İmtiyaz Sahibi OMB Danışmanlık
Yazı İşleri Müdürü (Sorumlu) Osman Murat BATUR
Editörler
F. Nur ŞEN Serap TORUN
İçerik Danışmanı
Ekrem UZBAY (İngilizce Çeviri)
Reklam Pazarlama
nur.sen@kidsgourmet.com.tr serap.torun@kidsgourmet.com.tr
Grafik-GörselTasarım V2 Medya
Katkıda Bulunanlar - Yazarlar Doç.Dr. Şule KAVALOĞLU ÇILDIR Dentway Diş Hekimim Kliniği, Bağdat Caddesi
MOBİL
Kids&Gourmet dergisini, tüm mobil cihazlarınızdan ve Dijimecmua üzerinden indirmek için gerekli uygulamalara tıklayınız.
Dr.Enver Mahir GÜLCAN Acıbadem Sağlık Grubu, Çocuk Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Gülşah GÜVEN ACIBADEM Kadıköy HastanesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dr. Didem ÇEVİK GÜNDOĞAN ACIBADEM Kadıköy HastanesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Figen FİŞEKÇİ ÜVEZ FİT Yaşam ve DanışmanlıkBeslenme ve Diyet Uzmanı Uzm. Psikolog Deniz ÖZKILIÇ SENS Gelişim Akademisi Gelişim Psikoloğu Özel Eğitim (ABA) Terapisti Erkan ÇANKAYA Okyanus Kolejleri - Beden Eğitimi Öğretmeni
INTERNET
Dergimizi www.issuu.com ve www.kidsgourmet.com.tr ’den okumak için tıklayınız. Her Hakk
Kids&Gourmet Dergisi®, OMB Danışmanlık Dış.Tic.Ltd.Şti.’ne aittir. Dergide yayımlanan yazı, makale, fotoğraf, illüstrasyon Şti.’ne aittir. Yazılı ön izin olmaksızın hangi dilde ve hangi ortamda olursa olsun materyalin tamamının ya da bir bö Bu dergi Basın Meslek İlkele
Bu sayıda Kapak
24
Kolostrum
Fit Yaşam ve Danışmanlık, Beslenme Diyet Uzmanı Figen Fişekçi Üvez; yeni ve yeniden anne olma heyecanını taşıyan anne adaylarına önemli bilgi aktarımı sağlayacak yeni yazısında, Kolostrum nedir? Faydaları Editörden 4 Sardunya İlan
5
Mishka İlan
6
Kids&Gourmet Çocukları
7
Ekim Etkinlikleri
8-9
Not Defteri
10-11
Doktor: Çocuklarda Kabızlık Sorunu
12-13
Kids’e Özel Yemek Tarifleri
14-23
Beslenme: Kolostrum
24-25
Spor: Spor Yapan Çocuğun Beslenmesi
26-27
Alışveriş Rehberi
28
Dentway İlan
29
Psikoloji: Emzirme ve Sütten Kesme
30-31
Oyun Dünyası
32-33
Ekim’e Özel: Mishka Doğal Ürünler
34-37
İnceleme: Bebeklerde Ağız ve Diş Sağlığı
38-41
Sebze-Meyve Takvimi
42-43
34
Röportaj: Serap TORUN
Mishka Doğal Ürünler
Adeta teknolojinin ve yapaylığın esiri olduğumuz şu günlerde, özellikle de büyük şehirlerde yaşayan çoğunluk olan bizler, üretilen hemen her ürünün doğal olanını arar olduk.
38 Bebeklerde Ağız ve Diş Sağlığı
Çocukların ağız ve diş sağlıklarının yaşam boyu sürebilmesi için erken çocukluk döneminde doğru beslenme ve doğru diş fırçalama alışkanlıklarına sahip olmaları büyük önem
ı Saklıdır.
n ve yazıların her hakkı saklıdır. Elektronik ortamlar da dahil olmak üzere çoğaltılma hakları OMB Danışmanlık Dış.Tic.Ltd. ölümünün çoğaltılması yasaktır, kaynak gösterilerek dahi alıntı yapılamaz. İlanların sorumluluğu ilan verene aittir. eri’ne uymayı taahhüt eder.
Editör Nur Şen
Editörden Sevgili Kids&Gourmet Okurları, Yaz bitti, Sonbahar geldi, okullar açıldı derken; Ekim ayına gelindi bile... 3. Sayımızla birlikte Kids&Gourmet Dergisi olarak karşınızdayız. Sayıları giderek artan okuyucularımız ve Facebook takipçilerimiz sayesinde beğeni gören bir dergi olduğumuzun farkına vardık. İlgilerini esirgemeyip, bizi okumayı seçen ve takip eden tüm okurlarımıza sonsuz teşekkürler ediyoruz. Bu sayımızdan itibaren siz okuyucularımızın sayısını daha da arttıracak güzel bir gelişme yaşadık. Bundan böyle, tüm mobil cihazlarınızdan indirip kolayca okuyabileceğiniz; TURKCELL DERGİLİK UYGULAMASI’nda yer aldığımızın müjdesini sizlerle paylaşmak, bizler için ayrı bir heyecan kaynağı oldu. Ekim ayı; Emzirme Haftası ile başlarken, yoğun biçimde etkinlikler, bayramlar ve uzun bir tatil dönemiyle dolu dolu yaşanacağını tahmin ettiğimiz bir ay olacak. Şimdiden Cumhuriyet Bayramımızın 90.yılını coşku ve sevinçle kutluyor; ülkemizin birlik, beraberlik ve huzur içerisinde sayısız Cumhuriyet Bayramlarına ulaşmasını umuyoruz. Ayrıca; dini bayramımız olan Kurban Bayramı’nda, ailelerinizle ve çocuklarınız ile birlikte bayram tadında mutlukları yaşamanızı diliyoruz. Kids&Gourmet Ekim sayımızda, sizler için uzmanlarımızın yazdığı farklı konularla dergimize olan ilginizi daha da yükseltmek istedik. Bu aya özel olarak, emzirme ve anne sütünün önemini vurgulayan konuları işlemeye özen gösterdik. Konu yazarlarımız ve başlıklarımıza bakacak olursak: Sens Gelişim Akademisi Uzm.Gelişim Psikoloğu Deniz ÖZKILIÇ Emzirme ve Sütten Kesilme Dönemleri’ni, Diyetisyen Figen FİŞEKÇİ ÜVEZ Kolostrum’u, Pedodontist Doç.Dr. Şule KAVALOĞLU ÇILDIR Bebeklerde Ağız ve Diş Sağlığını, Çocuk Gastroenterolojisi Uzmanı Dr. Enver Mahir GÜLCAN Çocuklarda Kabızlık Sorunu’nu ve Beden Eğitimi Öğretmeni Erkan ÇANKAYA’nın Spor Yapan Çocuğun Beslenmesi konularını işledikleri zengin içerikli yazılarıyla siz okurlarımıza rehber olacaklar. Kids&Gourmet Ekim sayısında; Oyun Dünyası, Ekim Etkinlik sayfalarımızda sizler için seçtiğimiz etkinlik ve aktivitelerle çocuklarınızla birlikte keyifle vakit geçireceğiniz günlere rehberlik edeceğimizi umuyoruz. Bu aya özel olarak seçtiğimiz Röportaj’da Mishka Doğal Ürünler’i sizlere tanıtıyor olacağız. Not Defteri, Alışveriş Rehberi ve yeni eklenen Kids&Gourmet Çocukları sayfalarımızı da ilgi ile takip edebilirsiniz. Keyifli okumalar dilerim…
4
| Ekim 2013
Kids&Gourmet Çocukları
Ata ÇEVİK (9 Ay) İZMİR
Dilara AKTEPE (6 Yaş) İZMİR
Eren KILIÇASLAN (4 Yaş) YOZGAT
Ilgın TUNÇ (3 Yaş) İSTANBUL
6
| Ekim 2013
M.Batu KEMİKSİZ (8 Yaş) İSTANBUL
Ela ÖZÇELİK (4 Yaş) İSTANBUL
Halil İbrahim AKTEPE (2 Yaş) İZMİR
Cem GÜLŞEN (6 Yaş) İSTANBUL
Elmira ÇANKAYA (3 Yaş) İSTANBUL
Hüseyin Cem ÖZÇELİK (21 Ay) İSTANBUL
Ajanda
1-7 Ekim Emzirme Haftası Etkinlikleri “Emzirme Haftası 2013 - Emzirme Danışmanı Arzu Yörükoğlu ve Deneyimli Anneler, Annelerle Konuşuyor” seminerleri 1-7 Ekim haftası boyunca seçkin bebek mağazaları’nda yapılıyor. Anne adaylarının soruları emzirme danışmanı ve deneyimli annelerle cevap buluyor. Ameda ile “Deneyimli Anneler Konuşuyor” söyleşilerinin ilki 3 Ekim Perşembe günü İstanbul ve İzmir bebek mağazalarında gerçekleşecek. Deneyimli annelerin tavsiyeleri ile kendini geliştiren Ameda, Emzirme Danışmanı eşliğinde deneyimli anneler ve
anne adaylarını bir araya getirecek. İkiz annelerinin de emzirme deneyimlerini anlatacağı seminerleri kaçırmayın. Tarih: 3 Ekim Perşembe 15.00 - 17.00 İstanbul Kızıltoprak ve İzmir Agora Joker Mağazası 4 Ekim Cuma 15.00 - 17.00 İstanbul Çamlıca ve İzmir Mağazası E-Bebek Mağazası 5 Ekim Cumartesi 15.00 - 17.00 İstanbul Bostancı ve İzmir Bayraklı Hello Baby Mağazası
Çocuklarla Jazz Ezo Sunal Çocuklarla Jazz Atölyesi ile 5 Ekim’de Akbank Sanat’ta... Tarih : 05 Ekim 2013 Saat : 14:00-16:00 Yer : Akbank Sanat / İstanbul Şehir : İstanbul Avrupa Orff Yaklaşımı’na dayalı olarak yapılacak ‘Çocuklarla Caz’ atölye çalışmasında, en temel caz ritmi olan swing, beden perküsyonu, tekerlemeler ve
oyunlarla çocuklara tanıtılacak. Bu ritmin üzerine Orff Çalgıları (ksilofon, metalofon, usingvurmalı çalgılar) kullanılarak basit eşliklerle birlikte çocuklarla beraber melodik doğaçlamalar yapılacak ve ortaya çıkan parçalar düzenlenerek çocuklardan renkli bir caz orkestrası oluşturulacak. Mekan: Akbank Sanat / İstanbul Adres: İstiklal Cad. No:8 Beyoğlu / İstanbul Telefon: 0212 252 35 00-01 E-mail: akbanksanat@akbank.com
Uzay Kampı Aile/Çocuk Programı; çocuğun ebeveynlerinden birisiyle beraberce katıldığı uzay simülasyonları ile uzay teknolojilerinin tanıtıldığı bir hafta sonu programıdır. Programda hedeflerinizi gerçekleştirmek için birlikte çalıştığınız her saat çocuğunuzun kendisine duyduğu öz güvenin artmasını sağlar. Aktiviteler: Teleskopla gezegen ve yıldızların incelenmesi, NASA eğitim filmlerinin izlenmesi. Ebeveyn ve çocuk uzay mekiği görevinde yan yana komutan ve pilot olarak ya da yer kontrolde uçuş yöneticisi ve iletişim subayı olarak birlikte görev alabilirler. Her bir görev ayrı derecelerde sorumluluk alma ve liderlik özelliği gerektirir. Eğer bir takım üyesi önemli bir sorumluluğu ya da görevi ihmal ederse, bu tüm uçuş görevinin başarısız olmasına neden olabilir. Etkinlik Tarihleri: 04-05-06 Ekim 2013, Saat 17:00-18:00 Mekan: Uzay Kampı / İzmir Adres: Ege Serbest Bölgesi Kurucu ve İşleticisi A.Ş (ESBAŞ) Gaziemir / İzmir Telefon: 0232 252 35 00 E-mail: info@spacecampturkey.com
