Medycyna sportu

Zaćma – najczęstsza odwracalna przyczyna utraty wzroku

Zaćma jest jedną z najczęściej występujących chorób oka, w której w wyniku zmętnienia soczewki dochodzi do pogorszenia widzenia. Częstość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem pacjenta. Jedyną skuteczną metodą leczenia zaćmy jest operacja. Operacja zaćmy jest to najczęściej wykonywany zabieg chirurgiczny na świecie.

Najczęściej obserwowaną jest zaćma związana z wiekiem zwana zaćma starczą. Przyczyny jej powstawania nie są do końca poznane, uważa się, iż zmętnienie soczewki jest spowodowane starzeniem się organizmu i towarzyszącym temu zaburzeniom metabolicznym.

U ludzi młodych zaćma może powstać także w wyniku urazu oka, stanów zapalnych, a także stosowania niektórych leków. Może się również rozwinąć u osób z krótkowzrocznością lub cukrzycą.

Pierwszym objawem zaćmy dostrzegalnym przez pacjenta jest stopniowa utrata ostrości widzenia. Osobom noszącym okulary wydaje się, że szkła są brudne lub za słabe, obraz staje się nieco zamazany i nieostry. Przy zaćmie kolory stają się mniej wyraziste, występuje też zjawisko olśnienia przy spoglądaniu na światło. Z czasem coraz trudniej jest określać odległość przedmiotów, a osoba chora zaczyna mieć kłopoty z wykonywaniem codziennych czynności.

Mimo, iż zabieg usunięcia zaćmy znany był już w starożytności, jeszcze pół wieku temu zaćma uważana była za chorobę, która najczęściej prowadziła do nieodwracalnej ślepoty. Pierwsze zabiegi operacyjne polegały na zepchnięciu zmętniałej soczewki do wnętrza gałki ocznej. Widzenie po operacji poprawiało się jednak na krótki okres czasu, ze względu na późne powikłania, które manifestowały się jaskrą wtórną, zapaleniem gałki ocznej. Pierwszy opis zabiegu został dokonany przez indyjskiego chirurga około 600 roku p.n.e.

Jednak wraz z postępem, jaki dokonywał się w medycynie, zasadniczo zmieniła się technika usuwania zaćmy i rehabilitacji po zabiegu. Rewolucyjna zmiana polegała na opracowaniu ultradźwiękowego urządzenie do rozkruszenia zaćmy. Głowica ultradźwiękowa wprowadzana jest przez małe cięcie poniżej 3 milimetrów, po czym usuwane są masy zaćmowe. Wraz z rozwojem chirurgii małego cięcia wprowadzano soczewki zwijalne, które ulegają rozwinięciu we wnętrzu gałki ocznej i można je wprowadzić poprzez małe cięcie. Zwykle nie zaszywa się rany pooperacyjnej.

Zabieg operacyjny jest bezbolesny, zwykle trwa 10-15 minut, wykonywany jest na sali operacyjnej. Operację wykonuje się zwykle w znieczuleniu miejscowym. Nad stanem chorego podczas zabiegu czuwa anestezjolog. Zwykle tego samego dnia pacjent opuszcza szpital, następnego dnia po zabiegu wyznaczana jest wizyta kontrolna. Po operacji pacjent pozostaje w opiece ambulatoryjnej. Przez pierwsze dni pacjent po operacji powinien nosić opatrunek, a przez pierwsze tygodnie unikać wysiłku fizycznego oraz systematycznie podawać krople. Rehabilitacja i powrót do normalnego życia i aktywności zwykle zajmuje pacjentowi 1-2 miesiące. 98% operacji przebiega bez powikłań.

Zabieg usunięcia zaćmy jest zabiegiem bardzo precyzyjnym, wymaga dokładnego przygotowania pacjenta. Od lekarza wymaga skupienia i doświadczenia. Do zabiegu niezbędny jest nowoczesny sprzęt. Przed zabiegiem lekarz określa ostrości wzroku do dali i bliży, bada pacjenta w biomikroskopie, ocenia dno oka, mierzy ciśnienie śródgałkowe. Indywidualnie, na podstawie parametrów optycznych oka dobierana jest soczewka, która będzie wszczepiona do oka. Rozwój techniki i postęp medycyny umożliwia wszczepy soczewek korygujących duże wady wzroku, które gwarantują dobre widzenie do dali i bliży. Niestety nie wszystkie z tych soczewek są refundowane w ramach NFZ i nie u wszystkich pacjentów istnieje możliwość ich wszczepienia.

Ostateczną decyzję o leczeniu operacyjnym podejmuje pacjent po uzyskaniu odpowiednich informacji od lekarza. Przy kwalifikacji do uwzględnia się aktywność życiową i zawodową pacjenta, wiek oraz stan ogólny, który ma wpływ na przebieg operacji i późniejsze gojenie.

Bardzo istotne jest wczesne zgłaszanie się pacjentów do zabiegów usunięcia zaćmy. Przy operacjach zaćm dojrzałych zwiększa się ryzyko ciężkich powikłań, a gojenie jest dłuższe. Obecnie dzięki uwolnieniu limitów na operacje zaćmy, a także mniejszą ilość pacjentów zgłaszających się do operacji (epidemia Covid-19) istotnie zmniejszyły się kolejki oczekujących na zabieg.

fot.archiwum autora

Dr n. med.Tomasz Kazało specjalista chorób oczu