Manager σε απόγνωση by Εκδόσεις Οσελότος

Οι επιχειρήσεις με τις οποίες έχει ασχοληθεί καλύπτουν σχεδόν κάθε κλάδο, όπως βιομηχανία τροφίμων, χονδρικό & λιανικό εμπόριο, εκτυπώσεις, ανακύκλωση, υπηρεσίες security, τεχνικά έργα, τηλεφωνία, logistics, υδροηλεκτρικά έργα, web applications, ξενοδοχεία, κλπ. Ως σύμβουλος απευθύνεται κυρίως, αλλά όχι μόνο, σε ελληνικές επιχειρήσεις μεσαίου μεγέθους.

Ο συγγραφέας απευθύνεται κυρίως σ’ όσους βρίσκονται στον χώρο των εταιρειών (σημερινούς και μελλοντικούς managers ή τους ίδιους τους επιχειρηματίες), αλλά και σε σπουδαστές Οικονομικών & Διοίκησης Επιχειρήσεων, που ενδιαφέρονται να μάθουν πώς είναι τα πράγματα από μέσα (κι όλοι γνωρίζουμε πόσο διαφορετική είναι η πράξη από την θεωρία...). Έτσι, παρέχονται με γλαφυρό τρόπο διαπιστώσεις και συμβουλές για πολλά οργανωτικά και διαχειριστικά θέματα των εταιρειών, για την αποτίμησή τους, την προσέλκυση επενδυτών, την διοίκηση προσωπικού, το marketing και τις πωλήσεις, την γραπτή επικοινωνία, την καθημερινότητα των managers, τον επαγγελματισμό και πολλά ακόμα. Κι επειδή όποιος ασχολείται με τις επιχειρήσεις έχει και την ανθρώπινη πλευρά του, ο συγγραφέας παραθέτει την προσωπική του οπτική και για ευρύτερα θέματα, όπως η πατρίδα, το μεγάλωμα των παιδιών, η σχέση με την θρησκεία, οι ερωτικές σχέσεις στο χώρο εργασίας, η μόδα, η ψυχική ισορροπία, κλπ. Όλα αυτά «δένουν» αρμονικά σ’ ένα ενιαίο σύνολο, που καλύπτει όλα όσα συνήθως αφορούν έναν άνθρωπο των επιχειρήσεων. Το εντελώς ιδιαίτερο και έντονα προσωπικό αυτό βιβλίο έχει την αξία τής συμπυκνωμένης εμπειρίας ενός διεισδυτικού παρατηρητή, που ξεκίνησε από χαμηλά και έζησε για πολλά χρόνια τις επιχειρήσεις από κάθε πλευρά τους. Ο τρόπος που ο συγγραφέας βλέπει τα πράγματα, δεν είναι για να υιοθετηθεί κατ’ ανάγκη από τον αναγνώστη, ούτε το βιβλίο επιχειρεί να παίξει τον ρόλο manual για κάθε θέμα που θίγει. Ωστόσο, είναι σίγουρο ότι στις σελίδες του θα βρείτε πολλά που δεν γνωρίζατε ή δεν είχατε σκεφτεί, αλλά και πολλά ερεθίσματα για την γενικότερη πορεία σας στη ζωή.

Κώστας Σίδερης

Ειδικότερα, ως σύμβουλος επιχειρήσεων αναλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα έργων, όπως business plans, μελέτες βιωσιμότητας-εξυγίανσης, προσέλκυση επενδυτών, ελέγχους due diligence, αποτίμηση επιχειρήσεων, αναδιάρθρωση δανείων, διαγνωστικούς ελέγχους οργάνωσης, project management, budgeting & financial reporting, βελτίωση εμπορικής πολιτικής, αναμόρφωση οργανογράμματος, ενδυνάμωση λειτουργιών όλων των τμημάτων, επιλογή και αξιολόγηση στελεχών, coaching επιχειρηματιών, κλπ.

Κώστας Σίδερης

Manager σε απόγνωση Ο Κώστας Σίδερης είναι οικονομολόγος επιχειρήσεων με εμπειρία 35 ετών. Μετά τις σπουδές του εργάστηκε σε διεθνή γραφεία ορκωτών ελεγκτών και αργότερα ανέλαβε διευθυντικές θέσεις (Financial Controller, Οικονομικός Δ/ντής, κλπ.) σε αρκετές ελληνικές και διεθνείς εταιρείες διαφόρων κλάδων. Συνέχισε με δική του επιχειρηματική δραστηριότητα για τρία έτη και τα τελευταία επτά χρόνια δραστηριοποιείται ως σύμβουλος, διευθύνοντας το γραφείο Aquamerit – Σύμβουλοι Επιχειρήσεων (www.aquamerit.gr).

Manager σε απόγνωση

ρόκειται για επανέκδοση τού βιβλίου «Ο Θυμωμένος Manager» (2002), συμπληρωμένη με πολλά και σημαντικά κεφάλαια. Μέσα από μία χαλαρή και εξομολογητική διήγηση περιστατικών και εμπειριών τού συγγραφέα, προκύπτουν συμπεράσματα και συμβουλές, τόσο για θέματα που απασχολούν τις επιχειρήσεις, όσο και για την ζωή γενικότερα.

