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
บทนํา ปจจุบันนี้จะพบเห็นขาวเกี่ยวกับอาชญากรรมตามหนาหนังสือพิมพ ในสื่อวิทยุ และสื่อโทรทัศนทั่วไป สาเหตุหนึ่งที่ทําใหเกิดปญหาตาง ๆ เหลานี้คือ การขาดคุณธรรม จริยธรรมในจิตใตสํานึก ซึ่งมีผลมาจาก ปจจุบันเปนยุคแหงเทคโนโลยี ซึ่งมีการนําเอาเทคโนโลยีดานตาง ๆ เขามาใชในการดําเนินชีวิตประจําวัน รวมถึงหนวยงานตาง ๆ ไมวาจะเปนหนวยงานภาครัฐ หรือหนวยงานภาคเอกชน หรือแมแตสถาบันการศึกษา ตาง ๆ ก็นําเทคโนโลยีเขามามีสวนในการจัดการเรียนการสอน อีกทั้งยังเปนยุคของโลกไรพรมแดน สามารถ ติดตอสื่อสารกันไดภายในเวลาไมถึงเสี้ยววินาที โดยเชื่อตอผานเครือขายอินเตอรเน็ต และในปจจุบันนี้ไดกาว ล้ําเขาสูยุคการติดตอไรสาย ทุกคนสามารถติดตอสื่อสารกันไดเพียงแคมีโทรศัพทมือถือเพียงเครื่องเดียว สามารถใชบริการไดทุกอยาง ถึง แม วาการสอนในป จ จุ บันจะเนนปลูก จิตสํานึก ดานคุณธรรมจริยธรรมใหกับผู เรี ยน แตดว ย ความกาวหนาทางเทคโนโลยีและจากการเปดรับวัฒนธรรมจากประเทศตาง ๆ มากมาย ทําใหเยาวชน หรือ วัยรุนในปจจุบันนี้มีอิสระทางดานความคิดมากขึ้น ดังนั้นการจัดการเรียนการสอนควรสอดแทรกเนื้อหา ทางดานจริยธรรมในทุก ๆ วิชา
6.1 ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับจริยธรรม 6.1.1 ความหมายของจริยธรรม ไดมีผูกลาวถึงความหมายของคําวา “จริยธรรม” ไวอยางหลากหลาย แตคําอธิบายเหลานั้นสวน ใหญก็มีความหมายใกลเคียง ดังนั้น จึงขอเสนอความหมายของจริยธรรมพอสังเขป ดังนี้ ราชบัณฑิตยสถาน (2545) ใหความหมายของ “จริยธรรม” ไววา เปนธรรมที่เปนขอปฏิบัติ ศีลธรรม กฎศีลธรรม ชัชชัย คุมทวีพร (2541) ใหความหมายของ “จริยธรรม” ไววา เปนปรัชสาขาหนึ่งที่เกี่ยวของกับ องคประกอบทางจริยธรรมของมนุษย สะทอนใหเห็นถึงความประพฤติที่ดีและไมดีของคนในสังคม ชวยใหเรา สามารถแยกแยะพฤติกรรมที่ดีและพฤติกรรมที่ไมดไดอยางชัดเจนมากยิ่งขึ้น จริยธรรมจึงเปนเสมอือน แนวทางหรือหลักปฏิบัติของมนุษยในสังคม วิทย วิศทเวทย และเสฐียรพงษ วรรณปก (อางถึงใน ชัชพรรษ ฟูอินหลง. 2545: 179) ให ความหมายของ “จริยธรรม” ไววา เปนหลักธรรมคําสอนวาดวยความประพฤติ เปนหลักใหบุคคลยึดถือใน
บทที่ 6
จริยธรรมในวิชาชีพ
3
วศิน เพิ่มทรพัย และวิโรจน ชัยมูล (2548) ใหความหมายของ “จริยธรรม” ไววา เปนแบบแผน ความประพฤติหรือความมีสามัญสํานึกตอสังคมในทางที่ดี โดยไมมีกฎเกณฑตายตัว ชึ้นอยูกับกลุมสังคมหรือ การยอมรับในสังคมนั้น ๆ เปนหลัก โดยสวนใหญจริยธรรมจะเกี่ยวของกับการคิดและตัดสินใจไดวาสิ่งไหน ควร-ไมควร ดี-ไมดี ถูก-ผิด กลาวโดยสรุป “จริยธรรม” หมายถึง พฤติกรรมการแสดงออก พฤติกรรมการปฏิบัติของบุคคล ที่แสดงใหเห็นถึงการกระทําในสิ่งที่ถูกตองและอยูในกรอบของศีลธรรม ถือในการประพฤติปฏิบัติตนใหเปน คนดี สามารถคิดและตัดสินใจไดวาสิ่งไหน ควร-ไมควร ดี-ไมดี ถูก-ผิด 6.1.2 ความสําคัญของจริยธรรม จริยธรรมเปนสิ่งสําคัญในสังคมที่จะนําความสุขสงบและความเจริญกาวหนามาสูสังคมนั้น ๆ เพราะเมื่อคนในสังคมมีจริยธรรม จิตใจก็ยอมสูงสง มีความสะอาดและสวางในจิตใจ จริยธรรมเปนความประพฤติ การกระทําและความคิดที่ถูกตองดีงาม รวมถึงการทําหนาที่ของ ตนใหครบถวนสมบูรณ เวนในสิ่งที่ควรละเวน ประกอบการและดํารงชีวิตอยางฉลาด ดวยสติและปญญา รู เหตุรูผลรูกาลเทศะ กระทําทุกอยางดวยความรอบคอบ เสียสละอุทิศตน มุงมั่นและบากบั่น ความสําคัญของจริยธรรม จึงเปนเครื่องมือยุทธศาสตรของชาติ และ สังคมเครื่องชี้วัดความ เจริญความเสื่อมของสังคมจริยธรรมเปนเรื่องที่จําเปนยิ่งสําหรับทุกคน ทุกหมูเหลาและทุกอาชีพ สังคมจะอยู รอดและเปนสุขได ก็ดวยจริยธรรม 6.1.3 องคประกอบของจริยธรรม 1) ระเบียบวินัย (Discipline) การที่สังคมจะมีระเบียบวินัย ในสังคมจะตองประพฤติปฏิบัติ ตนใหเปนไปตามขอตกลงของสังคม อันไดแก กฎหมาย จารีต ประเพณี 2) สังคม (Society) การรวมกลุมกันเปนสังคมหรือประกอบกิจกรรมใด ในสังคมก็ตาม จะตองมีแบบแผน มุงเนนหรือเห็นแกประโยชนสวนรวม 3) อิสระเสรี (Autonomy) การมีอิสระเสรีนั้นสังเกตไดจากการที่บุคคลในสังคมมีเสรีภาพใน การปกครองตน 6.1.4 ประเภทของจริยธรรม
4
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
1) จริยธรรมภายนอก เปนจริยธรรมที่บุคคลแสดงออกทางพฤติกรรมภายนอกที่ปรากฏให เปนที่สังเกตเห็นไดอยางชัดเจน เชน ความรับผิดชอบ ความเปนระเบียบเรียบรอยความมีวินัย การตรงตอเวลา เปนตน 2) จริยธรรมภายใน เปนจริยธรรมที่เกี่ยวของกับความรูสึกนึกคิดหรือทัศนคติของบุคคลิตาม สภาพของจิตใจและสภาวะแวดลอม เชน ควงาใมซื่อสัตย ความยุติธรรม ความเมตตากรุณา ความกตัญู กตเวที เปนตน 6.1.5 คุณลักษณะของจริยธรรม คุณลักษณะของจริยธรรมเปนสิ่งที่แสดงลักษณะเฉพาะของจริยธรรมเพื่อใหเห็นเดนชัดในดาน หนึ่งและมีความแตกตางจากจริยธรรมดานอื่น ๆ ทั้งนี้มีหนวยงานที่เกี่ยวของกับการจัดการดานการศึกษา หลายหนวยงาน ไดกําหนดโครงสรางจริยธรรม พรอมทั้งกําหนดคุณลักษณะของจริยธรรม ไวดั้งนี้ 1) ความรับผิดชอบ หมายถึง การปฏิบัติหนาที่อยางตั้งใจ มีความละเอียดรอบคอบ มีความ พากเพรียรพยายามเพื่อใหงานหรือภาระที่รับผิดชอบอยูบรรลุผลสําเร็จตรงตามเปาหมาย 2) ความซื่อสัตย หมายถึง การประพฤติปฏิบัติตนอยางตรงไปตรงมา ตรงตอความเปนจริง ทั้ง การ วาจา ใจ ตอตนเองและผูอื่น 3) ความมีเหตุผล หมายถึง การรูจักใชสติปญญา ไตรตรอง คิดใครครวญ หรือพิสูจน สิ่งใด สิ่งหนึ่งใหประจักษ โดยไมผูกพันกับอารมณ และความยึดมั่นในความคิดของตนเอง 4) ความกตัญูกตเวที หมายถึง ความรูสึกสํานึกในบุญคุณของบุคคลผูมีอุปการะคุณ หรือสิ่ง อันมีคุณตอมนุษยเรา