8
| Ekim 2013
Çilek Kız 6-26 Ekim tarihlerinde Caddebostan Kültür Merkezi’nde... Tarih : 06-26 Ekim 2013 Saat : 12:00 Yer : Kadıköy Belediyesi Caddebostan Kültür Merkezi / İstanbul Şehir : İstanbul Anadolu Dünyada çocukların sevgilisi Çilek Kız, ABD’den Brezilya’ya pek çok ülkede sergilenen muhteşem Live Show’uyla sizlerle buluşuyor. Bilet Fiyatları: 1. Kategori - 56.50 TL / 2. Kategori - 34.50 TL Mekan: Kadıköy Belediyesi Caddebostan Kültür Merkezi / İstanbul Adres: Bağdat Cad. Haldun Taner Sok. No:11 Caddebostan Kadıköy / İstanbul Telefon: 0216 467 36 00
Barış Adası 8 Ekim’de Akatlar Kültür Merkezi’nde... Tarih : 08 Ekim 2013 Saat : 13:00 Yer : Beşiktaş Belediyesi Akatlar Kültür Merkezi / İstanbul Şehir : İstanbul Avrupa Kahramanımızın medeniyetin sadece teknoloji olmadığını, sevgi, kardeşlik ve paylaşım olmadan asıl medeniyetin gerçekleşmeyeceğini anlattığı, sevecen, eğlenceli, müzikli bir komedi sizleri bekliyor. Mekan: Beşiktaş Belediyesi Akatlar Kültür Merkezi / İstanbul Adres: Zeytinoğlu Cad. No: 8 Akatlar / İstanbul Telefon: 0212 351 93 82
Disney Live! Mickey’nin Müzik Festivali Disney Live! Mickey’nin Müzik Festivali, 16-27 Ekim tarihleri arasında Ankara’da... Tarih : 16-27 Ekim 2013 • Yer : Kentpark / Ankara • Şehir : Ankara Dünyanın en sevilen çocuk ve aile gösterilerinden biri olan ve tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de izlenme rekorları kıran, Disney Live! Mickey’nin Müzik Festivali, 16-27 Ekim tarihlerinde Kent Park Ankara’da olacak. Mekan: Kentpark / Ankara Adres: Eskişehir Yolu 7.km No:164 Çankaya / Ankara Telefon: 0312 444 74 77
Ekim 2013 |
9
Not Defteri
Yumur ta Hakkında Bilmeniz Gerekenler nın ihtiyacı olan Yumurta, anne sütünden sonra insa besin kaynağıdır. tüm besin öğelerini bulunduran tek ndan zengindir. A, D, E ve B grubu vitaminleri bakımı ız açısından lığım Yumurta, demir ve çinko gibi sağ kan yapımı ir, önem taşıyan mineralleri de içerir. Dem gelişme ve hasiçin gereklidir. Ayrıca demir büyüme, nın içeriğindeki talıklardan korumaya yarar. Yumurta ın yerine getirilKOLİN sayesinde beyin fonksiyonların sarısı, D vitamini mesinde önemli rol oynar. Yumurta eş ışıklarından sağlayan birkaç besinden biridir ve gün urta özellikle da yeterince faydalanıldığı taktirde yum lı kemik bozukçocuklarda D vitamini eksikliğine bağ i sentezi, çeşitli luğu oluşmasını engeller. D vitamin oluşumu için gehormonların ve sindirim salgılarının tüm besinler rekli bir maddedir. Yumurtadaki protein da proteiurta içinde en yüksek değere sahiptir. Yum sütte %85, değer nin biyolojik yararlığı %100 iken bu aktadır. Öyleyse, balıkta %76, sığır etinde %74’de kalm r için günde 1 haydi anneler sağlıklı ve başarılı çocukla yumurta...
Lif Zengini Mercimek Mercimek, baklagiller familyasından beyaz çiçekli, bir yıllık bir tarım bitkisi ve bunun bes in olarak kullanılan yuvarlak, yassı tohumudur. İçer iğinde B vitaminleri ve fosfor bulunur. Beden ve zihin gücünü artırır, sinirleri kuvvetlendirir, bağırsaklar a yumuşaklık verir, sinir sistemini güçlendirir, kan yapar, anne sütünü artırır. Kandaki kötü kolester ol düzeyini düşürür ve böylece kalp krizi geçirme riskini azaltır. Yüksek oranda lif içermesi nedeniyle mercimek, şeker hastaları için de değerli bir besind ir. İnsülin ve kan şekerini düşürür. Yüksek lif içeriğiy le kabızlığa iyi gelir ve kalın bağırsakların çalışma sını düzene sokar. Hemoroid ve diğer kalın bağırsa k sorunlarında iyileştirici etkiler yapar. Mercimek, içerdiği yüksek orandaki demir ve folik asit nedeni yle kansızlığı önler. Zengin potasyum içermesi ned eniyle yüksek tansiyonu düşürücü etkiler yapar. İçerdiği Besin Değerleri: 100 gr. kuru mercimekte; 340 kalori, 24.7 gr. protein, 22 gr. kar bonhidrat, 0 kolesterol, 1,1 gr. yağ, 1,5 gr. lif: 145 mg r. fosfor; 79 mgr. kalsiyum; 6,8 mgr. demir; 6,8 mgr. sodyum; 370 mgr. potasyum; 60 IU A vitamin i; 0,37 mgr. B1 vitamini; 0,32 mgr. B2 vitamini; 2 mg r. B3 vitamini ve yüksek oranda folik asit.
Sonbahar Geldi...Grip Aşısı Ne Zaman ve Kimlere Yapılmalı dır?
Grip aşısı ne zaman yapılmalıdır sorusu herhalde en sık sorulan sorulardandı r. Bizim gibi kuzey yarım kürede yaşayanlarda salgın kış aylarının başlan gıcında yapılmalıdır. Bu genelde Eylü l, Ekim ve Kasım yani sonbahar aylarıdı Ayrıca, Mart, Nisan ayında ikinci salgın r. dönemi olduğundan Eylül, Ekim ve Kas ım’da aşı olamayanlar, eğer hiç virüs kapmamışlarsa aşı olabilirler. Bu kon uda ne kadar erken davranılırsa grip aşısının koruyucu özelliği daha da etk olmaktadır. Her yıl Grip aşısı yeniden in hazırlanır ve yenilenmesi gerekir. • 65 yaş ve üzerindekiler • Grip aşısı kronik kalp ve akciğer has talığı olan yetişkinler ve çocuklar (ast ımlı çocuklar da dahil). • Böbrek hastalığı olanlar • Diyabet(Şeker hastalığı olanlar) • Bağışıklık sisteminde yetersizlik veya baskılanma durumları (kanser hastala rı, AIDS enfeksiyonu olanlar, organ nak yapılmış olanlar, steroid ilaç alanlar, kem li oterapi ya da radyoterapi uygulanan lar) • Kan hastalıkları tedavisi görmüş vey a hastanede görmekte olanlar(Hemo globinopatisi olanlar) • Sağlık personeli ve hastane çalışanları • Okul, fabrika vb. gibi topluluklarda • Bakımevlerinde kalan ve sürekli has talığı olanların hepsi 10
| Ekim 2013
Kurban Bayramında Beslenmede Dikkat Edilecekler • Güne mutlaka kahvaltı ile başlanmalıdır ve öğün atlanmamalıdır. 3 Ana öğün tüketilmelidir. • Etlerin doymuş yağ ve kolestrol oranları yüksektir. Etin üzerinden görünür yağlar ayrılsa dahi kırmızı etin yağ içerdiği unutulmamalıdır. • Kesilen kurban etini hemen tüketilmemelidir. Çünkü yeni kesilmiş hayvanların etlerindeki sertlik hem pişirmede, hem de sindirimde zorluk yaratır. Bu sebeble de hazımsızlık, şişkinlik gibi mide rahatsızlıkları meydana gelmektedir. • Pişirme yönteme olarak kızartma ve kavurmadan kaçınılmalıdır. Bunların yerine haşlama, fırında pişirme ve ızgara yöntemiyle etler pişirilmelidir. • Etler mangal yapılacaksa; kömürleşecek şekilde pişirilmemesi gerekmekte, ateşten 15cm uzakta olmasına ve birden yüksek ısıda pişirmemeye çalışılmalıdır. Böylece oluşan kanserojen öğelerin önlenmesini sağlanır. • Kurban bayramında et tüketimi nedeniyle sebze tüketimi azalır. Bu nedenle et yemeklerinin yanına mutlaka salata (bol ve renkli) veya etlerinizi sebze yemeklerinin içine katarak pişirmeye özen gösteriniz. Böylece hem posa tüketimi hem de vitamin ve mineral yetersizliğini önlemiş olursunuz. • Günlük 2-2.5 lt su tüketimine dikkat edilmelidir. • Yapılan ikramlardan küçük miktarda tüketmeye özen gösteriniz. İkram edilen hamur tatlıları ve çikolata yerine sütlü tatlıları ve meyveler tercih edilmelidir.
İlk 6 Ay, Bebeğe Anne Sütü Şart! Bebeğin ilk 6 ay anne sütüyle beslen mesi çok önemlidir. Anne sütü bebeğin tüm besin ihtiyacını ilk 6 ay tamamen karşılama ktadır. Bu dönemde bebeğin büyümesi izlener ek anne sütü kullanılmalıdır ve başka ek bes inleri ilave etmeye ihtiyaç yoktur. Ancak 6. aydan sonra ek besinler geçişler yapılmalıdır. Böylece annenin boşalan demir depolarından dolayı yaşanacak demir eksikliğinin önlenmesi sağlan ır. Bu süreçte de bebeğin diğer besinlerle tan ışmasını sağlayıp, sağlıklı ve dengeli gelişimine katkıda bulunmuş olunur. Ek Besinlere Başlarken; • Her yeni besine başlarken az miktarl arda (1 – 2 çay kaşığı) başlanmalı, her gün miktarı giderek artırılmalıdır. • Her yeni besine tek tek başlanma lıdır. Yeni başlanan farklı besinler aynı gün den enmemelidir. 1-2 gün ara ile denenmelidir. • İlk kez verilen yiyeceklerin alerji yap ıp yapmadığı kontrol edilmelidir. • Bebek bir besini aldıktan sonra aler ji belirtisi gösterirse besin kesilmeli, 15-20 gün sonra az miktarda tekrar denenmelidir ve yine alerji yapıp yapmadığı kontrol edilmelidir. • Ek besinler bebek açken denenmelid ir. Eğer bebek istemiyorsa israr edilmeme lidir, daha sonra tekrar denenmelidir.
