Ο μηχανισμός των αντιψιθύρων by Εκδόσεις Οσελότος

163 × 230 SPINE: 15.6 FLAPS: 50

ISBN 978-960-564-647-9

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

0_cover_ mixanismos antipsithiron.indd 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

6/4/2018 2:38:51 PM

ΤΙΤΛΟΣ

Ο μηχανισμός των αντιψιθύρων ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ

Μιχάλης Παπαδημητρίου ΣΕΙΡΑ

Ελληνική λογοτεχνία ΕΠΙMΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ

Μιχάλης Παπαδημητρίου ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ

Αθήνα, Ιούνιος 2018 ISBN 978-960-564-647-9

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ.: 210 6431108 ocelotos@ocelotos.gr www.ocelotos.gr

Mιχάλης Παπαδημητρίου

Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΨΙΘΥΡΩΝ

μεγάλη συμβολή των σοφιστών στον πολιτισμό ήταν το ότι αποδαιμονοποίησαν (και σε ένα βαθμό απενοχοποίησαν) την αμφιβολία και την αίρεση. Το ίδιο περίπου έκαναν και οι Σκεπτικοί φιλόσοφοι που διατύπωσαν και προσπάθησαν να αποδείξουν ότι «παντί λόγω, λόγος αντίκειται». Έτσι άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά η «επιστημονική» αντιλογία. Δεν θα μπορούσε βέβαια μια κοινωνία να καταργήσει αλώβητα τις ιδέες και τις λεγόμενες «αιώνιες αξίες και αρχές», ωστόσο ο αντίλογος, η αμφισβήτηση και ο σεβασμός της αλλότριας γνώμης υπήρξαν αναντίρρητα τα τρία μεγάλα βάθρα που πάνω τους χτίστηκαν η δημοκρατία, η δικαιοσύνη και η επιστημονική πρόοδος. Είναι γεγονός ότι μαζί με την αμφισβήτηση μιας ιδέας ή μιας θεωρίας ξεκινάει η αναζήτηση και η έρευνα. Κι αυτή η έρευνα είναι που έφερε τον άνθρωπο ως εδώ. Αλλιώς θα γύριζε ακόμα μέσα σ’ ένα βαρετό παράδεισο ανυποψίαστος, μακάριος και με ένα φύλλο συκής. Με τέτοιες πάνω κάτω ιδέες και με σεβασμό στην ιστορική αλήθεια και τη δημοσιογραφική δεοντολογία άρχισα, αφότου επαναπατρίστηκα στη Σάμο το 1991, να αρθρογραφώ στις τοπικές εφημερίδες και τα λογοτεχνικά περιοδικά της περιοχής, και τα κείμενα που ακολουθούν είναι απλά άρθρα-στιγμές της δημοσιογραφικής μου δραστηριότητας. Έτσι βγήκε το βιβλίο. Εξάλλου ετυμολογικά το «άρθρο» (εκ του αραρίσκω) σημαίνει μέλος ενός συναρμολογουμένου συνόλου. Το βιβλίο αυτό είχε εγγενώς μια ευκολία και μια δυσκολία. Η ευκολία ήταν ότι δεν απαιτούσε τη νέα κύηση μιας συγγραφικής ιδέας. Αυτομάτως όμως προέκυψε και η δυσκολία. Ποια και πόσα άρθρα έπρεπε να επιλεγούν για το βιβλίο. Μια πρόχειρη λύση ήταν να προστεθεί στον τίτλο το «Τόμος Α», και βλέπουμε.... Πάντως δεν είναι το πρώτο βιβλίο που απαρτίζεται από εκδοθέντα άρθρα αρθρογράφου. Έχουμε πάμπολλα μέχρι σήμερα (Μάριος Πλωρίτης, Βύρων Πολύδωρας, Λευτέρης Κουσούλης, Νάσος Τσαγκανέλλης, Διαμαντής Αξιώτης, Αναστάσης Βιστωνίτης, Παύλος Νιρβάνας, Μενέλαος Παρλαμάς, Νίκος Δήμου και τόσοι άλλοι). Άρθρα λοιπόν παντοίων θεμάτων και επί παντός επιστητού, με αρκετά από αυτά να ξεκινούν από βιωματικά ερεθίσματα και από αξιοσημείωτα συμβάντα της επικαιρότητας. Ένα μόνο στοιχείο που θα μπορούσαμε να προσάψουμε στα άρθρα αυτά σαν νοηματική ενότητα (εκτός της τάσης τους να ανιχνεύουν και να μυκτη-

ρίζουν τα πάντοθεν κακώς κείμενα της πολιτείας), είναι η συχνή αναφορά, η σύγκριση και η νοσταλγία ενός ένδοξου αρχαίου ελληνικού παρελθόντος, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να το γνωρίσει εκ βαθέων και να ωφεληθεί ο σύγχρονος άνθρωπος. Καλή ανάγνωση Ο συγγραφέας

