140 × 210 SPINE: 6 FLAPS: 80
ΧΑΡΗΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
Ο
Κριτική, σαρκαστική κάποιες στιγμές, της σχέσης «ατομικότητα-συλλογικότητα» με όχημα την αυτοέκθεση του «πρωταγωνιστή». Τον προβληματισμό διατρέχει η μελαγχολικά «διασκεδαστική» καθημερινότητά του, ως προβολή των ευρύτερων κύκλων της σκέψης, αλλά και της άγνοιας περί αυτών.
www.ocelotos.gr
Ο Χάρης Βακαλόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια είναι κάτοικος Γιαννιτσών.
Νοητικές Υπερχορδές
[...] Κάθε φορά που προσπαθεί να βάλει τον εαυτό του στο κάδρο της αφήγησης, αντιλαμβάνεται ότι επικαλύπτεται από την δράση της καλής παρέας που έχει στρογγυλοκαθίσει γύρω από το τραπέζι όπου έχει ακουμπήσει τον υπολογιστή. Γνωστοί στα στέκια της ιστορίας ονόματι Σωκράτης, Αριστοτέλης, Σπινόζα, Ρουσώ, Μαρξ, Νίτσε, Φρόιντ, Ντεριντά, Λεβι-Στρος, Φουκώ... άλλοτε κάθονται άλλοτε πηγαινοέρχονται, συχνά καβγαδίζουν, αλλά δεν ανησυχεί γιατί μόνο αυτός χειρίζεται τα πλήκτρα και έτσι έχει τον έλεγχο της συζήτησης. Δεν αισθάνεται κομπλεξικός, δεν τους ανταγωνίζεται, τους ακούει προσεχτικά και μαθαίνει πολλά! Έχει και την άνεση να ταξιδεύει στο ιστορικό χωροχρονικό που του παρέχει το 2017, αν και αυτό δεν είναι μέγα πλεονέκτημα σε σχέση με την εκλεκτή παρέα καθώς όλα τα μέλη της το έχουν καταφέρει πριν απ’ αυτόν, γι’ αυτό όπου και να πάει πέφτει πάνω τους. Όχι μόνο δεν τον ενοχλεί αλλά αισθάνεται ευγνώμων για την παρουσία τους, εξ άλλου μόνο ο δικός τους λόγος μπορεί να «σιγήσει» τα συνεχή κλαψουρίσματα των αθώων ευάλωτων οργανισμών που έρχονται στη ζωή για να ενοχοποιηθούν [...]
ΧΑΡΗΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
απομονωμένος στο προσωπικό του περιβάλλον αντιήρωας, μέσα από την διαλεκτική σχέση του ΕΓΩ με το κοινωνικό γίγνεσθαι, αναλύει και αποκαλύπτεται, εστιάζοντας στην περιπέτεια της σκέψης (από τα μακροϊστορικά της μεγέθη, μέχρι την επιρροή της στη «μικρότερη» καθημερινή απόφαση) στους τελευταίους τρεις αιώνες, από τη μια πλευρά, και την προσωπική του εμπλοκή ως ενεργών-ενεργούμενο, από την άλλη.
Νοητικές Υπερχορδές
Μετά από μια ημιτελή φοιτητική προσπάθεια, στράφηκε στη ζωγραφική (τον απορρόφησε απόλυτα, με εκθέσεις στο εσωτερικό και μια ομαδική εικαστικών από τη Μεσόγειο στη Νέα Υόρκη) για περισσότερο από μια δεκαετία, χωρίς να την έχει εγκαταλείψει ποτέ, ολοκληρωτικά. Ακολούθησε ένα διάστημα αναζήτησης, μέχρι να συνειδητοποιήσει την ανάγκη του να εκφραστεί με γραπτές έννοιες. Από την εικαστική του ακόμη περίοδο, δημοσίευε κείμενα για τη διαλεκτική σχέση, τέχνης και κοινωνικού (οικονομικοπολιτικού) περιβάλλοντος. Οι Νοητικές Υπερχορδές είναι η δεύτερη συγγραφική του προσπάθεια της οποίας έχει προηγηθεί το Δοκιμιακό Ημερολόγιο, εκδ. Bookstars 2015.