และแสดงออกถึงความสํานึกในบุญคุณนั้นดวยการตอบแทนคุณ อาจกระทําดวยสิ่งของ หรือการกระทําอยางนอบนอม 5) ความอุตสาหะ หมายถึง ความพยายามอยางยิ่งยวด เพื่อใหบรรลุผลสําเร็จในการงานหรือ กิจกรรมที่ทําดวยขยันขันแข็งกระตือรือรน อดทน ถึงแมจะประสบปญหาหรืออุปสรรคขัดขวางก็ไมยอมแพ และไมยอทอ 6) ความสามัคคี หมายถึง ความพรอมเพียงเปนนําหนึ่งใจเดียวกัน การใหความรวมมือในการ กระทํากิจกรรมอยางใดอยางหนึ่งใหสําเร็จลุลวงดวยดี โดยคํานึงถึงประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชน สวนตัว รวมทั้งมีความรักในหมูคณะของตน 7) ความมีระเบียบวินัย หมายถึง การควบคุมความประพฤติของตนเองใหปฏิบัติไดอยาง ถูกตองและเหมาะสมกับจรรยามารยาททางสังคม กฏ ระเบียบ ขอบังคับ กฏหมายและศลีธรรม การแบงปนแกคนที่ควรใหดวย 8) ความเสียสละ หมายถึง การลดละความเห็นแกตัว ทรัพยสิน กําลังกาย และกําลังปญญาของตนเอง 9) ความประหยัด หมายถึง การใชสิ่งของหรือใชจายอยางระมัดระวังและพอเหมาะพอควร เพื่อใหเกิดประโยชนสูงสุด ไมฟุงเฟอ ฟุมเฟอยจนเกิดฐานะของตน
บทที่ 6
จริยธรรมในวิชาชีพ
5
10) ความยุติธรรม หมายถึง การปฏิบัติตนดวยความเที่ยงตรง การพิจารณาเรื่องราวตางๆ จะตองอยูบนพื้นฐานของความเปนจริง ไมมีความลําเอียงหรือเขากับฝายใดฝายหนึ่ง 11) ความเมตตากรุณา หมายถึง ความรักใครปรารถนาจะใหผูอื่นเปนสุข และมีความสงสาร อยากจะชวยใหผูอื่นพนจากความทุข กลาวโดยสรุป จริยธรรมเปนหลักหรือแนวทางของความประพฤติของมนุษยในสังคมใหอยูรวมกัน อยางสงบสุ ข เป นสิ่งจําเป นที่ ทั้ง คุณคาและประโยชน อยางมากมายแกบุคคลทั้งระดับครอบครัวไปจนถึง ระดับประเทศชาติ จริยธรรมประกอบดวยองคประกอบ 3 องคประกอบที่สําคัญคือ ระเบียบวินัย สังคม และ อิสระเสรี การแบงประเภทของจริยธรรมแบงไดแบบกวาง ๆ 2 ประเภท คือ จริยธรรมภายนอก ไดแก จริยธรรมภายใน ไดแก จริยธรรมมีแหลงที่มาจากดตนกําเนิดหลายสาขาดวยกัน คือ ดานปรัชญา ศาสนา วรรณคดี สังคม และการเมืองการปกครอง และจากรากฐานที่กลาวมาจึงคอย ๆ พัฒนามาเปนจริยธรรม
6.2 จริยธรรมในการประกอบอาชีพ 6.2.1 ความหมายที่เกี่ยวของกับจริยธรรมในการประกอบอาชีพ 1) งาน (Work) เปนคําที่มีความหมายกวางขวางมาก ใชกันตั้งแต การปดกวาด ถูบาน ไป จนกระทั่งถึงงานที่ทําในสํานักงาน ที่มีระยะเวลากําหนดไวแนนอน เชน 9.00 น. ถึง 17.00 น. 2) อาชีพ (Occupation) หมายถึงกิจกรรมที่เกี่ยวของกับงานทุกประเภทที่เกี่ยวของกับ องคประกอบทางดนเทคนิค เศรษฐกิจ และสังคม 2) วิชาชีพ (Professional) วิชาชีพนั้นเปนการทํางานอาชีพที่ตองใชทักษะและการฝกในขั้นสูง เทานั้น กิจกรรมที่เรียกวาวิชาชีพจะตองไดรับการพัฒนาและปรับปรุงแกไข เพื่อใหเกิดประสิทธิภาพ 6.2.2 ความสําคัญของจริยธรรมในการประกอบอาชีพ จริยธรรมเปนมาตรฐานความประพฤติของมนุษยจะเกิดขึ้นไดตองอาศัยความสัมพันธระหวาง จรรยา คือความประพฤติ และธรรม คือเครื่องรักษาความประพฤติ การประกอบอาชีพใดๆ ก็ตาม ผู ประกอบอาชีพจะตองคํานึงถึงผลตอสังคมภายนอกเสมอทั้งนี้ก็จะตองไมใชความรูความสามารถในทางที่ผิด หากประกอบอาชีพโดยไรจริยธรรมผลเสียหายจะตกอยูกับสังคมและประเทศชาติ ฉะนั้นจริยธรรมจึงมี บทบาทสําคัญอยางยิ่งที่จะลดปญหาที่อาจจะเกิดขึ้น ความสําคัญของจริยธรรม มีดังนี้ 1) ชวยใหผูประกอบอาชีพแตละสาขาไดใชวิชาชีพในทางที่ถูกตองเหมาะสม และประโยชนตอ สังคมและประเทศชาติ 2) ชวยควบคุมและสงเสริมใหผูประกอบอาชีพทํางานอยางมีประสิทธิภาพ โดยมีความสํานึก ในหนาที่และความรับผิดชอบในงานของตน
6
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
3) งานสงเสริมและควบคุมการผลิต และการปฏิบัติงานใหมีคุณภาพเปนที่เชื่อถือและไววางใจ ไดในเรื่องของความปลอดภัยและการบริการที่ดี 4) ชวยสงเสริมใหผูประกอบอาชีพไมเอารัดเอาเปรียบผูบริโภค และไมเห็นแกตัว ทั้งนั้น จะตองยึดหลักโดยคํานึงถึงผลกระทบที่จะเกิดแกผูบริโภคเสมอ 5) ชวยใหวงการธุรกิจของผูประกอบอาชีพมีความซื่อสัตย ยุติธรรม และมีความเอื้อเฟอตอ สังคมสวนรวมมากขึ้น 6.2.3 องคประกอบของจริยธรรมในการประกอบอาชีพ อารเธอร ซอลซ (Arthur Sals) นักสังคมวิทยาชาวเยอรมัน ใหทัศนะในเรื่ององคประกอบของ งานอาชีพทุกประเภทไววามีองคประกอบหลัก ๆ ดังนี้ (ดํารง ฐานดี. 2536: 3) 1) ตองเปนกิจกรรมที่ใชกําลังกายหรือใชกําลังสมอง หรือใชทั้งกายและกําลังสมองในการ จัดการ เพื่อผลิตอยางมีระบบ 2) ตองเปนกิจกรรมที่ทําแลวไดผลตอบแทนกอใหเกิดเปนรายได เพื่อนมาใชจายในการดํารง ชีพ 3) ตองเปนงานที่ยอมรับของคนในสังคม โดยไมขัดตอขนบธรรมเนียม ประเพณี และ ศีลธรรมอันดีงาม 4) ตองเปนงานที่สุจริตและไมขัดตอกฎหมาย และผูประกอบอาชีพตองมีจริยธรรมในการ ประกอบอาชีพดวย 6.2.4 จริยธรรมที่ควรปฏิบัติสําหรับการประกอบอาชีพ 1) จริยธรรมที่ผูประกอบอาชีพควรประพฤติ หลักในการยึดถือปฏิบัติของผูประกอบอาชีพทั่ง ไปพึงการกระทําเพื่อความเจริญกาวหนาในอาชีพของตน และรวมมือรับผิดชอบในสังคม ควรมีดังนี้ 1.1) ความซื่อสัตยสจุ ริต และมีความรับผิดชอบตอสังคม 1.2) การมีจริยธรรมตอสิ่งแวดลอม 1.3) ความนาเชื่อถือและความปลอดภัยในบริการ 1.4) การมีจรรยาอาชีพและดําเนินกิจการอยางมีคุณภาพ 1.5) การสรางสัมพันธภาพที่ดีตอลูกคา 1.6) การเคารพสิทธิและรักษาผลประโยชนของผูอื่น 1.7) การใชจริยธรรมในการติดตอสื่อสาร 1.8) การสรางสัมพันธภาพกับชุมชน 1.9) การสรางวินัยในการประกอบอาชีพ
บทที่ 6
จริยธรรมในวิชาชีพ
7