Στην διάρκεια αυτών των ετών, πέρα από την άσκηση οικονομικού management, ασχολήθηκε με ελέγχους κάθε τύπου, με την εξ’ αρχής οργάνωση νέων ή την αναδιοργάνωση υφιστάμενων επιχειρήσεων, με εκκαθαρίσεις, πωλήσεις, συγχωνεύσεις, εξαγορές, κλπ. (συνέχεια στο εσωτ. οπισθόφυλλο)

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

Εξομολογήσεις - Διαπιστώσεις - Συμβουλές (για την επιχειρηματική ζωή και όχι μόνο)

Κώστας Σίδερης

Manager σε απόγνωση Εξομολογήσεις - Διαπιστώσεις - Συμβουλές (για την επιχειρηματική ζωή και όχι μόνο)

Κάθε γνήσιο αντίγραφο φέρει την μονογραφή του συγγραφέα:

.................................................................. ISBN: 978-960-93-7978-6 Copyright© για την πρωτότυπη ελληνική έκδοση: Κώστας Σίδερης Εμμ. Λυκούδη 1, 11141 Αθήνα Απρίλιος 2016 Στοιχεία επικοινωνίας με τον συγγραφέα: e-mail: costas@aquamerit.gr ή aquamerit@gmail.com (www.aquamerit.gr) Τηλ: (+30) 210 2284706 ή (+30) 6937 184126 Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Οσελότος, Βατάτζη 55, 11473 Αθήνα Τηλ. 210 6431108 www.ocelotos.gr Εκτύπωση: Up Press ΜΕΠΕ, Ναυπλίου 80, 14452 Μεταμόρφωση Αττικής Τηλ. 210 2855223 www.uppress.gr Επιμέλεια εξωφύλλου: Κώστας Σίδερης Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας (Ν.2121/1993) όπως ισχύει, καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο αναπαραγωγή, διασκευή, μετάφραση, αναμετάδωση, δανεισμός και η εν γένει εκμετάλλευση τού συνόλου ή μέρους τού έργου χωρίς έγγραφη άδεια τού συγγραφέα.

Στους ανώνυμους των ελληνικών επιχειρήσεων κάθε ιδιότητας (ιδιοκτήτες, στελέχη & απλούς εργαζόμενους, πελάτες, προμηθευτές, επενδυτές, συμβούλους κλπ.), που καθημερινά ταλαιπωρούν ο ένας τον άλλον, σε μια αγορά που πιέζει ασφυκτικά όλους μαζί, σε μια χώρα που τιμωρεί τους πάντες αδιακρίτως, σε μια ζωή που προβληματίζει τον καθέναν από εμάς.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγικό σημείωμα........................................................................... 9 Μέρος Α’ (γραμμένο το 2002) 1. Δυο λόγια για ξεκίνημα....................................................................... 13 2. Τι είναι ο άνθρωπος;............................................................................ 17 3. Σκέφτομαι και γράφω.......................................................................... 23 4. Ώρα για meeting.................................................................................. 31 5. Πιστεύω σ’ ένα Θεό πατέρα................................................................. 35 6. Management (γενικώς)...................................................................... 41 7. Πάμε για δουλειά, αλλά τι δουλειά;................................................... 55 8. Άγχος – Ευτυχία – Ισορροπία.............................................................. 65 9. Ντύνομαι της μόδας;............................................................................ 73 10. Ο Manager και το άλλο φύλο.............................................................. 79 11. Ο νέος Manager και η πείρα................................................................ 85 12. Τι είναι η πατρίδα μου;......................................................................... 95 13. Εσωτερικές εταιρικές διαδικασίες....................................................105 14. Ο Manager γονιός..............................................................................113 15. Χαζός είμαι ή χαζά με διοικούνε;......................................................121 16. Απομυθοποίηση τώρα!......................................................................139 17. Λίγα ακόμη πριν το φινάλε:...............................................................145 • Ζώδια – Μάγισσες – Χαρτορίχτρες.................................................145 • Interviews.......................................................................................147 • Ο Πελάτης και η σύγχρονη επιχείρηση..........................................149 • Ο Manager στα γρανάζια τού συστήματος.....................................151 • Ο Manager και τα σπουδαία...........................................................154 • Τσουπρολογίες................................................................................156 • Η θεωρία τής σχετικότητας............................................................159 18. Τελειώματα – Συμπεράσματα...........................................................167 7

Manager σε απόγνωση (Εξομολογήσεις - Διαπιστώσεις - Συμβουλές)

