Εἰ διδακτὸν ἡ Ἀρετὴ

140 × 210 SPINE: 8.6 FLAPS: 80

Διαβάστε επίσης...

Γιώργος Α. Χαραλαμπίδης

Είναι διδακτή η Αρετή; Γ ιώργος Α. Χ αραλαμπίδης Εἰ διδακτὸν ἡ Ἀρετὴ

Θα ήταν μεγάλο λάθος να πιστέψουμε ότι η Αρετή δεν διδάσκεται, διότι σε αυτήν την περίπτωση θα χάναμε την δυνατότητα να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Ο Πλούταρχος πιστεύει ότι η Αρετή φυσικά διδάσκεται, όμως αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό, διότι συνδέει την έννοια της διδασκαλίας, μόνο με την απόκτηση θεωρητικών γνώσεων. Ο άνθρωπος εκείνος που έχει καταφέρει πραγματικά να γίνει Ενάρετος, οφείλει να το αποδεικνύει στην πράξη, ανά πάσα στιγμή, σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής του ζωής. Τί μας εμποδίζει όμως να περάσουμε από την θεωρία στην πράξη και να εφαρμόσουμε στην ζωή μας τις Ηθικές Αρετές όπου και αν βρισκόμαστε, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες; Πώς θα καταφέρουμε τελικά να προσδώσουμε στην ζωή μας την πραγματική της αξία και να εισέλθουμε στο «Εὖ Ζῆν»;

Αρχαίο κείμενο – Απόδοση Σχόλια – Συμπεράσματα

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ

Εἰ διδακτὸν ἡ Ἀρετὴ

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΗΜΕΡΑ

Περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site: georgecharalampidis.gr

ISBN 978-960-564-717-9

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

0_cover_ei didaktonUSE THIS 14X21.indd 1

9 789605 647179

Ο Γιώργος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1969. Από μικρός έδειξε ενεργά το ενδιαφέρον του για την Αρχαία Ελλάδα μελετώντας φιλοσοφία και παρακολουθώντας πλήθος εξειδικευμένων μαθημάτων, με στόχο την εναρμόνιση της ζωής του με τα Ελληνικά Ιδεώδη και την επίτευξη του «Εὐ Ζῆν». Σπούδασε στο τμήμα του «Ελληνικού Πολιτισμού» της σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΕΑΠ. Παραδίδει σεμινάρια και διαλέξεις, αρθρογραφεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Ασχολείται ιδιαιτέρως με την παλαιογραφία και την σύγχρονη απόδοση των αρχαίων κειμένων των μεγάλων μας Φιλοσόφων. Είναι μέλος του Αριστοτελικού Ομίλου Αθηνών και του ερευνητικού κέντρου «Βιομιμητισμός Ελλάδος» ως υπεύθυνος μοντέλων των αρχαίων πολιτισμών και ιδιαιτέρως του Ελληνικού. Βιβλία του έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν στην αγγλική και ισπανική γλώσσα.

Ε Κ ΔΟ Σ Ε Ι Σ

Επικοινωνία: georgiocharalampidis@gmail.com

ο σ ε λ ότ ο ς 12/6/2018 2:47:12 PM

Γιώργος Α. Χαραλαμπίδης Αρχαίο κείμενο – Απόδοση Σχόλια – Συμπεράσματα

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ

Εἰ διδακτὸν ἡ Ἀρετὴ An virtus doceri possit

πωσ μπορουμε να γινουμε καλυτεροι ανθρωποι σημερα ΑΘ Η ΝΑ 2 0 1 8

Τιτλος

Εἰ διδακτὸν ἡ Ἀρετὴ Συγγραφέας

Γιώργος Α. Χαραλαμπίδης Σειρα

Φιλοσοφία [4358]1218/02 Layout - Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Copyright© 2018 Γιώργος Α. Χαραλαμπίδης Πρώτη Εκδοση

Αθήνα, Δεκέμβριος 2018 ISBN 978-960-564-717-9 Φωτογραφία εξωφύλλου: Πελταστής σε αρχαίο κεραμικό

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | Τηλ.: 210 64 31 108

ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν.

