210 × 280 SPINE: 2.5 FLAPS: 80
νύχτας), ποίηση, πολωνική έκδοση 2000. Στη θέαση του κόσμου, ποίηση, εκδόσεις Ποντοπορεία 2006. Με τ’ ασπροπούλια τ’ ουρανού, σε τέσσερις γλώσσες: ελληνική-αλβανική-ιταλική-αγγλική έκδοση. Εκδ. Μarin Barleti, Τίρανα, 2009. Μτφ: Kosta Gaxhoni, Krstaq F. Shabani, Dritan Kardhashi, Aleksandra (Majlinda) Shabani. Η προσφυγιά με τα πολλά πρόσωπα, Αφοί Κυριακίδη, 2012. Ο Κιρλώφ’ς και ο Μάραντον, Ποντιακό Παραμύθι, Αφοί Κυριακίδη, 2012. KΑΤΟ ΠΤΗUΠΤΕ (Σαν τα πουλιά), διηγήματα στα βουλγαρικά. Μτφ: TOHKA ΓΕΟΠΡΗΡΑ. Φως και ήλιος η ζωή μας, Εκδ. Οσελότος, 2016. Εκεί, στην Κορφή της Σχίζας, Εκδ. Οσελότος, 2018. Έργα της δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχει φιλοξενηθεί από τα Μ.Μ.Ε. (τηλεόραση και ραδιόφωνο). Συνεργάστηκε με το γυναικείο περιοδικό Πάνθεον, γράφοντας το ελληνικό διήγημα. Συμμετείχε σε ανθολογίες και συλλογικές εκδόσεις, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ποίησή της έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, ιταλικά, γαλλικά, αλβανικά και πολωνικά ενώ διηγήματά της στα ουγγρικά και στα βουλγαρικά. Ποίησή της έχει βραβευτεί και μελοποιηθεί από τους συνθέτες Παναγιώτη Αποστολίδη, Πέτρο Ρίστα και Κωνσταντίνο Ξωμερωτάκη - Μαρία Γερασίμου. Σε θεατρική διασκευή έχουν παρουσιαστεί «Όλα τα ζωάκια αντάμα», ΕΡΤ1, 1985. «Μακάρι να ’σουν έγκυος», Θεατρικό Νεανικό Εργαστήρι, Θέατρο Ρεματιάς Χαλανδρίου, 1994. «Με τ’ ασπροπούλια τ’ ουρανού», μελοποίηση για πιάνο και φωνή, σύνθεση Παναγιώτη Αποστολίδη με ερμηνεύτρια σε πρώτη εκτέλεση την σοπράνο Ελένη Αναγνώστου και πιάνο την Πόπη Φιρτινίδου στο Μουσείο Μπενάκη, 2006. Μουσικοχορευτική απόδοση ποιητικού αποσπάσματός της από το έργο «Χαϊκού» με τίτλο «Άσμα αιώνων», 2010, υπό τη σύνθεση-σκηνοθεσία της πανεπιστημιακού Άννας Λάζου. Το θεατρικό της έργο «Μια μέρα στον Πόντο», στην ποντιακή διάλεκτο ανέβασε το 2005 μέχρι και το 2016 η Εύξεινος Λέσχη Αλμωπίας. Aφήγηση του ποντιακού παραδοσιακού παραμυθιού Ο Κιρλώφ’ς και ο Μάραντον στη γιορτή Πολυγλωσσίας, Θεσσαλονίκη «πολύγλωττη πόλη», 2013. «Σαν άϋλο πετούμενο», από την ερευνητική και καλλιτεχνική ομάδα ΦΛΣ ΕΚΠΑ «Δρυός τόποι» υπό τη σκηνοθεσία της πανεπιστημιακού Άννας Λάζου, θέατρο «Δώρα Στράτου» κ.ά., 2014-2015.