ISBN 978-960-564-558-8
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
9 789605 645588
0_cover_noitikes.indd 1
ο σ ε λ ότ ο ς
10/9/2017 1:00:54 PM
ΤΙΤΛΟΣ
Νοητικές υπερχορδές ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ
Χάρης Βακαλόπουλος LAYOUT - DESIGN Myrtilo, Λένα Παντοπούλου ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ
Φώτης Μανδατζής COPYRIGHT© 2017 Χάρης Βακαλόπουλος ΠΡΏΤΗ ΕΚΔΟΣΗ
Αθήνα, Οκτώβριος 2017 ISBN 978-960-564-558-8
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα. Ο συγγραφέας φέρει την αποκλειστική ευθύνη για τις γνώμες και περιγραφές που διατυπώνονται σε αυτό το βιβλίο. Οι εκδόσεις “Οσελότος” δεν φέρουν αρμοδιότητα για την επιβεβαίωση ή την άρνηση του περιεχομένου ούτε παρέχουν εγγύηση για την αλήθεια των δηλώσεων του συγγραφέα. Εναπόκειται στον αναγνώστη να κρίνει ανεξάρτητα για το αν γίνεται δέκτης ψευδών δηλώσεων ή όχι. Οι εκδόσεις “Οσελότος” δεν φέρουν καμία ευθύνη προς οποιοδήποτε πρόσωπο ή οντότητα θίγεται ή υφίσταται απώλεια ή ζημία προερχόμενη από τις πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν βιβλίο ή τη χρήση αυτών ή την πίστη σε αυτές.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:
Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr
soma_noitikes.indd 2
9/10/2017 1:31:04 μμ
ΧΑΡΗΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
Νοητικές Υπερχορδές
ΑΘΗΝΑ 2017
soma_noitikes.indd 3
9/10/2017 1:31:04 μμ
soma_noitikes.indd 4
9/10/2017 1:31:04 μμ
Π
όσο εύκολη είναι από μέρους του ακροατή, η συναισθηματική διαφυγή από την πολικότητα των καλλιεργημένων και μη, αντιφάσεων; Πως αδρανοποιεί κάποιος το αίσθημα απογοήτευσης, υποτίμησης και φυγής που τον καταλαμβάνει, όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με την «λειτουργική» διαπόμπευση της αντιληπτότητας, ακόμη και υποψιασμένων συνειδήσεων; Είναι τότε δυνατή και θεμιτή η περιφρούρηση ενός στοιχειώδους διαλόγου; Μπορεί η κοινοποίηση του χάσματος να λειτουργήσει εποικοδομητικά; Πως εντοπίζονται τα χαρακτηριστικά του ΕΓΩ που υποκρίνεται τον εαυτό του, όταν αυτό δεν έχει βιώσει ποτέ έστω την μερική αυτονομία του; Τι συμβαίνει όταν η υποκριτική του διάσταση έχει υπερκαλύψει τις εν δυνάμει ιδιότητες αναζήτησης της ταυτότητας; Μπορεί η συνείδηση να αναγνωρίσει και να συνθέσει δεδομένα, χωρίς να νιώθει ξεσπιτωμένη από την ΔΟΣΜΕΝΗ διεύθυνση, όπου έχει συνηθίσει να ξεκινά και να επιστρέφει; Γυμνός μπροστά στον υπολογιστή προσπαθεί να εφορμήσει στα πλήκτρα, εκμεταλλευόμενος το brainstorming που έχει προηγηθεί, αλλά μάταια. Βασικός λόγος αυτής της βιασύνης, η ανακατάληψη των δεξαμενών συλλογικότητας που έχουν καταληφθεί από τον πανταχού παρόντα ιό της αβάσταχτης αναπαραγωγής του τίποτα. Προσπαθεί να δώσει στα προηγούμενα ερωτήματα, και όχι μόνο, το περιβάλλον να αναπτυχθούν. Δεν ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΥΠΕΡΧΟΡΔΕΣ