1.10) การดําเนินงานอยางถูกตองตามกฎหมาย 1.11) การใหแหลงขอมูลขาวสารอยางถูกตอง 1.12) การประกอบอาชีพดวยความขยันหมั่นเพียร 2) วิธีการสรางจริยธรรมในการประกอบอาชีพ ตองอาศัยการฝกฝนเปนหลัก ปจจุบันนี้โลกเรา กําลังมีปญหาดานศีลธรรม ปญหาการขาดคุณธรรม จริยธรรมในหลาย ๆ อาชีพ ฉะนั้นจะตองมีการพัฒนาสิ่ง ที่มีอยูแลวใหดียิ่งขึ้น และสรางเสริมตอสิ่งที่ยังขาดอยูใหมีขึ้น วิธีการนํามาใชสรางจริยธรรมสามารถทําได ดังนี้ 2.1) การอบรมตามหลักของศาสนา 2.2) การปลูกฝงพฤติกรรมที่พึงประสงค 2.3) การสอนใหรูจักความเมตตาตอผูอื่น 2.4) การสรางคานิยมที่พึงประสงค 2.5) การใชอิทธิพลของกลุมใหเกิดความคลอยตาม 2.6) การใชหลักมนุษยสัมพันธ 2.7) การจัดสิ่งแวดลอมและประสบการณในทางที่ดี 3) การนําจริยธรรมไปใชในงานอาชีพของนักสื่อสารมวลชน ผูประกอบอาชีพจะตองดําเนิน กิจการของตนดวนการนําหลักจริยธรรมนํามาใชควบคูกับหลักในอาชีพของตน และควรปฏิบัติใหสอดคลอง กับแนวปฏิบัติตามหลักวิชาชีพ ดังนี้ 3.1) จริยธรรมของนักสื่อสารมวลชน 3.2) มีความสุจริตตอวิชาชีพ ไมเห็นแกอามิสสินจาง 3.3) เสนอขาวหรือขอมูลตามหลักฐานและความเปนจริง 3.4) ยกยองเทิดทูนสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย 3.5) คํานึงถึงประโยชนของสังคมสวนรวมมากกวาของตนเอง 3.6) มีความรับผิดชอบตอขอมูลหรือขาวที่เสนอออไป 3.7) วางตัวเปนกลางไมเปนเครื่องมือของฝายหนึ่งฝายใด
6.3 จริยธรรมคอมพิวเตอร 6.3.1 ความหมายของจริยธรรมคอมพิวเตอร จริยธรรม หมายถึง "หลักศีลธรรมจรรยาที่กําหนดขึ้นเพื่อใชเปนแนวทางปฏิบัติ หรือควบคุม การใชระบบคอมพิวเตอรและสารสนเทศ" แตในทางปฏิบัติแลว การระบุวาการกระทําสิ่งใดผิดจริยธรรมนั้น
8
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
6.3.2 จริยธรรมที่เกี่ยวของกับคอมพิวเตอร เมื่อพิจารณาถึงจริยธรรมเกี่ยวกับการใชเทคโนโลยีคอมพิวเตอรและสารสนเทศแลว จะกลาวถึง ใน 4 ประเด็น ที่รูจักกันในลักษณะตัวยอวา PAPA ประกอบดวย 1) ความเปนสวนตัว (Information Privacy) ความเปนสวนตัวของขอมูลและสารสนเทศ โดยทั่วไปหมายถึง สิทธิที่จะอยูตามลําพัง และเปนสิทธิที่เจาของสามารถที่จะควบคุมขอมูลของตนเองในการ เปดเผยใหกับผูอื่น สิทธินี้ใชไดครอบคลุมทั้งปจเจกบุคคล กลุมบุคคล และองคการตางๆ ซึ่งในปจจุบันมี ประเด็นเกี่ยวกับความเปนสวนตัวที่เปนขอหนาสังเกตดังนี้ 1.1) การเขา ไปดู ข อความในจดหมายอิ เล็ก ทรอนิ ก สแ ละการบันทึก ขอมูล ในกเครื่ อ ง คอมพิวเตอร รวมทั้งการบันทึก-แลกเปลี่ยนขอมูลที่บุคคลเขาไปใชบริการเว็บไซตและกลุมขาวสาร 1.2) การใชเทคโนโลยีในการติดตามความเคลื่อนไหวหรือพฤติกรรมของบุคคล เชน บริษัทใชคอมพิวเตอรในการตรวจจับหรือเฝาดูการปฏิบัติงาน/การใชบริการของพนักงาน ถึงแมวาจะเปนการ ติดตามการทํางานเพื่อการพัฒนาคุณภาพการใชบริการ แตกิจกรรมหลายอยางของพนักงานก็ถูกเฝาดูดวย พนักงานสูญเสียความเปนสวนตัว ซึ่งการกระทําเชนนี้ถือเปนการผิดจริยธรรม 1.3) การใชขอมูลของลูกคาจากแหลงตางๆ เพื่อผลประโยชนในการขยายตลาด 1.4) การรวบรวมหมายเลขโทรศัพท ที่อยูอีเมล หมายเลขบัตรเครดิต และขอมูลสวนตัว อื่นๆ เพื่อนําไปสรางฐานขอมูลประวัติลูกคาขึ้นมาใหม แลวนําไปขายใหกับบริษัทอื่น ดังนั้น เพื่อเปนการปองกันการละเมิดสิทธิความเปนสวนตัวของขอมูลและสารสนเทศ จึงควร จะตองระวังการใหขอมูล โดยเฉพาะการใชอินเตอรเน็ตที่มีการใชโปรโมชั่น หรือระบุใหมีการลงทะเบียนกอน เขาใชบริการ เชน ขอมูลบัตรเครดิต และที่อยูอีเมล 2) ความถูกตอง (Information Accuracy) ในการใชคอมพิวเตอรเพื่อการรวบรวม จัดเก็บ และเรียกใชขอมูลนั้น คุณลักษณะที่สําคัญประการหนึ่ง คือ ความนาเชื่อถือไดของขอมูล ทั้งนี้ ขอมูลจะมีความ นาเชื่อถือมากนอยเพียงใดยอมขึ้นอยูกับความถูกตองในการบันทึกขอมูลดวย ประเด็นดานจริยธรรมที่ เกี่ยวของกับความถูกตองของขอมูล โดยทั่วไปจะพิจารณาวาใครจะเปนผูรับผิดชอบตอความถูกตองของขอมูล ที่จัดเก็บและเผยแพร เชน ในกรณีที่องคการใหลูกคาลงทะเบียนดวยตนเอง หรือกรณีของขอมูลที่เผยแพร ผานทางเว็บไซต อีกประเด็นหนึ่ง คือ จะทรายไดอยางไรวาขอผิดพลาดที่เกิดขึ้นนั้นไมไดเกิดจากความจงใจ และผูใดจะเปนผูรับผิดชอบหากเกิดขอผิดพลาด ดังนั้น ในการจัดทําขอมูลและสารสนเทศใหมีความถูกตอง และนาเชื่อถือนั้น ขอมูลควรไดรับการตรวจสอบความถูกตองกอนที่จะนําเขาฐานขอมูล รวมถึงการปรับปรุง ขอมูลใหมีความทันสมัยอยูเสมอ นอกจากนี้ ควรใหสิทธิแกบุคคลในการเขาไปตรวจสอบความถูกตองของ
บทที่ 6
จริยธรรมในวิชาชีพ
9
3) ความเปนเจาของ (Information Property) สิทธิความเปนเจาของ หมายถึง กรรมสิทธิ์ใน การถือครองทรัพยสิน ซึ่งอาจเปนทรัพยสินทั่วไปที่จับตองได เชน คอมพิวเตอร รถยนต หรืออาจเปน ทรัพยสินทางปญญา (ความคิด) ที่จับตองไมได เชน บทเพลง โปรแกรมคอมพิวเตอร แตสามารถถายทอด และบันทึกลงในสื่อตางๆ ได เชน สิ่งพิมพ เทป ซีดีรอม เปนตน ในสังคมของเทคโนโลยีสารสนเทศ มักจะกลาวถึงการละเมิดลิขสิทธิ์ซอฟตแวร เมื่อทานซื้อ โปรแกรมคอมพิวเตอรที่มีการจดลิขสิทธิ์ นั่นหมายความวาทานไดจายคาลิขสิทธิ์ในการใชซอฟตแวรนั้น สําหรับทานเองหลังจากที่ทานเปดกลองหรือบรรจุภัณฑแลว หมายถึงวาทานไดยอมรับขอตกลงเกี่ยวกับ ลิขสิทธิ์ในการใชสินคานั้น ซึ่งลิขสิทธิ์ในการใชจะแตกตางกันไปในแตละสินคาและบริษัท บางโปรแกรม คอมพิวเตอรจะอนุญาตใหติดตั้งไดเพียงครั้งเดียว หรือไมอนุญาตใหใชกับคอมพิวเตอรเครื่องอื่นๆ ถึงแมวา คอมพิวเตอรเครื่องนั้นๆ ทานเปนเจาของ และไมมีผูอื่นใชก็ตาม ในขณะที่บางบริษัทอนุญาตใหใชโปรแกรมนั้น ไดหลายๆ เครื่อง ตราบใดที่ทานยังเปนบุคคลที่มีสิทธิในโปรแกรมคอมพิวเตอรที่ซื้อมา การคัดลอกโปรแกรมคอมพิวเตอรใหกับเพื่อน เปนการกระทําที่จะตองพิจารณาใหรอบคอบ กอนวาโปรแกรมที่จะทําการคัดลอกนั้น เปนโปรแกรมคอมพิวเตอรที่ทานมีสิทธในระดับใด ตัวอยางเชน - copyright