2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

Ορθά κρίνουν μόνον εκείνοι, οι οποίοι ασχολούνται με την ανάλυση του ίδιου τους του εαυτού

ΕΙ ΔΙΔΑΚΤΟΝ Η ΑΡΕΤΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Κ

άθε φορά που ερχόμαστε σε επαφή με κάποιο από τα ιερά κείμενα που κληρονομήσαμε από τους αρχαίους μας φιλοσόφους, διαπιστώνουμε ότι ή Αρχαία Ελλάδα είχε αναπτύξει έναν ιδιαίτερα υψηλό πολιτισμό, ο οποίος εξακολουθεί να παραμένει άφθαστος και ανυπέρβλητος, για έναν πολύ απλό λόγο. Ο πολιτισμός αυτός δημιουργήθηκε, προκειμένου να προσφέρει στους ανθρώπους την μέγιστη ευεργεσία που θα μπορούσαν να δεχτούν, κατά την διάρκεια του ένσαρκου βίου τους, να τους αποκαλύψει δηλαδή τον μέγιστο σκοπό της ζωής τους, που δεν είναι άλλος από την κατάκτηση της Αρετής. Παρόλα αυτά, η ανεύρεση και η αξιοποίηση των ιδεωδών της Αρχαίας Ελλάδας αποτελεί μια εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη διαδικασία, την οποία καλείται να καταβάλει προσωπικά κάθε άνθρωπος που αισθάνεται την ανάγκη της ατομικής του εξέλιξης και την αναγκαιότητα να πάρει ο ίδιος στα χέρια του την ευθύνη της ζωής του, ώστε να καταφέρει να την οδηγήσει στην ευδαιμονία. Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα δεν έχουμε κατανοήσει, ούτε καν τις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες για να φτάσουν σε αυτά τα ανώτατα στρώματα της διανόησης, του Πνεύματος και της Αλήθειας, της Τέχνης, της Επιστήμης και του Κάλλους. Ακόμη λιγότερο έχουμε εισέλθει στην πραγματικότητα, στον χαρακτήρα και στα ιδεώδη του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, επί των οποίων στηρίχθηκε το υπέρλαμπρο οικοδόμημα της αιώνιας και οικουμενικής Ελλάδας. Αν αυτά τα ιδεώδη ήταν γνωστά, αντιληπτά και συνειδητά, η παντοδυναμία τους θα είχε ήδη πραγματοποιήσει έναν

7

8

ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ

πολιτισμό αντάξιο του αρχαίου. Θα βλέπαμε και πάλι υγιείς ανθρώπους να μπορούν να πάρουν την ζωή τους στα χέρια τους, ώστε από τον ρόλο του κομπάρσου που ενσαρκώνουμε σήμερα, θα είχαμε περάσει στον ρόλο του πρωταγωνιστή. Από την αποκάλυψη αυτών των ιδανικών, εξαρτάται η μέγιστη και ταχύτατη προαγωγή του Πολιτισμού και της ευδαιμονίας του ατόμου που θα καταφέρει να προαχθεί σε «καλό κ’ αγαθό» και κατά συνέπεια στην ευημερία της Πολιτείας που θα το φιλοξενήσει. Ο λόγος που τα αρχαία ελληνικά ιδεώδη εξακολουθούν να παραμένουν ανεκδήλωτα, είναι διότι δεν κατανοήσαμε ότι η φιλοσοφική γνώση δεν προσφέρεται ποτέ έτοιμη στους ανθρώπους χωρίς την προσωπική τους εξάσκηση. Δεν αποκαλύπτεται ποτέ σε αυτούς που δεν θα το επιθυμήσουν με όλη την δύναμη της καρδιάς τους και, το σημαντικότερο ίσως, δεν εκδηλώνεται στους ανθρώπους εκείνους που σκοπεύουν να την οικειοποιηθούν προς ίδιον όφελος. Δεν έχουμε κατανοήσει ότι, όπως στα Μυστήρια η γνώση ήταν πάντοτε κρυμμένη και συγκεκαλυμμένη, ώστε να παραμένει μακριά από τους αδαείς. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το περιεχόμενο των φιλοσοφικών μας κειμένων και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που πολλές φορές μας αποτρέπουν να ασχοληθούμε μαζί τους, καθώς αποδεικνύονται εξαιρετικά δυσνόητα, πολλές φορές ακόμα και παράλογα. Υπάρχει λοιπόν μία «δικλείδα ασφαλείας», βάσει της οποίας τα κείμενα αυτά είναι γραμμένα. Αυτή εμφανίζεται μέσω ενός ιδιαίτερου τρόπου γραφής, που ανήκει στην κωδικοποίηση των μέγιστων φιλοσοφικών εννοιών. Κάθε σελίδα των αρχαίων κειμένων είναι πλήρης παράδοξων αινιγμάτων, συμβόλων, αλληγοριών και μύθων, διότι αυτά ήταν τα μορφωτικά μέσα που χρησιμοποιούσε η Αρχαία Ελλάδα. Η Φιλοσοφία δεν είναι γραμμένη όπως ένα μυθιστόρημα, ώστε να πρέπει αντίστοιχα να την μεταφράσουμε κατά λέ-

