ΤΙΤΛΟΣ
1071
Μέσα από τη σκηνή του αυτοκράτορα ΣΥΓΓΡΑΦ Ε ΑΣ Χαράλαμπος Γιολδάσης
ΣΕΙΡΑ
Ιστορία [7358] 0423/01
ΕΠΙMΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ
LAYOUT - DESIGN Myrtilo, Λένα Παντοπούλου
COPYRIGHT© 2023 Χαράλαμπος
ΠΡ ΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ
Αθήνα, Απρίλιος 2023
ISBN 978-618-205-415-4
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.
Καθώς τέλειωνε η πρώτη εικοσιπενταετία του 11ου αιώνα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν το ισχυρότερο, το πλουσιότερο και το καλύτερα οργανωμένο κράτος της Ευρώπης, της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής. Ο μεγάλος αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος, ο σπουδαιότερος όλων όσων κάθισαν ποτέ στον θρόνο της αυτοκρατορίας, συνέχισε το έργο των πολεμιστών προκατόχων του, συνέτριψε κάθε εσωτερικό
άλλοτε αργά και σταδιακά. Η επιτυχία του Βασιλείου Β΄ ήταν τόσο μεγάλη, που επέτρεψε στους επόμενους
βασιλείς να ζήσουν ανέμελα και σπάταλα για τα επόμενα είκοσι πέντε χρόνια. Τέσσερις δεκαετίες αργότερα και μετά από μια σειρά ανίκανων αυτοκρατόρων, αυτό το εκπληκτικό οικοδόμημα βρέθηκε στα πρό -
θυρα της καταστροφής. Οι εσωτερικές αντιθέσεις της αυτοκρατορίας, οι σπατάλες, τα οικονομικά προβλήματα και κυρίως ο ανταγωνισμός των πολιτικών με τους στρατιωτικούς για την εξουσία, αποσταθεροποίησαν το κράτος. Ακόμα, η παραμέληση του στρατού και η πρόσληψη μισθοφόρων σε μεγάλους αριθμούς, έφθειραν ανεπανόρθωτα την
στρατιωτική ισχύ της αυτοκρατορίας. Ακριβώς σε εκείνο το σημείο που
τα σημάδια της παρακμής ήταν ορατά στον καθένα, εμφανίστηκε στα
ανατολικά σύνορα ο ρωμαλέος λαός των Σελτζούκων Τούρκων, οποίος εισέβαλε στη Μικρά Ασία και σκόρπισε την καταστροφή και τη δυστυχία στο διάβα του χωρίς να συναντήσει αντίσταση πουθενά.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό χάους και αδιαφορίας και σε μια εποχή πλήρους, σχεδόν, κατάρρευσης των ιδανικών και των αξιών, ήταν επιβεβλημένο να εμφανιστεί, όπως είχε εμφανιστεί και άλλες φορές σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν, ο άνθρωπος που θα έσωζε την αυτοκρατορία από το χείλος του γκρεμού. Ο άνθρωπος αυτός βρέθηκε και ήταν ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ΄ Διογένης που προσπάθησε απελ-
μάχη που θα μπορούσε να μην είχε δοθεί ή και να είχε κερδηθεί- αποτέ-
λεσε την τρομερότερη ήττα στην ιστορία του βυζαντινού στρατού. Παρόλα αυτά, δεν ήταν τόσο το μέγεθος της καταστροφής, όσο η διαχείριση της από τους Βυζαντινούς, που έκανε τα μετέπειτα γεγονότα να
εξελιχθούν σε τραγωδία.
Στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας δεν είχα τη φιλοδοξία να
καλύψω κάποιο ιστορικό κενό, μιας και για τη μάχη του Μαντζικέρτ
έχουν γραφτεί πολλά από σπουδαίους ιστορικούς, ούτε αποπειράθηκα
να αποκαταστήσω ή να «αγιοποιήσω» τον Ρωμανό Δ΄ Διογένη, αφού
έτσι κι αλλιώς τα λάθη και τα σφάλματα του είναι μέρος της ιστορίας. Απεναντίας, επιχείρησα να καταδείξω τις περιστάσεις, τις προκλή-
σεις και την εσωτερική υπονόμευση που αντιμετώπισε. Προσπάθησα
να βρεθώ μέσα στη σκηνή του αυτοκράτορα και όσο πιο κοντά γίνεται στον βασιλιά αλλά και στον άνθρωπο Ρωμανό Διογένη και να δω μαζί με αυτόν, τις προκλήσεις, τα κίνητρα αλλά και τις προσωπικές
και αιμόφυρτο μο -
ναχό. Θέλησα να τον ακολουθήσω στις εκστρατείες του, να δω μαζί με
αυτόν την τακτική κατάσταση πριν από κάθε μάχη επισημαίνοντας τις
αρετές του χωρίς να κρύψω τα λάθη του που τελικά τον έκαναν να ρισκάρει τα πάντα στο σκονισμένο και σημαδεμένο από την προδοσία
πεδίο της μάχης του Μαντζικέρτ. Τελικά, ο Ρωμανός Διογένης απέτυχε και πλήρωσε την αποτυχία του με τη ζωή του, ωστόσο, οι διάδοχοι του τη δεκαετία που ακολούθησε φάνηκαν απελπιστικά μικροί και
έχασαν από αμέλεια τη Μικρά Ασία. Εν τέλει, έκαναν τον Ρωμανό να
μείνει στην Ιστορία ως ο άνθρωπος που θέλησε να ξεπλύνει με το αίμα
του την ντροπή της κατάπτωσης της αυτοκρατορίας.
ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ
Αντικειμενικός σκοπός: Ο από πριν καθορισμένος στόχος μιας στρατιωτικής επιχείρησης, από την επίτευξη του οποίου εξαρτάται η
επιτυχία της� Συνήθως είναι εδάφη τακτικής σημασίας ή κάποια
εχθρική δύναμη ή και τα δύο�
Δευτερεύουσα ενέργεια: Η προσπάθεια που γίνεται από ένα στρατιωτικό τμήμα για την υποβοήθηση του έργου των δυνάμεων που
προσπαθούν να πετύχουν τους κύριους στόχους μιας στρατιωτι-
κής επιχείρησης ή την παραπλάνηση του εχθρού ώστε να διοχετεύσει εκεί την προσοχή του�
Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις: Οι επιχειρήσεις που αποσκοπούν στην
εξάλειψη
με τον εχθρό�
Επαφή ενδεχόμενη: Η αύξηση της πιθανότητας σύγκρουσης με τον
εχθρό�
Θέατρο επιχειρήσεων: Η εκτεταμένη περιοχή που απαιτείται για τη
συγκέντρωση, την ανάπτυξη και τις κινήσεις στρατιωτικών δυνάμεων�
Κύρια ενέργεια: Η προσπάθεια που γίνεται από ένα στρατιωτικό
τμήμα για την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης (αντικειμενικών σκοπών)�
Όπλα υποστήριξης: Όπλα, όπως καταπέλτες και βαλλίστρες, που
προσβάλλουν τον εχθρό πριν από τη σώμα με σώμα συμπλοκή, με σκοπό να τον καταπονήσουν και να του προκαλέσουν απώλειες ώστε να διευκολυνθεί το έργο των δυνάμεων που θα έρθουν σε στενή εμπλοκή με αυτόν�
Οργάνωση εδάφους: Οι εργασίες βελτίωσης μίας αμυντικής τοποθεσίας� Η φυσική οχυρότητα του εδάφους
— 11 —
τη στροφή της πρώτης εικοσιπενταετίας του 11ου αιώνα η
Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν το ισχυρότερο και το πλουσι-
ότερο κράτος της Ευρώπης, της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής. Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, αυτό το εκπληκτικό οικοδόμημα
βρέθηκε στα πρόθυρα της καταστροφής. Ο αυτοκράτορας Ρωμανός
Δ΄ Διογένης προσπάθησε απελπισμένα να βάλει ένα τέλος στην παρακμή και στην κατάρρευση.
• Γιατί ο βυζαντινός στρατός αφέθηκε να διαλυθεί και ποιο
ήταν το βαρύ τίμημα;
• Πώς κατάφεραν οι Σελτζούκοι Τούρκοι να σπείρουν τον όλεθρο στο διάβα τους;
• Ήταν ο Ρωμανός Δ΄ Διογένης ένας ικανός αυτοκράτορας ή
ένας κοινός τυχοδιώκτης;
• Πώς ένα φωτεινό πνεύμα κατέστρεψε μια αυτοκρατορία;
• Τι οδήγησε στη μάχη του Μαντζικέρτ; Πώς χάθηκε και ποιες ήταν οι συνέπειες της για τον μεσαιωνικό ελληνισμό;
• Τελικά, η Μικρά Ασία χάθηκε από αμέλεια ή από αδυναμία;
Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που απαντώνται στο παρόν βιβλίο. Καταδεικνύονται, μέσα από τη σκηνή του αυτοκράτορα, οι περιστάσεις και οι προκλήσεις που αντιμετώπισε. Εξετάζονται η τακτική κατάσταση πριν από κάθε μάχη και συνάμα τα κίνητρα, οι προθέσεις αλλά και τα λάθη του Ρωμανού Δ΄ Διογένη που τον έκαναν να ρισκάρει τα πάντα στο σκονισμένο πεδίο της μάχης του Μαντζικέρτ.
ISBN 978-618-205-415-4