Magma 5 2017

•

••

RUYALAR KITABI ACA

TA

HAZIRAN 2017 12TL

1e,1crl11

ia,-gas1

KKTC

lSTt

"� ,ARTRE

CAMUS

sKi

E edici.

KOYU'NUN biraz

PUSATLI

dismda,

sessizlik

duvanru

i.zliyorduk.

icinde

vadi

ilk i z l e ni m

karakteris­

sonlamyordu. Yi.izeyin cevre kosullanna

tigi, farkh mimari tiplerine sahip, genis

rinin

kendine

bu denli acik olmanm getirisi olarak bu

yelpazede

ozgu

yapisal

dagihm

gosteren

amaclar

cokiintuden baslayarak odanm zeminini

sok

icin kullarulmis yerlesmelerle cahsmaya

yer yer yemyesil otlar sarrmsti.

Karsmuzdaki ti.im kaya duvar ve

ahskm bizleri bile zaman zaman sasirt­

olcum aldiktan ve fotograf cekmek icin

kelimenin

tam

anlamryla

bu duvann onunde uzanan,

ayaklanrm­

ti,

Gelgelelim bu gibi olagandisi mima­

bu ferah mekanda az

daha vakit gecir­

cahsmanm

dikten soma tavamnda kilciik bir cokiin­

arazi kaya yerlesimleri, yeralti yapilan,

en cekici yamm olusturdugu reddedile­

ti.i bulunan ikinci salona, oradan da ikin­

ti.ineller,

mez bir gercek, Bu arazide gecirdigimiz

ci kisma gectik. iki oda ve bu odaya kisa

doluydu. Bu gonintu yillardir cesitli pro­

zaman

boyunca

cok

pasajla bagh ucuncu odadan olusan ikin­

jeler icin benzer mekanlarda bulunmus

yeralti

sehri

yapmak

ci k1S1m, uzun koridorla gecilen ucuncu

bizler icin bile ahsilnnsin dismda ve et­

elbette zor. Yine de ti.im cahsma done­

krsma yani son noktaya ulasti, Nihai ula­

kileyiciydi.

mi goz onune ahndigmda bazilan var ki

silan noktanm tek odadan merdivenler­

unsurlan konusunda yapilan tahminlerin

le ulasilan cikistan olusmasi ve magara

hepsini

boyunca

zm altmdaki toprak delik desikti,

gecitler

ve

yeralti

Ti.im

sehirleriyle

Obruk Magara Arastirma Grubu olarak bu kez Kayseri'deyiz.

Kayseri Buyiikse­

rilerin,

magaralarda

Hizlica

yapay

gordugumuz

arasmdan

havada

birakti.

pek

secim

Bu

sehirlerden

hir Belediyesi ve Cekiil Vakfi ile imzala­

en dikkat cekicileri incili, Kirkor, Kusca­

digimiz protokol kapsammda daha once

g1z ve Fatinler yeralti sehirleriydi.

projeyi,

yeralti

yapilanrun

envanterini

ve

iNCiLi'DEKi GiZEM Tomarza

ilcesinin

on

deger

yapmm

bulun­

zildigun kesinlestirse de hicbir kapi tasi

Gaziantep ve Urfa I Halfeti'de yi.iri.itti.i­ gumuz projelere benzer bir baska bi.iyi.ik

dikkate

mamasi bu yapmm savunma amach ka­

operasyon

odasi

olmamasi

garipti.

Burada yasamis insanlann hangi diisun­

kilometre

kuze­

celerle bu yapilan insa ettigi konusunda

onemli;

yinde incili Koyii bulunur. Bu koy; yazar

kanaate varmak icin

di.inyada §U ana kadar yi.iriiti.ilen en genis

Omer Seyfettin'in de bir donem yasadi­

siyle karsilastirma yapmak ya da tahmin

kapsamh "yeralti yapilan arastrrma pro­

g1, incili Kaftan hikayesinde bahsi gecen

yi.iri.itmek dismda pek sansimizm olma-

hazirlayacagiz.