ΕΙ ΔΙΔΑΚΤΟΝ Η ΑΡΕΤΗ

ξη. Αυτό που συμβαίνει είναι ακριβώς το αντίθετο. Ακολουθεί έναν ιερατικό κώδικα γραφής, μέσω του οποίου καταφέρνει τα ρητά να μην αποκαλύπτουν πρωτοβάθμια όλα τους τα επίπεδα, παραμένοντας σε μεγάλο μέρος άρρητα. Για τον λόγο αυτόν, εμφανίζονται πολύ συχνά νοηματικά κενά, τα οποία υπάρχουν επίτηδες, διότι ο αναγνώστης είναι αυτός που καλείται να τα συμπληρώσει, εάν επιθυμεί πραγματικά να εισέλθει στα βαθύτερα νοήματα του κειμένου και να τα κατανοήσει. Είναι σαν να βλέπουμε μπροστά μας τον κορμό ενός ξερού δέντρου, που έμεινε για χρόνια απότιστο και ακαλλιέργητο. Εμείς καλούμαστε τώρα να το ζωογονήσουμε, ώστε να αποκτήσει και πάλι τα φύλλα, τα άνθη και τους καρπούς που θα μας αποκαλύψουν μια πληρέστερη ταυτότητά του. Ο ευμενής αναγνώστης ως προς τα κείμενα αυτά, τόσο τότε, όσο και τώρα, οφείλει να εργαστεί προσωπικά, ώστε να αποκωδικοποιήσει τα κρυμμένα μυστικά και να τα κάνει κτήμα του, διότι μόνο με τον τρόπο αυτόν θα καταφέρει να καρπωθεί την αφάνταστη εκπολιτιστική τους δυναμικότητα. Το γεγονός αυτό θα του επιτρέψει να περιβληθεί σταδιακά τις θεϊκές αρετές που αναπόφευκτα θα εμφανιστούν μπροστά του. Αυτός είναι ο τρόπος, βάσει του οποίου ένας άνθρωπος μπορεί να κατορθώσει να απαλλαγεί από την άγνοια και την δυστυχία του για να καταφέρει να φτάσει ακόμα και στο τελικό στάδιο εξέλιξης και απολύτρωσης. Τα κείμενα αυτά περικλείουν μέσα τους την παντοδυναμία του λόγου, το πνεύμα του ελληνικού πολιτισμού αυτούσιο και εξαγνισμένο, απαστράπτον από κάλλος και αρμονία, παντοδυναμία και ζωή. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν να αναγεννηθούν μέσα στην ψυχή μας, από την στιγμή που στραφούμε σε αυτά και αποφασίσουμε να τους αφιερώσουμε την αξία που τους ανήκει, διότι αυτός ακριβώς είναι ο τελικός και απώτερος σκοπός που εμπερικλείουν.