cover_fotiadou2.indd 1
Ε
κεί, στην κορφή της Σχίζας, που είναι κοντά στο πεδίο βολής της Πολεμικής Αεροπορίας, τα παιδιά των γύρω περιοχών, βλέποντας την αρνητική επίδραση του πολέμου –έστω και ψεύτικου– τόσο στα ίδια όσο και στη φύση, θέλουν να διώξουν τα αεροπλάνα και να επιστρέψει η χαρά, η ηρεμία και η ισορροπία στο νησί. Αποφασίζουν λοιπόν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους αντιδρώντας με τον δικό τους μοναδικό τρόπο: οργανώνουν μια γιορτή υπέρ της Ειρήνης, «του πιο μεγάλου ιδανικού, του πιο μεγάλου αγαθού για την ανθρωπότητα», όπως τους λέει ο δάσκαλός τους. Στόχος τους, να ενώσουν τις φωνές τους μικροί και μεγάλοι, για να ακουστεί απ’ άκρη σ’ άκρη το μήνυμά τους.
ISBN 978-960-564-617-2 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
Η
Εικονογραφηση
Εμμανουέλα Κακαβιά ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ο σ ε λ ότ ο ς
Γιώτα Φωτιάδου-Μπαλαφούτη γεννήθηκε στη Βέροια Ημαθίας, το 1932. Κατάγεται από γονείς πρόσφυγες του Πόντου. Πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια στην Κατοχή και στον Εμφύλιο, που αντανακλούν στις σελίδες του συγγραφικού της έργου. Στα γράμματα εμφανίστηκε με το βιβλίο της Σκιρτήματα, ποιήματα, Κέδρος, 1973. Ακολούθησαν τα έργα: Ποτέ Ξανά, πεζογράφημα, Σύγχρονη Εποχή 1979, Α’ έκδοση και 1980 Β’ έκδοση. Κρα-κρα, διηγήματα, Κέδρος, 1980. Άσε το βιβλίο, το γάλα φέρε, μυθιστόρημα, Καστανιώτης, 1980. Το βιβλίο αυτό τιμήθηκε με το Πρώτο Βραβείο «Μενέλαου Λουντέμη» που απονέμει η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών. Όλα τα ζωάκια αντάμα, λογοτεχνία για παιδιά, Καστανιώτης, 1985. Με τ’ ασπροπούλια τ’ ουρανού, ποιήματα, Καστανιώτης, 1986. Ποτέ ξανά, μυθιστόρημα για τη νεανική βιβλιοθήκη, Καστανιώτης, 1987, πέντε εκδόσεις. Απόσπασμα από το Ποτέ ξανά έχει περιληφθεί στο εγχειρίδιο της Δ’ Δημοτικού Η Γλώσσα μου. Το βιβλίο αυτό τιμήθηκε το 1988 με το Πρώτο Βραβείο που απονέμει η πνευματική Εστία «Τάκη Τρανούλη». Χωρίς Δικαίωση, μυθιστόρημα, Επικαιρότητα, 1988. Παλιού ουρανού χαλάσματα, διηγήματα, Γκοβόστης, 1991. Εμείς οι Βλάχοι, μυθιστόρημα, Καλέντης, 1991. Ποντιακές Ιστορίες και Αφηγήσεις, διηγήματα, Ιωλκός, 1995. Η συλλογή αυτή γράφτηκε σε ποντιακή διάλεκτο με ενδογλωσσική απόδοση στα νέα ελληνικά. Απόσπασμα από το βιβλίο αυτό έχει περιληφθεί στο βιβλίο του Ενιαίου Λυκείου Έκφραση-Έκθεση. Πανσέληνος η Σύλληψή σου, ποίηση, Όμβρος, 1996, το οποίο μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στην Αλβανία από τις εκδόσεις Alcaeus το 1997, με τον τίτλο Μe hënë të plotë ti u ngjize. Μια μέρα στον Πόντο, θεατρικό, Αφοί Κυριακίδη, 1997. Na chracach Nocy (Στα σύνορα της
4/10/2018 3:13:35 PM
Τιτλος Εκεί, στην Κορφή της Σχίζας Συγγραφέας Γιώτα Φωτιάδου-Μπαλαφούτη Σειρα Παιδική λογοτεχνία [3358] Εικονογραφηση Εμμανουέλα Κακαβιά Επιμελεια-Διορθωσεισ Όλγα Παλαμήδη Layout-Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Copyright© 2018 Γιώτα Φωτιάδου-Μπαλαφούτη Πρώτη Εκδοση Αθήνα, Απρίλιος 2018 ISBN 978-960-564-617-2
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
soma_fotiadou2.indd 2
4/10/2018 3:07:53 PM
(Για μεγάλα και μικρά παιδιά!)