Yaptigmnz

i§

gi.ini.imi.iz

mimari­

jesi" bu. Kayseri'nin cesitli bolgelerinde gerceklestirilen ve §U ana dek 28 yeralti yapismm

haritalandigi

cahsmalann bir

ayagmi da gectigimiz gi.inlerde Kayseri il

SONRA ALTI ODALI BUYUK SALON, ARDINDAN 68

merkezinin 55 kilometre gi.ineyinde bu­

METRE DEVAM EDEN DAR TUNEL, AKABiNDE DOGU

lunan Tomarza'da tamamladik, Her ne kadar giiniimi.izde Kapadokya

YONUNDE BiRBiRiNE BAGLI 0� BUYUK ODA ••• "0 DA

denilince Nevsehir - -Orgi.ip - Goreme uc­

NE?" ODALARDAN BiRiNDE YER ALAN 14 METRE

geni akla gelmekteyse de antik caglarda Kapadokya'nm

baskenti

olarak

antik

bilinen

bugiin

Kayseri

Caeserae

sehriy­

DERiNLiGiND��i. S� KUYU�UNU GORD0G0�0ZDE VERDIGIMIZ TEPKI TAM OLARAK BUYDU •••

di.

Bugi.inkii turistik Kapadokya'mn 70

kilometre

dogusunda

bulunan

gi.ini.imi.izden milyonlarca yil

Kayseri,

once

bas­

layan yogun volkanik aktiviteden aynen komsusu gibi etkilenmisti. Bu donemde

koydtir, incili yeralti sehri bu koyde yer

d1g1 a91kt1. <;;ah§ma alamm1zm karanhk

puskurmeye baslayan ve sadece bu bol­

ahr. -Oc;: giris ve iki cokuntuyle yeryi.izi.i­

koridorlanm

gede

kuciik

ne acilan yeralti sehri, i.i9 ana bolum ve

bITakarak kafam1zdaki bu

bi.iyi.ik bircok yanardag, Kayseri ve civa­

bu bolumleri birbirine baglayan koridor­

rularla somaki §ehre dogru yola 91kt1k.

sayilan

70

civannda

olan

olusuyor.

Ziyaretcilerini

nna yer yer 2 0 0 metre kalmhgmda tuf

lardan

ve ignimbrit yigdi. Bu volkanik ti.if, yore­

genis bir acikhkla karsilayan magara, bu

de yasayan insanlar tarafmdan yuzyillar

ozelligi sebebiyle definecilerin de ilgisi­

Tomar:ia

ni fazlasiyla cekmis,

zeyinde

boyunca kazihp oyuldu;

kayalann icine

ve

odalanm

arkam1zda

cevaps1z

so­

biiyi.ik,

Bu genis acikhgm

KiRKOR YERALTI 'EHRi ilc;:esinin ve

be§

anayolun

kilometre

hemen

ku­

bat1smda

onunde son hazrrhklanrruzi yap1p olcum

bulunan bi.iyi.ik tepe

ve

kararlastirdik­

mm1zd1. ilk bak1§ta oldukc;:a sITadan go­

bilinmemekle beraber milattan soma 4.

tan soma iceriye dogru yolculugumuza

riinen tepenin §a§1Tt1c1 yamysa yapay ol­

yiizyildan

edilen

basladik. Ula§tlg1m1z ilk salon yakla§1k

mas1d1T. Yi.izeyde bulunan c;:anak c;:omlek

bu kaya yerlesimleri, o gi.inden giini.imi.i­

olarak 85 metrekare bi.iyi.ikli.igiiyle etki­

kmklanndan anla§1ld1g1 kadanyla yerle­

ze kesintisiz olarak kullaruldi.

leyici bir

meskenler, yeralti

Ote

kiliseler ve korunma amach

sehirleri

beri

yandan,

insa edildi.

kazildigi

Tam

tahmin

cahsmalanmiz

tarihi

sirasm­

cahsma

ekiplerini

gi:iriinti.i

sergilemekteydi.

Ku­

diger

c;:ah§ma

ala­

§imin gec;:mi§i tarih oncesi doneme dek

zeydeki geni§ c;:oki.inti.i bacadan si.izi.ilen

uzamyor.

da hemen her yerde rastladigimiz canak

I§Ik

li.ikte say1s1z

comlek parcalan, bu yapilann arkeolojik

kuzeydogu duvannda goze c;:arpan a91k­

olarak neredeyse hie arastmlmamis tari­

hk, daha soma ke§fedecegimiz bir odaya

§ehirlerinden

hi hakkmda bir takim ipuclan verse de

91k1yordu. <;;okiinti.i bacadan doki.ilen ta§

rini olc;:mek iizere araziye yay1lm1§, ma­

yiizyillar icinde yeniden ve defalarca se­

y1gmmm gerisine, odanm bat1 duvanna

garanm

killenmis sessiz duvarlann asil hikayesi

dogru bak1ld1gmda sec;:ilen karalt1

ilk

hala gizemini korumakta.