Ekim 2013 |
11
Uzman Görüşü
Dr. Enver Mahir GÜLCAN
DOKTOR
Acıbadem Sağlık Grubu Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı
Çocuklarda Kabızlık Sorunu Çocuklarda normal dışkılama nasıl olmalıdır? Günlük rutin poliklinik başvurularınızın ne kadarında kabızlık şikâyeti ile karşılaşıyorsunuz?
Kabızlığın genel bir tanımını yapmak zordur ve kişiden kişiye farklılık gösterir. Kabızlık en basit olan tanımıyla, kaka yapmada zorluk ya da gecikme olarak açıklanır. Çocuğun yaptığı kakanın özelliğine ve kaka yapma sıklığına bakılarak kabızlık durumu en az iki haftada gerçekleşir. Çoğu kakanın çakıl taşına benzer sertlikte olması veya daha az sıklıkta sert kaka yapma şeklinde görülebilir. Okul öncesi çocukların yaklaşık %3’ü okul çağındaki çocukların ise % 1-2’si kabızlıktan yakınır. Genel olarak çocuklarda kabızlık görülme oranı % 0.3 ile % 8 arasında değişmektedir. Ayrıca, genel çocuk polikliniklerine % 3 ile % 5 oranında, çocuk gastroenteroloji polikliniklerine ise % 25’e kadar yüksek bir oranda kabızlık şikayeti ile başvurulur.
Çocuklarda kabızlık nedenleri nelerdir?
1. Fonksiyonel kabızlık (bağırsak tembelliği): Altta yatan temel 12
| Ekim 2013
bir bozukluk yoktur. Çoğu aile kabızlık şikayetinin, anne sütü kesildiği zaman veya çocuğun diyetine süt eklendiği zaman başladığını ifade eder. Çocuklardaki kabızlığın yaklaşık % 90-95 nedenidir. Genellikle 5 yaş altında görülen fonksiyonel kabızlık, sıklıkla bir haftada üçten az sıkı ve sert kakaya çıkma olarak açıklanabilir.
biyopsi (parça) almak gerekebilir. Tiroid hormon testleri, kanda kalsiyum, magnezyum ve diğer elektrolit düzeyleri kabızlığa neden olabilecek hastalıkları ekarte etmek için bakılacak laboratuar tetkikleridir. Özellikle kaka kaçırmanın eşlik ettiği kabızlık vakalarında tam idrar tahlili ve idrar kültürüne bakılmalıdır.
2. Organik nedenlere bağlı (bir hastalığın neden olduğu) kabızlık.
Çocuklarda kabızlık tedavisi nasıl yapılmalıdır?
• Doğuştan var olan anatomik bozukluklar • Endokrin hastalıklar • Mide-barsak sistemi hastalıkları • Sinir sistemi bozuklukları • Bağırsağın sinir ve kas bozuklukları • Doğuştan anormal karın kas yapısı • Bağ dokusu hastalıkları • Bazı ilaçlar • Diyet faktörleri
Kabızlık tanısı nasıl koyulur?
Hasta ve hasta yakınlarından edinilecek bilgiler çoğu kez tanı için yeterlidir. Ancak organik bir nedeni düşündürecek bulgular varsa karın filmi, ilaçlı kalın bağırsak filmi, bazen de kalın bağırsağın son bölümünden
1.Diyetin düzenlenmesi: Diyet değişikliğinde yumuşak dışkının devamı için bol sıvı alımı ve bağırsaktan emilebilen ve emilemeyen karbonhidratların alımının arttırılması önerilir. Karbonhidratlar ve özellikle sorbitol, kuru erik, armut ve elma suyu gibi bazı meyve sularında bulunur. Bunlar, dışkının sıvı içeriğini ve sıklığını arttırarak kakayı yumuşatmaya yararlı olurlar. Uygulanan diyet posa içermeli ve diyetteki posa miktarı yavaş yavaş artırılmalıdır. Özellikle patlamış mısır bol bir lifli bir gıdadır ve çok yardımcı olur. Çocuğun günlük alması gereken lif miktarı “yaş (yıl) + 5 gram”dır. Süt ve süt ürünlerinin miktarının bazı çocuklarda azaltılması gerekebilir.
2.Eğitim: Çocuğun ve ailenin eğitimi (hastalık ile ilgili detaylı bilgi verilmesi ve aile ile hastanın rahatlatılması) 3. İlaç tedavisi: A.Rektumdaki taşlaşmış dışkının boşaltılması Oral yol: mineral yağları, magnezyum sitrat, laktuloz, senna, polietilen glikol solüsyonları Rektal yol: Saline enemayı takiben kullanılan fosfat veya mineral yağı enemaları B.Diyet: Dışkı birikiminin önlenmesi ve düzenli bağırsak alışkanlığının sağlanması için uygun beslenme İlaç: Mineral yağı, laktuloz, sorbitol Davranış değişikliği: Yemeklerden sonra tuvalette geçirilen zamanın artırılması ve ödüllendirme yöntemi.
Sadece anne sütü ile beslenen bebekler neden kabız olurlar? Bunun birkaç sebebi vardır. Şöyle sıralanabilir: -Besin alerjileri, yani annenin
yediği gıdalardan geçen proteinlerin etkisi. -Genetik ve doğumsal bağırsağı etkileyen hastalıklar (hirsprung hastalığı, konjenital hipotiroidi, kistik fibroz). -Çeşitli nedenlere bağlı olarak kanda kalsiyum, potasyum, sodyum gibi elektrolitlerin eksik olması. -Ve annenin kullandığı bazı ilaçlar.
Halk arasında sık yapılan bir uygulama kabızlık çeken bir çocuğa zeytinyağı içirilmesidir. Sizce bunun bilimsel bir dayanağı var mıdır? Pratikte faydasını görüyor musunuz?
Zeytinyağının kakayı yumuşatıcı etkisi ile bazen faydalı olabilir. Zararı yoktur ama genellikle tedavide yeterli olmaz.
Tedavi edilmeyen kabızlık durumunda çocuklarda oluşan problemler nelerdir?
Kabızlık tedavi edilmediğinde uzun dönemde iştahsızlık-gelişme geriliği, karın ağrısı, çocuğun konforunda ciddi bozulma,
mutsuzluk, huzursuzluk ve bunların sonucunda psikolojik bozukluklar (sosyal dışlanma, depresyon ve anksiyete; özellikle kaka kaçırma da varsa), anüste çatlaklar (fissür), popodan kan gelmesi, hemoroid, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve idrar kaçırmaya neden olabileceğinden mutlaka tedavi edilmelidir.
Dr. Enver Mahir GÜLCAN Kimdir? 1990 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. İstanbul-Bakırköy Kadın-Doğum ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği’nde ihtisasını 1996’da tamamladı. 1997-1999 yıllarında İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Dalı, Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı’nda yan dal ihtisasını yaptı. 2007-2012 yılları arasında Yeditepe Üniversitesi, Çocuk Gastroenteroloji Uzmanı, Yardımcı Doçentlik ve Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı Başkanı görevlerini yürüttü. 2012 yılından bu yana Acıbadem Sağlık Grubu, Çocuk Gastroenteroloji Uzmanı olarak görevini sürdürmektedir.
Ekim 2013 |
13
Kids’e Özel Yemek Tarifleri
BEBEK KURABİYESİ (6 ay ve üzeri) MALZEMELER 2 yemek kaşığı tereyağı 2 yemek kaşığı pekmez 1 yumurta sarısı ½ su bardağı pirinç unu Aldığı kadar tam buğday unu
Dr.Gülşah Güven’in önerisi: Şekersiz olduğu için bebek bisküvisi yerine bu tarifle yapılmış bisküviyi öneririm. İçerisindeki pekmez yanmasın diye fırın ısısı düşük tutulmuştur. Düşük fırın ısısı ve yavaş pişirmeye özen
Hazırlanışı: Bir kapta tüm malzeme karıştırılır. 170 derece önceden ısıtılmış fırında 1520 dk. pişirilir. 14
| Ekim 2013
göstererek yapacağınız kurabiyeler daha sağlıklı olacaktır.
MEYVELİ YOĞURT (6 ay ve üzeri) MALZEMELER
Dr.Gülşah Güven’in önerisi: Yoğurdun
5 adet organik kuru kayısı
evde yapılmasını öneririm. Organik süt kulla-
125 ml. elma suyu
nabilirsiniz. Kabızlık çeken bebeklerde güzel bir
1 kase yoğurt
ikindi ara öğün alternatifi. Kayısı, elma suyu ve yoğurt kabızlığa eğilimli bünyesi olan çocuklar-
Hazırlanışı: Kayısılar küçük küçük doğranır
da bağırsak hareketlerini arttırmak için iyi bir ka-
ve elma suyu içerisinde kısık ateşte kaynayana
rışım. Ayrıca yoğurt sevmeyen çocuklar için de
kadar pişirilir.Pişmiş kayısıyı blenderdan geçirilir
denenebilir. Çocuğunuz yoğurt sevmiyorsa onu
ve soğuyunca yoğurda ilave edilerek karıştırılır...
yemeye zorlamadan önce çocuk hekiminize da-
Meyveli yoğurdunuz hazır.
nışın, tolere edemiyor olabilir. Ekim 2013 |
15
Kids’e Özel Yemek Tarifleri
PEKMEZLİ BEBEK EKMEĞİ ( 6 ay ve üzeri) MALZEMELER
Not: Bebeğinizin damak zevkine göre tarçın
½ su bardağı tam buğday unu ½ su bardağı un ¼ su bardağı üzüm pekmezi ¾ su bardağı yoğurt 1 çorba kaşığı sızma zeytinyağı ½ çay kaşığı tarçın 1 çay kaşığı kabartma tozu 2 çorba kaşığı kuru çekirdeksiz üzüm
yerine bir miktar limon, portakal kabuğu ren-
Hazırlanışı: Malzemeler çukur bir kap içerisine bir araya koyularak karıştırılır. Hazırlanan karışım bölünerek küçük kek kalıplarına koyulur. Önceden ısıtılmış 180 derece fırında 25 30 dakika pişirilir. 16
| Ekim 2013
desi ilave edebilirsiniz. Pekmez koymadan da bu tarifi yapabilirsiniz. Bebek ekmeği olarak önerilir.
Dr. Gülşah Güven’in önerisi: Çocuğunuza evde hazırlayarak sunabileceğiniz güzel bir ekmek tarifi. Okul çağındaki çocuklar için beslenme çantasına rahatlıkla koyabilirsiniz. Kantinlerden alacağı hazır kek ya da bisküvi yerine yiyebileceği sağlıklı bir ekmek.