Μέρος Β’ (γραμμένο το 2016) 1. Εισαγωγή στη νέα επικοινωνία μας..................................................179 2. Εγώ θα κάνω την διαφορά!...............................................................183 3. Πουλάω ό,τι θες. Σιγά το δύσκολο...................................................189 4. Το πρόβλημα με το marketing..........................................................197 5. Μα όλο λάθη κάνω στην επιχείρησή μου;........................................201 6. Ελληνική επιχειρηματικότητα – Ωρέ τι ‘ν τούτο;..............................209 7. Είμαι ρατσιστής ή όχι; Προοδευτικός ή συντηρητικός;....................223 8. Πάμε για Check Up!...........................................................................231 9. Να το πάρω αυτό το δάνειο ή μήπως όχι;.........................................241 10. Social media – Η πλατεία του χωριού.............................................247 11. Πόσο αξίζει η επιχείρησή μου;..........................................................251 12. Έχω μια καταπληκτική ιδέα. Βρες μου λεφτά..................................257 13. Μα τόσο δύσκολη είναι η επικοινωνία και η συνεννόηση;..............267 14. Ευτράπελα – Παράξενα.....................................................................275 15. Ο Manager και η τεχνολογία.............................................................287 16. Ακούει κανείς; Μίλησε κάποιος; Τι έκανε λέει;................................291 17. Άντε να αλλάξουμε............................................................................305 18. To be or not to be?............................................................................313 19. Στερνή μου γνώση.............................................................................321 20. Τελευταίες κουβέντες........................................................................325 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Τι είναι ο εσωτερικός έλεγχος..................................................................329

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ο βιβλίο αυτό γράφτηκε σε δύο διαφορετικές χρονικές στιγμές. Το πρώτο μέρος γράφτηκε και εκδόθηκε αυτοτελώς το 2002 (με τίτλο «Ο Θυμωμένος Manager»), ενώ το δεύτερο γράφτηκε στην αρχή τού 2016. Η αρχική σκέψη ήταν να ξαναγράψω το πρώτο μέρος ενσωματώνοντάς το ομαλά μέσα στο δεύτερο και πιο σύγχρονο, ώστε να προκύψει ένα ενιαίο κείμενο χωρίς τις αναπόφευκτες επαναλήψεις και διαφορές ύφους. Τελικά αποφάσισα να το αφήσω όπως ήταν και το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο με δύο διακριτά τμήματα, γραμμένα σε δύο εποχές με σημαντικές διαφορές, τόσο αντικειμενικά, όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Τότε η οικονομία ήταν σε άνοδο, ενώ τώρα σε ελεύθερη πτώση. Τότε ήμουν πιο νέος και με ελπίδες, ενώ τώρα προχωράω προς το τέλος τής επαγγελματικής μου ζωής, με επαληθευμένες τις ανησυχίες μου και χωρίς ιδιαίτερη προοπτική. Προφανώς αυτά έχουν επηρεάσει το ύφος και το περιεχόμενο των δύο μερών, παρόλο που προσπάθησα να το αποφύγω. Κατέληξα, όμως, ότι θα είναι πιο χρήσιμο για τον αναγνώστη το να δει πώς σκέφτεται κάποιος σε τόσο διαφορετικές συνθήκες. Έτσι, το πρώτο μέρος είναι πιο ελαφρύ, προσωπικό και αφορά πιο πολύ τα στελέχη, ενώ το δεύτερο πιο μεστό, επαγγελματικό κι απευθύνεται κυρίως σε ιδιοκτήτες μικρο-μεσαίων επιχειρήσεων. Και τα δύο τμήματα γράφτηκαν μέσα σε 2-3 εβδομάδες και κάτω από μία εσωτερική παρόρμηση. Ο βασικός μου στόχος είναι να διευρύνω την οπτική (για τα επιχειρηματικά και όχι μόνο) όσων βρίσκονται ήδη, ή επιδιώκουν να βρεθούν, μέσα σε επιχειρήσεις, σαν ιδιοκτήτες, managers ή και απλοί εργαζόμενοι. Όπως και να ‘χει, αυτό το βιβλίο δεν γράφτηκε για να γίνει ένα manual περί management ή επιχειρηματικότητας. Έχει, όμως, την συσσωρευμένη εμπειρία κάποιου που έζησε χρόνια σ’ αυτό το περιβάλλον (και συνεχίζει, βέβαια) και πιστεύω ότι θα είναι χρήσιμο σ’ όσους κινούνται σ’ αυτόν τον χώρο, γιατί περιλαμβάνει πράγματα που δεν υπάρχουν σε κανένα εγχειρίδιο. Διαπιστώσεις και συμβουλές, λοιπόν. Απολαύστε τις, κι ό,τι σας μείνει καλό θα είναι... Κώστας Σίδερης Αθήνα, Μάρτιος 2016 9

ΜΕΡΟΣ Α’ (γραμμένο το 2002)

A1.

ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΞΕΚΙΝΗΜΑ.

