herenhuizen

Gelukkig bezit Lochristi nog meerdere ‘herenhuizen’, woningen die door hun omvang en stijl nog indruk maken. Herenhuizen hadden meerdere functies. Er waren niet alleen de private woonruimtes en huishoudelijke ruimtes van het gezin van de eigenaar, maar ook ruimtes voor de uitoefening van het beroep van notaris, dokter, brouwer, olieslager, pastoor, hoofdonderwijzer, enz. Dikwijls was er een bureau voor de administratie, ruimte voor ontvangst van gasten en private ruimtes voor het inwonend personeel. Herenwoningen drukten de status uit van de eigenaar en verschilden duidelijk van de andere dorpswoningen, boerderijen en arbeiderswoningen. Aan vele van die bewaarde herenhuizen is ook een lang verhaal verbonden. Omdat dit verhaal onze omgeving meer inhoud en betekenis geeft, zullen hier in de loop van de volgende maanden een aantal van die woningen besproken worden.

De

Leden van de familie Braeckman, molenaars, olieslagers, zeepzieders en handelaars, hebben een zeer belangrijke rol gespeeld in de afscheiding en dynamische ontwikkeling van de zelfstandige gemeente Sint-Amandsberg. Tot 1872 reikte Oostakker tot aan de Dampoort. Meer dan de helft van de bevolking van Oostakker woonde op de wijk Sint-Amandsberg. Er was niet alleen de afstand in kilometers. Het onderscheid tussen het snel groeiende, verstedelijkte Sint-Amandsberg en het landelijke Oostakker nam met de jaren toe zodat de vraag groeide naar een eigen, plaatselijk beleid. In het gemeentebestuur van Oostakker zaten enkele vertegenwoordigers van Sint-Amandsberg: Alfons Braeckman (1827-1914) als schepen en zijn kozijn Victor Braeckman (1839-1908) als gemeenteraadslid. Zij hebben het verzet van Oostakker gemilderd tegen het verlies van oppervlakte en dus van inkomsten. Alfons Braeckman werd de eerste burgemeester van Sint-Amandsberg van 1872-1895. Zijn kozijn Victor Braeckman werd schepen vanaf 1872 en werd de tweede burgemeester tot 1908. Al in 1875 kwam nog een derde Braeckman in de gemeenteraad van Sint-Amandsberg, namelijk hun achterkozijn Benoît Braeckman, die hier verder ter sprake komt.

Benoît Braeckman

Benoît Braeckman (1848-1929) trouwde in 1878 met Victorina Van den Plas (1854-1913) uit Lochristi, een dochter van brouwer Désiré Van den Plas, burgemeester van Lochristi van 1867 tot 1870. Haar geboortehuis bestaat nog, schuin tegenover Villa Braeckman. Het gezin Braeckman -Van den Plas liet zijn villa bouwen in 1903 als weekendverblijf. Naar verluidt verbleven zij in de week in Sint-Amandsberg en in het weekend in Lochristi. Benoît Braeckman was schepen van Sint-Amandsberg van 1895 tot 1907. Hij nam ontslag toen de gemeenteraad niet meer uitsluitend bestond uit vertegenwoordigers van de Katholieke Partij. In het centrum van Sint-Amandsberg, rechtover het gemeentehuis baatte hij een zeepziederij uit, gevestigd naast hun woning. Het bedrijf bleef nog lang in handen van de afstammelingen maar werd rond 1970 stopgezet. Woning en zeepziederij werden aangekocht door de gemeente Sint-Amandsberg in 1971 voor de oprichting van een nieuw dienstencentrum dat in 1976 werd ingehuldigd.

Architect Jan Rooms

Villa Braeckman werd ontworpen door Jan Rooms (1864-1947), een bijzonder actief en gewaardeerd architect. Zijn eigen woning bestaat nog in de Schoolstraat 63 te Sint-Amandsberg. Hij tekende in diverse stijlen maar vooral in wat men noemt “eclectisch”, een samengaan van diverse bouwstijlen. Ook Villa Braeckman is in eclectische stijl gebouwd met herinneringen aan de neogotiek maar vooral aan de Vlaamse renaissance. In Lochristi zijn nog meerdere fraaie gebouwen door hem getekend zoals Villa Van Acker en Villa Van Nieuwerburgh aan de Antwerpse Steenweg, slagerij Van Acker in Dorp-West en de oorspronkelijke Villa Waelkens, nu Kasteel van Saffelaere, in de Kerkstraat. De waardering voor zijn oeuvre blijkt onder meer uit het feit dat Villa Braeckman met de omringende tuin in 1995 wettelijk werd beschermd als monument en als dorpsgezicht.

Soldatenheim

Tijdens de Eerste Wereldoorlog heeft de Duitse bezetter Villa Braeckman opgeëist en ingericht als “Soldatenheim”. Lochristi behoorde niet tot het Front, wel het Etappegebied , een zone waarin strengere maatregelen golden dan in de rest van België. Er waren hier dus veel soldaten aanwezig, onder meer voor de controle. Zij werden ingekwartierd bij burgers en konden elkaar vinden in een “Soldatenheim”, waar ook gelegenheid was om te lezen, zich te vermaken en een brief te schrijven.

Gering contact

Bijna vier generaties lang bleef Villa Braeckman in handen van dezelfde familie, die weinig of geen contact heeft onderhouden met Lochristi. Een centrale figuur in de huishouding was juffrouw Marguerite Braeckman (1884-1969), dochter van Benoît en zuster van Felix Braeckman. Om een tweede opeising te voorkomen werd tijdens Wereldoorlog II de villa verhuurd aan de politiecommissaris van Lochristi, Achilles Van Kaer (1903-1989) en zijn echtgenote Yvonne Van Cauteren (1902-1994). Ook nog na de Wereldoorlog hebben zij daar gewoond met hun dochters, bij verbouwingswerken van hun eigenlijke woning. In de tuin woonde een gezin in een conciërgewoning, die later werd omgebouwd tot garage. Aan de noordzijde van de tuin, aan het Kapelleken, werd rond 1913 een neogotische kapel in natuursteen opgetrokken, die dienst deed bij de jaarlijkse parochiale processies. De villa werd verkocht in de jaren 1970. Ook na de familie Braeckman was er geen contact tussen de bewoners en Lochristi.

Sven Ornelis

De huidige eigenaar en bewoner is een bekende mediafiguur, Sven Ornelis. radio- en televisiepresentator. Hij presenteert een ochtendprogramma op radio Joe. Hij is daarnaast ook een gedreven hobbykok, schrijver en dj. Door zijn drukke beroepsbezigheden is er op dit ogenblik weinig wisselwerking met Lochristi, maar in tegenstelling tot de bewoners van de laatste halve eeuw is hij wel veel toegankelijker en aanwezig in de media. Onlangs kreeg hij bezoek van Ann Van Kaer, die in Villa Braeckman geboren werd als dochter van de politiecommissaris van Lochristi. Het werd een tocht doorheen de geschiedenis en Sven Ornelis verbond eraan de gedachte: “Wij zijn maar passanten (…) wij moeten zorg dragen voor het verleden van dit unieke pand. “