Ένας Σύλλογος μια Ιστορία Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΕΣΙΤΩΝ
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευ ματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντι γραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε ο ποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα. ΤΙΤΛΟΣ Ένας Σύλλογος μια Ιστορία Η Ιστορία του Συλλόγου Μεσιτών ΧρήστοςΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣΑσημακόπουλοςΈΠΙMΈΛΈΙΑ-ΔΙΟΡΘΩΣΗΌλγαΠαλαμήδη LAYOUT - DESIGN Myrtilo, Λένα ΧρήστοςCOPYRIGHT©Παντοπούλου2022ΑσημακόπουλοςΠΡΩΤΗΈΚΔΟΣΗΑθήνα,Μάιος2022ISBN978-618-205-291-4 ΚΈΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΈΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr
Χρήστος Ασημακόπουλος Ένας Σύλλογος μια Ιστορία Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΕΣΙΤΩΝ — ΑΘΗΝΑ 2022 —
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΕΣΙΤΩΝ 5 Λίγα λόγια από τον συγγραφέα Η ιδέα για τη συγγραφή της ιστορίας του Συλλόγου Μεσιτών δεν είναι και νούργια. Την πρωτοάκουσα από τον τότε Πρόεδρο του Σ.Μ.Α.Σ.Α.Α. Γιάννη Ρε βύθη, εν έτει 2003, όμως ούτε η ιδέα ήταν ώριμη, ούτε και οι συνθήκες κατάλλη λες για ένα τόσο πολύχρονο έργο. Η ευκαιρία μού δόθηκε, όσο παράδοξο και αν ακούγεται, με την οικονομι κή κρίση (2009-2018) που έπληξε τη χώρα. Οι συνέπειές της ήταν καθολικές και εδραιωμένες το 2013, χρονιά κατά την οποία ο Σύλλογος πάσχιζε οικονομικά και οι δραστηριότητές του ήταν περιορισμένες. Ο χρόνος ήταν άπλετος, έτσι ώστε να αρχίσω να διαβάζω τα Αρχεία του Συλλόγου. Ξεκίνησα λοιπόν να ψάχνω υλι κό προς μελέτη μέσα σε κιτρινισμένα Αρχεία, γραμμένα σε γλώσσα καθαρεύου σα, και ενίοτε σε αρχαΐζουσα καθαρεύουσα. Με την παρότρυνση του σημερινού Προέδρου Λευτέρη Ποταμιάνου (τότε ήταν Ταμίας), συνέχισα τη μελέτη πιο συ στηματικά, σε καθημερινή βάση και για αρκετές ώρες. Ύστερα από μερικές εβδο μάδες είχα πια εθιστεί· ένιωθα ότι συμμετείχα κι εγώ σε κάθε συνεδρίαση του Δι οικητικού Συμβουλίου, σε κάθε Γενική Συνέλευση – ήταν σαν να κρατούσα εγώ τα Πρακτικά σε κάθε συνάντησή τους. Τα ονόματα και οι συμπεριφορές τους μου έγιναν οικεία, ζούσα την εξέλιξη του Συλλόγου με το πέρασμα των εποχών, όχι σαν να έβλεπα ταινία, αλλά σαν επιτόπιος παρατηρητής. Όταν δε πέθαινε κά ποιος Σύμβουλος ή Πρόεδρος για τον οποίο διάβαζα για μεγάλο διάστημα, η αί σθηση ήταν αυτή της απώλειας οικείου προσώπου. Σε αυτόν τον ρυθμό κύλησαν τα επόμενα τέσσερα χρόνια (2013-2017), οπό τε και άρχισε να ζωντανεύει πάλι η οικονομική ζωή του τόπου