9

10

ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ

Είναι ο καλλίτερος τρόπος για να διαπιστώσουμε, ότι κρατάμε στα χέρια μας μια γνώση που παραμένει ακόμα κρυμμένη και αναξιοποίητη, η οποία μπορεί να μας προχωρήσει ουσιαστικά και να συμβάλλει στο να γίνουμε άμεσα καλλίτεροι άνθρωποι. Αυτό εξυπηρετεί το παρόν κείμενο. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν το μαγικό μας ταξίδι στον χώρο της εσωτερικής αναζήτησης και ας προετοιμαστούμε κατάλληλα, προκειμένου να μεταφερθούμε στον χωροχρόνο του Μαντείου των Δελφών, όπου πρόκειται νοερά να συναντηθούμε με τον Πλούταρχο, τον επί 29 συνεχή έτη, πάνσοφο, πάνσεπτο και πανάγαθο Αρχιερέα του Απόλλωνα, για να μιλήσουμε μαζί του για την Αρετή…

ΕΙ ΔΙΔΑΚΤΟΝ Η ΑΡΕΤΗ

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ [1] [439α] Περὶ τῆς ἀρετῆς βουλευόμεθα καὶ διαποροῦμεν, εἰ διδακτόν ἐστι τὸ φρονεῖν τὸ δικαιοπραγεῖν τὸ εὖ ζῆν· εἶτα θαυμάζομεν, εἰ ῥητόρων μὲν ἔργα καὶ κυβερνητῶν καὶ ἁρμονικῶν καὶ οἰκοδόμων καὶ γεωργῶν μυρί’ ἐστίν, [439β] ἀγαθοὶ δ’ ἄνδρες ὀνομάζονται καὶ λέγονται μόνον, ὡς ἱπποκένταυροι καὶ γίγαντες καὶ κύκλωπες, ἔργον δ’ ἀμεμφὲς εἰς ἀρετὴν [καὶ ἀκέραιον] οὐκ ἔστιν εὑρεῖν οὐδὲ πάθους ἀκέραιον ἦθος οὐδ’ ἄθικτον αἰσχροῦ βίον, ἀλλ’ εἰ καί τι καλὸν ἡ φύσις αὐτομάτως ἐκφέρει, τοῦτο πολλῷ τῷ ἀλλοτρίῳ, καθάπερ ὕλῃ καρπὸς ἀγρίᾳ καὶ ἀκαθάρτῳ μιγνύμενος, ἐξαμαυροῦται; Ψάλλειν μανθάνουσιν οἱ ἄνθρωποι καὶ ὀρχεῖσθαι καὶ ἀναγινώσκειν γράμματα καὶ γεωργεῖν καὶ ἱππεύειν· καὶ τί δεινόν; Ὑποδεῖσθαζι μανθάνουσι περιβάλλεσθαι, οἰνοχοεῖν διδάσκουσιν ὀψοποιεῖν· ταῦτ’ [439γ] ἄνευ τοῦ μαθεῖν οὐκ ἔστι χρησίμως ποιεῖν, δι’ ὃ δὲ ταῦτα πάντα, τὸ εὖ βιοῦν, ἀδίδακτον καὶ ἄλογον καὶ ἄτεχνον καὶ αὐτόματον; ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ [2] Ὦ ἄνθρωποι, τί τὴν ἀρετὴν λέγοντες ἀδίδακτον εἶναι ποιοῦμεν ἀνύπαρκτον; Εἰ γὰρ ἡ μάθησις γένεσίς ἐστιν, ἡ τοῦ μαθεῖν κώλυσις ἀναίρεσις. Καίτοι γ’, ὥς φησιν ὁ Πλάτων, διὰ τὴν τοῦ ποδὸς πρὸς τὴν λύραν ἀμετρίαν καὶ ἀναρμοστίαν οὔτ’ ἀδελφὸς ἀδελφῷ πολεμεῖ οὔτε φίλος φίλῳ διαφέρεται οὔτε πόλεις πόλεσι δι’ ἀπεχθείας γινόμεναι τὰ ἔσχατα [κακὰ] δρῶσί τε καὶ [439δ] πάσχουσιν ὑπ’ ἀλλήλων, οὐδὲ περὶ προσῳδίας ἔχει τις εἰπεῖν στάσιν ἐν πόλει γενομένην, ποτέρως Τελχινας ἀναγνωστέον, οὐδ’ ἐν οἰκίᾳ διαφορὰν ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς ὑπὲρ κρόκης ἢ στήμονος· ἀλλ’ ὅμως οὔτ’ ἂν ἱστὸν οὔτε βιβλίον ἢ λύραν ὁ μὴ μαθὼν μεταχειρίσαιτο, καίπερ εἰς οὐδὲν μέ-