soma_fotiadou2.indd 3
4/10/2018 3:07:56 PM
Τριών χρονών είναι ο Τάκης. «Α! Τρία». Υψώνει τη φωνούλα του και χτυπά τα πόδια. «Όχι, σου λέω, τιών χονών είµαι αφού!» Έχει και µια αδελφούλα που τη λένε Φάλια, δηλαδή Γαριφαλιά. Παναγιώτης και ο Τάκης. Μακρόσυρτα τα ονόµατά τους. Έκοψαν και ένωσαν τις συλλαβές σε «Φάλια» και σε «Τάκη». Και αυτό γιατί Γαριφαλιά λένε τη µητέρα του
4
soma_fotiadou2.indd 4
4/10/2018 3:08:02 PM
µπαµπά τους, και το πρώτο παιδί πήρε το όνοµά της. Παναγιώτη τον πατέρα της µαµάς και πήρε το όνοµά του το δεύτερο παιδί. Χατίρι δεν χαλάστηκε. Έτσι το κρατάνε ακόµη οι µεγάλοι. Στη γαλάζια παραλία τους, πάνω στην άµµο, όλη τη µέρα τσαλαβουτούσαν στα ρηχά νερά. Με τα σωσίβια περασµένα στα µπρατσάκια τους, έκαναν τα µακροβούτια τους. Αναπαύονταν για λίγο κάτω από τις ροδοδάφνες και τα αρµυρίκια, που τους µαρτυρούσαν τον καιρό. Χούφτιαζαν τα φύλλα τους κι αν βρέχονταν, τους περίµενε βροχή. Δροσίζονταν από την αύρα που τους έστελνε η θάλασσα και άντε πάλι κολυµπούσαν. Όλα τα παιδιά, µικρά και µεγάλα, έδιναν το «παρών» στην ακτή τους. Γέµιζαν τον τόπο από φωνές, τραγούδια και χορούς. Χόρευαν και τον Τσακώνικο, τον αρχαίο Γέρανο χορό που σύμφωνα με την παράδοση, πήρε το όνομά του από τους γερανούς, το πέταγμα των οποίων μοιάζει να μιμείται, όταν εκείνοι στέκουν σε σειρά. Λέγεται ότι τον χόρεψαν πρώτη φορά στη Δήλο ο Θησέας και οι δεκατέσσερις νέοι, επτά αγόρια και επτά κορίτσια, που έσωσε από τον Μινώταυρο στην Κρήτη. Ο χορός αναπαριστά τους ελιγμούς που έκαναν για να βγουν από τον λαβύρινθο. Είναι ο μοναδικός αρχαίος ελληνικός χορός που έφτασε στις μέρες μας. Και µε την άµµο της γαλάζιας παραλίας τους, γέµιζαν µε βουνά, πύργους, γέφυρες, φούρνους. Έβαζαν όλη τη φαντασία και την τέχνη τους. Και τα χέρια τους έπλαθαν, δηµιουργούσαν, έχτιζαν.