και συνάμα και ο Σύλλογος Μεσιτών. Ο χρόνος μελέτης των Αρχείων περιορίστηκε στο ελάχιστο, αλλά το έργο, ευτυχώς, είχε σχεδόν τελειώσει. Έπειτα από κάποιες προσθήκες και βελτιώσεις, το βιβλίο ολοκληρώθηκε, με την ελπίδα ότι θα αποτελέσει μια παρα καταθήκη για τις επόμενες γενιές μεσιτών, αλλά και μια αποτύπωση της Νεότε ρης Ελληνικής Ιστορίας μέσα από την εκατονταετή πορεία ενός Συλλόγου. Χρήστος Ασημακόπουλος
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΕΣΙΤΩΝ 7 1. Ορισμός και ετυμολογία Κτώμαι1. (ως μέσ.) παίρνω κάτι στην κατοχή μου, πορίζομαι, γίνομαι κύριος, αποκτώ (α. «κτήσεται δ’ ἄνευ δορὸς αὐτόν τε καὶ γῆν», Αισχύλ., β. «πολλάκις δοκεῑ τὸ φυλάξαι τ’ άγαθά τοῡ κτήσασθαι χαλεπώτερον εἶναι», Δημοσθ.) 2. (ως παθ.) αποκτώμαι, περιέρχομαι στην κατοχή κάποιου (α. «τὰ καλὰ κόποις κτῶνται», β. «οὐ γάρ δίκαιον ἅ τῄ άπορίᾳ έκτήθη τῇ περιουσίᾳ ἀπολέσαι», Θουκ.) 3. (ως παρακείμ. με σημ. ενεστ. κέκτημαι ή ἔκτημαι) έχω, κατέχω (α. «κεκτημέ να δικαιώματα», β. «κεκτημένη ταχύτητα» – η ταχύτητα που έχει ένα σώμα σε ορισμένη στιγμή, γ. «στρατὸν πλεῑστον ἐκτημένοι», Ηρόδ.) αρχ. Η ετυμολογική ερμηνεία του Μεσίτη Αστικών Συμβάσεων μπορεί να συνοψι στεί στους παρακάτω ορισμούς: Μεσίτης: το φυσικό ή νομικό πρόσωπο προς το οποίο δίνεται εντολή διαμε σολάβησης/υπόδειξης ευκαιρίας προς σύναψη σύμβασης, έναντι αμοιβής για την παροχή αυτή. Μεσίτης: ο επαγγελματίας που μεσολαβεί για την πραγματοποίηση αγοραπω λησιών ή μισθώσεων. Παρεμβάλλεται λοιπόν ανάμεσα σε δύο πρόσωπα (φυσικά ή νομικά) ώστε να γίνει κάποια συναλλαγή, λαμβάνοντας προμήθεια. Κτηματομεσίτης (παλαιότερη): πρόσωπο που μεσολαβεί για την αγοραπωλη σίαΈχεικτημάτων.επικρατήσει σε όλο τον κόσμο ο όρος Real Estate (ορισμός του 1660) για ό,τι σχετικό με τη μεσιτεία, είναι λοιπόν χρήσιμο να δούμε τη γέννηση του όρου αυτού: Real: η λέξη έχει ως ρίζα το λατινικό res = πράγματα , και στην αρχαϊκή της μορφή σήμαινε τα πραγματικά ή υλικά αντικείμενα. Μια δεύτερη εκδοχή αναφέ ρει τη ρίζα όχι ως res, αλλά rex = βασιλικός (μετέπειτα royal), γιατί τη συγκε κριμένη εποχή η γη ανήκε πάντα στον βασιλιά, οπότε δεν υπήρχε ιδιοκτησία γης, παρά μόνο μέσω αυτού. Realtor: ως ορισμός πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1916 από τον Charles N. Chadbourn (άρθρο στη National Real Estate Journal τον Μάρτιο του 1916. Ο Chadbourn τότε ήταν real estate agent στην πόλη Minneapolis και αντιπρόεδρος στον National Association of Real Estate Boards – Σύλλογος Μεσιτών Αμερικής. Πρώτη προσπάθεια δημιουργίας του, το 1890).
ΕΝΑΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ8 2. Ιστορικό πλαίσιο Ως ιστορικό πλαίσιο της απαρχής της ελληνικής μεσιτείας ορίζεται η πρώ τη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Σωματείου «Μεσιτών Κτηματι κών Συναλλαγών», η οποία πραγματοποιείται στις 28 Μαΐου του 1920, στο γρα φείο του Προέδρου Ιωάννη Δημόπουλου, Λυκούργου 4 ή 8, που αποτελεί και την πρώτη έδρα του Σωματείου. Καθώς ένας εκ των Συμβούλων απείχε, ο Πρόεδρος επικαλείται το Άρθρο 27 του Καταστατικού για να προχωρήσει η συνεδρίαση. Η πρώτη απόφαση είναι η δημιουργία εντολών αγοραστή και πωλητή, όπου χαρα κτηριστικά αναγράφεται η πρόθεση αγοράς ή πώλησης κτήματος. Προφανώς το 1920 δεν πωλούνταν σπίτια μέσω μεσίτη. Είχαν ως εξής: Σχέδιον Αγοράς Αύξ. ΚατόπινΚύριε,Αριθ.Σωματείονεκδηλωθείσης επιθυμίας μου να αγοράσω κτήμα μού υποδείξατε ως μεσίτης τα κατωτέρω κτήματα προς αγοράν (έπεται περιγραφή υποδεικνυομέ νωνΕνκτημάτων)Αθήναις την……. Μεθ’ υπολήψεως Σχέδιον πωλήσεως Αύξ. ΣαςΚύριε,Αριθ.Σωματείοναναθέτωόπως διαπραγματευτείτε ως μεσίτης την πώλησιν του κατωτέ ρω κτήματός μου, κειμένου επί της οδού ……………………. ………………… αντί της τιμής των ……………… δραχ. εντός …………… επί της κεκανονι σμένης μεσιτείας σας 1% εφ’ ολοκλήρου του τιμήματος της πωλήσεως. Παρελθούσης της ανωτέρω προθεσμίας θεωρώ την παρούσαν μου άκυρον καιΕνανίσχυρην.Αθήναις την……. Μεθ’ υπολήψεως Αξίζει λοιπόν τον κόπο να παρατηρήσουμε ότι οι εντολές, απλές και σαφείς,
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΕΣΙΤΩΝ 9 αφορούσαν μόνο κτηματικές συναλλαγές. Ιδιαίτερα στις εντολές ιδιοκτήτη η αμοιβή ήταν προκαθορισμένη στο 1%, ενώ μετά την παρέλευση συγκεκριμένου χρονικού ορίου η εντολή ακυρωνόταν. Οι εντολές αυτές τυπώνονταν διπλότυπες σε εκατό φύλλα, με τη σφραγίδα του Συλλόγου και την υπογραφή του Προέδρου, και πωλούνταν στα Μέλη αντί του ποσού των 3 δρχ. Ο Πρόεδρος ευχαριστεί για τη σύνταξη των εντολών τον δικηγόρο Ν. Γερακάρη, ο οποίος μπορεί να θεωρη θεί ο πρώτος νομικός σύμβουλος του Συλλόγου.
ΕΝΑΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ10 3. Ιστορικά αξιοσημείωτα Ο πρώτος μεσίτης ο οποίος αναγράφεται στο βιβλίο Μητρώου Μελών ήταν ο μετέπειτα Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου Δημήτριος Ρέλλας του Πανα γιώτη, γεννηθείς το 1883, ο οποίος ενεγράφη στον Σύλλογο το 1925. Οι πρώτοι 90 μεσίτες γράφτηκαν ταυτόχρονα στο Μητρώο στις 18 Μαΐου του 1925, πραγ ματοποιώντας τη μεγαλύτερη ομαδική εγγραφή. Χαρακτηριστικό είναι ότι όλες σχεδόν οι εγγραφές γίνονται ομαδικά, ενώ η πράξη διορισμού από το Υπουργείο Οικονομικών αρχικά, και από την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στη συνέχεια, γίνονται επίσης ομαδικά, πολύ αργότερα. Οι πρώτοι 90 μεσίτες που γράφτηκαν στον Σύλλογο το 1925 έχουν πράξη διορισμού και ΦΕΚ το 1933, οχτώ χρόνια αρ γότερα. Από το 1933 και μετά γίνεται πρώτα η αδειοδότηση και μετά η εγγραφή στον Σύλλογο, ο οποίος εκείνη την περίοδο αριθμεί γύρω στα 230 Μέλη. Αξίζει να σημειωθεί πως η πρώτη γυναίκα που γράφτηκε στον Σύλλογο ήταν η Ευαν θία Γιούρτη, με Α.Μ. 358, γεννημένη στη Μεσσήνη της Ιταλίας το 1883, πτυχι ούχος Αρσακείου, η οποία πήρε άδεια το 1933. Ενδεικτικά, η δεύτερη γυναίκα ενεγράφη στις 3 Φεβρουαρίου του 1940, η Ελένη Τσαρέα, με Α.Μ. 599. Κάποιοι μεσίτες που γράφτηκαν στον Σύλλογο εκείνη την περίοδο είχαν ως τόπο γεννή σεως τη Σμύρνη, την Προύσα, τη Σινώπη και βέβαια την Κωνσταντινούπολη. Ο Σπυρίδων Τζαναβάρης, για παράδειγμα, γεννηθείς εις Καλλίπολη Θράκης το 1890, γράφτηκε στο Σωματείο το 1934, με Α.Μ. 384. Εδώ είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι από τον Αύγουστο του 1922, όταν η καταστροφή του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας επέκειτο, μέχρι τον Ιανουάριο του 1923, όταν υπογράφεται πλέον η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, έχουν ήδη καταφύγει στην Ελλάδα περίπου 900.000 Έλληνες. Μέχρι τον Δεκέμβριο, κατά τον οποίο ολοκληρώνεται η μετακίνηση των πληθυσμών, έρχονται από Μι κρά Ασία, Ανατολική Θράκη και Βουλγαρία 1.220.000 Έλληνες αστικής (53%) και αγροτικής (47%) προέλευσης. Η Αθήνα, μόνο το 1924, αριθμεί 500.000 κατοί κους, με το οικιστικό να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα. Έτσι, η Κοινωνία των Εθνών δημιουργεί την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.), η οποία με δάνειο 12.300.000 αγγλικών λιρών προσπαθεί να λύσει το ζήτημα. Το ελληνικό Δημόσιο συνδράμει με 5.000.000 στρέμματα, προερχόμε να από δημόσιες γαίες, απαλλοτριώσεις και ιδιοκτησίες μουσουλμάνων που με ταφέρθηκαν στην Τουρκία. Μέχρι το τέλος του 1929 λοιπόν, έχουν χτιστεί 27.000 κατοικίες σε 125 προσφυγικούς συνοικισμούς και άλλες 25.000 εκτός συνοικι σμών, αριθμοί που ωστόσο δεν έλυσαν ολοκληρωτικά το πρόβλημα. Η ανάγκη για αγορά γης έκανε αρκετούς να στραφούν στο επάγγελμα του μεσίτη, ενώ εξ αυτών σχεδόν το σύνολο ήταν άνευ προσόντων. Εξαίρεση αποτελεί ο Δημήτρι ος Ρέλλας, απόφοιτος της Α΄ Γυμνασίου, ο Μανιάτης, απόφοιτος της Εμπορικής Σχολής Χάλκης, ο Ζιέμης, απόφοιτος της Γ΄ Γυμνασίου, ο Μπουρνιάς, που ολο κλήρωσε το Σχολαρχείο Καρύστου, και, με Α.Μ. 94, ο Ιούλιος Πυζόλ, πρώην λο χαγός. Από το 1935 έχουμε μεσίτες με απολυτήρια σχολαρχείου και τελειοφοί