soma_noitikes.indd 5
5
9/10/2017 1:31:04 μμ
έχει κουράγιο να ακολουθήσει το «ακαδημαϊκό» χτίσιμο ιδεών. Έχει σοβαρά ελαφρυντικά αν π. χ. αναλογιστεί κανείς, ότι προσπαθεί να γράψει εν μέσω αδιάκοπων μωρουδίστικων εύλογων απαιτήσεων, και ενηλίκων, που το μόνο στοιχείο που γνωστικά τους διαχωρίζει από την βρεφική ηλικία, είναι η ασυνείδητη «θέση», ότι αποτελούν ο καθένας ένα απειροελάχιστο κλάσμα της εργαλειοθήκης του κέρδους. Βεβαίως αν αυτός ο ορισμός ήταν δικός τους, σχεδόν όλα θα ήταν διαφορετικά! Απαλλαγμένος από ελιτίστικες ενοχές της διανόησης όταν θωρεί τους φτωχοδιάβολους από απόσταση, αισθάνεται απελπισμένα ελεύθερος να αμυνθεί, ακόμη και να επιτεθεί, γνωρίζοντας ότι το αντικείμενο της κριτικής του είναι η ανθρωπολογική άγνοια, αποτέλεσμα θεμελιωδών ιστορικών παρεξηγήσεων που έδωσαν την θέση τους στην κατευθυνόμενη πολιτική της αλλοτρίωσης. Αναγνωρίζει ότι η αποκατάσταση του συλλογικού αισθήματος, σε όποιο βαθμό και ο ίδιος το διαθέτει, έχοντας εισχωρήσει από νωρίς σ’ ένα ιδιότυπο αντισυστημικό κλεφτοπόλεμο, είναι ιδιαίτερα φιλόδοξη προσδοκία. Περισσότερο σκοπεύει σε μια αξιοπρεπή συντήρηση στοιχειωδών ανθρώπινων αντανακλαστικών, που δεν του επιτρέπουν να νιώσει αναβαθμιζόμενος στη θέα διαμελισμένων, βιασμένων, αυτοκτονημένων, επειδή δεν είναι στη θέση τους. Θέλει να διαφυλάξει τον πόνο αλλά και τη χαρά της ενσυναίσθησης, ακόμη κι αν κάποιες φορές η αδυναμία διαχείρισής της τον καθιστά ανίκανο να βοηθήσει. Πίσω στα αρχικά ερωτήματα. Μπορεί η εξιχνίαση αντιφάσεων να οξύνει και να εμπλουτίζει την ερευνητική διάθεση, αλλά όταν εντάσσονται στις διαπροσωπικές σχέσεις καθιστούν την αναπόφευκτη εμπλοκή μας τραυματική, ιδιαίτερα όταν υπάρχει καθοριστική “ποιοτική” απόσταση ανάμεσα σε «αποστολείς» και «δέκτες», ακόμη και στην αντιστροφή των ρόλων. Είναι εύκολο να ξεκινήσει μια συνολική σεισμική δραστηριότητα που θα κινητοποιήσει γειτονικά ρήγματα, και τελικά να αποδειχθεί ότι οι τεκτονικές πλάκες των σχέσεων (όσες έχουν αποκτήσει τέτοιο βάθος),έχουν μετακινηθεί τόσο ώστε ν’ αλλάξει το τοπίο. Ως παρα-
6
ΧΑΡΗΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
soma_noitikes.indd 6
9/10/2017 1:31:04 μμ