หรือ software license -> ทานซื้อลิขสิทธิ์มา และมีสิทธิ์ใช - shareware -> ใหทดลองใชไดกอนที่จะตัดสินใจซื้อ - freeware -> ใชงานไดฟรี คัดลอก และเผยแพรใหผูอื่นได 4) การเขาถึงขอมูล (Data Accessibility) ปจจุบันการเขาใชงานโปรแกรม หรือระบบ คอมพิวเตอรมักจะมีการกําหนดสิทธิตามระดับของผูใชงาน ทั้งนี้ เพื่อเปนการปองกันการเขาไปดําเนินการ ตางๆ กับขอมูลของผูใชที่ไมมีสวนเกี่ยวของ และเปนการรักษาความลับของขอมูล ตัวอยางสิทธิในการใชงาน ระบบ เชน การบันทึก การแกไข/ปรับปรุง และการลบ เปนตน ดังนั้น ในการพัฒนาระบบคอมพิวเตอรจึงไดมี การออกแบบระบบรักษาความปลอดภัยในการเขาถึงของผูใช และการเขาถึงขอมูลของผูอื่นโดยไมไดรับความ ยินยอมนั้น ก็ถือเปนการผิดจริยธรรมเชนเดียวกับการละเมิดขอมูลสวนตัว ในการใชงานคอมพิวเตอรและเครือขายรวมกันใหเปนระเบียบ หากผูใชรวมใจกันปฏิบัติตามระเบียบ และขอบังคับของแตละหนวยงานอยางเครงครัดแลว การผิดจริยธรรมตามประเด็นดังที่กลาวมาขางตนก็คงจะ ไมเกิดขึ้น 6.3.3 ขอกําหนดเกี่ยวกับจริยธรรมคอมพิวเตอร 1) จริยธรรมการใชคอมพิวเตอร เมื่อคอมพิวเตอรเขามามีบทบาทตอการดํารงชีวิตประจําวัน ของมนุษยมากยิ่งขึ้น เนื่องจากคอมพิวเตอรมีความสามารในการจัดเก็บขอมูล ประมวลผลสารสนเทศ และ
10
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
2) ทรัพยสินทางปญญา (Intellectual Property) ถือเปนทรัพยสินชนิดหนึ่งนอกเหนือจาก อสังหาริมทรัพย ความสามารถ ประสบการณหรือทักษะ โดยผลิตผลหรือผลงานนั้น อาจจะเปนสิ่งประดิษฐ ผลิตภัณฑ สินคา บริการ หรือกรรมวิธี เปนตน แบงออกเปน 2 ประเภท คือ เรื่องของลิขสิทธิ์ และทรัพยสิน ทางอุตสาหกรรม ซึ่งไดแก สิทธิบัตร (Patent) เครื่องหมายการคา (Trademark) ความลับทางการคา (Trade Secrets) ชื่อทางการคา (Trade Name) แบบผังภูมิทางวงจรรวม (Layout Designs of Integrated) และสิ่งบงชี้ทางภูมิศาสตร (Geographical_Indication) 3) ลิขสิทธิ์ คือ การคุมครองการแสดงออกทางดานความคิด (Expression of Ideas) ซึ่ง เปนการสรางสรรคจากการริเริ่มของตนเอง (Original) โดยไมจําเปนตองมีความใหม (Novelty) งานที่ไดรับ ความคุมครองภายใตกฎหมายลิขสิทธิ์สวนใหญเปนงานประเภทในสาขาวรรณกรรม ศิลปกรรม ดนตรีกรรม หรืองานภาพยนตร เปนตน และงานดานอื่นๆ ในแผนกวิทยาศาสตร รวมทั้งสิทธิขางเคียงที่เกิดจากการนํางาน ดานลิขสิทธิ์ออกแสดง โปรแกรมคอมพิวเตอรหรือชุดคําสั่งที่ใชกับเครื่องคอมพิวเตอร งานฐานขอมูลที่ รวบรวมเพื่อใชใหเกิดประโยชนดานตางๆ 3.1) ลักษณะการละเมิดลิขสิทธิ์ - ทําซ้ํา/ดัดแปลง - เผยแพรตอสาธารณชน - ใหเชาตนฉบับ หรือสําเนางานดังกลาว - ขาย หรือมีไวเพื่อขาย เสนอขาย ใหเชา ใหเชาซื้อ หรือเสนอใหเชาซื้อ - แจกจายในลักษณะที่อาจกอใหเกิดความเสียหายแกเจาของลิขสิทธิ์ 3.1) โทษของการละเมิดลิขสิทธิ์ เมื่ อมี การละเมิดลิข สิทธิ์เกิดขึ้น ผูละเมิดจะถูก ดําเนินคดีทั้งทางแพงและอาญา ในทางแพง
บทที่ 6
จริยธรรมในวิชาชีพ
ผูถูกละเมิดลิขสิทธิ์ นอกจากการฟองรอง ดําเนินคดี
11
ยังสามารถฟองเรียก
คาเสียหายไดในทางอาญา 1. การละเมิดลิขสิทธิ์ทางตรง คือ การทําซ้ํา ดัดแปลง ผลงานที่มีลิขสิทธิ์ - ถากระทําเพื่อการคา มีโทษจําคุกตั้งแต 6 เดือน ถึง 4 ป หรือปรับ ตั้งแต 100,000-800,000 บาท หรือทั้งจําทั้งปรับ - ถาไมไดกระทําเพื่อการคา จะเสียคาปรับอยูระหวาง 20,000-200,000 บาท 2. การละเมิดลิขสิทธิ์ทางออม คือ พอคา แมคา รับของที่มีการละเมิดลิขสิทธิ์มา ขายตอจะถูกลงโทษปรับตั้งแต 10,000-100,000 บาท 4) สิทธิบัตร หมายถึง เอกสารสิทธิ์ที่แสดงถึงการจดทะเบียนคุมครองการประดิษฐและการ ออกแบบผลิตภัณฑ ใหความคุมครองสิ่งประดิษฐทางอุตสาหกรรมที่มีความใหมและสามารถประยุกตใช ในทางอุตสาหกรรมได เปนสิทธิพิเศษที่กฎหมายบัญญัติใหเจาของสิทธิบัตรมีสิทธิเด็ดขาด หรือสิทธิแตเพียงผู เดียว ในการแสวงหาประโยชนจากการประดิษฐ หรือการออกแบบผลิตภัณฑที่ไดรับสิทธิบัตรนั้น ขอควรทราบเกี่ยวกับการจดทะเบียนสิทธิบัตร ไมสามารถเผยแพรการประดิษฐคิดคน หรือ ออกแบบผลิตภัณฑกอนการตดสิทธิบัตรเวนแตเปนการแสดงในงานที่หนวยงานราชการไดจัดใหมีขึ้น การจด ทะเบียนสิทธิบัตรในประเทศไทยจะใหความคุมครองเฉพาะในประเทศไทยเทานั้น หากตองการจะไดรับความ คุมครองที่ประเทศใดก็ตองไปยื่นขอจดทะเบียนสิทธิบัตรในประเทศนั้น ๆ 5) อนุสิทธิบัตร หมายถึงเอกสารสิทธิที่แสดงถึงการจดทะเบียนคุมครองการประดิษฐและการ ออกแบบผลิตภัณฑ ใหความคุมครองสิ่งประดิษฐทางอุตสาหกรรมที่มีความใหม และสามารถประยุกตใช ในทางอุตสาหกรรมไดเชนกัน แตตางกับสิทธิบัตรที่เปนการประดิษฐที่มีเทคนิคไมสูงมากนัก อาจจะเปนการ ปรับปรุงเพียงเล็กนอย เงื่อนไขการขอรับอนุสิทธิบัตร เปนการประดิษฐขึ้นใหม ยังไมเคยมีการใช หรือเผยแพร กอนวันที่ยื่นจอ หรือยังไมเคยเปดเผยสาระสําคัญมากอนวันยื่นขอทั้งในประเทศ หรือตางประเทศ สามารถ ประยุกตใชในทางอุตสาหกรรมได 5) กฎหมายเทคโนโลยีสารสนเทศ ดวยความกาวหนาทางเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร หรือ ICT (Information and communication Technology) ทําใหการดําเนินกิจกรรมตางๆ ทั้งทางดาน อุตสาหกรรมและบริการมีการทําธุรกิจผานทางอิเล็กทรอนิกสกันมากขึ้น การซื้อ-ขายสินคา แลกเปลี่ยนขอมูล ตลอดจนการใหบริการระหวางประชาชนกับองคการหรือระหวางองคการดวยกันเอง มีการดําเนินงานและ ใหบริการแบบไมจํากัดสถานที่และเวลา หรือการใหบริการแบบ 24 x 7 x 365 ดังนั้น เพื่อใหการดําเนินธุรกิจ และการใหบริการมีความคลองตัว นาเชื่อถือ และใชเปนแนวปฏิบัติรวมกัน ประเทศตางๆ จึงไดออกกฎหมาย เทคโนโลยีสารสนเทศขึ้น สําหรับประเทศไทยก็ไดมีการรางกฎหมายที่เกี่ยวของทั้งสิ้น 6 ฉบับ คือ 6.1) กฎหมายเกี่ยวกับธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส (electronic transactions law)
