147 × 180 SPINE: 15 FLAPS: 80
Η βασική θέση του Ιπποκράτη είναι ότι ένας Άνθρωπος μπορεί να είναι Υγιής μόνο όταν ζει μέσα σε μία Υγιή Κοινωνία, η οποία θα διαμορφωθεί κατάλληλα μέσω της Ιατρικής Τέχνης. Προκειμένου να αναλυθούν τα φιλοσοφικά νοήματα του Όρκου, επιχειρείται για πρώτη φορά μια σύνδεση των Ιατρικών «Ειδικοτήτων» του Ιπποκράτη με τις «Κατηγορίες» του Αριστοτέλη και τα «Ζεύγη Αντιθέτων» του Πυθαγόρα, ώστε να μας επιτραπεί να εισέλθουμε στο άδυτο αυτής της Υγιούς Κοινωνίας της οποίας πρέπει να καταφέρουμε να αποτελέσουμε τα μελλοντικά της μέλη.
11 ΠΟΙΚΙΛΑ
ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΑ 2
10 ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΑ
ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΑ 3
9 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ 4
8 ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ/ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ
ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΑ/ ΜΑΙΕΥΤΙΚΑ 5
7 ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ
6 ΠΡΟ-ΓΝΩΣΤΙΚΑ 6 ΓΝΩΘΙΣΑΥΤΟΝ
ISBN 978-960-564-521-2
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ
ΓΕΝΙΚΑ 1
ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ
Ο
Όρκος του Ιπποκράτη είναι ένα Φιλοσοφικό και Μυητικό κείμενο που δεν απευθύνεται αποκλειστικά στους γιατρούς, αλλά σε κάθε άνθρωπο που θα ήθελε να προχωρήσει στην ίαση του εαυτού του. Επιδίωξή του είναι η δημιουργία μιας νέας κοινωνίας στην οποία θα εφαρμόζεται η Δικαιοσύνη και το σύνολο των Ηθικών Αρετών, έτσι ώστε όλοι οι άνθρωποι να ζουν μεταξύ τους αδελφωμένοι, καθώς θα έχουν καταφέρει να υποτάξει την επίδραση που ασκεί επάνω τους ο υλιστικός τρόπος ζωής και θα ενδιαφέρονται περισσότερο για το συλλογικό συμφέρον παρά για το ατομικό.
ΓΙΏΡΓΟΣ Α. ΧΑΡΑΛΑΜΠΊΔΗΣ
Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ Η άγνωστη φιλοσοφία της Ιατρικής
Αρχαίο κείμενο – Απόδοση – Σχόλια – Συμπεράσματα
ο σ ε λ ότ ο ς Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 E-MAIL: ocelotos@ocelotos.gr www. ocelotos. gr
0_cover_ippokratisl.indd 1
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
9 789605 645212
ο σ ε λ ότ ο ς
Ο Γιώργος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1969. Από μικρός έδειξε ενεργά το ενδιαφέρον του για την Αρχαία Ελλάδα μελετώντας φιλοσοφία και παρακολουθώντας πλήθος εξειδικευμένων μαθημάτων, με στόχο την εναρμόνιση της ζωής του με τα Ελληνικά Ιδεώδη και την επίτευξη του «Εὐ Ζῆν». Σπούδασε στο τμήμα του «Ελληνικού Πολιτισμού» της σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΕΑΠ. Παραδίδει σεμινάρια και διαλέξεις, αρθρογραφεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Ασχολείται ιδιαιτέρως με την παλαιογραφία και την σύγχρονη απόδοση των αρχαίων κειμένων των μεγάλων μας Φιλοσόφων. Είναι μέλος του Αριστοτελικού Ομίλου Αθηνών και του ερευνητικού κέντρου «Βιομιμητισμός Ελλάδος» ως υπεύθυνος μοντέλων των αρχαίων πολιτισμών και ιδιαιτέρως του Ελληνικού. Αυτό είναι το έκτο βιβλίο του που εκδίδεται στην ελληνική γλώσσα. Περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site: georgecharalampidis.gr Επικοινωνία: georgiocharalampidis@gmail.com
26/6/2017 12:46:49 μμ
Τιτλος Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ Η άγνωστη φιλοσοφία της Ιατρικής Συγγραφέας Γιώργος Α. Χαραλαμπίδης Σειρα Φιλοσοφία [4358]0617/01 Layout - Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Εκτυπωση-Βιβλιοδεσια Δεκάλογος ΕΠΕ Copyright© 2017 Γιώργος Α. Χαραλαμπίδης Πρώτη Εκδοση Αθήνα, Ιούνιος 2017
ISBN 978-960-564-521-2
Φωτο εξωφύλλου Peter Paul Rubens, 1638, Χαρακτικό με τη μορφή Ιπποκράτη
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:
Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
0_soma_ippokratis.indd 2
6/27/2017 12:54:04 PM
ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ
Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ Η άγνωστη φιλοσοφία της Ιατρικής
0_soma_ippokratis.indd 3
6/27/2017 12:54:04 PM
0_soma_ippokratis.indd 4
6/27/2017 12:54:04 PM
Σε όσους επιδιώκουν έναν καλλίτερο κόσμο και εργάζονται εμπράκτως για αυτόν.