11

12

ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ

γα βλαβησόμενος, ἀλλ’ αἰδεῖται γενέσθαι καταγέλαστος· «ἀμαθίην» γὰρ Ἡράκλειτός φησι «κρύπτειν ἄμεινον·» οἶκον δὲ καὶ γάμον καὶ πολιτείαν καὶ ἀρχὴν οἴεται καλῶς μεταχειρίσασθαι <μὴ παισὶ μαθὼν ὀρθῶς συμφέρεσθαι> μὴ γυναικὶ μὴ θεράποντι μὴ πολίτῃ μὴ ἀρχομένῳ μὴ ἄρχοντι; Παιδὸς ὀψοφαγοῦντος ὁ Διογένης τῷ παιδαγωγῷ κόνδυλον ἔδωκεν, ὀρθῶς οὐ τοῦ μὴ μαθόντος [439ε] ἀλλὰ τοῦ μὴ διδάξαντος τὸ ἁμάρτημα ποιήσας. Εἶτα παροψίδος μὲν ἢ κύλικος οὐκ ἔστι κοινωνεῖν ἐπιδεξίως, ἂν μὴ μάθῃ τις εὐθὺς ἐκ παίδων ἀρξάμενος, ὡς Ἀριστοφάνης, «Μὴ κιχλίζειν μηδ’ ὀψοφαγεῖν μηδ’ ἴσχειν τὼ πόδ’ ἐπαλλάξ,» οἴκου δὲ καὶ πόλεως καὶ γάμου καὶ βίου καὶ ἀρχῆς κοινωνίαν ἀνέγκλητον ἐνδέχεται γενέσθαι μὴ μαθόντων ὅντινα χρὴ τρόπον ἀλλήλοις συμφέρεσθαι; Ὁ Ἀρίστιππος ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος «Πανταχοῦ σὺ ἄρ’ εἶ» γελάσας «Οὐκοῦν» ἔφη «παραπόλλυμι τὸ ναῦλον, εἴ γε πανταχοῦ εἰμι.» Τί οὖν; Οὐκ ἂν εἴποις καὶ αὐτός «Εἰ μὴ [439ς] γίνονται μαθήσει βελτίονες ἄνθρωποι, παραπόλλυται ὁ μισθὸς τῶν παιδαγωγῶν;» Πρῶτοι γὰρ οὗτοι παραλαμβάνοντες ἐκ γάλακτος, ὥσπερ αἱ τίτθαι ταῖς χερσὶ τὸ σῶμα πλάττουσιν, οὕτω τὸ ἦθος ῥυθμίζουσι τοῖς ἔθεσιν εἰς ἴχνος τι πρῶτον ἀρετῆς καθιστάντες. καὶ ὁ Λάκων ἐρωτηθεὶς τί παρέχει παιδαγωγῶν, «Τὰ καλά» ἔφη «τοῖς παισὶν ἡδέα ποιῶ.» Καίτοι τί διδάσκουσιν οἱ παιδαγωγοί; Κεκυφότας ἐν ταῖς ὁδοῖς περιπατεῖν, ἑνὶ δακτύλῳ τοῦ ταρίχους ἅψασθαι, δυσὶ † τὸν ἰχθῦν [440α] σῖτον κρέας, οὕτω καθῆσθαι, τὸ ἱμάτιον οὕτως ἀναλαβεῖν. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ [3] Τί οὖν; Ὁ λέγων λειχῆνος ἰατρικὴν εἶναι καὶ παρωνυχίας, πλευρίτιδος δὲ καὶ πυρετοῦ καὶ φρενίτιδος μὴ εἶναι, τί διαφέρει τοῦ λέγοντος ὅτι τῶν μικρῶν καὶ παιδικῶν καθηκόντων εἰσὶ διδασκαλεῖα καὶ λόγοι καὶ ὑποθῆκαι, τῶν δὲ μεγάλων καὶ τελείων ἄλογος τριβὴ καὶ περίπτωσίς ἐστιν; Ὡς γὰρ ὁ λέγων ὅτι δεῖ κώπην ἐλαύνειν μαθόντα <κυβερνᾶν δὲ καὶ μὴ μαθόντα> γελοῖός ἐστιν, οὕτως ὁ μὲν τῶν ἄλλων ἀπολείπων τεχνῶν μάθησιν ἀρετῆς δ’ ἀναιρῶν τοὐνα-