12
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
6.2) กฎหมายเกี่ยวกับลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส (electronic signatures law) 6.3) กฎหมายเกีย่ วกับอาชญากรรมทางคอมพิวเตอร (computer crime law) 6.4) กฎหมายเกี่ยวกับการโอนเงินทางอิเล็กทรอนิกส (electronic funds transfer law) 6.5) กฎหมายเกี่ยวกับการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานสารสนเทศใหทั่วถึงและเทาเทียมกัน (กฎหมายลําดับรองของรัฐธรรมนูญ มาตรา 78) (National information infrastructure law) ต อ มาได มี ก ารรวมเอากฎหมายธุ ร กรรมอิ เ ล็ ก ทรอนิ ก ส แ ละกฎหมายลายมื อ ชื่ อ อิเล็กทรอนิกส เปนฉบับเดียวกันเปนพระราชบัญญัติวาดวยธุรกรรมอิเล็กทรอนิกส พ.ศ. 2544 ซึ่งมีผลบังคับ ใชเมื่อวันที่ 3 เมษายน 2545 แตในปจจุบันยังไมไดนํามาใชสมบูรณแบบ เนื่องจากยังไมมีคณะกรรมการ ธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส สวนกฎหมายอีก 4 ฉบับที่เหลือ ขณะนี้อยูระหวางการดําเนินการ (ขอมูล ณ ตุลาคม 2546) 7) อาชญากรรมคอมพิวเตอร (Computer crime หรือ cyber crime) เปนการกระทําที่ผิด กฎหมายโดยใชคอมพิวเตอรเปนเครื่องมือ เชน การโจรกรรมขอมูลหรือความลับของบริษัท การบิดเบือน ขอมูล การฉอโกง การฟอกเงิน การถอดรหัสโปรแกรมคอมพิวเตอร รวมถึงการกอกวนโดยกลุมแฮกเกอร (Hacker) เชน ไวรัสคอมพิวเตอร การทําลายขอมูลและอุปกรณ เปนตน โดยทั่วไปเขาใจกันวา แฮกเกอร คือ บุคคลที่ใชความรูความสามารถในทางที่ไมถูกตอง/ผิด กฎหมาย ไดแก การลักลอบเขาไปยังคอมพิวเตอรเครื่องอื่นโดยผานการสื่อสารเครือขายโดยไมไดรับอนุญาต เพื่อเขาไปอาน คัดลอก เปลี่ยนแปลง ลบ หรือทําความเสียหายใหกับขอมูล ซึ่งอาจจะกระทําไปดวยความสนุก ตองการทดลองความสามารถของตนเอง รวมทั้งการอวดความสามารถกับเพื่อนๆ สวนแครกเกอร (Cracker) คือ แฮกเกอรที่ลักลอบเขาไปยังคอมพิวเตอรของผูอื่นเพื่อวัตถุประสงคในเชิงธุรกิจ นอกจากนี้ ยังมีคําวา hacktivist หรือ cyber terrorist ซึ่งไดแก แฮกเกอรที่ใชอินเตอรเน็ตในการสงขอความเพื่อผลประโยชนทาง การเมืองไปยังบุคคลอื่นๆ โดยเฉพาะในชวงสงครามระหวางประเทศสหรัฐอเมริกากับอิรักที่ผานมา จะเห็นวามี การพูดถึง hacktivist กันมากขึ้น คอมพิวเตอรเปนทั้งเครื่องมือและเปาหมายของอาชญากรรมคอมพิวเตอร คอมพิวเตอรใน ฐานะที่เปนเครื่องมือ เชน ใชในการขโมยเงิน รายชื่อลูกคา ขอมูลสวนตัว หมายเลขบัตรเครดิต และอื่นๆ สวน คอมพิวเตอรในฐานะที่เปนเปาหมายของการกออาชญากรรม เชน แฮกเกอรเขาไปกอกวน ทําลายระบบของ ผูอื่น 8) จรรยาบรรณในการใชงานคอมพิวเตอร ผูใชคอมพิวเตอรจะตองปฏิบัติตามจรรยาบรรณใน การใชคอมพิวเตอร ดังนี้ 8.1) จะตองไมใชคอมพิวเตอรเพื่อกออาชญากรรมหรือละเมิดสิทธิของผูอื่น 8.2) จะตองไมใชคอมพิวเตอรรบกวนผูอื่น
บทที่ 6
จริยธรรมในวิชาชีพ
8.3) 8.4) 8.5) 8.6) 8.7)
13
จะตองไมทําการสอดแนม แกไข หรือเปดดูไฟลเอกสารของผูอื่นกอนไดรับอนุญาต จะตองไมใชคอมพิวเตอรในการโจรกรรมขอมูล ขอมูลขาวสาร จะตองไมใชคอมพิวเตอรสรางหลักฐานเท็จ จะตองไมใชคอมพิวเตอรในการ...คัดลอกโปรแกรมที่มีลิขสิทธิ์ จะตองไมใชคอมพิวเตอรใน..การละเมิดการใชทรัพยากรคอมพิวเตอรโดยที่ตนเอง
ไมมีสิทธิ์ 8.8) จะตองไมใชคอมพิวเตอร.........เพื่อนําเอาผลงานของผูอื่นมาเปนของตนเอง 8.9) จะตองคํานึงถึงสิ่งที่จะเกิดขึ้นกับสังคม ที่จะตามมาจากการกระทํานั้น 8.10) จะตองใชคอมพิวเตอร โดยการเคารพกฎ ระเบียบ กติกา และมารยาท 6.3.4 พระราชบัญญัติคอมพิวเตอร พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราชโองการโปรดเกลา ฯ ให ประกาศวา โดยที่เปนการสมควรมีกฎหมาย วาดวยการกระทําความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร จึงทรงพระ กรุณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบัญญัติขึ้นไวโดยคําแนะนําและยินยอมของสภานิติบัญญัติแหงชาติ ดังตอไปนี้ มาตรา ๑ พระราชบัญญัตินี้เรียกวา “พระราชบัญญัติวาดวยการกระทําความผิดเกี่ยวกับ คอมพิวเตอร พ.ศ. ๒๕๕๐” มาตรา ๒ พระราชบัญญัตินี้ใหใชบังคับเมื่อพนกําหนดสามสิบวันนับแตวันประกาศในราชกิจจา นุเบกษาเปนตนไป มาตรา ๓ ในพระราชบัญญัตินี้ “ระบบคอมพิวเตอร” หมายความวา อุปกรณหรือชุดอุปกรณ ของคอมพิวเตอรที่เชื่อมการทํางานเขาดวยกัน โดยไดมีการกําหนดคําสั่ง ชุดคําสั่ง หรือสิ่งอื่นใด และแนวทาง ปฏิบัติงานใหอุปกรณหรือชุดอุปกรณทําหนาที่ประมวลผลขอมูลโดยอัตโนมัติ “ขอมูลคอมพิวเตอร” หมายความวา ขอมูล ขอความ คําสั่ง ชุดคําสั่ง หรือสิ่งอื่นใดบรรดาที่อยูในระบบคอมพิวเตอรในสภาพที่ระบบ คอมพิวเตอรอาจประมวลผลได และใหหมายความรวมถึงขอมูลอิเล็กทรอนิกสตามกฎหมายวาดวยธุรกรรม ทางอิเล็กทรอนิกสดวย “ขอมูลจราจรทางคอมพิวเตอร” หมายความวา ขอมูลเกี่ยวกับการติดตอสื่อสารของ ระบบคอมพิวเตอร ซึ่งแสดงถึงแหลงกําเนิด ตนทาง ปลายทาง เสนทาง เวลา วันที่ ปริมาณ ระยะเวลาชนิด ของบริการ หรืออื่น ๆ ที่เกี่ยวของกับการติดตอสื่อสารของระบบคอมพิวเตอรนั้น “ผูใหบริการ” หมายความวา (๑) ผูใหบริการแกบุคคลอื่นในการเขาสูอินเทอรเน็ต หรือใหสามารถติดตอถึงกัน โดยประการอื่น โดยผานทางระบบคอมพิวเตอร ทั้งนี้ ไมวาจะเปนการใหบริการในนามของตนเอง หรือในนาม หรือเพื่อประโยชนของบุคคลอื่น
14
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