t1kah bir koridor ve girinti §eklinde bir

bulacag1m1z1

odac1g1

§ehrinin

Oyle ki bu bolgedeki her yeralti seh-

TOMARZA

huzmeleriyle

takiben

aydmlanan

d1§an

ula§an

salonun

sonu

a91khkla

Bu yapmm giineyindeki diiz­ antik mezar ve bir yeralt1

savunma yap1s1 mevcut. Biz de bu yeralt1 birini

giri§ini

etapta,

yola

Kirkor

bulmaya

yeralt1

9ah§1yorduk.

yakmhg1yla

di.i§i.indi.igiimiiz

giri§ini

aramakla

§eh­

kolayhkla bu

gec;:en

yeralt1 yanm

53

54

M.AGM.A

�

HAZiRAN 2017

saatin sonunda, arazide islerin her

parladigi

zaman planlandigi gibi gitmedigi­

yagiyordu.

ni tekrar tecriibe etmistik. Bulun­

gin

masi

zor

oldukca

olan

bir

girise

yirtilmtscasma

gokyuzu

Ote yandan, kizil ren­

hakim

oldugu

olusturan

araziye

gri-beyaz

koyu

kapiyla

ne uzanan yapraksiz tek tiik agac

savunulan bir

65

metrekare

odaya

acihyor­

govdelerinin

halinde

ve

sahip bu yapi, girisin ardmdan tas

biiyiikliigiinde

siluetler

tezat

gokytizii

gokyuzu­

romantik

yarattigi

du.

Odanm kuzeyine devam eden

atmosfer ve bu hafif karanhk, vadi

ve

tikah

38

duvarlarma yerlesmis, Roma ve Bi­

ziddmda,

zans donemlerine ait sayisiz kaya

metrelik giineye

bacayla ttinel

ve

dogru

sonlanan tam

devam

eden

galeri

mezannm

manzara

olusturdugu

bulunuyordu. Takiben on metrelik

gercekten gorulmeye degerdi. Bu­

tiinel, soma alti odah biiyiik salon,

rayi karsilastigumz en ilginc yapi­

ardmdan 68 metre devam eden dar

Iarm arasma koymamiz tam da bu

tiinel, akabinde dogu yonunde bir­

sebepten.

Aym

birine bagh ii<; biiyiik oda . . . "O da

Kirkor

Komtir

ne?" Odalardan birinde yer alan 14

gibi

metre derinligindeki su kuyusunu

ne savunma yapisi ne de yerlesme

gordugumuzde

verdigimiz

ve

Kuscagiz

bulunan

bolgede

yeralti

yeralti

sehirleri

sehrinin

de

tepki

insa etmek icin cok da olagan sa­

tam olarak buydu. Bu kadar dipte

yilmayan bir mezar alanmda kazil­

ve

masi ilgincti,

dar

boylesi

pasajlann

daki bu su kuyusu,

sonun­

burada olcum

Yine, Tomarza'nm 22 kilometre

alan bizleri hem sasirtti hem dii­

dogusunda

bulunan,

sundurdu.

Emirusagi,

yeni

si

yeralti

KUfCAGIZ: YERALTINI SAVUNMAK

Tomarza'ya

bagh

Kuscagiz

K6-

yer

alan

Kuscagiz

yeralti

elektrik

yillar

tesisati

ma

cerken

basimiza

Burada

da

2017' de bir cumartesi sabahi,

ve

hakimdi, ma

tipi

deydik.

kar

madigi

kapisi olan epeyce

gormus

yeralti

sehrinl

ne

dogal

bir 61-

gelebilirdi?

yaptyi

bozdugu

Bizse on besinci arastrr­

bilincsiz insaat temelli turizm an­

Her

yapmak iizere ne kadar

arazi­

zorlu

cahsmaya

doga

ahskm

arastirmacilar olsak da tipi altmda

dogayla

olan,

gerekcesiyle hep karsi oldugumuz

kosullannda

yapilan

olasi­

semalanna

gezisini

Kayseri

kisrmna

rine terk edilrnisti. Bu halihazirda

insaat

yagis:

turizme

bir

dosenmis,

tirdigrrmz en buyuk yeralti savun­ Subat

Oba­

hkla hicbir ilgi olmaymca da kade­

yolu

biriydi.