ΤΑ ΖΩΑ ΚΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ

ο αρχαίο ρήμα «άω» σημαίνει πνέω, φυσώ. Το δι-άω (διαπνέω, αναπνέω) έγινε στη γλωσσική πορεία του ζάω και ιωνικώς ζώω και συνηρημένο ζω. Εξ αυτού έχουμε τη ζωή και το ζώον (=αυτό που αναπνέει και ζει). Έτσι ονομάσαμε οι Έλληνες όλα τα ζωντανά της γης, εκτός από τα φυτά και τα ερπετά (γιατί άραγε;), ενώ οι Λατίνοι τα ονόμασαν «animal» από τη λέξη anima = πνοή και animus=ψυχή. Μου πήρε πολλά χρόνια να καταλάβω ότι ο Θαυμαστός κόσμος των ζώων, που λέγαμε μικροί, είναι θαυμαστός σε σχέση με τον κόσμο του ανθρώπου. Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να θυμάται 40.000 μυρωδιές όπως ο σκύλος, κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να δει σαν το γεράκι ή να τρέξει σαν την αντιλόπη. Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να εργαστεί σαν το μυρμήγκι και να οργανωθεί σαν τη μέλισσα. Το απερίσκεπτο ον της έκτης ημέρας της δημιουργίας κατάφερε να αναπτύξει σε εκπληκτικό βαθμό (αν δεχθούμε την εξελικτική θεωρία) τον εγκέφαλό του, με πολύ ακριβό τίμημα: έχασε το αλάθητο ένστικτο και την ισορροπία του ψυχικού κόσμου. Τα ζώα παραμένουν σε απόλυτο βαθμό «ορθολογικά» ας μας επιτραπεί να τους αποδώσουμε την ιδιότητα. Δεν οργίζονται, δεν επαίρονται, δεν μνησικακούν, δεν τεμπελιάζουν, δεν απελπίζονται, δεν αναβάλλουν, ευγνωμονούν. Τα οδηγεί το αίσθημα της αυτοσυντήρησης και της αναπαραγωγής και η αίσθηση του φυσικού μέτρου. Το ζώο θα σκοτώσει όσο χρειάζεται για να φάει, Ο άνθρωπος θα σκοτώσει όσα χωρούν στη ρεκλάμα του καπό του αυτοκινήτου του για φωτογράφιση. Η διαφορά είναι τεράστια και δεν προσδίδει καμιά τιμή στον αφέντη του σύμπαντος. Ο άνθρωπος χρησιμοποίησε ζώα, κατοικίδια και ελεύθερα παντοιοτρόπως και χωρίς σύνεση. Οι τρείς προηγούμενες δεκαετίες στιγματίστηκαν από σχεδόν αφανισμό της νεαρής φώκιας, του ανακόντα της Παραγουάης, των παντός είδους πολύτιμων για το οικοσύστημα τρωκτικών, της φάλαινας, του ελέφαντα, του χιμπαντζή και τόσων άλλων. Το ωραίο είναι ότι ο άνθρωπος ενέταξε με κακές προθέσεις τα ζώα στη φιλολογία του, υπερτονίζοντας κάποιες ιδιότητές τους. Είπε λ.χ. «γάιδαρο» τον άξεστο, αδιάντροπο και αφιλότιμο άνθρωπο,

ιδιότητες που σίγουρα απουσιάζουν από τον πάλαι ποτέ πολύτιμο, καλοκάγαθο και στωικό φίλο του και υπηρέτη. Είπε «μουλάρι» τον πεισματάρη και διανοητικά νωθρό (οι χαρακτηρισμοί σημειωθήτω προέρχονται από επίσημα λεξικά) και αλίμονο αν έλειπε το πείσμα και η αντοχή αυτού του ζώου σε καιρό ειρήνης αλλά και σε καιρούς πολέμου. Είπε «αλεπού» τον πονηρό άνθρωπο, και «φάλαινα» μια υπερμεγέθη γυναίκα, χωρίς το θηλαστικό να διαθέτει ούτε ένα κιλό πάνω από το φυσικό του βάρος. Είπε «γουρούνι» τον ανάγωγο, το ρυπαρό και τον χυδαίο, που είναι όλες κυρίως ανθρώπινες ιδιότητες, και «βόδι» τον αγροίκο και τον βραδύνουν. Είπε «φίδι» τον κακεντρεχή, τον ύπουλο και τον αχάριστο, «κότα» το δουλικό και αδιαμαρτύρητο και, πρόσφατα, «ψάρι» τον χωρίς αντίδραση εύπιστο και φοβιτσιάρη. Είπε «κοπρόσκυλο» τον ανίκανο και τεμπέλη χρησιμοποιώντας ιδιότητες ανύπαρκτες για τον πολυτιμότερο και πιστότερό του φίλο. Εξάλλου ουδέποτε ο ίδιος (ο σύντροφος) θα του ζήταγε να είναι μαρτυρικά δεμένος μια βδομάδα για να πάει να κυνηγήσει την Κυριακή ή να κυνομαχήσει... Είπε, τέλος, «μπούφο» τον ηλίθιο και βλάκα και η στήλη στοιχηματίζει ότι το εν λόγω νυκτόβιο της οικογένειας των γλαυκιδών έχει μεγαλύτερο «IQ» από τους μισούς επικριτές του! Είναι προφανές ότι ο κυρίαρχος άνθρωπος έχει βρει στις ιδιότητες των ζώων το άλλοθι των δικών του ατελειών, των δικών του κακών ιδιοτήτων και των θανάσιμων αμαρτημάτων του. 11 Φεβρουαρίου 2008

ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ

κούμε σήμερα πολλούς (υπέρ το δέον) δημοσιογράφους και πολιτικούς να εκδίδουν συνταγές πολιτικής και οικονομικής διαχείρισης οι πρώτοι, και ιστορικά αφηγήματα οι δεύτεροι. Είναι κατάδηλο από τα βιβλία τους ότι προσπαθούν να μας πείσουν οι πρώτοι ότι ξέρουν πώς θα σωθεί η Ελλάδα και οι δεύτεροι να απολογηθούν γιατί δεν την έσωσαν (και να εξιλεωθούν όσο γίνεται από τη μήνιδα της ιστορίας). Είναι γεγονός ότι από το 1962 μέχρι σήμερα, 50 χρόνια δηλαδή, δεν μάθαμε τίποτα οι Έλληνες, ούτε οι πολιτικοί πώς να διοικούν χρηστά, ούτε οι πολίτες πώς να διαφυλάσσουν τη δημοκρατία και τι απαιτήσεις πρέπει να έχουν από αυτή. Με κάποιες ποσοτικές και «τεχνικές» διαφορές, τα προβλήματα φαίνεται να επαναλαμβάνονται στο διάβα των εποχών. Το ότι δεν έχουμε τη σοφία να τα αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικότερα σημαίνει και αποδεικνύει ότι υπάρχει έλλειμμα πραγματικής παιδείας, παιδείας με την πανάρχαια έννοια του ελληνικού όρου. Η εκπαίδευση όλα αυτά τα χρόνια πήρε απόσταση από τη σμίλευση των παίδων με ηθικές αρχές και βάσεις όπως είναι η ευγενής άμιλλα, η δικαιοσύνη, η φιλοπατρία και η υπακοή στους νόμους της πατρίδας και δυστυχώς περιορίστηκε στο πλαίσιο των απαιτήσεων ενός κουίζ βαθμοθηρίας, με αποτέλεσμα να έχουμε λαμπρούς επιστήμονες που κλέβουν και σπουδαίους δημόσιους λειτουργούς που τους βοηθάνε. Θαυμάζει και ζηλεύει κανείς όταν διαβάζει για τις πολιτικές και στρατιωτικές αρετές των αρχαίων Ελλήνων. Ένας από αυτούς τους σπουδαίους Έλληνες ήταν και ο βασιλιάς της Σπάρτης Αγησίλαος ο Β’ γιος του Αρχίδαμου. Μεγάλη πολιτική και στρατιωτική φυσιογνωμία. Σε μια εποχή ταραγμένη, που εξέπιπτε συνεχώς το κλέος των μεγάλων πόλεων της Ελλάδας, με τους Θηβαίους να προκαλούν και τους Μακεδόνες να ετοιμάζονται, ο Αγησίλαος κατάφερε να διατηρήσει το κύρος της Σπάρτης αλώβητο. Όσο προκατειλημμένος και να ήταν ο Ξενοφών, όσο παθολογικά να τον θαύμαζε και ακόμα και τα μισά να είναι αλήθεια στην ομότιτλη βιογραφία που συνέγραψε, βλέπουμε έναν πολιτικό και στρατιωτικό ηγέτη με σπάνια χαρίσματα και ικανότητες. Εξόντωσε με σπουδαία στρατηγήματα τον Τισσαφέρνη, αποκατάστησε τους Έλληνες της Μ. Ασίας και τη στιγμή που ήταν ο απόλυτος άρχων της περιοχής, τον ανεκάλεσαν οι Έφοροι στη Σπάρτη που είχε ήδη εμπλακεί σε συρράξεις. Επέστρεψε λοιπόν ταχύτατα εξοντώνοντας το περίφημο Θεσσαλικό ιππικό που του επετέθη και διέπρεψε σε πλείστες μάχες αποκαθιστώντας το γόητρο της πατρίδας του. Έξυπνος, πρακτικός, απλός, λιτός, γενναιόφρων, φιλάνθρωπος, είχε απα-