ΕΙ ΔΙΔΑΚΤΟΝ Η ΑΡΕΤΗ

ντίον ἔοικε τοῖς Σκύθαις ποιεῖν. Ἐκεῖνοι μὲν γάρ, ὥς φησιν Ἡρόδοτος, τοὺς οἰκέτας ἐκτυφλοῦσιν ὅπως † παραδῶσιν αὐτοῖς, οὗτος δὲ ταῖς δούλαις καὶ ὑπηρέτισι τέχναις [440β] ὥσπερ ὄμμα τὸν λόγον ἐντιθεὶς τῆς ἀρετῆς ἀφαιρεῖ. Καίτοι γ’ ὁ στρατηγὸς Ἰφικράτης πρὸς τὸν Χαβρίου Καλλίαν ἐρωτῶντα καὶ λέγοντα «Τίς εἶ; τοξότης; Πελταστής; Ἱππεύς; Ὁπλίτης;» «Οὐδείς» ἔφη «τούτων ἀλλὰ τούτοις πᾶσιν ὁ ἐπιτάττων.» Γελοῖος οὖν ὁ λέγων, ὅτι τοξικὴ καὶ ὁπλιτικὴ καὶ τὸ σφενδονᾶν καὶ τὸ ἱππεύειν διδακτόν ἐστι, στρατηγικὴ δὲ καὶ τὸ στρατηγεῖν ὡς ἔτυχε παραγίνεται καὶ οἷς ἔτυχε μὴ μαθοῦσιν. Οὐκοῦν ἔτι γελοιότερος ὁ μόνην τὴν φρόνησιν μὴ διδακτὴν ἀποφαίνων, ἧς ἄνευ τῶν ἄλλων τεχνῶν ὄφελος οὐδὲν οὐδ’ ὄνησίς ἐστιν. Εἰ δ’ ἡγεμὼν αὕτη καὶ κόσμος οὖσα πασῶν καὶ τάξις εἰς τὸ χρήσιμον ἕκαστον [440γ] καθίστησιν, αὐτίκα τίς δείπνου χάρις, ἠσκημένων καὶ μεμαθηκότων παίδων «Δαιτρεῦσαι καὶ ὀπτῆσαι καὶ οἰνοχοῆσαι,» εἰ μὴ διάθεσις μηδὲ τάξις εἴη περὶ τοὺς διακονοῦντας;