MERCİMEK ÇORBASI (8 ay ve üzeri) MALZEMELER
Dr. Gülşah Güven’in Önerisi: Önemli bir
1 su bardağı kırmızı mercimek 1 adet küçük patates 1 adt. küçük havuç 2 yemek kaşığı sızma zeytinyağı 4 - 5 su bardağı su
besin grubu olan kuru baklagillerden mercimek, protein bakımından zengin olmasının yanı sıra, lif içeriğinden ötürü de zengin olduğu için kabızlık çeken çocuklarda bağırsak hareketlerini de arttırmaya yardımcı olur. Kırmızı mercimek çorbasına sebze ilave ederek, vitamin ve lif açısından daha da zenginleştirerek lezzetini arttırmak mümkündür. Mercimek, magnezyum ve potasyum gibi minerallerden zengindir. Doymamış yağ asitleri içermesi ve glisemik indeksinin de düşük olması kırmızı mercimeği çocuklar için daha da değerli bir gıda yapmaktadır.
Hazırlanışı: Mercimek yıkanır. Bir tencereye 4-5 su bardağı su koyulur. Patates ve havuç yıkanır, soyulur ve doğranır. Tenceredeki suya mercimek, patates ve havuç ilave edilerek kaynamaya bırakılır. Kaynadıktan sonra kısık ateşte havuç ve patates iyice yumuşayıncaya kadar pişirilir. Piştikten sonra ocak kapatılır ve içerisine zeytinyağı ilave edilir.
Ekim 2013 |
17
Kids’e Özel Yemek Tarifleri
BEBE SUFLE (1 yaş üzeri) MALZEMELER
eklenir çok fazla karıştırılmaz. Önceden ısıtılmış
1 orta boy patates
220 derece fırında 15-20 dakika kadar pişirilir.
2 yemek kaşığı rendelenmiş kaşar peyniri 2 yumurta
Not: Yaklaşık 250 gr ağırlığındaki bir patatesi 35
1 çay bardağı süt
dk. haşlamak yeterli oluyor. ¼ çay kaşığı tuz ve
25 gr. tereyağı
muskat rendesi ile gurmenizin gönlünü alabilirsiniz.
Hazırlanışı: Patates yıkanır ve suda haşlanır.
18
Soğuyunca kabuğunu soyup çatalla iyice eze-
Dr. Gülşah Güven’nin önerisi: Kabarık
rek püre haline getirilir. Yumurta sarıları ve kaşar
ve oldukça yumuşak kıvamı kaşıkla yenilebilir
peyniri rendesi eklenir. Ayrı bir kapta tereyağı
olmasını sağlıyor. Protein ve kalori içeriği açı-
eritilir, içine süt ilave edilir. Süt karışımı ile patates
sından oldukça zengin bir öğün. Lezzetli tadı
harcı karıştırılır. Yumurta aklarını mikser ile iyice
iştahsız çocuklar için iyi bir alternatif olacaktır.
köpürene kadar çarpılır. Çırpılmış yumurta akları,
Gluten içermediğinden çölyak hastaları için de
patatesli karışıma tahta kaşık yardımıyla nazikçe
uygundur.
| Ekim 2013
ESMER PRİNÇLİ PUDİNG (1 yaş ve üzeri) MALZEMELER 1 yumurta 3 çorba kaşığı bal 1 tatlı kaşığı tereyağı 2 su bardağı süt ½ su bardağı haşlanmış esmer pirinç ¼ çay kaşığı tarçın 2 çorba kaşığı kuru üzüm
Hazırlanışı: Kuru üzümlerin üzeri suyla kaplanır ve 4 saat kadar bekletilir. Soğuk süt ve yumurta çırpılır. Haşlanmış pirinç ile birlikte pirinçler iyice yumuşayana kadar kaynatılır. Üzümler ve tereyağı eklenerek blenderdan geçirilir. Ilıyınca bal ve tarçın ilave edilir.
Not: Esmer pirinci pişirirken yaşanan zorluk geç ve zor pişmesidir. Önerimiz esmer pirinci
robottan geçirerek un haline getirmeniz. Ayrıca pirinç miktarının 2 hatta 4 katı kadar su ile pişirmenizdir.
Dr.Gülşah Güven’in önerisi: Glisemik indeksi yüksek olduğu için günümüzde beyaz şeker kadar kaçınılan bir gıda olan pirincin alerji potansiyeli en düşük tahıl olduğu için biz çocuk doktorları ek gıdalara geçiş döneminde 6 aydan sonra ilk önerdiğimiz tahıllardandır. Ülkemizde piyasada organik kabuklu pirinç olarak satılan pirinç glisemik indeksi düşük olması yanında vitamin ve mineral açısından daha zengindir. Kabuktan arındırma sırasında pirinçten lif, vitamin ve mineral kaybı olmasının yanı sıra, beyaz pirinç haline getirilirken parlatma ve cilalanma gibi doğal olmayan işlemlere de maruz kalır. Ekim 2013 |
19
Kids’e Özel Yemek Tarifleri
SOMON VE BROKOLİ SOSLU ŞEHRİYE (1 yaş ve üzeri) MALZEMELER 55 gr. somon fileto 1 küçük soğan 1 çorba kaşığı tereyağı 1 çay bardağı erişte 1 yemek kaşığı limon suyu 3 yemek kaşığı rende kaşar 1,5 çay bardağı süt ½ su bardağı su 1 kâse brokoli 1 tatlı kaşığı sızma zeytinyağı
Hazırlanışı: Yanmayan bir tavaya zeytinyağı koyulur, çok kısık ateşte somon filetonun her iki yüzü 3-4 dakika pişirilir. Ilıyınca çatalla ezilir. Ayrı bir yerde şehriye yumuşayana kadar suda haşlanır. Sos kabında tereyağı eritilir ve rendelenmiş soğan 1-2 dakika sotelenir, un ilave edilerek karıştırılır. Unun rengi hafif sararınca süt ve su ilave edilerek kaynatılır. Kaynamış karışıma brokoli ilave 20
| Ekim 2013
edilir ve brokoli yumuşayana kadar 5-10 dakika pişirilir. Rendelenmiş kaşar peyniri ve limon suyu eklenir 2 dakika kısık ateşte karıştırılarak pişirilir. Blanderdan geçirilir. Sos ılıyınca haşlanmış şehriye ve somon ile karıştırılır. İnce kıyılmış maydanoz arzuya göre ilave edilebilir.
Dr.Gülşah Güven’in önerisi: Balık ve sebze sevmeyen çocuklar için güzel bir tarif. Kremamsı tadı iştahsız çocuklara cazip gelebilir. Somon balığı omega 3 yağ asitleri içerir ve çocukların beyin gelişimde çok önemli etkisi vardır. Brokoli lifli ve vitamin oranı yüksek bir sebzedir. Ancak vitamin oranının pişirme sırasında az da olsa kaybolmaması için buharda veya kısık ateşte, kısa süre pişirmeniz önerilir. Brokoli hem biz yetişkinler hem de çocuklar için önemli bir besin kaynağıdır. Özellikle anneler açısından önemi brokolinin meme tümörlerini önleyen izotiyosiyanat içermesidir.
BALIK KÖFTESİ (1 yaş ve üzeri) MALZEMELER 100 gr. somon balığı 1 büyük boy patates 1 çorba kaşığı rendelenmiş kaşar veya cheddar peyniri 1 dal taze soğan 2 çorba kaşığı galeta unu 4 çorba kaşığı sızma zeytinyağı
Hazırlanışı: Patates yıkanır ve suda haşlanır. Haşlanmış patates bir çatal yardımıyla ezilerek püre haline getirilir. Somon küçük parçalara ayrılır ve bir kâseye koyulur. İnce doğranmış taze soğan, galeta unu, rendelenmiş kaşar peyniri ve ezilmiş patates ilave edilir. Malzeme iyice karışıp hamur kıvamına gelinceye dek el ile yoğurulur. Karışımdan ceviz (biraz daha büyük olabilir) büyüklüğünde parçalar koparılarak köfte şekli verilir. İçinin çabuk pişmesi ve tavadaki yağın yanmaması için köfteyi çok kalın yapmayınız,1 santim kalınlık yeterli olacaktır. Şekil alan köfte-
lerin ön ve arka yüzeyi galeta ununa bulanır. Diğer tarafta, ocak üzerine yanmaz bir tava yerleştirilir ve içine sızma zeytinyağı koyulur. Galeta ununa bulanmış köftelerin ön ve arkası altın sarısı rengi alana dek pişirilir. Yakmamaya özen gösteriniz.
Not: Eğer somonu, köfte yapmadan önce 1 parmak suyun içerisinde ön ve arka yüzeyini çevirerek 5-10 dakika haşlar daha sonra diğer malzemelerle karıştırırsanız tavada pişirme aşamasında içinin pişmesi için fazla zaman kaybetmemiş olursunuz.
Dr.Gülşah Güven’in önerisi: Somon balığı omega 3 yağ asitleri içerir ve çocukların beyin gelişimde çok önemli etkileri vardır. Çocuklarda konsatrasyon, zekâ gelişimi gibi konularda olumlu etkileri gözlenmiştir. Omega-3 alımını sağlayabilmek için başka kaynaklarda olmasına karşın en iyi ve zengin kaynak balıktır. Ekim 2013 |
21
Kids’e Özel Yemek Tarifleri
KOLAY BÖREK ( 1 yaş ve üzeri) MALZEMELER 1 yumurta 3 adet yufka 2 su bardağı süt 2 çorba kaşığı sızma zeytinyağı 3 çorba kaşığı yoğurt 1 su bardağı ufalanmış beyaz peynir 1 avuç ince kıyılmış maydanoz
Hazırlanışı: Süt, yoğurt ve yumurtalar çırpılır, zeytinyağı ilave edilir. Yufkalardan ufak parçalar kopararak sıvı karışıma eklenir ve harcı çekerek yumuşaması sağlanır. Yumuşayan yufka parçalarının içerisine maydanozlu peynir ka22
| Ekim 2013
rışımı ilave edilir. Karışım, yağlanmış tepsiye yayılır. Önceden ısıtılmış 180 derece fırında üzeri kızarana kadar pişirilir.
Dr.Gülşah Güven’in önerisi: Çocuğunuza hazır su böreği almaktansa evde bu tarifi yapabilirsiniz. Çünkü hazır satılan börekler gibi asla önermediğimiz margarin ve zeytinyağı harici yağları içermiyor. Yufkanın tuzlu olmamasına dikkat edin. Unutmayın bebek ve çocuk beslenmesinde doğal tereyağı ya da natürel sızma zeytinyağı haricinde hiçbir yağı önermiyoruz.
YUMURTALI EKMEK (1 yaş ve üzeri) MALZEMELER
Dr.Gülşah Güven’in önerisi: Geleneksek
1 dilim tam tahıllı ekmek 1 yumurta 1 tatlı kaşığı kaşar peynir rendesi 1 çay kaşığı tereyağı 1 çorba kaşığı süt
kahvaltı sevmeyen veya yemekten sıkılan çocuklar için uygun bir tarif. Yumurta, protein değeri oldukça kaliteli bir besindir. Yağ ve kalori oranı düşüktür. Hekiminize danıştıktan sonra eğer bebeğinizde alerji yoksa 6 ay ve üzeri bebeğinize yumurta sarısı yedirmeye başlayabilirsiniz. Yumurta beyazı daha fazla protein içerdiğinden alerji potansiyeli daha yüksektir ancak oldukça besleyici bu hayvansal protein kaynağı besin, çocuk kahvaltısında bebeğiniz 1 yaşını doldurur doldurmaz mutlaka yer almalıdır. Organik ya da dolaşan tavuk yumurtaları daha besleyici olduğu için tercih edilmelidir. Ancak bunlarda da bebeğe yedirilmeden önce iyi piştiğinden emin olmalısınız. Yumurta iyi pişmezse salmonella bakterisi bulaşabilir.