0_soma_ippokratis.indd 5
6/27/2017 12:54:04 PM
0_soma_ippokratis.indd 6
6/27/2017 12:54:05 PM
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������13 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ ����������������������������������������������������������������������������17 Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������26 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Αποκωδικοποίηση των φιλοσοφικών στοιχείων του Όρκου ������������������������������������������������������ 27 Σύνδεση των 11 Ιατρικών Ειδικοτήτων και των 11 Προτάσεων του Όρκου �����������������������������31 Ο Όρκος του Ιπποκράτη Επεξηγηματική απόδοση ���������������������������������������������������������������������� 32 Επεξηγηματική Απόδοση και Ανάλυση του Όρκου ���������������������������������������������������������������������� 37 ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Η μυστική ταυτότητα του Ιπποκράτη �������������������������������������������������������������������������������������������� 55 Ο Μύθος του Ηνίοχου και η Τριμέρεια της Ψυχής ����������������������������������������������������������������������57 Η Ασθένεια και η Υγεία ως Φιλοσοφικές Έννοιες ������������������������������������������������������������������������ 63 Αποκωδικοποίηση του Άρματος του Ηνιόχου ������������������������������������������������������������������������������67 Ελεύθερη και Κατευθυνόμενη Βούληση ���������������������������������������������������������������������������������������� 68 Τί σημαίνει Ελεύθερη Βούληση ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 69 Το Μυθολογικό Αρχέτυπο του Κενταύρου �����������������������������������������������������������������������������������73 Ιατρική Τέχνη: Το Πέρασμα από την Αιτιοκρατία στην Αναιτιοκρατία ������������������������������������ 76 ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ Ανάλυση των 11 Προτάσεων του Όρκου ��������������������������������������������������������������������������������������� 79 Ανάλυση της Πρώτης Πρότασης – Ειδικότητας Γενικής Ιατρικής ��������������������������������������������� 79 Η επίκληση στους 4 Θεούς και η Φιλοσοφική της διάσταση ����������������������������������������������������� 79 Οι 4 Θεραπευτικοί Θεοί, η Αιτιοκρατία και τα 4 Αίτια του Αριστοτέλη ����������������������������������� 82 Η σύνδεση 4 Θεών – 4 Αιτίων – 4 Δυνάμεων – 4 Μανιών ���������������������������������������������������������85 1α. Η Πανάκεια – Το Υλικό Αίτιο ��������������������������������������������������������������������������������������������������86 1β. Η Ιατρική Δύναμη (Απολύων, Απολούων) �����������������������������������������������������������������������������89 1γ. Η Ερωτική Μανία (Αφροδίτη) ��������������������������������������������������������������������������������������������������91 2α. Ο Ασκληπιός – Το Ειδικό Αίτιο ����������������������������������������������������������������������������������������������� 93 2β. Η Τοξική Δύναμη (Αεί Βάλλων) �����������������������������������������������������������������������������������������������95 2γ. Η Τελεστική Μανία (Διόνυσος) ����������������������������������������������������������������������������������������������� 97 3α. Η Υγεία – Το Ποιητικό Αίτιο ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 99 3β. Η Μαντική Δύναμη (Άπλους) �������������������������������������������������������������������������������������������������103
[7]
0_soma_ippokratis.indd 7
6/27/2017 12:54:05 PM
3γ. Η Ποιητική Μανία (Μούσες) ��������������������������������������������������������������������������������������������������104 4α. Ο Απόλλων – Το Τελικό Αίτιο �����������������������������������������������������������������������������������������������105 4β.