(๒) ผู ใ ห บ ริ ก ารเก็ บ รั ก ษาข อ มู ล คอมพิ ว เตอร เ พื่ อ ประโยชน ข องบุ ค คลอื่ น “ผูใชบริการ” หมายความวา ผูใชบริการของผูใหบริการไมวาตองเสียคาใชบริการหรือไมก็ตาม “พนักงาน เจาหนาที่” หมายความวา ผูซึ่งรัฐมนตรีแตงตั้งใหปฏิบัติการตามพระราชบัญญัตินี้ “รัฐมนตรี” หมายความวา รัฐมนตรีผูรักษาการตามพระราชบัญญัตินี้ มาตรา ๔ ใหรัฐมนตรีวาการกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารรักษาการตาม พระราชบัญญัตินี้ และใหมีอํานาจออกกฎกระทรวง เพื่อปฏิบัติการตามพระราชบัญญัตินี้ กฎกระทรวงนั้น เมื่อ ไดประกาศในราชกิจจานุเบกษาแลวใหใชบังคับได หมวด ๑ ความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร มาตรา ๕ ผูใดเขาถึงโดยมิชอบซึ่งระบบคอมพิวเตอรที่มีมาตรการปองกันการเขาถึงโดยเฉพาะ และมาตรการนั้น มิไดมีไวสําหรับตน ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหกเดือน หรือปรับไมเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือ ทั้งจําทั้งปรับ มาตรา ๖ ผูใดลวงรูมาตรการปองกันการเขาถึงระบบคอมพิวเตอรที่ผูอื่นจัดทําขึ้นเปนการ เฉพาะถานํามาตรการดังกลาวไปเปดเผยโดยมิชอบ ในประการที่นาจะเกิดความเสียหายแกผูอื่น ตองระวาง โทษจําคุกไมเกินหนึ่งป หรือปรับไมเกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ มาตรา ๗ ผูใดเขาถึงโดยมิชอบซึ่งขอมูลคอมพิวเตอรที่มีมาตรการปองกันการเขาถึงโดยเฉพาะ และมาตรการนั้นมิไดมีไวสําหรับตน ตองระวางโทษจําคุกไมเกินสองปหรือปรับไมเกินสี่หมื่นบาทหรือทั้งจํา ทั้งปรับ มาตรา ๘ ผูใดกระทําดวยประการใดโดยมิชอบดวยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกสเพื่อดักรับไวซึ่ง ขอมูลคอมพิวเตอรของผูอื่นที่อยูระหวางการสงในระบบคอมพิวเตอร และขอมูลคอมพิวเตอรนั้นมิไดมีไวเพื่อ ประโยชนสาธารณะหรือเพื่อใหบุคคลทั่วไปใชประโยชนไดตองระวางโทษจําคุกไมเกินสามป หรือปรับไมเกินหก หมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ มาตรา ๙ ผูใดทําใหเสียหาย ทําลาย แกไข เปลี่ยนแปลง หรือเพิ่มเติมไมวาทั้งหมดหรือ บางสวน ซึ่งขอมูลคอมพิวเตอรของผูอื่นโดยมิชอบ ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหาป หรือปรับไมเกินหนึ่งแสน บาท หรือทั้งจําทั้งปรับ มาตรา ๑๐ ผูใดกระทําดวยประการใดโดยมิชอบ เพื่อใหการทํางานของระบบคอมพิวเตอร ของผูอื่นถูกระงับ ชะลอ ขัดขวาง หรือรบกวนจนไมสามารถทํางานตามปกติไดตองระวางโทษจําคุกไมเกินหาป หรือปรับไมเกินหนึ่งแสนบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ มาตรา ๑๑ ผูใดสงขอมูลคอมพิวเตอรหรือจดหมายอิเล็กทรอนิกสแกบุคคลอื่นโดยปกปด หรือปลอมแปลงแหลงที่มาของการสงขอมูลดังกลาว อันเปนการรบกวนการใชระบบคอมพิวเตอรของบุคคลอื่น โดยปกติสุข ตองระวางโทษปรับไมเกินหนึ่งแสนบาท มาตรา ๑๒ ถาการกระทําความผิดตามมาตรา ๙ หรือมาตรา ๑๐
บทที่ 6
จริยธรรมในวิชาชีพ
15
(๑) กอใหเกิดความเสียหายแกประชาชน ไมวาความเสียหายนั้นจะเกิดขึ้นในทันที หรือในภายหลัง และไมวาจะเกิดขึ้นพรอมกันหรือไม ตองระวางโทษจําคุกไมเกินสิบป และปรับไมเกินสองแสน บาท (๒) เปนการกระทําโดยประการที่นาจะเกิดความเสียหายตอขอมูลคอมพิวเตอร หรือระบบคอมพิวเตอรที่เกี่ยวกับการรักษาความมั่นคงปลอดภัยของประเทศ ความปลอดภัยสาธารณะ ความ มั่นคงในทางเศรษฐกิจของประเทศ หรือการบริการสาธารณะ หรือเปนการกระทําตอขอมูลคอมพิวเตอรหรือ ระบบคอมพิวเตอรที่มีไวเพื่อประโยชนสาธารณะ ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสามปถึงสิบหาป และปรับตั้งแตหก หมื่นบาทถึงสามแสนบาทถาการกระทําความผิดตาม (๒) เปนเหตุใหผูอื่นถึงแกความตาย ตองระวางโทษจําคุก ตั้งแตสิบปถึงยี่สิบป มาตรา ๑๓ ผูใดจําหนายหรือเผยแพรชุดคําสั่งที่จัดทําขึ้นโดยเฉพาะเพื่อนําไปใชเปนเครื่องมือ ในการกระทําความผิดตามมาตรา ๕ มาตรา ๖ มาตรา ๗ มาตรา ๘ มาตรา ๙ มาตรา ๑๐ หรือมาตรา ๑๑ ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหนึ่งป หรือปรับไมเกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ มาตรา ๑๔ ผูใดกระทําความผิดที่ระบุไวดังตอไปนี้ ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหาป หรือปรับ ไมเกินหนึ่งแสนบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ (๑) นําเขาสูระบบคอมพิวเตอรซึ่งขอมูลคอมพิวเตอรปลอมไมวาทั้งหมดหรือ บางสวน หรือขอมูลคอมพิวเตอรอันเปนเท็จ โดยประการที่นาจะเกิดความเสียหายแกผูอื่นหรือประชาชน (๒) นําเขาสูระบบคอมพิวเตอรซึ่งขอมูลคอมพิวเตอรอันเปนเท็จ โดยประการที่ นาจะเกิดความเสียหายตอความมั่นคงของประเทศหรือกอใหเกิดความตื่นตระหนกแกประชาชน (๓) นําเขาสูระบบคอมพิวเตอรซึ่งขอมูลคอมพิวเตอรใด ๆ อันเปนความผิด เกี่ยวกับความมั่นคงแหงราชอาณาจักรหรือความผิดเกี่ยวกับการกอการรายตามประมวลกฎหมายอาญา (๔) นําเขาสูระบบคอมพิวเตอรซึ่งขอมูลคอมพิวเตอรใด ๆ ที่มีลักษณะอันลามก และขอมูลคอมพิวเตอรนั้นประชาชนทั่วไปอาจเขาถึงได (๕) เผยแพร ห รื อ ส ง ต อ ซึ่ ง ข อ มู ล คอมพิ ว เตอร โ ดยรู อ ยู แ ล ว ว า เป น ขอมูลคอมพิวเตอรตาม (๑)(๒) (๓) หรือ (๔) มาตรา ๑๕ ผูใหบริการผูใดจงใจสนับสนุนหรือยินยอมใหมีการกระทําความผิดตามมาตรา ๑๔ ในระบบคอมพิวเตอรที่อยูในความควบคุมของตน ตองระวางโทษเชนเดียวกับผูกระทําความผิดตาม มาตรา ๑๔ มาตรา ๑๖ ผู ใ ดนํ า เข า สู ร ะบบคอมพิ ว เตอร ที่ ป ระชาชนทั่ ว ไปอาจเข า ถึ ง ได ซึ่ ง ขอมูลคอมพิวเตอรที่ปรากฏเปนภาพของผูอื่น และภาพนั้นเปนภาพที่เกิดจากการสรางขึ้น ตัดตอ เติม หรือ ดัดแปลงดวยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกสหรือวิธีการอื่นใด ทั้งนี้ โดยประการที่นาจะทําใหผูอื่นนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น ถูกเกลียดชัง หรือไดรับความอับอาย ตองระวางโทษจําคุกไมเกินสามป หรือ ปรับไมเกินหกหมื่น