Hazırlanışı: Ekmeğin bir yüzüne oda ısısında yumuşak tereyağı sürülür. Pişirme kâğıdı serili fırın tepsisine yerleştirilir. Bir kâsede yumurta ile süt çırpılır içine rende kaşar peyniri eklenir. Karışım yağlanmış ekmeğin üzerine sürülür.150-180 derece önceden ısıtılmış fırının ızgara ayrında üzeri pembeleşinceye kadar pişirilir.(Yaklaşık 5 dk)
Ekim 2013 |
23
Beslenme
Kolostrum Fit Yaşam ve Danışmanlık, Beslenme Diyet Uzmanı Figen Fişekçi Üvez; yeni ve yeniden anne olma heyecanını taşıyan anne adaylarına önemli bilgi aktarımı sağlayacak yeni yazısında, Kolostrum nedir? Faydaları nelerdir? Sorusunun cevaplarını veriyor... Anne olacağını öğrenen hemen hemen birçok anne adayı bebeği ile ilgili pek çok düşünce içine girer, ona nasıl daha iyi bakarım, neler alırım, hatta doğmamış çocuğun hangi okullara gideceği ile ilgili bile hayaller başlar. Bunlar sanırım annelik içgüdüsüyle kendiliğinden oluşan keyifli olaylar. Ama bebeğimiz korunaklı anne karnından onun için bir çok yabancı etmeni barındıran dünyaya geldiğinde ilk etapta onu bu ortama nasıl hazırlarız, onu sağlamak çok önemli… Bunun için yapılacak tek eylem bebeğinizi mucizevi besin “anne sütü” ile beslemek… Yalnız anne sütü ile ilgili bir ayrıntıyı belirtecek olursak anne sütü kesinlikle değerli; fakat doğumdan sonra ilk 4-5 gün içinde gelen yani “kolostrum” halk arasında ağız sütü diye bilinen süt bebeğiniz için dış etmenlere karşı harika bir kalkan oluşturacaktır.
Peki nedir bu kolostrumun özellikleri? 1. Bir çok zararlı etmenden bebeğinizi koruyan Immünglobulin A denilen antikor kolostrumda litre başına 20-30 g iken olgun sütte 0,3 g ‘dır. Yani neredeyse 100 katı...
24
| Ekim 2013
2. Vücutta bakteri, virüs ve mantarlara karşı koruyucu laktoferrin kolostrumda olgun süte göre 2 kat daha fazladır. 3. Bağışıklık sisteminin önemli 2 elemanı lenfositler ve makrofajlar olgun sütte kolostrumun %2 ‘si kadardır. 4. Kolostrum olgun sütten daha fazla protein içerir. 5. Bağırsağın olgunlaşmasını sağlayan, alerji ve hassasiyet gelişmesini önleyen büyüme faktörlerini içerir. 6. Yağ ve laktoz içeriği olgun süte göre daha düşüktür. 7. Enfeksiyonların daha hafif geçirilmesini sağlayan A vitamini yüksek oranda içerir. 8. D ve B12 vitaminleri de yüksek oranda bulunmaktadır.
9. Sodyum ve çinko içeriği daha yüksektir. 10. İçindeki maddeler sarılığa neden olan maddenin bağırsaklardan atılmasını sağlayarak sarılığın önlenmesine yardımcı olur. Bu mucizevi süt ile bebeğiniz bütün zararlı etmenlere karşı korunur. Bazen kimi bebekler ilk günlerde memeyi tam olarak kavrayamamakta ve anne sütünü alamayabilmektedir. Bu durumda mutlaka süt sağılmalı ve uygun zamanda bebeğe verilmelidir. Anne sütü sağıldıktan sonra buzdolabında 24 saat, buzlukta 3 ay, derin dondurucuda 6 ay saklanabilir.
Dyt. Figen FİŞEKÇİ ÜVEZ Fit Yaşam ve Danışmanlık
www.fityasiyoruz.com
Dyt. Figen FİŞEKÇİ ÜVEZ Kimdir? Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü’nden 2003 yılında mezun odu. Bitirme tezini “Cerebral Palsili Çocuklarda Beslenme” başlığı altında yaptı. 2004-2010 yılları arasında özel bir hastanenin sorumlu diyetisyeni olarak çalıştı. 2010 yılında Fit Yaşam ve Danışmanlık’ı kurarak özellikle diyabet ve zayıflama alanlarında çalışmalarına devam etmektedir. Son yıllarada çocuklarda obezite ile ilgili öğretmen, veli ve çocuklara yönelik beslenme eğitim programları düzenlemektedir.
Ekim 2013 |
25
Uzman Görüşü
Erkan ÇANKAYA Beden Eğitimi Öğretmeni erkancankaya@okyanuskoleji.k12.tr
SPOR
Spor Yapan Çocuğun Beslenmesi Bir önceki yazımda bahsetmiş olduğum beden eğitimi dersinin çocuklar üzerindeki etkilerinden yola çıkarak; spor yapan çocuklarda beslenme alışkanlığı nasıl olmadır? Konusundaki bilgilerimi sizlerle paylaşacağım… Çocuklarımız için beden eğitimi dersleri sporda yetenek seçimi konusu ile paralellik göstermektedir. Hangi spor branşına özgü yeteneğinin olduğunu tespit etmek ve o spor branşında elit sporcu olması için beslenme programları, en önemli özelliklerin başında gelmektedir. Çünkü; spor branşlarında performans gelişimi için güçlü bir bünyeye ihtiyaç vardır. Antrenman ile birlikte beslenme paralel olarak bağlantılıdır. Peki beslenme nasıl olmalıdır? Beslenme çocuğun karnını doyurması, açlığını gidermesi veya canının istediği besinleri tüketmesi değildir. Doğru beslenme çocuğun spor branşına özgü yaş, cinsiyet özelliklerine göre gerekli besin öğelerinin tüketilmesidir. Beslenmenin temel ilkeleri şunlardır: Spor branşına özgü olması (besin öğeleri her branşa göre farklılık gösterir) 26
| Ekim 2013
düzenli öğünler, yeterli sıvı alımı, enerji sağlayan besin öğelerini içeren diyet programı. Spor yapan çocukların enerji gereksinimleri daha fazla olduğu için 4-6 öğün yeterli olacaktır. Her öğünde alınan besinler yendikten sonra kimyasal moleküllere ayrılır ve vücutta aktif hale gelir. Yiyecekler ile alınan besinler vücutta büyüme, gelişme, enerji üretimi, dokuların onarımı için kullanılmaktadır. Çocukların ihtiyacı olan besinler vücut ihtiyaçlarına göre 6 gruba ayrılır.
Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, vitaminler, mineraller ve su Karbonhidratlar; enerjinin temel kaynağıdır. Egzersiz sırasında ihtiyaç duyulan enerji miktarını karşılar. Bunları da iki bölümde incelemek gerekirse: Kompleks karbonhidratlar: Ekmek, pilav, makarna, sebzeler,
kuru baklagiller ve tahıl ürünleridir. Basit karbonhidratlar: Reçel, süt, bal, pekmez, meyve ve şekerlemelerdir. Yağlar: Yemeklerde katı yağ yerine mutlaka sızma zeytin yağı tercih edilmelidir. Katı yağ damarlarda tıkanıklık yapabildiği gibi aynı zamanda fazla yağ tüketimi yağ dokusunun büyümesi ile damarlara zarar verir. Proteinler: Fiziksel olarak büyümenin sağlanabilmesi yemeklerde alınan protein miktarına bağlıdır. Gereğinden fazla protein tüketimi vücutta gelişimi olumsuz yönde etkiler. Çünkü fazla miktarda protein alımı yağ olarak vücuda depolanır ve damarlarda tıkanıklığa ve buna bağlı rahatsızlıklara yol açar. Doğru protein yüklemesi için sabah kahvaltısında peynir, süt ve yumurta tüketimi önemlidir. Akşam yemeklerinde ise balık,
tavuk, etli sebze yemekleri, kuru baklagiller ve yoğurt seçilmelidir. Vitaminler: Vücudumuzda metobolik gelişmelerin düzgün bir seyirde devam etmesi için gereklidir ve erime özelliklerine göre yağda eriyenler (A, D, E ve K vitaminleri) ve suda eriyenler (B grubu ve C vitamini) olmak üzere ikiye ayrılır. Suda çözünen vitaminlerin fazlası, vücuttan idrarla atılmaktadır. Ancak yağda çözünen vitaminlerin aşırı alımları, iştah kaybı, baş ağrısı, karaciğer hasarı, kemik ağrısı, nörolojik ve böbrek problemleri gibi önemli sağlık problemleri-
ne neden olabilir. Yani vitamin alımı dengeli ve ölçülü olmalıdır. Öğünlerde sebze ve meyve tüketimine önem verilmelidir. Mineraller: Vitaminler kadar önemlidir. Sinir sistemi, oksijen depolanması ve kas gelişimi açısından çok önemlidir. Kalsiyum ve demir tüketimi vücudun ihtiyacı olan kemik gelişimi için gereklidir. Süt ürünleri, pekmez, fındık, sebzeler, kuru baklagiller ve kurutulmuş meyveler yüksek miktarda kalsiyum içeren yiyeceklerdir. Demir minerali kırmızı et, karaciğer, pekmez, kuru baklagiller ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunmaktadır.
Su: Antrenman esnasında vücut sıvı kaybettiği için geri alınması önemlidir. Antrenmandan 2 saat önce mutlaka 2-3 bardak meyve suyu veya su tüketilmelidir. Antrenman başlangıcında ve sonrasında 15-20 dakika aralarla, 200-400 ml sıvı tüketilerek, vücuttaki sıvı dengesi korunması gerekmektedir. İşte yukarıda bahsetmiş olduğum düzenli ve sağlıklı beslenme programlarının haricinde anne ve babalar olarak spor yapan çocuklarınızı fast food tarzı yiyeceklerden uzak tutmalısınız.
Erkan ÇANKAYA Kimdir? Trakya Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu mezunudur. Futbol, tenis ve yüzme gibi spor dallarında aktif olarak çalışarak, eğitim vermektedir. Öğrencilik yıllarından bu yana futbol antrenörlüğünü sürdürmektedir. Bu görevi sırasında İzmir Spor, Nazilli Belediye Spor, Adıyaman Spor gibi profesyonel futbol takımlarında antrenör olarak görev yapmıştır. Halen, Okyanus Kolejleri Beylikdüzü Kampüsü’nde ilk, orta ve lise öğrencilerine beden eğitimi öğretmeni ve futbol antrenörü olarak dersler vermektedir.