ζωή είναι ένας ανεμοστρόβιλος που φυσάει, φυσάει και σε πάει όπου θέλει. Εμένα η ζωή με έκανε οικονομικό manager. Κι επειδή έφτασα αισίως τα 45 μου, νομίζω ότι το θέμα τού πού θα καταλήξω έχει πια οριστικά και αμετάκλητα κριθεί. Κρίμα, πολύ κρίμα! Θα μπορούσε να με κάνει έναν τέλειο drummer, όπως άλλωστε ξεκίνησα κάποτε να γίνω. Ακόμη και σήμερα, όπου σταθώ κι όπου βρεθώ, μόλις ακούσω την μουσική τής αρεσκείας μου (που, όπως φαντάζεστε, είναι άκρως ρυθμική) βαράω τα δάχτυλά μου πάνω στο τραπέζι, στο πλυντήριο, στο τιμόνι ή τον ουρανό τού αυτοκινήτου, και όπου αλλού βρω, έχοντας φαντασιώσεις ότι είμαι πάνω στην σκηνή και δίνω ρέστα. Έχω αντιληφθεί, ότι όσοι με βλέπουν, μάλλον με γύφτο που βαράει το ντέφι του με παρομοιάζουν, παρά με great performer. Αυτό, όμως, δε με πτοεί καθόλου. Θα μπορούσε, πάλι, η ζωή να με κάνει κιθαρίστα, όπως επίσης ξεκίνησα να γίνω, και να ρίχνω ακόμη και τώρα τα σόλα μου, μέσα από σκληρούς παραμορφωτές, χαλώντας κόσμο (γιατί, δηλαδή, ο Μικ Τζάγκερ τι περισσότερο έχει;). Θα μπορούσε, ακόμη, να με κάνει ζωγράφο, με την τρέλα στο μάτι και την κουλτούρα all over. Ακόμη και τώρα στα βαρετά meetings (δηλ. το 90% 13

Manager σε απόγνωση (Εξομολογήσεις - Διαπιστώσεις - Συμβουλές)

του συνόλου) με πιάνουν να ζωγραφίζω αλογάκια, δεντράκια, το μικρό σπίτι στο λιβάδι, και άλλα τέτοια, την ώρα που αγορεύει σοβαρός-σοβαρός κάποιος, μη συνειδητοποιώντας ότι έχει βγει εκτός θέματος. Αρκετή κλίση είχα, και έχω ακόμη, στα γεωμετρικά σχήματα, από τα οποία έχω κάνει χιλιάδες στην ζωή μου, πολλά απ’ αυτά μέσα σε ανούσιες συναντήσεις. Τέλος, αν δεν είχα γίνει ένας μέτριος οικονομικός, θα μπορούσα κάλλιστα να είχα γίνει ένας πολύ καλός ψυχολόγος. Ακόμη διατηρώ –και με τον καιρό επαυξάνω- την ικανότητα που έχω, με το που βλέπω κάποιον για πρώτη φορά, να του κάνω επί τόπου μια ‘ψυχολογική τομογραφία’ η οποία, όπως έχει δείξει η ιστορία, σπανιότατα απέχει από την αλήθεια. ‘Very good judge of characters!’, όπως θα έλεγαν και οι φίλοι μας οι Άγγλο-Σάξονες. Όμως όοοχι! Η ζωή ήθελε να με κάνει οικονομολόγο (για την ακρίβεια, ήταν ο μπαμπάς μου και όχι η ζωή – θα σας εξηγήσω σε λίγο). Και με τον όρο αυτόν δεν εννοώ αυτό που έλεγε η θεία μου «ο Κωστάκης είναι πολύ οικονομολόγος-παιδί», κάτι το οποίο ταιριάζει περισσότερο σε τσιφούτη παρά σε manager. Όταν κάποτε, πολύ αργότερα, με ρώτησε η θεία μου τι ακριβώς είναι ο ‘οικονομολόγος’, δεν μπόρεσα να μην της αποκαλύψω το αληθινό νόημα: «είναι αυτός που όλη την μέρα μετράει τα λεφτά των άλλων και στο τέλος τού μήνα παίρνει τρεις κι εξήντα για τον κόπο του». Προβληματίστηκε, αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι τελικά κατάλαβε. Η τραγωδία είναι ότι, κι εγώ που κατάλαβα, δεν μπόρεσα ποτέ να το αλλάξω! Δεν ξέρω αν θυμάστε την περίφημη ατάκα του Bill Clinton προς τον αντιπρόεδρό του: «It’s the economy stupid»; Έ, ακριβώς αυτό ήταν και το μοτίβο στην προσπάθεια για επαγγελματικό προσανατολισμό που μου έκανε πριν 30 χρόνια ο πατέρας μου, ίσως, μόνο, με λίγο μεγαλύτερη έμφαση στο stupid... Κι έτσι, σιγά – σιγά, εγώ και τα οικονομικά γίναμε όπως ο Βοσκόπουλος και η Γκερέκου. Όλη μέρα την περνάμε αγκαλιά. Δεν είμαι ξετρελαμένος με την εξέλιξη, αλλά το χειρότερο είναι ότι μάλλον ούτε ο εταιρικός κόσμος, που με υφίσταται, είναι. Μ’ αυτά και μ’ αυτά πέρασαν τα χρόνια, άλλαξα ήδη 10 εργοδότες, ανέβηκα κάπως την ιεραρχία, αν και μέσα από πολύ κόπο και δάκρυ, και αφού 14

A1. Δυο λόγια για ξεκίνημα.