16
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
มาตรา ๑๗ ผูใดกระทําความผิดตามพระราชบัญญัตินี้นอกราชอาณาจักรและ (๑) ผูกระทําความผิดนั้นเปนคนไทย และรัฐบาลแหงประเทศที่ความผิดได เกิดขึ้นหรือผูเสียหายไดรองขอใหลงโทษ หรือ (๒) ผูกระทําความผิดนั้นเปนคนตางดาว และรัฐบาลไทยหรือคนไทยเปน ผูเสียหายและผูเสียหายไดรองขอใหลงโทษจะตองรับโทษภายในราชอาณาจักร หมวด ๒ พนักงานเจาหนาที่ มาตรา ๑๘ ภายใตบังคับมาตรา ๑๙ เพื่อประโยชนในการสืบสวนและสอบสวนในกรณีที่มีเหตุ อันควรเชื่อไดวามีการกระทําความผิดตามพระราชบัญญัตินี้ ใหพนักงานเจาหนาที่มีอํานาจอยางหนึ่งอยางใด ดังตอไปนี้ เฉพาะที่จําเปนเพื่อประโยชนในการใชเปนหลักฐานเกี่ยวกับการกระทําความผิดและหาตัวผูกระทํา ความผิด (๑) มีหนังสือสอบถามหรือเรียกบุคคลที่เกี่ยวของกับการกระทําความผิดตาม พระราชบัญญัตินี้มาเพื่อใหถอยคํา สงคําชี้แจงเปนหนังสือ หรือสงเอกสาร ขอมูล หรือหลักฐานอื่นใดที่อยูใน รูปแบบที่สามารถเขาใจได (๒) เรียกขอมูลจราจรทางคอมพิวเตอรจากผูใหบริการเกี่ยวกับการติดตอสื่อสาร ผานระบบคอมพิวเตอรหรือจากบุคคลอื่นที่เกี่ยวของ (๓) สั่งใหผูใหบริการสงมอบขอมูลเกี่ยวกับผูใชบริการที่ตองเก็บตามมาตรา ๒๖ หรือที่อยูในความครอบครองหรือควบคุมของผูใหบริการใหแกพนักงานเจาหนาที่ (๔) ทําสําเนาขอมูลคอมพิวเตอร ขอมูลจราจรทางคอมพิวเตอร จากระบบ คอมพิวเตอรที่มีเหตุอันควรเชื่อไดวามีการกระทําความผิดตามพระราชบัญญัตินี้ ในกรณีที่ระบบคอมพิวเตอร นั้นยังมิไดอยูในความครอบครองของพนักงานเจาหนาที่ (๕) สั่งใหบุคคลซึ่งครอบครองหรือควบคุมขอมูลคอมพิวเตอร หรืออุปกรณที่ใช เก็บขอมูลคอมพิวเตอร สงมอบขอมูลคอมพิวเตอร หรืออุปกรณดังกลาวใหแกพนักงานเจาหนาที่ (๖) ตรวจสอบหรือเขาถึงระบบคอมพิวเตอร ขอมูลคอมพิวเตอร ขอมูลจราจร ทางคอมพิวเตอรหรืออุปกรณที่ใชเก็บขอมูลคอมพิวเตอรของบุคคลใด อันเปนหลักฐานหรืออาจใชเปน หลักฐานเกี่ยวกับการกระทําความผิด หรือเพื่อสืบสวนหาตัวผูกระทําความผิดและสั่งใหบุคคลนั้นสง ขอมูลคอมพิวเตอรขอมูลจราจรทางคอมพิวเตอร ที่เกี่ยวของเทาที่จําเปนใหดวยก็ได
บทที่ 6
จริยธรรมในวิชาชีพ
17
(๗) ถอดรหัสลับของขอมูลคอมพิวเตอรของบุคคลใด หรือสั่งใหบุคคลที่ เกี่ยวของกับการเขารหัสลับของขอมูลคอมพิวเตอร ทําการถอดรหัสลับ หรือใหความรวมมือกับพนักงาน เจาหนาที่ในการถอดรหัสลับดังกลาว (๘) ยึดหรืออายัดระบบคอมพิวเตอรเทาที่จําเปนเฉพาะเพื่อประโยชนในการทราบ รายละเอียดแหงความผิดและผูกระทําความผิดตามพระราชบัญญัตินี้ มาตรา ๑๙ การใชอํานาจของพนักงานเจาหนาที่ตามมาตรา ๑๘ (๔) (๕) (๖) (๗) และ (๘) ใหพนักงานเจาหนาที่ยื่นคํารองตอศาลที่มีเขตอํานาจเพื่อมีคําสั่งอนุญาตใหพนักงานเจาหนาที่ดําเนินการ ตามคํารอง ทั้งนี้ คํารองตองระบุเหตุอันควรเชื่อไดวาบุคคลใดกระทําหรือกําลังจะกระทําการอยางหนึ่งอยางใด อันเปนความผิดตามพระราชบัญญัตินี้ เหตุที่ตองใชอํานาจ ลักษณะของการกระทําความผิด รายละเอียด เกี่ยวกับอุปกรณที่ใชในการกระทําความผิดและผูกระทําความผิด เทาที่สามารถจะระบุได ประกอบคํารองดวย ในการพิจารณาคํารองใหศาลพิจารณาคํารองดังกลาวโดยเร็วเมื่อศาลมีคําสั่งอนุญาตแลว กอนดําเนินการตาม คําสั่งของศาล ใหพนักงานเจาหนาที่สงสําเนาบันทึกเหตุอันควรเชื่อที่ทําใหตองใชอํานาจตามมาตรา ๑๘ (๔) (๕) (๖) (๗) และ (๘) มอบใหเจาของหรือผูครอบครองระบบคอมพิวเตอรนั้นไวเปนหลักฐาน แตถาไมมีเจาของ หรือผูครอบครองเครื่องคอมพิวเตอรอยู ณ ที่นั้น ใหพนักงานเจาหนาที่สงมอบสําเนาบันทึกนั้นใหแกเจาของ หรือผูครอบครองดังกลาวในทันทีที่กระทําไดใหพนักงานเจาหนาที่ผูเปนหัวหนาในการดําเนินการตามมาตรา ๑๘ (๔) (๕) (๖) (๗) และ (๘) สงสําเนาบันทึกรายละเอียดการดําเนินการและเหตุผลแหงการดําเนินการใหศาล ที่มีเ ขตอํ านาจภายในสี่ สิ บแปดชั่ว โมงนับ แต เ วลาลงมือ ดํา เนิ น การ เพื่อ เป นหลั ก ฐานการทํ า สํ า เนา ขอมูลคอมพิวเตอรตามมาตรา ๑๘ (๔) ใหกระทําไดเฉพาะเมื่อมีเหตุอันควรเชื่อไดวามีการกระทําความผิดตาม พระราชบั ญ ญั ติ นี้ และต อ งไม เ ป น อุ ป สรรคในการดํ า เนิ น กิ จ การของเจ า ของหรื อ ผู ค รอบครอง ขอมูลคอมพิวเตอรนั้นเกินความจําเปน การยึดหรืออายัดตามมาตรา ๑๘ (๘) นอกจากจะตองสงมอบสําเนา หนังสือแสดงการยึดหรืออายัดมอบใหเจาของหรือผูครอบครองระบบคอมพิวเตอรนั้นไวเปนหลักฐานแลว พนักงานเจาหนาที่จะสั่งยึดหรืออายัดไวเกินสามสิบวันมิได ในกรณีจําเปนที่ตองยึดหรืออายัดไวนานกวานั้น ให ยื่นคํารองตอศาลที่มีเขตอํานาจเพื่อขอขยายเวลายึดหรืออายัดได แตศาลจะอนุญาตใหขยายเวลาครั้งเดียวหรือ หลายครั้งรวมกันไดอีกไมเกินหกสิบวัน เมื่อหมดความจําเปนที่จะยึดหรืออายัดหรือครบกําหนดเวลาดังกลาว แลว พนักงานเจาหนาที่ตองสงคืนระบบคอมพิวเตอรที่ยึดหรือถอนการอายัดโดยพลัน หนังสือแสดงการยึด หรืออายัดตามวรรคหาใหเปนไปตามที่กําหนดในกฎกระทรวง มาตรา ๒๐ ในกรณีที่การกระทําความผิดตามพระราชบัญญัตินี้เปนการทําใหแพรหลายซึ่ง ขอมูลคอมพิวเตอร ที่อาจกระทบกระเทือนตอความมั่นคงแหงราชอาณาจักร ตามที่กําหนดไวในภาคสอง ลักษณะ ๑ หรือลักษณะ ๑/๑ แหงประมวลกฎหมายอาญา หรือที่มีลักษณะขัดตอความสงบเรียบรอยหรือ ศีลธรรมอันดีของประชาชน พนักงานเจาหนาที่โดยไดรับความเห็นชอบจากรัฐมนตรีอาจยื่นคํารอง พรอมแสดง พยานหลักฐานตอศาลที่มีเขตอํานาจขอใหมีคําสั่งระงับการทําใหแพรหลายซึ่งขอมูลคอมพิวเตอรนั้นได ในกรณี
18
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