5
soma_fotiadou2.indd 5
4/10/2018 3:08:08 PM
210 × 280 SPINE: 2.5 FLAPS: 80
νύχτας), ποίηση, πολωνική έκδοση 2000. Στη θέαση του κόσμου, ποίηση, εκδόσεις Ποντοπορεία 2006. Με τ’ ασπροπούλια τ’ ουρανού, σε τέσσερις γλώσσες: ελληνική-αλβανική-ιταλική-αγγλική έκδοση. Εκδ. Μarin Barleti, Τίρανα, 2009. Μτφ: Kosta Gaxhoni, Krstaq F. Shabani, Dritan Kardhashi, Aleksandra (Majlinda) Shabani. Η προσφυγιά με τα πολλά πρόσωπα, Αφοί Κυριακίδη, 2012. Ο Κιρλώφ’ς και ο Μάραντον, Ποντιακό Παραμύθι, Αφοί Κυριακίδη, 2012. KΑΤΟ ΠΤΗUΠΤΕ (Σαν τα πουλιά), διηγήματα στα βουλγαρικά. Μτφ: TOHKA ΓΕΟΠΡΗΡΑ. Φως και ήλιος η ζωή μας, Εκδ. Οσελότος, 2016. Εκεί, στην Κορφή της Σχίζας, Εκδ. Οσελότος, 2018. Έργα της δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχει φιλοξενηθεί από τα Μ.Μ.Ε. (τηλεόραση και ραδιόφωνο). Συνεργάστηκε με το γυναικείο περιοδικό Πάνθεον, γράφοντας το ελληνικό διήγημα. Συμμετείχε σε ανθολογίες και συλλογικές εκδόσεις, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ποίησή της έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, ιταλικά, γαλλικά, αλβανικά και πολωνικά ενώ διηγήματά της στα ουγγρικά και στα βουλγαρικά. Ποίησή της έχει βραβευτεί και μελοποιηθεί από τους συνθέτες Παναγιώτη Αποστολίδη, Πέτρο Ρίστα και Κωνσταντίνο Ξωμερωτάκη - Μαρία Γερασίμου. Σε θεατρική διασκευή έχουν παρουσιαστεί «Όλα τα ζωάκια αντάμα», ΕΡΤ1, 1985. «Μακάρι να ’σουν έγκυος», Θεατρικό Νεανικό Εργαστήρι, Θέατρο Ρεματιάς Χαλανδρίου, 1994. «Με τ’ ασπροπούλια τ’ ουρανού», μελοποίηση για πιάνο και φωνή, σύνθεση Παναγιώτη Αποστολίδη με ερμηνεύτρια σε πρώτη εκτέλεση την σοπράνο Ελένη Αναγνώστου και πιάνο την Πόπη Φιρτινίδου στο Μουσείο Μπενάκη, 2006. Μουσικοχορευτική απόδοση ποιητικού αποσπάσματός της από το έργο «Χαϊκού» με τίτλο «Άσμα αιώνων», 2010, υπό τη σύνθεση-σκηνοθεσία της πανεπιστημιακού Άννας Λάζου. Το θεατρικό της έργο «Μια μέρα στον Πόντο», στην ποντιακή διάλεκτο ανέβασε το 2005 μέχρι και το 2016 η Εύξεινος Λέσχη Αλμωπίας. Aφήγηση του ποντιακού παραδοσιακού παραμυθιού Ο Κιρλώφ’ς και ο Μάραντον στη γιορτή Πολυγλωσσίας, Θεσσαλονίκη «πολύγλωττη πόλη», 2013. «Σαν άϋλο πετούμενο», από την ερευνητική και καλλιτεχνική ομάδα ΦΛΣ ΕΚΠΑ «Δρυός τόποι» υπό τη σκηνοθεσία της πανεπιστημιακού Άννας Λάζου, θέατρο «Δώρα Στράτου» κ.ά., 2014-2015.