μετά από όλα αυτά έγινα σοφός, σκέφτηκα να σας αποκαλύψω μερικά από τα μυστικά για τον κόσμο και την ζωή όπως τα είδα μέχρι τώρα. Αυτό το βιβλίο, δηλαδή, είναι κάτι αντίστοιχο με το κόκκινο βιβλιαράκι με τις σκέψεις τού Μάο, αν το θυμάστε. Θα πρέπει να το συμβουλεύεστε άπαξ ημερησίως, τουλάχιστον! Θα μου πείτε «γιατί δεν περίμενες, χρυσέ μου, να μάθεις κι άλλα και να μας τα πεις όλα μαζί στη σύνταξη;». Ο λόγος είναι ότι, στην πραγματικότητα, ο πρωταρχικός μου στόχος είναι απλώς να φτιάξω ένα νέο τύπο βιογραφικού για να παρουσιάζω στους επόμενους 10 εργοδότες μου. Το κλασσικό CV των 2-3 σελίδων δεν φτάνει πια. Διότι -πέστε μου αν έχω άδικο- τι ζητά ο κάθε εργοδότης; Μόνο να δει τι πτυχία έχεις, πόσες γλώσσες ξέρεις και τι δουλειές έχεις κάνει; Αν έφτανε αυτό, δεν θα υπήρχαν οι χιλιάδες λάθος προσλήψεις που ταλαιπωρούν, ομοίως, εταιρείες και εργαζομένους, και φτιάχνουν το σκηνικό για χιλιάδες μικρά δράματα κάθε μέρα. Το ζητούμενο είναι να καταλάβεις τι σόι άνθρωπος είναι ο υποψήφιος κι αν θα δέσει στην ομάδα. Σωστό; Κι άλλωστε, αυτό δεν προσπαθούν όλοι να κάνουν στα interviews, είτε από μόνοι τους, είτε με την βοήθεια ‘ψυχομετρικών’ τεστ; Να ψυχανεμιστούν τον υποψήφιο δεν ψάχνουν; Έ λοιπόν, εγώ αποφάσισα να μην κρύβομαι πια στα interviews, βαρέθηκα να προσποιούμαι και θα κάνω μια και καλή τον κόπο. Θα παρουσιάσω τον εαυτό μου σε ένα βιβλίο με 150 εξομολογητικές σελίδες, θα το μοιράζω, κι όποιος θέλει ας καταλάβει ό,τι νομίζει. Όχι, θα κάτσω να σκάσω! Έτσι λοιπόν, θα σας τα πω όλα χωρίς ψευτο-ντροπές. Τι νομίζω για τον άνθρωπο και την πορεία του στην ζωή, για το management, για τις γκόμενες στην δουλειά, για την χρήση τής γλώσσας, για τα συνήθη λάθη των managers αλλά και τα γρανάζια στα οποία είναι εγκλωβισμένοι, για το ντύσιμο και γενικότερα την εμφάνιση, για τις κλίκες και τον φαβοριτισμό, για το πώς βλέπω την πατρίδα μου, για την απομυθοποίηση των μεγάλων ηγετών, την εντροπία που κρύβεται σ’ όλα τα συστήματα, για τον σύντροφο ζωής τού ανθρώπου και τα παιδιά του, για την ευτυχία και τοv σκοπό τής ζωής, για το άγχος, την θρησκεία, την κοινή λογική, για την μεταβίβαση 15

Manager σε απόγνωση (Εξομολογήσεις - Διαπιστώσεις - Συμβουλές)

πείρας, τον επαγγελματικό προσανατολισμό, την διοίκηση προσωπικού, κλπ. Όλα αυτά από κάποιον που ξεκίνησε για καλλιτέχνης ή ψυχολόγος και η ζωή τού έβαλε ένα laptop στο χέρι και τον έκανε να ασχολείται όλη μέρα με νούμερα και projects. Πάμε λοιπόν, χύμα, όπως έρχονται οι σκέψεις στο ταλαιπωρημένο μου μυαλό, χωρίς κάποια ιεραρχική δομή, χωρίς όλα αυτά να συνιστούν κάποια ιδιαίτερη θεωρία και χωρίς να θέλω σώνει και καλά να σας οδηγήσω στο τέλος σε κάποιο συγκλονιστικό και επαναστατικό συμπέρασμα! Ή, με άλλα λόγια, ‘enjoy the ride’. Μην περιμένετε κιόλας να βγείτε άλλοι άνθρωποι μετά από λίγες σελίδες!