τηρητές φυσικών φαινομένων, που τώρα πια έχουμε την δυνατότητα να παρακολουθήσουμε και σε άλλα πλανητικά συστήματα, αισθανόμαστε κοσμική αγαλλίαση ακόμη κι όταν τα επιστημονικά μας κιτάπια διαψεύδονται. Τί γίνεται όμως όταν συρρικνώνονται ή «αποσύρονται» κοινοί τόποι, που «δένουν» ανθρώπινες σχέσεις. Τα ερωτήματα του εξυπηρετούν ανάγκες όχι μόνο θεωρητικής ανάλυσης, αλλά και άμεσης εμπλοκής του σε διαπροσωπικές (αν)ισορροπίες, που απαιτούν υψηλής ικανότητας νοητικές μανούβρες. Θα κάνει όπως πάντα μια λογική προσπάθεια να απορροφήσει τους κραδασμούς ασυνέπειας και αυθυποβολής αν όχι ύπνωσης, που έχει εισπράξει, χωρίς να υποστηρίζει ότι και ο ίδιος δεν έχει αποτελέσει (τις περισσότερες φορές ασυνείδητα) αποστολέα ανάλογων επιστολών... Αισθάνεται αναπόφευκτα σε κατάσταση εκκρεμότητας, κάθε φορά που πρέπει να «διορθώσει» τον εαυτό του, όχι τόσο επειδή έπραξε ένα προσωπικό λάθος αλλά επειδή άλλοι άνθρωποι, έχοντας ιδιότητες κβαντικού σωματιδίου, βρίσκονται ταυτόχρονα σε πολλές θέσεις. Ως σωματίδιο και o ίδιος, έχει συναναστραφεί με όμοιά του και γνωρίζει την ιδιότητά τους να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται από και μέσα στο κενό. Χαμογελάει, σκεπτόμενος ότι από την «συμπεριφορά» του υποατομικού κόσμου μας χωρίζουν λίγα χαρακτηριστικά,στα οποία θα αναφερθεί αργότερα. Αυτή τη στιγμή ακούει στο ραδιόφωνο, για τα καλοκαιρινά μουσικά φεστιβάλ νεότητας κάθε ηλικίας... (η αφέλεια είναι άχρονη). Σκέφτεται τον εαυτό του να μοιράζεται τις σκέψεις αυτές, μετά την μουσική πανδαισία και το σχετικό φλερτ, στο οποίο βέβαια δεν θα είχε μεγάλη τύχη αν προλάβαινε να μιλήσει... Είναι σχεδόν βέβαιος για κάποια κομμάτια του υποθετικού σεναρίου, γιατί γνωρίζει πια επαρκώς τον εαυτό του... Σιγά-σιγά ανακτά την ψυχραιμία που είχε απωλέσει εξαιτίας των υπονοούμενων ήδη, συναισθηματικών κυρίως «εκκρεμοτήτων». Συνεχίζει στο δικό του φεστιβάλ προβληματισμού. Κάθε αντίφαση δεν είναι ικανή να διαταράξει ούτε την ατομική συνείδη-
ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΥΠΕΡΧΟΡΔΕΣ
soma_noitikes.indd 7
7
9/10/2017 1:31:04 μμ
ση εντός της οποίας αναπτύσσεται, ούτε να διαρρήξει τη λογική και συναισθηματική δομή, που την συνδέει με άλλες. Τι συμβαίνει όμως στον ακροατή (δέκτη), όταν μια δομική ανατροπή σε σχέση μ’ ένα πλέγμα πληροφοριών που αποτελεί ο ΑΛΛΟΣ, εισβάλλει και δημιουργεί τρύπες στο δίχτυ ασφαλείας, που πλέκουν οι αναγκαίες βεβαιότητες; Πως αποκαθίσταται η σχετική ανασφάλεια που ακολουθεί; Έχουμε την ανάγκη να γνωρίζουμε ακόμη και να ελέγχουμε το «χώρο» στον οποίο κινούμαστε, ώστε να «ακουμπάμε» σε κάποια σημεία αναφοράς όπου χτίζουμε τα δεδομένα μας. Στην περίπτωση λοιπόν υποχώρησης αυτού του εδάφους, μπορούμε να επικαλεστούμε τις συναισθηματικές σταθερές που μας συνδέουν με τα πρόσωπα τα οποία κρίνουμε ως ασταθή, σε σφαίρες πληροφοριών που δεν πλήττουν τους ψυχικούς δεσμούς άμεσα, όταν δηλαδή ο εντοπισμός μιας αντίφασης από μέρους μας, έχει να κάνει με τις δικές τους (πάντα υπάρχει προσωπική σφαίρα) συλλογιστικές-συναισθηματικές διαδρομές και όχι τη σχέση τους απαραίτητα προς εμάς. Ωστόσο η συναισθηματική