***

13

14

ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ [1] [439α] Περὶ τῆς ἀρετῆς βουλευόμεθα καὶ διαποροῦμεν, εἰ διδακτόν ἐστι τὸ φρονεῖν τὸ δικαιοπραγεῖν τὸ εὖ ζῆν· εἶτα θαυμάζομεν, εἰ ῥητόρων μὲν ἔργα καὶ κυβερνητῶν καὶ ἁρμονικῶν καὶ οἰκοδόμων καὶ γεωργῶν μυρί’ ἐστίν, [439β] ἀγαθοὶ δ’ ἄνδρες ὀνομάζονται καὶ λέγονται μόνον, ὡς ἱπποκένταυροι καὶ γίγαντες καὶ κύκλωπες, ἔργον δ’ ἀμεμφὲς εἰς ἀρετὴν [καὶ ἀκέραιον] οὐκ ἔστιν εὑρεῖν οὐδὲ πάθους ἀκέραιον ἦθος οὐδ’ ἄθικτον αἰσχροῦ βίον, ἀλλ’ εἰ καί τι καλὸν ἡ φύσις αὐτομάτως ἐκφέρει, τοῦτο πολλῷ τῷ ἀλλοτρίῳ, καθάπερ ὕλῃ καρπὸς ἀγρίᾳ καὶ ἀκαθάρτῳ μιγνύμενος, ἐξαμαυροῦται; Ψάλλειν μανθάνουσιν οἱ ἄνθρωποι καὶ ὀρχεῖσθαι καὶ ἀναγινώσκειν γράμματα καὶ γεωργεῖν καὶ ἱππεύειν· καὶ τί δεινόν; Ὑποδεῖσθαι μανθάνουσι περιβάλλεσθαι, οἰνοχοεῖν διδάσκουσιν ὀψοποιεῖν· ταῦτ’ [439γ] ἄνευ τοῦ μαθεῖν οὐκ ἔστι χρησίμως ποιεῖν, δι’ ὃ δὲ ταῦτα πάντα, τὸ εὖ βιοῦν, ἀδίδακτον καὶ ἄλογον καὶ ἄτεχνον καὶ αὐτόματον; ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Προκειμένου να σχηματίσουμε μία τεκμηριωμένη άποψη σχετικά με το αν εφαρμόζουμε στην ζωή μας την αρετή, καθώς αυτό είναι ένα θέμα που χωράει μεγάλη συζήτηση, θα πρέπει να ξεκινήσουμε την έρευνα μας, καταρχήν από το αν έχουμε διδαχθεί, ότι οφείλουμε να συμπεριφερόμαστε με φρόνηση και στην συνέχεια να εξετάζουμε αν οι πράξεις μας είναι πάντα δίκαιες καθώς και αν έχουμε θέσει ως σκοπό της ζωής μας να κατακτήσουμε το «Εὖ ζῆν». Διότι αν εξετάσουμε το σύνολο των πράξεων πολλών και διαφορετικής μόρφωσης ανθρώπων, είτε πρόκειται για ανθρώπους που θα λέγαμε ότι διέπονται από αρμονία, όπως οι

ΕΙ ΔΙΔΑΚΤΟΝ Η ΑΡΕΤΗ

ρήτορες και οι κυβερνήτες, είτε όχι, όπως οι οικοδόμοι και οι γεωργοί, θα μείνουμε έκπληκτοι από τον τρόπο συμπεριφοράς τους. Διότι αυτό που θα διαπιστώσουμε είναι ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Θεωρούν ότι οι πράξεις τους υποκινούνται πάντοτε από αγνές και καλές προθέσεις, ενώ αυτό τελικά είναι κάτι που το πιστεύουν μόνο οι ίδιοι. Στην πραγματικότητα οι συμπεριφορές που εμφανίζουν είναι τερατώδεις, ανάλογες με κάποια παράξενα όντα της Μυθολογίας, όπως είναι οι Ιπποκένταυροι, οι Γίγαντες και οι Κύκλωπες. Πιο συγκεκριμένα, όλοι αυτοί οι άνθρωποι, δεν κατηγορούν ποτέ τους εαυτούς τους για κάποια ανήθικη πράξη που έκαναν, διότι έχουν πάντοτε την πεποίθηση ότι διαθέτουν έναν έντιμο και ακέραιο χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να μην μπαίνουν ποτέ στην διαδικασία να εξετάζουν την ποιότητα της ηθικής τους, ούτε επιδιώκουν να προβούν σε κάποιο είδος αυτοελέγχου που θα τους επέτρεπε να συνειδητοποιήσουν ότι οι καθημερινές πράξεις του βίου τους χαρακτηρίζονται από έντονα πάθη και είναι γεμάτες από ανηθικότητα και αίσχη. Μάλιστα, ακόμα και αν σε κάποιες περιπτώσεις θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν διαπράξει κάτι καλό, το γεγονός αυτό θα έχει συμβεί τελείως τυχαία, χωρίς οι ίδιοι να το έχουν επιδιώξει. Δεν θα οφείλεται δηλαδή σε κάποια δική τους συνειδητή πράξη, αλλά θα έχει προκύψει συμπτωματικά, μετά από ενέργειες τρίτων. Όλοι μας όμως γνωρίζουμε πως όταν έχουμε ένα δέντρο που είναι άγριο, με αποτέλεσμα οι καρποί που παράγει να είναι άνοστοι, ο τρόπος που μπορούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα των καρπών του, είναι να το μπολιάσουμε. Διότι αν, προχωρήσουμε σε αυτήν την πρακτική, δεν είναι προφανές ότι οι καρποί του θα γίνουν καλλίτεροι;

