ΤΙΤΛΟΣ Νέαρχος Ανδροτίμου Ο Κρητικός Ναύαρχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Ιωάννης Ευαγγ. Σταμέλος ΣΕΙΡΑ Επιστημονικά [5358]1122/09 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Όλγα Παλαμήδη
LAYOUT - DESIGN Myrtilo, Λένα Παντοπούλου
COPYRIGHT© 2022 Ιωάννης Ευαγγ. Σταμέλος ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ Αθήνα, Νοέμβριος 2022 ISBN 978-618-205-356-0
Ευχαριστίες
Για τη συμβολή τους στη συγγραφή του βιβλίου ευχαριστώ πολύ τον Γιάννη Λουκαράκη και τον Γιώργο Χουρδάκη
Ο Νέαρχος Ανδροτίμου ο Κρης υπήρξε παιδικός φίλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με τον οποίο συστρατεύτηκε στη μεγαλειώδη πορεία του μέχρι τις Ινδίες. Ο Αλέξανδρος τον διόρισε ναύαρχο του στόλου του στην κάθοδο του Ινδού ποταμού από την Πενταποταμία μέχρι τις εκβολές του. Είναι όμως κυρίως γνωστός από τον περίφημο περίπλου της Ινδικής, κατ’ εντολή του Αλεξάνδρου. Ο Νέαρχος κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στα νερά του Ινδικού Ωκεανού, από τις εκβολές του Ινδού ποταμού έως και τις εκβολές του Ευφράτη, στον Πε ρσικό Κόλπο, κρατούσε λεπτομερέστατο ημερολόγιο. Με βάση αυτό το ημερολόγιο έγραψε αργότερα το σύγγραμμα «Παράπλους», το οποίο, όπως και τ ο ημερολόγιό του, δεν διασώθηκε. Τα όσα αποσπάσματα γνωρίζουμε γι’ αυτό οφείλονται περισσότερο στον Αρριανό και τον Στράβωνα, και λιγότερο σε κάποιους άλλους ιστορικούς. Όσα έχουν γραφεί κατόπιν, βασίζονται αποκλειστικά σ’ αυτές τις πηγές.
Το εγχείρημα που έφερε σε πέρας ο Νέαρχος ήταν εξαιρετικής δυσκολίας και ίσως το πρώτο μεγάλης έκτασης εξερευνητικό ταξίδι της ανθρωπότητας. Έκανε εξερευνητική αποστολή αφού κατέγραψε μ ε μεγάλη λεπτομέρεια και ακρίβεια στοιχεία ποικίλα από τους τόπους που πέρασε με τον στόλο του. Δεν στάθηκε μόνο στη γεωγραφία των περιοχών· κατέγραψε τον πολιτισμό, τις συνήθειες, τις μορφές και τ ις κοινωνίες των ανθρώπων που συνάντησε. Ο Νέαρχος, στις διαμάχες των επιγόνων του Αλεξάνδρου, συντάχτηκε με τον Αντίγονο Α΄. Τα ίχνη του χάνονται μετά το 312 π.Χ. Με την ανακάλυψη του τάφου στον λόφο Καστά στην Αμφίπολη υποστηρίχτηκε από μερικούς ότι ενδέχεται αυτός να ήταν ο τάφος του ή το ταφικό μνημείο που επρόκειτο να υποδεχτεί τη σορό του.