ομπρέλα που μπορεί να λειτουργήσει σωτήρια σε κάποιες περιπτώσεις, δεν είναι το ίδιο αποτελεσματική σε κάθε περίπτωση, και προφανώς όταν οι δεσμοί επικοινωνίας έχουν χτιστεί πάνω σε άτυπες συμφωνίες που έχουν βαθύ εννοιολογικό υπόβαθρο π. χ. αγαπώ το ποδόσφαιρο, αγαπάς το ποδόσφαιρο, είναι μια συμφωνία που οδηγεί σε συναναστροφή αλλά όχι οπωσδήποτε στην εσωτερική συνάντηση των μελών που την «συνυπέγραψαν», επειδή δεν απαιτεί ευρύτερο συντονισμό και διαπλοκή της συνολικής προσωπικότητας. Στην κερκίδα ενός αθλητικού αγώνα μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά και με τη βοήθεια του κοινού πάθους για την ομάδα, αλλά και του χιούμορ όταν συνοδεύει, απλησίαστοι κατά τα άλλα άνθρωποι. Δημιουργούνται ακόμη και πολυμελείς ομάδες ανθρώπων που αισθάνονται ότι αγαπιούνται, επειδή υποστηρίζουν τον ίδιο σύλλογο. Είναι σαφές ότι σε τέτοιες μορφές διαπροσωπικών σχέσεων, είναι δύσκολο να εισχωρήσουν ζιζάνια ασυμφωνίας και διάψευσης ή ανατροπής δεδομένων, παρά μόνο αν
8
ΧΑΡΗΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
soma_noitikes.indd 8
9/10/2017 1:31:04 μμ
υπάρξει μετακίνηση (προδοσία) της αθλητικής τοποθέτησης. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, προσπερνώνται εύκολα και συγχωρούνται προσωπικές διαφορές, που ούτως η άλλως δεν αποτέλεσαν αφετηριακά της σχέσης «αιτήματα». Aντίθετα με το παράδειγμα, όταν οι σχέσεις στηρίζονται σε συνολικότερες κοινές πνευματικές αναζητήσεις, η διαχείριση αντιφάσεων, ατομικών ή συλλογικών, μπορούν να δημιουργήσουν ανασφάλεια και να έχουν επικοινωνιακό κόστος, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αμοιβαία ώστε να αποφευχθούν αλυσιδωτές εκτροχιαστικές «παρεξηγήσεις». Ειδικά το στοιχείο της αμοιβαιότητας, είναι που δυσκολεύει το έργο της επιτυχούς αντιμετώπισης των αντιφάσεων. Εν τω μεταξύ το κλάμα και οι άναρθρες «ομιλίες» των μωρών στα μπαλκόνια, συνεχίζονται σε ηχητικές εντάσεις ασύμμετρες προς το μέγεθός τους! Αναρωτιέται αν η φύση έχει φροντίσει την εξαρχής ετοιμότητα του φωνητικού συστήματος, έχοντας ως πρόταγμα την κλήση προς βοήθεια. Την γενικότερη εικόνα συμπληρώνει η παρουσία νεαρών μανάδων, με ζωγραφισμένη στα πρόσωπα την πεποίθηση ότι έχουν ανταποκριθεί ορθά στο κοινωνικουπαρξιακό αίτημα νοήματος.. Δεν μοιράζεται τα ίδια νοήματα, κι αυτό τον οδηγεί να συλλάβει την σύγκρουση με το εξωτερικό περιβάλλον, ως μια κεφαλαία αντίφαση ενός κοινού οργανισμού. Αυτή τη στιγμή χτυπούν σαν καμπάνα στον εγκέφαλό του, οι επαναλαμβανόμενες συλλαβές «μπαμπααααα, μπαμπαααα», ως προτροπή της παρακαθήμενης μάνας προς το βλαστάρι της, για να μάθει ως γνήσιο πρωτεύον πώς να αποκαλεί το γενειοφόρο μεγάλο θηλαστικό, που βλέπει με ακαθόριστη τρυφερότητα να γέρνει πάνω του.
ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΥΠΕΡΧΟΡΔΕΣ
soma_noitikes.indd 9
9
9/10/2017 1:31:04 μμ
Κ
αταλαβαίνει ότι έχει ξεκινήσει φαινομενικά «απρόσωπα», αλλά η φορμαλιστική δεοντολογία δεν ήταν ποτέ από τα δυνατά του σημεία! Η λέξη ανυπακοή στο λεξικό θα έπρεπε να έχει ως σημαινόμενο τη φωτογραφία του... Συνεχίζει προς το παρόν, ακολουθώντας τον ειρμό του χωρίς «εκπτώσεις» και υποθέτει ότι αργότερα θα μπει στο κάδρο με μεγαλύτερη σαφήνεια. Πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να διατηρήσει κατ’ αρχάς, τα συναισθηματικά αντανακλαστικά, απόρροια της αποκαλυφθείσας αντίφασης, στην περίπτωση των διαπροσωπικών σχέσεων που δομούνται πάνω σε συνολικές εννοιολογικές κοινές προσεγγίσεις, και λιγότερο σε παρορμητικές και ενθουσιώδεις σε πρώτο χρόνο «συναντήσεις», που τις ενοποιεί ένας «έξωθεν» κοινός παρονομαστής; Εξαρτάται από τον βαθμό ετοιμότητας-ωριμότητας αυτού που εισπράττει την αντίφαση, αλλά και του «αποστολέα», όταν βέβαια η παραδοχή είναι κοινή. Αυτή βέβαια είναι ευτυχής συνθήκη, αλλά όχι απίθανη όταν οι πνευματικές ποιότητες των εμπλεκομένων, έχουν τοποθετήσει αναχώματα ασφαλείας. Η πιθανότητα εκτεταμένης βλάβης τότε ελαχιστοποιείται, και το γεγονός μιας πρόσκαιρης εκκρεμότητας συχνά ενδυναμώνει την ήδη υπάρχουσα επικοινωνία, προς αμοιβαίο όφελος. Συνήθως όμως όταν μιλούμε για αντιφάσεις αισθανόμαστε ένα αρχικό μούδιασμα, φοβούμενοι όχι τόσο τη συγκρουόμενη πληροφορία, αλλά μάλλον το σκέλος της διαχείρισης! Και είναι εύλογος φόβος,αν στην λογική πρόκληση προστεθεί η συναισθηματική αντίσταση που προβάλλει το ΕΓΩ, ως αυτοπροστασία. Πιθανότατα αν το ένστικτο της αυτοσυντήρησης επενέβαινε λιγότερο, θα ήμασταν περισσότερο ελεύθεροι από τον ίδιο μας τον εαυτό, να ανασκευάσουμε τις πεποιθήσεις μας και να χρησιμοποιήσουμε την αντίφαση ως δημιουργικό εργαλείο σύνθεσης, αυτό δηλαδή που είναι ήδη μια κατακτημένη διαδικασία (σε ικανοποιητικό βαθμό) στο επίπεδο αναζήτησης της επιστημονικής αλήθειας, υπό την πίεση της απόδειξης αλλά και του αυτοσεβασμού που το αντικείμενο ωθεί. Ακόμη και τότε, η ατομική συ-
10
ΧΑΡΗΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
soma_noitikes.indd 10
9/10/2017 1:31:04 μμ