A2.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ;

ύπνησα, λοιπόν, προχθές και δεν με χώραγε ο τόπος. Είχα δύο ώρες που, μέσα στον ύπνο μου, τριγύριζαν στο μυαλό μου αυτά που σας έλεγα πιο πάνω. Γυρίζω στην γυναίκα μου και της πετάω πρωί–πρωί την αποκάλυψη: - Λίλη μου, θα γράψω ένα βιβλίο. - Αλήθεια, ε; Με τι θέμα και για ποιο λόγο; - Τ ο θέμα μάλλον θα είναι «τι είναι ο άνθρωπος;», «τι είναι ο manager;», ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων. Όσο για τον λόγο, υποθέτω ότι το γράψιμο θα είναι ένας εναλλακτικός τρόπος για να ξεπεράσω την κρίση των 40, που με γυροφέρνει εδώ και καιρό όπως ξέρεις.

- Έ , τι είναι ο άνθρωπος αγάπη μου; Ένα πουφ είναι! Σήμερα είναι κι αύριο δεν είναι! Αυτά θα γράψεις στον κόσμο; Spare me please! Καλύτερα να βρεις γκόμενα, χρυσέ μου. Έτσι κάνουν όλοι στην ηλικία σου! Θεέ μου! Τόσο κυνικές πια είναι οι γυναίκες; Ή μήπως, απλοϊκά μεν, έπιασε το νόημα δε; Θα το σκεφτώ τώρα μαζί σας. Πάντως, αν κάποια από σας ψάχνεται, δεν θα ‘ταν κακό να μου κάνει ένα τηλέφωνο. Έτερον εκάτερον. Πέστε μου, λοιπόν κι εσείς, που το ‘χετε μελετήσει το θέμα. Τι είμαστε; Απλώς ζώα με νοημοσύνη; Και το συναίσθημα και τα όνειρα και ο πόνος ή η ευτυχία που μπορούμε να αισθανθούμε; Δεν μας διαφοροποιούν; Και τι ζητάμε για να ικανοποιηθούμε; Μόνο φαΐ και σεξ; Και τι φαΐ; Ό,τι να ‘ναι, 17

Manager σε απόγνωση (Εξομολογήσεις - Διαπιστώσεις - Συμβουλές)

ή μήπως με όλα τα συμπαρομαρτούντα; Και τι σεξ; Σκυλίσιο ή με όλα τα κορδελάκια; Κι αν μας ενδιαφέρει μόνο το καλό, έστω, φαΐ και το καλό σεξ, τότε την τέχνη τι την θέλουμε; Κι αν πράγματι την θέλουμε, πώς γίνεται να αναγνωρίζουμε την καλή τέχνη πάντα όταν είναι αργά και ο καλλιτέχνης έχει πεθάνει; Κι αν, τέλος πάντων, είμαστε στ’ αλήθεια γεμάτοι τέχνη, συναίσθημα και όλα τα ευγενικά, τότε πώς μπορούμε παράλληλα να είμαστε σκληροί; Και δεν μιλάω μόνο για καιρό πολέμου, όπως οι Γερμανοί στον τελευταίο πόλεμο, που σκότωναν Εβραίους -και όχι μόνο- σαν να ήταν μύγες, και αμέσως μετά μπορούσαν να απαγγείλουν ένα ποίημα, ή να θαυμάσουν έναν πίνακα που μόλις είχαν κλέψει. Μιλάω για την καθημερινή σκληρότητα, στους δρόμους, απέναντι στον γείτονα, σ’ έναν ανάπηρο, στον συνάδελφο, πολλές φορές ακόμη και στα παιδιά μας τα ίδια! Άραγε διαφέρουν οι άνθρωποι από χώρα σε χώρα ή από μια περιοχή τού πλανήτη σε άλλη; Εκ πρώτης όψεως ίσως ναι, γιατί έχουν διαμορφώσει διαφορετικά έθιμα, ντύνονται και μιλάνε αλλιώς και έχουν διαφορετική φάτσα και ύφος. Όμως το θέμα αυτό το έχω μελετήσει και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι οι βασικές αρχές και αξίες του ανθρώπου είναι πάντα οι ίδιες, και μάλιστα όχι μόνο ανάμεσα σε περιοχές, αλλά και ανάμεσα σε εποχές. Μπορεί τα γούστα περί ωραίου να αλλάζουν, αλλά παντού υπάρχει η αγάπη γι’ αυτό, παντού υπάρχει η αίσθηση τού δικαίου και του φιλότιμου, παντού τιμάται ο έρωτας, παντού οι άνθρωποι σπεύδουν να δημιουργούν και να εφευρίσκουν, παντού υπάρχει η έννοια τής ομάδας και η ανάγκη τής συντροφικότητας, παντού υπάρχει η έννοια τής πατρίδας και του ηρωισμού, παντού υπάρχει ο ίδιος φόβος για το άγνωστο, η περιέργεια για το καινούργιο, η τιμιότητα, η φιλία, η αξιοπρέπεια, η διχόνοια, η συσπείρωση μπροστά στον κοινό κίνδυνο, κλπ. Και για να μη σας ταλαιπωρώ -ακόμη δεν αρχίσαμε- με ατέλειωτα ερωτήματα, πιστεύω ότι κατά βάση οι άνθρωποι είναι ίδιοι και είναι λίγο απ’ όλα. Καθένας μας, αρχαίος ή σύγχρονος, έλληνας, κινέζος ή εσκιμώος, έχει μέσα του όλες τις αποχρώσεις όλων των ενστίκτων και συναισθημά18