ΟΦίλιππος Β΄ (382-336 π.Χ.), ο Έλληνας βασιλιάς της Μακεδονίας, βασίλεψε εκεί από το 359 μέχρι το 336 π.Χ., οπότε και δολοφονήθηκε από τον Παυσανία. Ο Φίλιππος υπήρξε αναμορφωτής του στρατού του ιδρύοντας την περίφημη μακεδονική φάλαγγα, και αφού επικράτησε του συνασπισμού των Αθηναίων και των Θηβαίων στη Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.), ηγήθηκε της προσπάθειας για τη δημιουργία μιας ομοσπονδίας
προκειμένου, με επικεφαλής
να εισβάλει στην Περσική
την απελευθέρωση των ελληνικών πόλεων που βρίσκονταν υπό τον ζυγό των
Περσών και την τιμωρία των απογόνων του Ξέρξη για τους Περσικούς Πολέμους εναντίον των Ελλήνων (Βικιπαίδεια, «Φίλιππος Β΄»). Σύμφωνα με την ίδια πηγή, ο Φίλιππος είχε παντρευτεί την Αυδάτη, δισέγγονη του Ιλλυριού βασιλιά Βαρδύλλη. Και το 357 π.Χ. παντρεύτηκε την Ηπειρώτισσα πριγκίπισσα Ολυμπιάδα, η οποία ήταν κόρη του βασιλιά των Μολοσσών. Από τον γάμο αυτόν γεννήθηκε το 356 π.Χ. ο Αλέξανδρος. Ο Πλούταρχος (Αλέξανδρος, 9.5-9.11) γράφει για «ανακατωσούρες στο παλάτι του Φιλίππου με τους γάμους και τους έρωτές του». Στη δε γαμήλια τελετή που
πραγματοποιήθηκε στον καινούργιο γάμο του με τη νεαρή Κλεοπάτρα, ανιψιά του στρατηγού του Άτταλου, ο σ τρατηγός, μεθυσμένος, προκάλεσε τους Μακεδόνες λέγοντας «να γεννηθεί από τον Φίλιππο και την Κλεοπάτρα γνήσιος διάδοχος του βασιλείου» (9.7). Εκνευρισμένος από αυτό ο Αλέξανδρος του απάντησε: «“εμείς, ανόητε άνθρωπε, σου φαινόμαστε νόθοι;” και πέταξε μια κούπα κατεπάνω του. Τότε ο Φίλιππος σηκώθηκε απειλητικά εναντίον του τραβώντας το ξίφος του. Ευτυχώς όμως και για τους δυο παραπάτησε από τον θυμό και το μεθύσι και έπεσε» (9.8-9.9). Ωστόσο, μετά το περιστατικό αυτό, «πήρε την Ολυμπιάδα [ο Αλέξανδρος], την εγκατέστησε στην Ήπειρο, ενώ ο ίδιος έμεινε προσωρινά στη χώρα των Ιλλυριών» (9.11).
Ο σατράπης της Καρίας Πιξώδαρος, όπως γράφει ο Πλούταρχος (Αλέξανδρος, 10.1-10.4), προσπάθησε να εισχωρήσει στη συμμαχία του Φιλίππου μέσω σ υγγένειας. Γι’ αυτό επιδίωξε να παντρέψει τη μεγαλύτερη θυγατέρα του με τον Αρριδαίο, τον γιο του Φιλίππου. Οι φίλοι και η μητέρα του Αλεξάνδρου με διαβολές προς αυτόν του είπαν πως ο Φίλιππος τάχα προόριζε τον Αρριδαίο για τη βασιλεία. Ταραγμένος ο Αλέξανδρος έστειλε στον Πιξώδαρο στην Καρία τον Θεσσαλό, τον υποκριτή τραγωδιών, για να τον πείσει να αφήσει τον ανόητο νόθο Αρριδαίο και να στρέψει το ενδιαφέρον του προς τον Αλέξανδρο. Όταν τα έμαθε ο Φίλιππος, πήγε στο δωμάτιο του Αλεξάνδρου και του έκανε αυστηρές συστάσεις κοροϊδεύοντάς τον ως κατώτερο της καταγωγής του α φού επιθυμεί να γίνει γαμπρός κάποιου που είναι δούλος ενός βάρβαρου βασιλιά. Τον Θεσσαλό, έγραψε στους Κορινθίους, να του τον στείλουν αλυσοδεμένο, ενώ τους άλλους φίλους του Αλεξάνδρου, τον Άρπαλο, τον Νέαρχο, τον Ερύγυιο και τον Πτολεμαίο, τους εξόρισε (337 π.Χ.) από τη Μακεδονία. Κατά την αγγλική έκδοση της Wikipedia (λήμμα Nearchus), δεν είναι γνωστό πού πήγαν οι εξόριστοι. Αργότερα όμως, όταν ανέλαβε τη βασιλεία ο Αλέξανδρος, μετά τον θάνατο του Φιλίππου, τους επανέφερε «και τους περιέβαλε με τις μεγαλύτερες τιμές» (Πλουτάρχου Αλέξανδρος, 10.4).
του ταξιδιού του στα νερά του Ινδικού Ωκεανού, από τις εκβολές του Ινδού ποταμού έως και τις εκβολές του Ευφράτη, στον Περσικό Κόλπο, κρατούσε ημερολόγιο. Με βάση αυτό το λεπτομερέστατο ημερολόγιο έγραψε αργότερα το σύγγραμμα «Παράπλους», το οποίο, όπως και το ημερολόγιό του, δεν διασώθηκε. Τα όσα αποσπάσματα γνωρίζουμε γι’ αυτό οφείλονται περισσότερο στον Αρριανό και τον Στράβωνα, και λιγότερο σε κάποιους άλλους ιστορικούς. Όσα έχουν γραφεί κατόπιν, βασίζονται αποκλειστικά σ’ αυτές τις πηγές.