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΕΣΙΤΩΝ 11 τους εμπορικών σχολών, ενώ μετά το 1950 συναντάμε κάποιους να προέρχονται από την τριτοβάθμια εκπαίδευση (Ανωτάτη Βιομηχανική, Νομική). Μέχρι και το 1950, στη διεύθυνση των μεσιτών δεν αναγραφόταν αριθμός, ή αναγραφόταν διεύθυνση χωρίς περιοχή, π.χ. Ελευσίνα , ή μόνο Σμύρνης 24 Η πρώτη μεσιτική εταιρεία είναι η Αθηναϊκή Κτηματική, η οποία γράφτηκε στο Σωματείο στις 28 Αυγούστου του 1935, ενώ η πρώτη έγχρωμη φωτογραφία εμ φανίστηκε στο Μητρώο το 1985. Σχετικά με τις Ταυτότητες Συλλόγου, ο Νόμος 5717 Περί Μεσιτών (1932) προ έβλεπε τη χορήγηση δελτίων ταυτότητας στους μεσίτες υπό των Επαγγελματι κών Επιμελητηρίων, αλλά καθώς αυτή η διάταξη δεν είχε εφαρμοστεί ποτέ, το 1957 το Δ.Σ. του Συλλόγου εξέδωσε μόνο του ταυτότητες για τα Μέλη του. Το 1961, ύστερα από συνεννόηση με το Ε.Ε.Α., οι ταυτότητες ήταν κοινές, δηλαδή στη μία πλευρά υπήρχε η φωτογραφία του μεσίτη και τα στοιχεία του στον Σύλ λογο, ενώ στην άλλη, η θεώρηση του Επιμελητηρίου και τα αντίστοιχα στοιχεία του εγγεγραμμένου στο Ε.Ε.Α. Από το 1970 και μετά, η έκδοση αυτών των ταυ τοτήτων αποτέλεσε αρμοδιότητα αποκλειστικά των Επιμελητηρίων, ενώ το 1985 ο Σ.Μ.Α.Σ.Α.Α. αιτείται να εκδίδει ο ίδιος τα δελτία στα Μέλη του, κάτι το οποίο κάνει μέχρι και σήμερα. Σχετικά με ποινές, βλέπουμε ότι η μεσίτρια Μαρία Καρύδη, με Α.Μ. 3473, τι μωρήθηκε από το Πειθαρχικό Συμβούλιο της Νομαρχίας Αθηνών με εξάμηνη προσωρινή στέρηση άσκησης του επαγγέλματος στις 17 Απριλίου του 1991, αρ. απόφ. 3964. Με την ίδια ποινή τιμωρήθηκε και ο Ηλίας Σπαράγκης, αρ. απόφ. 2017/8/1991. Υπάρχει επίσης ανάκληση αδείας του μεσίτη Γουλιέλμου Καρποδί νη, στις 28 Μαρτίου του 1991, λόγω μη εγγραφής του σε Ε.Ε.Α. και Εφορία. Με απόφαση από τις Νομαρχίες, για όσες γυναίκες χώριζαν, γινόταν ειδική μνεία στη Στήλη Μεταβολών του Μητρώου και αναγράφονταν με το πατρικό τους και όχι το συζυγικό επίθετο. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 οι περισσότεροι μεσίτες είναι απόφοιτοι Γυ μνασίου, με αρκετούς λυκειακής και ελάχιστους πανεπιστημιακής μόρφωσης. Ο Νόμος 2583/1953 υποχρέωνε όλοι οι διοριζόμενοι μεσίτες αστικών συμβά σεων να εγγράφονται ως Μέλη στον επαγγελματικό τους Σύλλογο, υποχρέωση η οποία καταργήθηκε με τον Νόμο 308/1976, βάσει των διεθνών συμβάσεων περί ελευθέρου συνδικαλισμού. Πρώτη γυναίκα στο Δ.Σ. του Συλλόγου, η Ελένη Νερομυλιώτη, μετά τις εκλογές της 29ης Μαρτίου του 1985.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr ISBN 978-618-205-291-4