Ekim 2013 |
27
Alışveriş Listesi
alışveriş listesi
Bebessi – Mavi Bornoz Seti 66.00 TL
Toys Go Green - Ahşap Yatak Müzik Kutusu 60.00 TL
Dr.Brown’s - Dar Cam Biberon 120 ml 30.00 TL
Faded Glory - Bubble Kışlık Kalın Mont Erkek 150.00 TL
Alex Toys - Araba Oyun Seti 95.00 TL
İş Bankası Kültür Yayınları Keşfedin Uzay 9-15 Yaş 22.00 TL
Color 5D - Panda Ailesi 126x36 cm 70.00 TL
Baby Couture - Gri Kaşmir Elbise 110.00 TL
Faded Glory Bubble Kışlık Kalın Mont Kız 150.00 TL
DenoKids - Kuzucuk Halı 150x130 cm 219.00 TL
Inch Blue - Mary Jane Leopard 100.00 TL 28
| Ekim 2013
Kids Fashion Kapüşonlu Tulum 74.00 TL
Psikoloji
Emzirme ve Sütten Kesme Dönemleri Anne sütü bebek için, besleyici, sakinleştirici, koruyucu ve aynı zamanda duygusal besidir. Sağlıklı emme-beslenme, bebek ile anne arasında karşılıklı bir ilişkidir. Bu karşılıklı ilişki süreci, bebek ile anne arasındaki duygusal bağlanmanın temelini oluşturur. Altıncı aydan sonra motor ve bilişsel gelişimin ilerlemesi sayesinde bebek, fiziksel ve duygusal açıdan daha bağımsız davranmaya başlar. Öğün saat-
30
| Ekim 2013
leri sadece bebeğin beslendiği bir zaman dilimi değildir. Bebek birçok şeyi öğünler sırasında beslenirken öğrenir. Dolayısıyla beslenme hem çocuk hem
anne için pek çok yönden önemlidir. Bir yaş itibariyle acıkma olmadığı halde, her ağlayışta bebeği emzirme yanlış bir tutum
olabilir. Çünkü zaman içerisinde bebek tarafından emme, beslenmeden çok rahatlama amacı ile kullanılabilir ve süreç anne bağımlılığına doğru ilerleyebilir. Beslenmenin, öğünlerin, emzirmenin bir düzeni olması en doğrusudur. Ancak doymamış bebeği de saati gelmedi diye ağlatmak çok yanlış bir tutumdur. Anne zamanla bebeğine uygun düşecek beslenme düzenini bulabilir. Emzirmeden kesme hem bebek için hem anne için zor bir süreçtir. Emzirme sırasında bebeğin anne ile duygusal bağ kurduğu gibi anne de duygusal bir bağ kurar. Anne için de rahatlatıcı, sakinleştirici bir etkinlik haline gelir. Bu alışkanlığın kesilmesi, bebek için zor olduğu kadar anne için de zordur. Çoğu anne için bebeği sütten kesme, alınması ve uygulanması çok zor bir karardır. Ne zaman ve nasıl sorusu önem kazanır. Genellikle sağlıkçılar sütten kesme için iki yaşı önerirler. Gelişim uzmanları ise ruhsal açıdan olayı değerlendirdiklerinde 12 aya kadar emzirmeyi önerirler. Ancak her annenin ve çocuğun bireysel özellikleri, psiko-sosyal, fiziksel ihtiyaçları ve karşılıklı ilişki biçimleri farklıdır. Dolayısıyla sütten kesmenin doğru zamanı bebekten bebeğe ve anneden anneye değişebilir. Sütten kesme kararı verilirken, bebeğin fiziksel ve psiko-sosyal gelişimini takip eden doktora danışılmalıdır. Sütten kesme kararı verilirken hem annenin hem de bebeğin hazır olup olmadığı gözden geçirilmelidir. Doğru
zamana karar verebilmek önemlidir. Anne ya da bebek hazır olmadan işleme başlanılır ve bir süre uygulandıktan sonra karardan vazgeçilirse bu bebekte alışkanlık yaratabilir ve direnç kazanmasına yol açabilir. Anne, bebekle ortak karar vermelidir. Bebeğin ve annenin ruh durumu, fiziksel durumu elverişliyse karar alınmalıdır. Bebeğin zaten huzursuz olduğu, annenin stresli olduğu ya da yeni başlangıçların ve değişikliklerin olduğu dönemler tercih edilmemelidir. Sütten kesme yöntemi olarak da azaltarak sütten kesme yöntemi uygulanmalıdır. Sütten kesmek için bebeği bir süreliğine büyük annelere-bakıcıya verme, anneyi göstermeme ya da sütten kesebilmek için yuvaya teslim etme gibi kararlar yanlıştır. Sütten azaltmaya önce gündüz öğünlerinden başlanmalıdır. Öğlen öğünü en uygunu olabilir. Önce öğlen öğününde anne sütü yerine başka besinler konmaya ya da bebeğin yaşına göre süt sağılıp biberondan içirilmeye başlanabilir. Bu şekilde yavaş yavaş ve aşama aşama diğer öğünlerde süt kesilebilir. Sütten azaltarak kesme, en son akşam-gece uyku öncesi öğünde uygulanmalıdır. En zor olan bu uyku öncesi öğünüdür. Emzirme saatlerine bebek için hoşuna gidecek başka etkinlikler, oyunlar konulabilir. Azaltarak sütten kesme yöntemi, emzirmeninbeslenmenin en başından beri belli bir rutin düzeni varsa çok daha rahat uygulanabilir.
Deniz Özkılıç Sens Gelişim Akademisi, Uzman Gelişim Psikoloğu
Deniz ÖZKILIÇ Kimdir?
2008 yılında Maltepe Üniversitesi Psikoloji bölümünü başarı bursu ile bitirdi. Çift ana dal yaparak Felsefe bölümünden de mezun oldu. Daha sonra Gelişim Psikolojisi alanında yüksek lisans yaptı ve aynı zamanda Rehabilitasyon Psikolojisi Yüksek Lisans Bölümü’nü başarıyla mezun oldu. 2012 Şubat’ta Gelişim Psikolojisi alanında Doktora programına başladı. Otizm, hiperaktivite, yaygın gelişimsel bozukluk ve disleksi problemi olan çocuklar ve aileleriyle aile danışmanlığı, oyun grubu, floortime ve özel eğitim alanlarında çalıştı. Londra Royal Free Hospital’da gelişimsel değerlendirme ve tedavi uygulamalarında gözlem ve çalışmalarda bulundu. Sensory Integration UK tarafından verilen yeme problemleri eğitimini tamamlayarak kurum tarafından refere edilen ilk Türk psikolog oldu. 2013 Mart ayı itibariyle Fizyoterapist Çiğdem Ünver ile SENs Gelişim Akademisi’ni kurdu. www.sensgelisim.com
Ekim 2013 |
31
Oyun Dünyası
Çocuk El Sanatları
GÖKKUŞAĞI EVLER Renkli resim kartonları Çift taraflı bant Şekilli el işi makası Makas Yapıştırıcı
Farklı renklerden yapılacak gökkuşağı evleri için verilen şablonu kullanmalısınız. Renkli resim kartonlarını şablon üzerine koyarak, işaretli yerlerden kesin. Şablonda
çizilmeyen yan duvarları da çıkan ön ve arka kenarlara göre hizalayarak kesmelisiniz. Çizgi işaretli kenar bölümlerini kıvırarak çift taraflı bantla parçaları birbirine yapıştırın. Pencere bölümlerindeki çizgi işaretli bölümleri kestiğinizde dışa açılan panjur ve kapı görüntüsünü elde edeceksiniz. Ortaya çıkan ev maketine uygun olarak, şekilli el işi makası ile kenarlarını uygun ebatlarda keseceğiniz dikdörtgen parçadan da çatıyı yaptığınızda oyun eviniz hazır demektir. Özellikle 5-9 yaş arası çocuklarınızla eğlenceli vakit geçireceğiniz bu el işi çalışmasının size keyifli bir gün yaşatacağını umuyoruz.
ERİTİLMİŞ BONCUKLARDAN KASELER 250 gr renkli plastik boncuk ve ya sayı fasulyeleri Isıya dayanıklı seramik çorba kasesi Sıvı yağ Fırın
Bu etkinliği 8-10 yaş arası çocuğunuzla beraber ya da sizin kontrolünüzde bir arkadaşı ya da kardeşi ile birlikte yapmasını sağlayabilirsiniz. Isıya dayanıklı geniş ve çukur seramik bir çorba kasesinin içini sanki kek hamuru dökec ekmiş gibi önceden yağlayın. Daha sonra kırtasiye veya tuhafiyeden satın alacağınız sayı fasulyeleri ya da renkli plastik boncukları kasenin büyüklüğüne göre iki veya üç avuç kadar koyarak parmaklarla düzgün şekil almalarını sağlayın. Önceden ısıtılmış 300°’lik fırına, fırın tepsisi içerisine koyarak 10-15 dk. kadar hafif şekilde erimelerini bekleyin. Kaseler; fırından çıktıktan sonra soğuması için bir süre daha bekletilir. Renkli ve farklı minik kaseleriniz, çocuğunuzun odasında çeşitli işlevler için kullanıma hazır olacaktır...
ÇAKIL TAŞI ALFABESİ 29 Adet çakıl taşı Çeşitli renklerde seramik boya Fırça Sprey mat cila Yaz tatilinde ya da bir hafta sonu gezisinde deniz veya dere kenarından toplayacağınız iki yüzeyi düzgün 29 adet, birbirine yakın ebatlardaki çakıl taşlarını bu etkinlik için kullanabilirsiniz. Alfabenin tüm harflerini çocuğunuzla birlikte çeşitli şekillerde boyarken, onu hem alfabe harfleriyle tanıştırmış hem de birlikte keyifli dakikalar geçirmiş olabilirsiniz. Boyama işleminden sonra taşları kuruması için 30 dk. bekletmek yeterlidir. Taşlar kuruduktan sonra üzerlerine boyanın kalıcı olmasını sağlamak amacıyla sprey mat cila sıkmalısınız. Özellikle okul çağındaki çocuklar için eğitici ve resim becerisinin gelişmesine yardımcı olacak türden bir el işidir. 32
| Ekim 2013
Ekim 2013 |
33
Bu Aya Özel / Röportaj
Röportaj : Serap TORUN
Mishka Doğal Ürünler Adeta teknolojinin ve yapaylığın esiri olduğumuz şu günlerde, özellikle de büyük şehirlerde yaşayan çoğunluk olan bizler, üretilen hemen her ürünün doğal olanını arar olduk. Özellikle de bebek ve çocuklarımızın yetişme çağlarında yediği, içtiği gıdaların doğal ve organik olanını bulma arayışımız, bizleri bazen yanlışlara düşürse de; Mishka, doğal ürünler konusunda tam da aranılan doğru adres olarak karşımıza çıkıyor. Editörümüz Serap TORUN’un, Mishka Doğal Ürünler’in sahibi Berna TANYOLAÇ’la yaptığı röportajı ilgiyle okuyacaksınız... Mishka Doğal Ürünler, Trakya’da 100 yıldır gıda üretimiyle uğraşan bir ailenin, yeni nesil fertleriyle birlikte yarattığı doğal ürün markasıdır. Doğal üretimin gereği olarak; Mishka ürünlerinin üretiminde asla bir katkı maddesi, kimyasal gübre, tarım ilacı, hibrit tohum ve genetiği değiştirilmiş ürün kesinlikle kullanılmamaktadır. Mishka’da bütün tarım ürünleri geleneksel yollarla yetiştirilip, bu tarım ürünleri kullanılarak yapılan gıdalar ise evlerde kullanılan yöntemlerle hazırlanıp, paketlenmektedir. Butik üretimin yapıldığı Mishka’da, çevre köylerde yaşayan ev kadınları çalışmakta ve bölgede istih34
| Ekim 2013
dam yaratılarak, ekonomisinin gelişmesine de katkı sağlanmaktadır.