cover_fotiadou2.indd 1
Ε
κεί, στην κορφή της Σχίζας, που είναι κοντά στο πεδίο βολής της Πολεμικής Αεροπορίας, τα παιδιά των γύρω περιοχών, βλέποντας την αρνητική επίδραση του πολέμου –έστω και ψεύτικου– τόσο στα ίδια όσο και στη φύση, θέλουν να διώξουν τα αεροπλάνα και να επιστρέψει η χαρά, η ηρεμία και η ισορροπία στο νησί. Αποφασίζουν λοιπόν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους αντιδρώντας με τον δικό τους μοναδικό τρόπο: οργανώνουν μια γιορτή υπέρ της Ειρήνης, «του πιο μεγάλου ιδανικού, του πιο μεγάλου αγαθού για την ανθρωπότητα», όπως τους λέει ο δάσκαλός τους. Στόχος τους, να ενώσουν τις φωνές τους μικροί και μεγάλοι, για να ακουστεί απ’ άκρη σ’ άκρη το μήνυμά τους.
ISBN 978-960-564-617-2 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
Η
Εικονογραφηση
Εμμανουέλα Κακαβιά ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ο σ ε λ ότ ο ς
Γιώτα Φωτιάδου-Μπαλαφούτη γεννήθηκε στη Βέροια Ημαθίας, το 1932. Κατάγεται από γονείς πρόσφυγες του Πόντου. Πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια στην Κατοχή και στον Εμφύλιο, που αντανακλούν στις σελίδες του συγγραφικού της έργου. Στα γράμματα εμφανίστηκε με το βιβλίο της Σκιρτήματα, ποιήματα, Κέδρος, 1973. Ακολούθησαν τα έργα: Ποτέ Ξανά, πεζογράφημα, Σύγχρονη Εποχή 1979, Α’ έκδοση και 1980 Β’ έκδοση. Κρα-κρα, διηγήματα, Κέδρος, 1980. Άσε το βιβλίο, το γάλα φέρε, μυθιστόρημα, Καστανιώτης, 1980. Το βιβλίο αυτό τιμήθηκε με το Πρώτο Βραβείο «Μενέλαου Λουντέμη» που απονέμει η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών. Όλα τα ζωάκια αντάμα, λογοτεχνία για παιδιά, Καστανιώτης, 1985. Με τ’ ασπροπούλια τ’ ουρανού, ποιήματα, Καστανιώτης, 1986. Ποτέ ξανά, μυθιστόρημα για τη νεανική βιβλιοθήκη, Καστανιώτης, 1987, πέντε εκδόσεις. Απόσπασμα από το Ποτέ ξανά έχει περιληφθεί στο εγχειρίδιο της Δ’ Δημοτικού Η Γλώσσα μου. Το βιβλίο αυτό τιμήθηκε το 1988 με το Πρώτο Βραβείο που απονέμει η πνευματική Εστία «Τάκη Τρανούλη». Χωρίς Δικαίωση, μυθιστόρημα, Επικαιρότητα, 1988. Παλιού ουρανού χαλάσματα, διηγήματα, Γκοβόστης, 1991. Εμείς οι Βλάχοι, μυθιστόρημα, Καλέντης, 1991. Ποντιακές Ιστορίες και Αφηγήσεις, διηγήματα, Ιωλκός, 1995. Η συλλογή αυτή γράφτηκε σε ποντιακή διάλεκτο με ενδογλωσσική απόδοση στα νέα ελληνικά. Απόσπασμα από το βιβλίο αυτό έχει περιληφθεί στο βιβλίο του Ενιαίου Λυκείου Έκφραση-Έκθεση. Πανσέληνος η Σύλληψή σου, ποίηση, Όμβρος, 1996, το οποίο μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στην Αλβανία από τις εκδόσεις Alcaeus το 1997, με τον τίτλο Μe hënë të plotë ti u ngjize. Μια μέρα στον Πόντο, θεατρικό, Αφοί Κυριακίδη, 1997. Na chracach Nocy (Στα σύνορα της
4/10/2018 3:13:35 PM