νείδηση μπορεί να αποπειραθεί να παρακάμψει δεδομένες πληροφορίες στο όνομα της συνολικής, όχι μόνο αξιακής αλλά και επιστημονικής ακόμη τοποθέτησης. π. χ. ο Αϊνστάιν είχε εντοπίσει το ίχνος του τυχαίου στο κοσμικό γίγνεσθαι, ωστόσο απέρριψε αυτή την πιθανότητα, εξαρτώμενος ίσως από το αιτιοκρατικό του εγώ, και εκφράζοντας την βεβαιότητα ότι «ο θεός δεν παίζει ζάρια». Όταν η αντίφαση δεν συνοδεύεται από την ταυτόχρονη παραδοχή της, η συνέχεια κυμαίνεται από την προφανώς αδιατάραχτη και συχνά αλυσιδωτή παραγωγή παρερμηνειών και θέσεων που δεν υπόκεινται στην βάσανο της αυτοκριτικής (όταν περιορίζεται στο άτομο και δεν έχει ορατές διαπροσωπικές συνέπειες), έως την αρνητικά καταλυτική δράση της, όταν οι παρενέργειες αφορούν άμεσα την ποιοτική πρόσληψη της «εικόνας» μας, από τους άλλους. Πάντα τα αποτελέσματα εξαρτώνται από την ικανότητα ή μη των εμπλεκομένων, στην αντιμετώπιση μικρομεσαίων και οξυμένων κρίσεων τέτοιας μορφής. Μέχρι εδώ οι διαπιστώσεις είναι σχετικά ασφαλείς, γιατί δεν μας απασχόλησε η αντικειμενικότητα της διαπίστωσης «αντίφαση», για την οποία μπορούμε να «αδιαφορήσουμε» όταν εμφανίζεται ως κοινή παραδοχή, ακόμη κι αν ένας τρίτος παρατηρητής, την καταρρίψει λογικά. Περιορίζοντας λοιπόν την έννοια στους μετέχοντες, η δυσκολότερη εκδοχή της εμφανίζεται όταν η μονομερής «σύλληψή» της, είτε δεν αποδεικνύεται λογικά είτε υπάρχουν περισσότερες της μιας αναγνώσεις. Η πρώτη εκδοχή δεν επιδέχεται περαιτέρω ανάλυση, είναι μια λάθος εκτίμηση και εκπίπτει από το θέμα της αναγνώρισης και διαχείρισης αντιφάσεων. Ως παράδειγμα πολλαπλής ανάγνωσης, μπορεί να χρησιμεύσει η σχέση γονέων-παιδιών, και μάλιστα εντός του ίδιου πολιτισμικού πλαισίου: στην κεντρική Ευρώπη, ο «απογαλακτισμός» και η αποχώρηση των παιδιών από την οικογένεια, με τη συγκατάθεση φυσικά της μάνας, συμβαίνει σε πολύ πρώιμο στάδιο για τις μεσογειακές οικογενειακές παραδόσεις. Συχνά ακούμε στην
ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΥΠΕΡΧΟΡΔΕΣ
soma_noitikes.indd 11
11
9/10/2017 1:31:04 μμ
140 × 210 SPINE: 6 FLAPS: 80
ΧΑΡΗΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
Ο
Κριτική, σαρκαστική κάποιες στιγμές, της σχέσης «ατομικότητα-συλλογικότητα» με όχημα την αυτοέκθεση του «πρωταγωνιστή». Τον προβληματισμό διατρέχει η μελαγχολικά «διασκεδαστική» καθημερινότητά του, ως προβολή των ευρύτερων κύκλων της σκέψης, αλλά και της άγνοιας περί αυτών.
www.ocelotos.gr
Ο Χάρης Βακαλόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια είναι κάτοικος Γιαννιτσών.