Bize biraz kendinizden ve ailenizden bahseder misiniz? 18 yaşında, üniversiteye devam ederken THY’de kabin memuru olarak görev yapmaya başladım. 1993-2012 yılları arasında 19 yıl uçtum. Bu görevimin yanı sıra 2003-2007 yılları arası TASSA (Hava Yolları Kabin Memurları Derneği) başkanlığı, 2007-2012 arası Kabin Eğitim Müdürlüğü yaptım. Bu süreçlerde hem uçtum, hem de ofiste çalıştım. Balkan göçmeni bir aileyiz.
Balkan savaşı sırasında Trakya’ya göç edip, yerleşen büyük dedelerimiz gıda üretimine başlamışlar. Ben de, yaklaşık 100 yıldır gıda üretimi ile uğraşan bu ailenin 5. kuşak ferdiyim.
Doğal ürünlere merakınız nereden geliyor? Çocukluğumu Keşan’da geçirdim. O günlerin doğallığını samimiyetini hep hatırlıyorum. İnsanlardan, yediklerimize, içtiklerimize kadar her şey daha saf ve temizdi. Ailem burada yaşamaya devam ettiği için benim de fiziksel ve duygusal bağım hiç kopmadı. Küçük şehir sıcaklığından ve doğal beslenme imkanlarından faydalanmaya
devam ettim. Bu arada eski işim olan kabin memurluğu da; düzensiz yaşamdan, yüksek irtifada bulunurken maruz kaldığınız radyasyondan, saat ve iklim farklılıklarından dolayı sağlığınıza özen göstermeniz gereken bir meslek, dolayısıyla beslenme konusunda dikkatli olmam gerekiyordu. Küçük bir şehirde ve gıda üretimi yapan bir aile de doğduğum için her zaman şanslı hissettim.
Mishka markasını yaratma fikri nasıl ve ne zaman oluştu? Uçuşlarda yoruldukça, daha sakin bir hayat ve ayaklarımın
toprağa bastığı doğal bir yaşamı hayal ediyordum. Kalbimin bir köşesinde doğal gıda üretimi hep vardı. Kardeşim Onur Tanyolaç, İTÜ Gıda Mühendisliği Bölümü’nden mezun olduktan sonra tahin ve susam üretim işimizi babamdan devraldı. O dönem sadece kendimiz ve benim İstanbul’daki çocuk sahibi olan dostlarım için doğal ürün üretiyorduk. Hatta bebekleri prematüre doğmuş bir arkadaşım için, içine bir çok besleyici bakliyat ve peynir katarak özel bir tarhana bile hazırladık. İnsanlar, özellikle de anneler; birbirlerinin evinde gördükçe, sohbet esnasında duydukça,
daha fazla istek gelmeye başladı. Gönlümüz herkesin talebine karşılık vermek istese de, çok üzülerek yapamadık. Ben bir süre sonra havacılık kariyerime noktayı koyup, doğal gıda üretmek üzere Keşan’a döndüm. Ekim yaptığımız arazileri genişlettik, üretimi arttırdık ve doğal gıda arayışı içinde olanlar ürünlerimize daha kolay ulaşabilsinler diye web sitesini kurduk. Mishka’yı yaratırken en büyük destekçim gıda üretimi konusunda eğitimli, yenilikler konusunda heyecanlı ve aile şirketimizi ileri götürmek isteyen kardeşim oldu. Bu nedenle
Ekim 2013 |
35
Bu Aya Özel / Röportaj
hiç zorlanmadım. Hem doğal ve sağlıklı, hem de güvenilir bir marka sunmak üzere birlikte yola çıktık.
Mishka ne demek? Mishka, Rusça, Bulgarca, hem de diğer dillerde kullanılan bir isim. Biz Balkan göçmeni bir aileyiz, dedelerimiz Bulgaristan ve Yugoslavya’dan gelerek Trakya’ya yerleşmişler. Çocukluğum bir çok Boşnak ve Pomak akraba, konu komşu içinde geçti. Beni büyüten rahmetli anneannem severken Mishka diye sever, kızıp arkamdan terlik fırlattığında da aynı şekilde bağırırdı :) Üzerimde çok emeği olduğu için, onun hatırasını markamızın
36
| Ekim 2013
Her şey hızla kirlenirken, doğal kaynaklarımız tükenirken, dünyayı daha iyi, yaşanabilir bir yer haline getirme mücadelesi aslında bu...
adını Mishka koyarak yaşatmak istedim. Bulgarca konuşanlar, ya da Balkan Kültürlerine aşina olanlar bilirler, Mishka’nın anlamı küçük kiler faresidir :) Eski işimde, dünyada dolaşıp dururken, Delhi’de kaldığımız otelin lobisinde koşturan bir kız çocuğuna annesinin ‘’ Mishka ‘’ diye bağırması beni hem çok şaşırtmış, hem de içimi özlemle sızlatmıştı. O hanım ile konuşup Mishka’nın Hindistan’da kadın ismi olarak çok yaygın kullanıldığını, anlamının da ‘’Gift of love, aşkın hediyesi’’ olduğunu öğrendim. Ayrıca Rus bir arkadaşım, Rusya’da da Mishka’nın ‘’Hand of God, Tanrının eli ‘’ anlamına geldiğini söyledi. Benim için manevi değeri çok büyük
olan bu ismin diğer dillerde de çok güzel anlamları olduğunu öğrenmek beni çok mutlu etti.
demek. Bu bizim içimize sinebilecek bir şey değil, mesela biz bu işlemler için çok ince örtüler kullanıyoruz. Kurutulan her şey o örtülerin altına seriliyor.
Mishka için doğal tarımın anlamı nedir? Doğal tarım ile insanlara sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sunmayı hedefliyoruz. Her şey hızla kirlenirken, doğal kaynaklarımız tükenirken, dünyayı daha iyi, yaşanabilir bir yer haline getirme mücadelesi aslında bu... Sebze ve meyvelerimizi yetiştirirken hiç bir katkı maddesi, kimyasal gübre, tarım ilacı, hibrit tohum ve genetiği değiştirilmiş ürünler kullanmıyoruz. Dedelerimizden kalma yöntemlerle ürünlerimizi yetiştiriyoruz. Ürettiğimiz tüm ürünler kendi sebze ve meyvelerimizle hazırlanıyor. Yoğurdumuzu köy sütümüzle kendimiz mayalıyoruz, 200’e yakın serbest gezen tavuğumuz var, üretimde onların yumurtalarını kullanıyoruz.
Kimyasal gübre, hibrit tohum ve tarım ilacı kullanmadan yapılan tarım bildiğim kadarıyla daha pahalı ve daha az ürün elde edilen oldukça masraflı bir çalışma. Yanılıyor muyum? Tarım ile uğraşmak başlı başına çok ama çok meşakkatli bir iş. Yazın kızgın güneş altında, kışın çok soğuk havalarda tarla ve bahçelerde çalışmak durumundasınız. Doğal tarım, her şeyi doğanın insafına bıraktığınız bir çalışma. Yetiştirdiğiniz ürünün kaderini doğa şartları belirliyor. Bü-
Okuyucularımıza biraz da ürün yelpazenizden bahsedermisiniz?
yürken doğal şartlardan zarar gören ürün olursa, onu farklı şekilde değerlendirebilirseniz değerlendiriyorsunuz. Örneğin, geçen yaz istediğimiz verimi alamadığımız elmalarımızdan elma sirkesi ürettik, hem muhteşem bir lezzet yakaladık, hem de sağlıklı bir ürün elde etmiş olduk.
Gördüğüm kadarıyla burada hijyen standartlarına da oldukça önem veriliyor. Bu konuda tutumunuz nasıl? Gıda üretiminde hijyenin tartışmaya kapalı bir konu olduğunu düşünüyorum.Hafta, üretim yaptığımız mekanları ve malzemeleri dezenfekte etmek ile başlıyor, üretim esnasında ve paketlemede de aynı özen devam ediyor. Dolaştığım köylerde tarhananın, eriştenin açık havada kurutulduğu gözlemliyorum. Bu toz, toprak, sinek, böcek
Tarhana, erişte ve salça ana ürünleriyle başlamış olsak da, Mishka’da taze sebze-meyveden kuru bakliyata; yöresel kahvaltılıklardan ev yapımı reçellere; tahin-pekmezden ve tahin helvasından bitkisel çaylara; erişteden ev yapımı mantı ve böreklere varana kadar 60’tan fazla ürün çeşidi bulunmakta. Tüm ürünlerimiz evlerde annelerimizin, anneannelerimizin kullandığı yöntemlerle hazırlanıyor. Örneğin konservelerin kış boyunca dayanabilmesi için eski usulle cam kavanozlar kaynatılarak ters kapatılıyor. Vakumlanan kavanoz içindeki konserveler hava almayarak tüm kış boyunca taze kalıyor. Böylece hiçbir katkı maddesi kullanmadan tüm ürünlerimizi üretip, paketliyoruz. Doğal ve sağlıklı yöntemlerle üretilen ürünlerimizi, yine sağlıklı bez ve cam ambalajlarda saklıyor ve gönderiyoruz.
Nasıl ulaşacağız bu ürünlere? www.mishka.com.tr adresinden
online olarak ürünlerimizi inceleyebilir ve sipariş verebilirsiniz. Arzu edenler üretim detaylarını anlattığımız bloğumuza da, mishka.blogspot.com adresinden ulaşabilirler. Ekim 2013 |
37
İnceleme
Bebeklerde Ağız ve Diş Sağlığı Çocukların ağız ve diş sağlıklarının yaşam boyu sürebilmesi için erken çocukluk döneminde doğru beslenme ve doğru diş fırçalama alışkanlıklarına sahip olmaları büyük önem taşımaktadır. Dentway Diş Hekimim Kliniği doktorlarından Doç.Dr.Şule KAVALOĞLU ÇILDIR’a, Kids&Gourmet’in Ekim sayısına özel olarak, çocuğunuzun ağız ve diş sağlığına ve dikkat edilmesi gerekenlerine dair sorular sorduk… Pedodontistin kimdir? Açıklamasını kısaca yapar mısınız? Pedodontist, çocuk diş doktorudur. Çocukların diş gelişimi ve problemlerinin çözümünün yanı sıra; çocuk psikolojisi, büyüme gelişimi ve çocuğa yaklaşım üzerinde uzmanlık eğitimi almış diş doktorudur. Pedodontistler 5 yıl süren diş hekimliği eğitiminden sonra en az 4 yıl süren doktora eğitimini tamamlayarak “Çocuk Diş Hekimliği Uzmanı” ünvanını alırlar. Pedodontist, çocuğa doğru davranış yönlendirmesi tekniklerini uygulayarak diş tedavisini bir oyun gibi sevdirir ve çocuğun diş tedavisine motive bir şekilde gelmesini sağlar.