once

cahsilmis,

sehri Kayseri'de simdiye dek aras­

yapilanndan

ismiyle

Avsar

icinde yer alan diger

sehri

acilmaya

yii'ntin ii<; kilometre dogusundaki vadide

Koyu'nun

eski

ismi

kisa

yuruyustm

gerekli

inatlasmarun

konusunda

varmarmz

ardmdan

fikir

ol­

Iayismm iiriinii bir ana kapi bize siirpriz

hazrrlarmsti

sehrinin

kapah

ve

kapisi

yeralti

karsisinda

saganak yagmurda caresizdik. En sonunda, rizme

girisindeki duvarlan tu­

acihrken

taslarla

orulmus

birligine

bu sehrin kapismm iizerinden at­

pek de uzun siirmemis

layarak iceri girdik. Belki de bunu

ve bu yeralti sehrinin olctirnii, ha­ ritalanmasr

ve

fotograflanmasrni

tamamlamak icin bir

sonraki

aya

isaret olarak almaliydik. eski

tavanmm

bir

kismr

Bu yapi, <;6kmii§

33 metre capmdaki biiyiik salonun

birakrmstik. Bir ay soma iste yine

devammda,

aym noktada aym araziye bakiyor­

lerine dogru uzanan iki ana gale­

kuzey ve

duk ve bu kez yagmur yagiyordu.

riden

devam eden genis galeri yrkmti ve

once

gunesin

pml

pml

molozla

doluydu.

Giineye

yon­

Bir

gun

olusuyordu.

giiney

Bu

galeri

soma

daralarak

doguya

tiimii

hafriyatla

tikah

kola aynhyordu.

dogru

daha

donuyor,

dort

farkh

Bu kolJardan bi­

G

rini haritalarken artik alan o kadar $thbsrak KiJyi1 yakrnlannda bulunan Fatinler yeraln sehrinde

daralmisti

yakm zamanda bu koridorlara girip

bir

yolunu kaybeden ve zamanrnda

ki cogunlukla ilerideki

noktadan

tutunup

kendimizi

cekerek stiriinmek suretiyle ilerle­

erzak deposu olarak k u l l a n r l a n c;:ukura dusup telef olan bir hayvanrn iskeleti.

TOMARZA

yebilecek arkadaki

haldeydik. olcum

alan

Bir

noktada

arastirmaci-

55

56

MAGMA

C,

HAZiRAN 2017

BU HALiHAZIRDA YOLU OLAN, KAPISI OLAN EPEYCE BiR iN,AAT GORMO, YERALTI 'EHRiNi OL�ERKEN BA,IMI· ZA N E GELEBiLiRDi? BURADA DA DOGAL YAPIYI BOZDUGU GEREK�ESiYLE HEP KAR'I OLDUGUMUZ BiLiN�SiZ iN,AAT TEMELLi TURiZM ANLAYl,ININ ORONO BiRANAKAPI BiZE SURPRiZ HAZIRLAMl,TI.

nm ondeki

istasyonu

gormesi ve

hatta eskiz atan kisinin olcum ala­ nm nereyi istasyon olarak belirle­ digini tespit etmesi imkansiz hale gelmisti.

Hal

boyleyken

cikmaya

karar veren ekibi ufak bir siirpriz bekliyordu. Manevra yapacak alan yoktu kaski tin

ve

bile

arastrrmacmm

ondeki

sikrsnustr.

En ufak hareke­

zorlukla

yapildigi,

omuz

genlsligi mesafe bile olmadigi icin bir

omuz

onde

gecilen bu olay

bile

bir

darhkta

hatm

dontisebilir,

omuz

sayihr

Zorlu

arkada

boylesi

bes

basit

probleme dakika ve

milim milim yapilan hareketlerden sonra

kask

nihayet

kurtuldu

ve

ekip serbest kaldi. Bir baska ekip ·

ise kuzey tiinelinde cahsmaktaydi.

Giiney tiinelinden daha uzun olan kuzey ttmelini, yeralti depolanyla dolu salondan sonra ikiye aynldigi yerden doguya dogru takip ettigi­ mizde

16

metrekarelik kiii;:iik bir

odada sonlanmaktaydi, sehrini ilginc

kilan

Bu yeraltr

nokta buraya

kadar ki kisnn ya da bu son oda degildi,

buranm

son

olmasrydi.