มาตรา ๒๑ ในกรณีที่พนักงานเจาหนาที่พบวา ขอมูลคอมพิวเตอรใดมีชุดคําสั่งไมพึงประสงค รวมอยูดวย พนักงานเจาหนาที่อาจยื่นคํารองตอศาลที่มีเขตอํานาจเพื่อขอใหมีคําสั่งหามจําหนายหรือเผยแพร หรือสั่งใหเจาของหรือผูครอบครองขอมูลคอมพิวเตอรนั้นระงับการใช ทําลายหรือแกไขขอมูลคอมพิวเตอรนั้น ได หรือจะกําหนดเงื่อนไขในการใช มีไวในครอบครอง หรือเผยแพรชุดคําสั่งไมพึงประสงคดังกลาวก็ได ชุดคําสั่งไมพึงประสงคตามวรรคหนึ่งหมายถึงชุดคําสั่งที่มีผลทําใหขอมูลคอมพิวเตอร หรือระบบคอมพิวเตอร หรือชุดคําสั่งอื่นเกิดความเสียหาย ถูกทําลาย ถูกแกไขเปลี่ยนแปลงหรือเพิ่มเติมขัดของ หรือปฏิบัติงานไมตรง ตามคําสั่งที่กําหนดไว หรือโดยประการอื่นตามที่กําหนดในกฎกระทรวงทั้งนี้ เวนแตเปนชุดคําสั่งที่มุงหมายใน การปองกันหรือแกไขชุดคําสั่งดังกลาวขางตน ตามที่รัฐมนตรีประกาศในราชกิจจานุเบกษา มาตรา ๒๒ หามมิใหพนักงานเจาหนาที่เปดเผยหรือสงมอบขอมูลคอมพิวเตอร ขอมูลจราจร ทางคอมพิวเตอร หรือขอมูลของผูใชบริการ ที่ไดมาตามมาตรา ๑๘ ใหแกบุคคลใดความในวรรคหนึ่งมิใหใช บังคับกับการกระทําเพื่อประโยชนในการดําเนินคดีกับผูกระทําความผิดตามพระราชบัญญัตินี้ หรือเพื่อ ประโยชนในการดําเนินคดีกับพนักงานเจาหนาที่เกี่ยวกับการใชอํานาจหนาที่โดยมิชอบ หรือเปนการกระทําตาม คําสั่งหรือที่ไดรับอนุญาตจากศาลพนักงานเจาหนาที่ผูใดฝาฝนวรรคหนึ่งตองระวางโทษจําคุกไมเกินสามป หรือ ปรับไมเกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ มาตรา ๒๓ พนั ก งานเจ า หน า ที่ ผู ใ ดกระทํ า โดยประมาทเป น เหตุ ใ ห ผู อื่ น ล ว งรู ข อ มู ล คอมพิวเตอรขอมูลจราจรทางคอมพิวเตอร หรือขอมูลของผูใชบริการ ที่ไดมาตามมาตรา ๑๘ ตองระวางโทษ จําคุกไมเกินหนึ่งป หรือปรับไมเกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ มาตรา ๒๔ ผูใดลวงรูขอมูลคอมพิวเตอร ขอมูลจราจรทางคอมพิวเตอรหรือขอมูลของ ผูใชบริการ ที่พนักงานเจาหนาที่ไดมาตามมาตรา ๑๘ และเปดเผยขอมูลนั้นตอผูหนึ่งผูใด ตองระวางโทษจําคุก ไมเกินสองป หรือปรับไมเกินสี่หมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ มาตรา ๒๕ ขอมูล ขอมูลคอมพิวเตอร หรือขอมูลจราจรทางคอมพิวเตอรที่พนักงานเจาหนาที่ ไดมาตามพระราชบัญญัตินี้ ใหอางและรับฟงเปนพยานหลักฐานตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายวิธี พิจารณาความอาญาหรือกฎหมายอื่นอันวาดวยการสืบพยานได แตตองเปนชนิดที่มิไดเกิดขึ้นจากการจูงใจมี คํามั่นสัญญา ขูเข็ญ หลอกลวง หรือโดยมิชอบประการอื่น มาตรา ๒๖ ผูใหบริการตองเก็บรักษาขอมูลจราจรทางคอมพิวเตอรไวไมนอยกวาเกาสิบวันนับ แตวันที่ขอมูลนั้นเขาสูระบบคอมพิวเตอร แตในกรณีจําเปนพนักงานเจาหนาที่จะสั่งใหผูใหบริการผูใดเก็บ รักษาขอมูลจราจรทางคอมพิวเตอรไวเกินเกาสิบวัน แตไมเกินหนึ่งปเปนกรณีพิเศษเฉพาะรายและเฉพาะคราว ก็ได ผูใหบริการจะตองเก็บรักษาขอมูลของผูใชบริการเทาที่จําเปนเพื่อใหสามารถระบุตัวผูใชบริการ นับตั้งแต เริ่มใชบริการและตองเก็บรักษาไวเปนเวลาไมนอยกวาเกาสิบวันนับตั้งแตการใชบริการสิ้นสุดลง ความในวรรค
บทที่ 6
จริยธรรมในวิชาชีพ
19
มาตรา ๒๗ ผูใดไมปฏิบัติตามคําสั่งของศาลหรือพนักงานเจาหนาที่ที่สั่งตามมาตรา ๑๘ หรือ มาตรา ๒๐ หรือไมปฏิบัติตามคําสั่งของศาลตามมาตรา ๒๑ ตองระวางโทษปรับไมเกินสองแสนบาทและปรับ เปนรายวันอีกไมเกินวันละหาพันบาทจนกวาจะปฏิบัติใหถูกตอง มาตรา ๒๘ การแตงตั้งพนักงานเจาหนาที่ตามพระราชบัญญัตินี้ ใหรัฐมนตรีแตงตั้งจากผูมี ความรูและความชํานาญเกี่ยวกับระบบคอมพิวเตอร และมีคุณสมบัติตามที่รัฐมนตรีกําหนด มาตรา ๒๙ ในการปฏิบัติหนาที่ตามพระราชบัญญัตินี้ ใหพนักงานเจาหนาที่เปนพนักงานฝาย ปกครองหรือตํารวจชั้นผูใหญตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามีอํานาจรับคํารองทุกขหรือรับคํา กลาวโทษ และมีอํานาจในการสืบสวนสอบสวนเฉพาะความผิดตามพระราชบัญญัตินี้ ในการจับ ควบคุม คน การทําสํานวนสอบสวนและดําเนินคดีผูกระทําความผิดตามพระราชบัญญัตินี้ บรรดาที่เปนอํานาจของพนักงาน ฝายปกครองหรือตํารวจชั้นผูใหญ หรือพนักงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ให พนักงานเจาหนาที่ประสานงานกับพนักงานสอบสวนผูรับผิดชอบเพื่อดําเนินการตามอํานาจหนาที่ตอไป ให นายกรัฐมนตรีในฐานะผูกํากับดูแลสํานักงานตํารวจแหงชาติ และรัฐมนตรีมีอํานาจ รวมกันกําหนดระเบียบ เกี่ยวกับแนวทางและวิธีปฏิบัติในการดําเนินการตามวรรคสอง มาตรา ๓๐ ในการปฏิบัติหนาที่ พนักงานเจาหนาที่ตองแสดงบัตรประจําตัวตอบุคคลซึ่ง เกี่ยวของ บัตรประจําตัวของพนักงานเจาหนาที่ใหเปนไปตามแบบที่รัฐมนตรีประกาศในราชกิจจานุเบกษา ผูรับสนองพระบรมราชโองการ พลเอก สุรยุทธ จุลานนท นายกรัฐมนตรี หมายเหตุ :- เหตุผลในการประกาศใชพระราชบัญญัติฉบับนี้ คือ เนื่องจากในปจจุบันระบบ คอมพิวเตอรไดเปนสวนสําคัญ ของการประกอบกิจการ และการดํารงชีวิตของมนุษย หากมีผูกระทําดวย ประการใด ๆ ใหระบบคอมพิวเตอรไมสามารถทํางานตามคําสั่งที่กําหนดไว หรือทําใหการทํางานผิดพลาดไป จากคําสั่งที่กําหนดไว หรือใชวิธีการใด ๆ เขาลวงรูขอมูล แกไข หรือทําลายขอมูลของบุคคลอื่น ในระบบ คอมพิวเตอรโดยมิชอบ หรือใชระบบคอมพิวเตอร เพื่อเผยแพรขอมูลคอมพิวเตอรอันเปนเท็จ หรือมีลักษณะ อันลามกอนาจาร ยอมกอใหเกิดความเสียหาย กระทบกระเทือนตอเศรษฐกิจ สังคม และความมั่นคงของรัฐ รวมทั้งความสงบสุขและศีลธรรมอันดีของประชาชน สมควรกําหนดมาตรการเพื่อปองกันและปราบปรามการ กระทําดังกลาว จึงจําเปนตองตรา
สรุปทายบท
20
มัลติมีเดียเพื่องานประชาสัมพันธ
แบบฝกหัดทายบท