A2. Τι είναι ο άνθρωπος;

των. Όλοι μπορούν να είναι καλοί και κάτω από κάποιες συνθήκες κακοί. Όλοι μπορεί να είναι οι χειρότεροι εκμεταλλευτές και σταλινικοί καταπιεστές και σε κάποια άλλη στιγμή να δουν ένα λουλούδι και να βάλουν τα κλάματα. Και παράλληλα μ’ όλα αυτά, ας μην ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος είναι και επί ξύλου κρεμάμενος. Κινδυνεύει παντού και συνεχώς από αρρώστιες, ατυχήματα, εγκληματικές ενέργειες. Κι ακόμη κι αν τα ξεπεράσει κι αυτά, πόσο χρόνο έχει για να ζήσει; Τα ενεργά του χρόνια είναι μόλις 3-4 δεκαετίες. Προς τι, λοιπόν, όλη η ταλαιπωρία τής σωστής ανατροφής, της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής αποκατάστασης; «Προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός», που έλεγε και μια παλιά ελληνική ταινία; Μήπως η λαϊκή σοφία το έθεσε κατά τον καλύτερο τρόπο λέγοντας «Ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε κι ό,τι αρπάξει ο κώλος μας»; Βαριά τα ερωτήματα! Κάποιοι καταφεύγουν στην θρησκεία για να πάρουν εξήγηση ή έστω να απαλύνουν την αγωνία τους (βλ. Κεφάλαιο 5 «Πιστεύω σ’ ένα Θεό, πατέρα»). Κάποιοι άλλοι (και είναι δυστυχώς οι περισσότεροι) είναι τόσο απορροφημένοι στο κυνήγι τής επιβίωσης, που δεν έχουν καν την πολυτέλεια να ασχοληθούν με τέτοια ερωτήματα. Εγώ πάντως που ασχολήθηκα, απλώς προσπαθώ να ακολουθώ την μέση πορεία, δηλαδή να μην οδηγούμαι σε ακραίες σκέψεις και ενέργειες, ούτε προς την μεριά τής εξόδου από τον μάταιο τούτο κόσμο, ούτε της απόλυτης παράδοσης, του «δεν υπάρχει κανένα νόημα πια» και του αργού σβησίματος. Ακολουθώ την στάση που λέει «δεν ξέρω πώς και γιατί βρέθηκα εδώ, για όσο όμως θα είμαι μαζί σας, θα προσπαθώ να μην είμαι ρεμάλι και βάρος, κι ακόμη θα προσπαθώ στις συναλλαγές μου να είμαι τίμιος και σωστός». Δεν ξέρω πού πάει αυτό το τρένο, δεν υπάρχει οδηγός για να ρωτήσω, αλλά τι να κάνω; Να πηδήξω έξω; Δεν νομίζω. Θα ακολουθήσω στα στενά όρια που μου επιτρέπονται. Και είναι πράγματι στενά τα όρια. Πάρτε την περίπτωσή μου. Μετά τον γάμο μου, σκέφτηκα πολύ για το αν θα ήταν σωστό να κάνω παιδιά ή θα ήταν προτιμότερο (για την ακρίβεια, τιμιότερο) να μην τοποθετήσω πάνω 19

Manager σε απόγνωση (Εξομολογήσεις - Διαπιστώσεις - Συμβουλές)