Νοητικές Υπερχορδές
[...] Κάθε φορά που προσπαθεί να βάλει τον εαυτό του στο κάδρο της αφήγησης, αντιλαμβάνεται ότι επικαλύπτεται από την δράση της καλής παρέας που έχει στρογγυλοκαθίσει γύρω από το τραπέζι όπου έχει ακουμπήσει τον υπολογιστή. Γνωστοί στα στέκια της ιστορίας ονόματι Σωκράτης, Αριστοτέλης, Σπινόζα, Ρουσώ, Μαρξ, Νίτσε, Φρόιντ, Ντεριντά, Λεβι-Στρος, Φουκώ... άλλοτε κάθονται άλλοτε πηγαινοέρχονται, συχνά καβγαδίζουν, αλλά δεν ανησυχεί γιατί μόνο αυτός χειρίζεται τα πλήκτρα και έτσι έχει τον έλεγχο της συζήτησης. Δεν αισθάνεται κομπλεξικός, δεν τους ανταγωνίζεται, τους ακούει προσεχτικά και μαθαίνει πολλά! Έχει και την άνεση να ταξιδεύει στο ιστορικό χωροχρονικό που του παρέχει το 2017, αν και αυτό δεν είναι μέγα πλεονέκτημα σε σχέση με την εκλεκτή παρέα καθώς όλα τα μέλη της το έχουν καταφέρει πριν απ’ αυτόν, γι’ αυτό όπου και να πάει πέφτει πάνω τους. Όχι μόνο δεν τον ενοχλεί αλλά αισθάνεται ευγνώμων για την παρουσία τους, εξ άλλου μόνο ο δικός τους λόγος μπορεί να «σιγήσει» τα συνεχή κλαψουρίσματα των αθώων ευάλωτων οργανισμών που έρχονται στη ζωή για να ενοχοποιηθούν [...]
ΧΑΡΗΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
απομονωμένος στο προσωπικό του περιβάλλον αντιήρωας, μέσα από την διαλεκτική σχέση του ΕΓΩ με το κοινωνικό γίγνεσθαι, αναλύει και αποκαλύπτεται, εστιάζοντας στην περιπέτεια της σκέψης (από τα μακροϊστορικά της μεγέθη, μέχρι την επιρροή της στη «μικρότερη» καθημερινή απόφαση) στους τελευταίους τρεις αιώνες, από τη μια πλευρά, και την προσωπική του εμπλοκή ως ενεργών-ενεργούμενο, από την άλλη.
Νοητικές Υπερχορδές
Μετά από μια ημιτελή φοιτητική προσπάθεια, στράφηκε στη ζωγραφική (τον απορρόφησε απόλυτα, με εκθέσεις στο εσωτερικό και μια ομαδική εικαστικών από τη Μεσόγειο στη Νέα Υόρκη) για περισσότερο από μια δεκαετία, χωρίς να την έχει εγκαταλείψει ποτέ, ολοκληρωτικά. Ακολούθησε ένα διάστημα αναζήτησης, μέχρι να συνειδητοποιήσει την ανάγκη του να εκφραστεί με γραπτές έννοιες. Από την εικαστική του ακόμη περίοδο, δημοσίευε κείμενα για τη διαλεκτική σχέση, τέχνης και κοινωνικού (οικονομικοπολιτικού) περιβάλλοντος. Οι Νοητικές Υπερχορδές είναι η δεύτερη συγγραφική του προσπάθεια της οποίας έχει προηγηθεί το Δοκιμιακό Ημερολόγιο, εκδ. Bookstars 2015.
ISBN 978-960-564-558-8
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
9 789605 645588
0_cover_noitikes.indd 1
ο σ ε λ ότ ο ς
10/9/2017 1:00:54 PM