Dişlerinizde Çürük Varken Bebeğinizi Öpmek Doğru mudur? 38
| Ekim 2013
Bebeğin ağız ve diş sağlığı için doğumundan itibaren yapılabilecek en önemli şey, öncelikle anne babaların kendi ağız ve diş sağlıklarına özen göstermeleridir. Çürük yapıcı bakterilerin özellikle anneden bebeğe geçişi bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu, annenin bebeğini ağızdan öpmesi veya aynı kaşığı ya da bardağı kullanmasıyla olabilir. Örneğin bazı anneler bebeklerine yedirecekleri mamanın sıcaklığını kontrol etmek için kaşıktaki mamayı veya biberonu önce kendi ağızlarına götürüp sonra bebeğe yedirirler. İşte bu durum sonucunda, annenin ağzındaki bakterilerin bebeğe geçişi kaçınılmaz olur. Anne bu konuda her zaman çok dikkatli ve titiz olmalıdır. Mümkün olduğunca sıcaklık kontrolünü elle veya bebeğin kaşığından farklı bir kaşıkla yapmalıdır. Anne ya da babanın ağzında çürük
dişler bulunması bakteri sayısını arttırdığından bakterilerin geçişi daha kolay olabilmektedir. Bu nedenle özellikle ilk 1 yaş döneminde bebekle en yakın temasta olan annelerin kendi ağız diş sağlıklarına özen göstermeleri, çürük dişlerini tedavi ettirmiş olmaları büyük önem taşımaktadır. Çürük dişlerin tedavilerinin dışında anne babaların düzenli diş fırçalamaları ve gün içerisinde Xylitollü sakızlar çiğnenmesinin de özellikle bu yakın temasın olduğu yeni doğum dönemlerinde büyük faydası olur.
İlk Dişler ve Diş Hekimi Takibi Nasıl Olmalıdır? İlk dişler bebek 6 – 12 aylık iken sürmeye başlar. İlk süren diş alt çenede sağ ön keser diştir. Sonra sol alt keser diş görünür. Bu dişler tam sürmesini tamamlamadan sol üst keser diş ve sonra sağ üst
keser diş sürer. Daha sonra bu dişlerin yanında ikinci keser dişler sürer. Bazı çocukların dişleri çok erken bazılarının ise daha geç sürebilir. Aynı yaştaki çocuklarda sürme zamanları birbirinden çok farklı olabilir. Bunun tıbbi açıdan önemi yoktur. Önemli olan bu durumun bir pedodontist (çocuk dişleri uzmanı) tarafından takip edilmesi, dişlerin sayısının ve dişlenme sırasının bilinmesidir. Genellikle halk arasında erken çıkan dişlerin zayıf olup daha çabuk çürüdükleri söylenir. Erken sürdükleri için zayıf oldukları doğru değildir. Sadece çürük yapıcı etkenlerle daha erken dönemde karşılaştıkları için dişlerin her beslenme sonrasında temizlenmesi-
ne daha fazla özen gösterilmeleri gerekmektedir. Doğru ve düzenli bir bakımla çürük oluşumunu tamamen önleyebilmek mümkündür. Keser dişlerin sürmesi tamamlandıktan sonra 12 –18 aylar arasında 1. süt azı dişleri sürer. Bunu 18 – 24 aylar arasında köpek dişlerinin ve 24 – 30 aylar arasında 2. süt azılarının sürmesi izler. Böylelikle süt dişlerinin sürmesi yaklaşık olarak 3-3,5 yaşlarında tamamlanmış olur. Bu yaştaki bir çocukta toplam 20 adet süt dişi bulunur. 6 yaşa kadar ağızda dişlenme açısından görünen bir değişiklik olmaz. Diş çıkarma belirtilerinin başında dişetinde kızarıklık olması ve tükürük akışı-
nın artması gelir. Genellikle ateş ve bulantı da görülebilir. Ancak bu dikkat edilmesi gereken bir konudur. Çünkü diş çıkarma dönemindeki her ateş, bulantı veya grip olması direkt olarak diş çıkarma ile ilgili olmayabilir. Özellikle 37-37,5 derecenin üzerindeki ateş diş kaynaklı değildir; bu durumda mutlaka çocuk doktoru bilgilendirilmelidir. Dişlenme sırasında ağrı olur ya da olmaz demek yanlış olur. Diş sürmesi yavaş olarak gelişen, doğal bir olaydır. Sürme sırasında çocuğun rahatsızlık hissetmesi de doğaldır. Rahatlatmak için günde 3 veya 4 defa dişetlerini gazlı bezle veya parmak fırçayla dişetlerini silmek ve ısırabileceği
Ekim 2013 |
39
İnceleme
şeyleri eline vermek çoğu kez yeterli olur ve bebeği çok rahatlatır. Yeterli olmadığı durumlarda dişetlerine pedodontistin önerdiği bazı zararsız ilaçlar sürülebilir. Ancak bu ilaçların sürmeyi sağlayıcı ya da hızlandırıcı herhangi bir etkisi yoktur. Sadece o bölgedeki dişetini yüzeysel olarak uyuşturduğu için bir süreliğine bebeğin rahatlamasını sağlar.
Emzirmek Bebeğin Dişlerini Nasıl Etkiler? Emzirmek dudak, yanak, dil ve çene kaslarının gelişimi için büyük önem taşır. Dişler tüm bu dokular tarafından desteklenmektedir. Bu nedenle, sağlıklı ve düzgün bir diş dizisine ve 40
| Ekim 2013
kapanışa sahip olabilmek için bu dokuların da sağlıklı olması ve gelişmesi gerekmektedir. Bu durumda “Biberon kullanımı” en önemli konulardan biridir. Uyurken biberon ile beslemek ya da bütün gün ağzında biberon ile dolaşmasına izin vermek bir bebeğe kazandırılabilecek en zararlı alışkanlıklardan biridir. Diş çürüğü bu yaş grubu çocuklarda çok yaygın olarak görülür. Literatürdeki adı da “biberon çürüğü” olan bu erken dönem çocukluk çağı çürükleri, özellikle ön dişlerin tamamını kaplar ve çocukların çok erken yaşta dişlerini kaybetmelerine neden olur. Bu da diş dizilerinin bozulmasına neden olabileceği gibi beslenme ve
psikolojik bozukluklara da neden olmaktadır. Kötü görünen bu dişlerle ya da dişsiz olan çocuklar özellikle yuva döneminde arkadaşlarının arasında ciddi psikolojik problemler yaşayabilmektedirler. Bu nedenle biberon kullanımında ailelerin çok dikkatli olması gerekmektedir. - Öncelikle küçük delikli emziği olan biberonlar tercih edilmelidir. Çünkü çocuğun biberonu emerken güç sarfetmesi gerekir ki yanak, dil ve çeneler gelişebilsin. - Hiçbir zaman biberon emzik gibi kullandırılmamalıdır. Çünkü sütün, mamanın veya meyva sularının sürekli olarak dişler üzerinde kalması çok hızlı çürük oluşumuna neden olur.
- Sütün içerisine bal veya şeker katmak da çürük oluşum riskini arttırır. Aynı şekilde sürekli emzik kullanımı özellikle emziğin bala ya da şekerli şeylere batırılarak verilmesi çok zaralıdır. Mümkün olduğunca erken dönemde (1-1,5 yaşlarnda) emzik kullanımı bıraktırılmalı ve çocuk bardak kullanmaya alıştırılmalıdır.
Bebeklerde Ağız ve Diş Sağlığı Bakımı Nasıl Olmalıdır? Düzenli temizlik bebeğin dişlerinin sürmesinden önce başlar. Dişetleri ve yeni sürmeye başlamış dişler üzerinde oluşan bakteri birikintileri mutlaka temizlenmelidir. Çünkü bu bakteriler gıda artıkları ile etkileşip asit salgılar ve dişlerin çürümesine neden olurlar. Bunun için anne, temiz bir gazlı bezi işaret parmağına dolayarak veya eczanelerde satılan yumuşak parmak fırça yardımıyla diş ve dişeti üzerindeki plağı temizleyebilir. Ancak sadece bu tabakayı kaldıracak kadar basınç uygulamaya dikkat edilmelidir. Fazla bir basınç uygulanması bebeğin rahatsız olmasına ve bu nedenle uygulama sırasında ağlamasına neden olabilir. Eğer doğru bir basınçta uygulanırsa masaj etkisi yaratacağından temizliğin yanısıra bebeğin rahatlamasını da sağlayacaktır. Bu temizleme işlemi, kahvaltıdan ve akşam yemeğinden sonra olmak üzere günde en az iki kez yapılmalıdır. Bu sayede bebeğin ilk dişleri temiz bir ortamda sürmüş olur. Bebeklerin ilk olarak alt ön bölgedeki keser dişleri sürmeye başlar. İlk keser dişin
sürmesi tamamlandıktan hemen sonra bebeğin bir fırçası olmalı ve dişler fırçalanmaya başlanmalıdır. Bu ilk dönemlerde fırça macunsuz olarak kullanılmalıdır. 3,5-4 yaşına kadar çocuklarda tükürme refleksi tam olarak gelişmediğinden diş macunu kullanımı uygun değildir. Ancak bazı durumlarda, özellikle biberon çürüğü denilen erken dönem çocukluk çağı çürüklerinin başlaması söz konusuysa bazı özel diş macunlarının kullanımı önerilebilmektedir. Bu önerilen diş macunları kesinlikle marketlerde satılan standart çocuk diş macunları değildir. İçerisinde fluorid olmayan özel diş macunları önerilir. Ancak bu duruma mutlaka bir pedodontist (çocuk dişleri uzmanı) karar vermeli ve çürük balangıçlarının takibini de yine pedodontistiniz yapmalıdır. Gazlı bezle ya da fırça ile temizleme sırasında dişetinde kanama olduğu görülürse temizleme işlemine ara verilmemelidir. Çünkü bu, genellikle fazla bastırıldığı için değil, o dokunun önceden irrite olduğu için ya da birkaç gün temizlik yapılamadıysa dişetlerinin kızarması ve şişmesi nedeniyle olur. Temizleme işlemine devam edilmelidir, durum birkaç gün içerisinde düzelecektir.
Doç.Dr. Şule KAVALOĞLU ÇILDIR Dentway Diş Hekimim Kliniği, Bağdat Caddesi sulecildir@dentway.com.tr
Doç.Dr.Şule KAVALOĞLU ÇILDIR Kimdir? Doç. Dr. Şule KAVALOĞLU ÇILDIR; 1998 yılında İstanbul Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi’nden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi’nde yüksek lisansını tamamladı. Yeditepe Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti Ana Bilim Dalı Bölümü’nde master, doktora ve doçentlik eğitimlerini sırasıyla tamamlayarak 2011 yılında mezun oldu. Ulusal ve uluslararası pek çok hakemli dergide yayınlanmış makaleleri, kitaplarda basılmış bildirileri ve ödülleri bulunmaktadır. “Archives of Oral Biology” dergisinde hakemlik yapmaktadır. Şuan Dentway Diş Kliniği’nde Pedodonti alanında görevini başarıyla sürdürmektedir. www.dentway.com.tr
Ekim 2013 |
41
Beslenme
Meyve Takvimi
42
| Ekim 2013
Sebze Takvimi
Ekim 2013 |
43