15

140 × 210 SPINE: 8.6 FLAPS: 80

Διαβάστε επίσης...

Γιώργος Α. Χαραλαμπίδης

Είναι διδακτή η Αρετή; Γ ιώργος Α. Χ αραλαμπίδης Εἰ διδακτὸν ἡ Ἀρετὴ

Θα ήταν μεγάλο λάθος να πιστέψουμε ότι η Αρετή δεν διδάσκεται, διότι σε αυτήν την περίπτωση θα χάναμε την δυνατότητα να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Ο Πλούταρχος πιστεύει ότι η Αρετή φυσικά διδάσκεται, όμως αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό, διότι συνδέει την έννοια της διδασκαλίας, μόνο με την απόκτηση θεωρητικών γνώσεων. Ο άνθρωπος εκείνος που έχει καταφέρει πραγματικά να γίνει Ενάρετος, οφείλει να το αποδεικνύει στην πράξη, ανά πάσα στιγμή, σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής του ζωής. Τί μας εμποδίζει όμως να περάσουμε από την θεωρία στην πράξη και να εφαρμόσουμε στην ζωή μας τις Ηθικές Αρετές όπου και αν βρισκόμαστε, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες; Πώς θα καταφέρουμε τελικά να προσδώσουμε στην ζωή μας την πραγματική της αξία και να εισέλθουμε στο «Εὖ Ζῆν»;

Αρχαίο κείμενο – Απόδοση Σχόλια – Συμπεράσματα

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ

Εἰ διδακτὸν ἡ Ἀρετὴ

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΗΜΕΡΑ

Περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site: georgecharalampidis.gr

ISBN 978-960-564-717-9

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

0_cover_ei didaktonUSE THIS 14X21.indd 1

9 789605 647179

Ο Γιώργος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1969. Από μικρός έδειξε ενεργά το ενδιαφέρον του για την Αρχαία Ελλάδα μελετώντας φιλοσοφία και παρακολουθώντας πλήθος εξειδικευμένων μαθημάτων, με στόχο την εναρμόνιση της ζωής του με τα Ελληνικά Ιδεώδη και την επίτευξη του «Εὐ Ζῆν». Σπούδασε στο τμήμα του «Ελληνικού Πολιτισμού» της σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΕΑΠ. Παραδίδει σεμινάρια και διαλέξεις, αρθρογραφεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Ασχολείται ιδιαιτέρως με την παλαιογραφία και την σύγχρονη απόδοση των αρχαίων κειμένων των μεγάλων μας Φιλοσόφων. Είναι μέλος του Αριστοτελικού Ομίλου Αθηνών και του ερευνητικού κέντρου «Βιομιμητισμός Ελλάδος» ως υπεύθυνος μοντέλων των αρχαίων πολιτισμών και ιδιαιτέρως του Ελληνικού. Βιβλία του έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν στην αγγλική και ισπανική γλώσσα.

Ε Κ ΔΟ Σ Ε Ι Σ

Επικοινωνία: georgiocharalampidis@gmail.com

ο σ ε λ ότ ο ς 12/6/2018 2:47:12 PM