σ’ αυτό το τρελό τρένο κι άλλους, χωρίς την θέλησή τους, την στιγμή που εγώ ο ίδιος είμαι ακόμη με την απορία στο πρόσωπο. Από την μία με πίεζε το ένστικτο (διάβαζε «Λίλη») και από την άλλη η λογική. Στο τέλος, ως συνήθως, κέρδισε το ένστικτο. Και πού είναι τα στενά όρια, θα μου πείτε; Μα, είναι στην υποχρέωση που έχω πια να είμαι υγιής και με σώας τας φρένας, να ανέχομαι τις δυσκολίες τής ζωής και να δουλεύω, για την οικογένεια πια, και όχι για μένα. Αναγκάστηκα να γίνω καλός manager για να μπορέσω να έχω μισθό που θα μου επιτρέψει να ζήσω με αξιοπρέπεια τα παιδιά μου. Και, σας μιλάω με απόλυτη ειλικρίνεια, αισθάνομαι πολύ άσχημα που είμαι υποχρεωμένος να κάνω καριέρα και δεν θα μπορέσω να χαλαρώσω αν κάποια στιγμή με κουράσει η πίεση. Μ’ αρέσει η δουλειά, αισθάνομαι καλά με την επαγγελματική μου καταξίωση και πρόοδο, είμαι πλήρως ενταγμένος (πια), όταν όμως σκέφτομαι ότι δεν θα μπορούσα να ακολουθήσω άλλον δρόμο, δεν θα μπορούσα να χαλαρώσω και να κάνω μόνο τα χόμπι μου, αισθάνομαι αιχμάλωτος. Γιατί, πέστε μου. Θα ήταν σωστό να το παίζω φρικιό, και να στέλνω τα παιδιά μου στο δημόσιο δημοτικό τής άθλιας περιοχής μου, όπου θα μάθαιναν περισσότερα αλβανικά από ελληνικά; Θα ήμουν σωστός οικογενειάρχης, αν το έπαιζα ελεύθερος κι ωραίος, κι όταν μας έβρισκε μια συμφορά υγείας, θα έβγαινα στα παράθυρα των καναλιών ζητιανεύοντας για να σωθώ; Κι όπως έχετε σίγουρα καταλάβει κι εσείς, η εποχή που έλεγαν οι παππούδες μας ότι τα παιδιά είναι ευλογία (προφανώς γιατί ήταν τζάμπα εργατικά χέρια για το χωράφι), και ότι, όπως βάζουμε τσουκάλι για όλους, θα βγάλουμε φαΐ και σ’ ένα ακόμη πιάτο, πέρασε ανεπιστρεπτί. Το σημερινό παιδί για να μεγαλώσει με ισορροπία και να μην μετανιώσεις αργότερα που το ‘κανες, θέλει το δικό του δωμάτιο στο σπίτι, θέλει τον χώρο του στο αυτοκίνητο, θέλει αξιοπρεπή ρούχα και θέλει και αρκετή εκπαίδευση και γλώσσες για να μπορέσει να σταθεί αργότερα μόνο του και να μην χρειαστεί να τσαπίζει στα χωράφια. Περίεργη η ζωή αδέρφια, με τους καταναγκασμούς της, αλλά και με τα ωραία της (που δυστυχώς είναι λίγα και στιγμιαία), και με τις συνεχείς εκ20

A2. Τι είναι ο άνθρωπος;

πλήξεις και εναλλαγές της. Ξέρετε, πολλές φορές, όταν σκέφτομαι τα περίεργα και αναπάντεχα τής ζωής, θυμάμαι αυτήν την άτυχη κοπέλα, την Γκινάκη, που καθόταν ήρεμα και με απόλυτη ασφάλεια στον καναπέ της και έβλεπε τηλεόραση, όταν μπήκε από τον φωταγωγό της ο κυνηγημένος κακοποιός (Σορίν Ματέϊ) με την χειροβομβίδα στο χέρι, η οποία τελικά έσκασε κατά λάθος και σκότωσε την ανυποψίαστη κοπέλα. Τώρα, πια, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, σκέφτομαι και τους εκατοντάδες ή χιλιάδες top managers, και όχι μόνο, με την ιστορία που ο καθένας τους κουβάλαγε, και που όλα αυτά κόπηκαν σε μια στιγμή στα Twin Towers της Νέας Υόρκης. Πώς μπορούν τόσα χρόνια προσπάθειας, ελπίδας και επένδυσης να χάνονται τόσο εύκολα; Τι είναι τελικά ο άνθρωπος; Μήπως έχει δίκιο η Λίλη να λέει ότι είναι ένα πουφ και μήπως δεν χρειάζεται να είσαι πια και τόσο φιλόσοφος για να το καταλάβεις; Μήπως είναι κάποιος που απλά μπαίνει σ’ ένα σκοτεινό τούνελ, δεν ξέρει πόσο μακρύ είναι, δεν ξέρει τι εμπόδια θα αντιμετωπίσει μπροστά του, κι όμως είναι προγραμματισμένος (καταδικασμένος, θα ‘λεγα) να το διασχίσει; Τέλος πάντων! Μου φαίνεται ότι το βάρυνα πολύ το κλίμα, ακόμη δεν αρχίσαμε. Είπαμε, να σας κάνω τις εξομολογήσεις και τις διαπιστώσεις μου αλλά σε πιο πρακτικά θέματα τής ζωής (όπως, κι ό,τι κι αν είναι αυτή). Άλλωστε, σύμφωνα με τον πιο βασικό κανόνα τής ψυχολογίας, δεν έχει νόημα να αναλύουμε και πολύ–πολύ κάτι που δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Το μόνο που είναι πραγματικά απαραίτητο, είναι να έχουμε καταλάβει το πώς είναι στημένο το σκάκι τής ζωής, ή με άλλα λόγια το σκηνικό στο οποίο καλούμαστε να παίξουμε τον ρόλο μας, και να προσπαθήσουμε να παίξουμε όσο καλύτερα και αξιοπρεπέστερα μπορούμε. Στην συνέχεια ίσως διαφανεί ο τρόπος που εγώ βλέπω την ζωή. Δεν είναι για να τον κοπιάρετε, αλλά απλώς για να δείτε μια ακόμη άποψη, μέχρι να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα.

Κώστας Σίδερης

Manager σε απόγνωση

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

Εξομολογήσεις - Διαπιστώσεις - Συμβουλές (για την επιχειρηματική ζωή και όχι μόνο)