Uzun tiinel sonucunda ulasilan bu oda bir "son savunma" noktasiysa son derece iyi planlannns savunma yapismda buraya gelene dek hicbir tas kapi, duvarlarda kapi safti veya operasyon odasr bulunmamasi da bu yeraln sehrinin gizemiydi.

TOMARZA

57

e Tomarza'nm sirndlye dek kestedilen en bUyUk yeraln sehri, Ku�cag1z KoyU yakmtarmda bulundu. Bu yapmm onundekl kayaya oyma meskenlerin buyuk krsrru r;:oktUgU icln birr;:ok noktada yeraln sehrine giri� ancak cokrnus kayalar arasmdan yaprlablliyor (ustte).

Tomarza'nm bes kilometre kuzeyinde, anayola yakrn noktada sayrsiz eski mezar bulunuyor. Kirkor olarak bilinen bolqede hem g i r i � i bu mezarlann arasmda olan bir yeralti sehrl hem de henuz incelenmernis yapay bir tepe mevcut (sagda).

58

MA.GM.A

O

HAZiRAN 2017

e Kirkoryeralt1 sehrlnin b u l u n d u q u alarun yakmlannda oldukca bUyUk bir tUmUIUs mezar bulunuyor (solda).

Kapadokya'da kayalara oyulrnus gUvercinliklere sikca rastlaruhr, GUlveren Koyu'nde bulunan bu kucuk ve acik gUvercinlik tarz olarak b i l i n e n l e r i n 9oguna benzernediqi g i b i koyun dokusuna i l l s t l r l l m l s mimari bir ozgUnlUk olarak dikkat ceklyor (altta).

TOMARZA

59

60

MAGMA

O

HAZiRAN 2017

.

z w

"' ,

I�

::;: N •O

,YOZGAT

Cl'.

0 <t :,,:'.

•Sanoglan

7

• Akk1�la

\ .

I .

KAHR�MANMARA�

ADANA

,.

'

e FATiNLER YERALTI 'EHRi

Komar Kayu'nun uc kilometre

cahsmasi

kuzeyinde Ekinli bolqeslnde bulunan

Tomarza

dart adet Roma lahit rnezan,

arastinlan

en

sehrinin ortasmda bulunan diger

kapsammda

ilginc

yapilardan

girisin de kendine ait kapi tasi ve operasyon

var.

odasi

Karakteri

sernerdarnh kapaklanyla sadece bu

biri olan Fatinler yeralti sehri de

• birbirlerinden farkh bu ii<;: girisin

bolqenin degil, tUm Orta Anadolu'nun bilinen yegane ornegi (solda Ustte).

Tomarza ilcesine bagh Sih Barak

ii<;:

Koyti'nun 5 0 0 metre dogusunda,

sitma

ayn

kullanim

ihtimali

donemini

bize

gore

yan­

kesfin

Pusat/aryeralt1 sehrinde giri�teki klllttaslanrun ardrndan uzanan

vadiye

bakan

yapisi

yamacta.

olarak

Savun­

ma

ya�ad191 odalara ulasihyor (solda).

yeralti sehrini ilginc kilan kisim

larla beraber gosterdigi degisimi,

ii<;:

farkh

yasayan yapilar kavrammi gozler

si.

En batida yer alan,

girisinin

planlanan

mevcut

bu

en heyecanh kisnu. Zira bu kesif,

koridorlardan gec;:ilerek ailelerin

olma­

duvarlan

nisli biiyiik yeralti odasmm bati

duvarmdan baslayan ve kaya

iki

kapi

tasiyla

arka ar­

savunulan

onune sermekteydi.

Bu cekici

pilar,

bircoklan

arasmdan

ozellikleriyle

dikkat

siynlmis

ya­

elbette ki bu kadarla smirh

tiinelin orijinal girls oldugu tah­

kalmayacak. Bu projenin ilerleyen

min ediliyor.

basamaklannda,

Arastmnamiz

sira­

smda buldugumuz molozla trkah

TOMARZA

yapilann zaman icinde topluluk­

gerek

mimari

farkhhklan gerek de kullamm bi­

olan ii<;: farkh ti.inelin de daha list

cimleriyle

kotta kalan doguya, vadiye dogru

yeni yapiyla karsilasacagnmz kuv­

bizi

devam ettigi goruluyordu. Yeralti

vetle muhtemel.

sasirtacak

bircok

e

61