Η Μουσική Δύναμη (Απόλλων) ���������������������������������������������������������������������������������������������107 4γ. Η Μαντική Μανία (Απόλλων) ������������������������������������������������������������������������������������������������107 Τα 4 Αίτια είναι τα «Επιτελέα» �����������������������������������������������������������������������������������������������������108 Ανάλυση της Δεύτερης Πρότασης – Ειδικότητας Παιδιατρικά ������������������������������������������������110 Η επίτευξη της Υγιούς Κοινωνίας ������������������������������������������������������������������������������������������������127 Ανάλυση της Τρίτης Πρότασης – Ειδικότητας διαιτητικά ��������������������������������������������������������134 Ανάλυση της Τέταρτης Πρότασης – Ειδικότητας Παθολογικά ������������������������������������������������136 Ανάλυση της Πέμπτης Πρότασης – Ειδικότητας Μαιευτικά / Γυναικολογικά �����������������������141 Ανάλυση της Έκτης Πρότασης – Ειδικότητας Προγνωστικά ���������������������������������������������������145 Ανάλυση της Έβδομης Πρότασης – Ειδικότητας Χειρουργικά �������������������������������������������������152 Ανάλυση της Όγδοης Πρότασης – Ειδικότητας Ανατομικά / Φυσιολογικά ���������������������������158 Ανάλυση της Ένατης Πρότασης – Ειδικότητας Θεραπευτικά �������������������������������������������������161 Ανάλυση της Δέκατης Πρότασης – Ειδικότητας Οφθαλμολογικά ������������������������������������������164 Ανάλυση της Ενδέκατης Πρότασης – Ειδικότητας Ποικίλα �����������������������������������������������������166 ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ Η Αποκωδικοποίηση του Κηρυκείου του Ερμή ��������������������������������������������������������������������������169 Εσωτερική Αποκωδικοποίηση της Δομής του Όρκου ����������������������������������������������������������������171 Η δημιουργία του Διπλού Ιατρού Όφεως στην Ψυχή μας και η Φιλοσοφική Πορεία της Αυτοθεραπείας μας �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������176 Κατηγορίες: Πρώτη Ουσία + Δεύτερη Ουσία �����������������������������������������������������������������������������182 Διπολικό Ζεύγος: Πέρας – Άπειρον ���������������������������������������������������������������������������������������������182 Κατηγορίες: Πόσον + Κείσθαι ������������������������������������������������������������������������������������������������������186 Διπολικό Ζεύγος: Περιττόν – Άρτιον + Τετράγωνον – Ετερόμηκες ����������������������������������������186 Κατηγορίες: Ποιόν + Έχειν ������������������������������������������������������������������������������������������������������������188 Διπολικά Ζεύγη: Εν – Πλήθος + Αγαθόν – Κακόν ��������������������������������������������������������������������188 Κατηγορίες: Πού + Πάσχειν ����������������������������������������������������������������������������������������������������������192 Διπολικά Ζεύγη: Δεξιόν – Αριστερόν + Φως – Σκότος ������������������������������������������������������������192 Κατηγορίες: Ποτέ + Ποιείν �����������������������������������������������������������������������������������������������������������194 Διπολικά Ζεύγη: Άρρεν – Θήλυ + Ευθύ – Καμπύλον ���������������������������������������������������������������195 Κατηγορία: Προς τι ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������198 Διπολικό Ζεύγος: Ηρεμούν – Κινούμενον ����������������������������������������������������������������������������������198 Σε ποιον Απευθύνεται ο Όρκος του Ιπποκράτη; ������������������������������������������������������������������������201 Μας Χρειάζεται Σήμερα ο Όρκος του Ιπποκράτη; ���������������������������������������������������������������������203 Βιβλιογραφία ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������208
[8]
0_soma_ippokratis.indd 8
6/27/2017 12:54:05 PM
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Από την ιατρό Πετρούλα Δρόσου
Φ
αίνεται οι πλείστοι ιατροί αλλά και απλοί άνθρωποι να γνωρίζουν ότι η πατρική ιδιότητα για την επιστήμη της Ιατρικής αποδίδεται στον Ιπποκράτη, ακόμα και αν αγνοούν το τεράστιο και πολυσχιδές ιατρικό συγγραφικό έργο που μας κληροδότησε, ακόμα και αν οι αναφορές σε αυτό το έργο αλλά και την προσωπικότητά του είναι, στην πλειονότητά τους τουλάχιστον, επιφανειακές και περιορισμένες. Το ερώτημα για την θέση των πρωτοπόρων στοχαστών κάθε επιστημονικού πεδίου παραμένει ανοιχτό. Ειδικότερα σε μια εποχή όπως η δική μας, που φαίνεται να έχει εξαντλήσει τις χαρτογραφήσεις και διερευνήσεις ποικίλων γνωστικών αντικειμένων, κατακτώντας γνώσεις σημαντικές, όπως για παράδειγμα η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, το ερώτημα αρθρώνεται πιο επιτακτικά και εξίσου εναγώνια: ποια είναι η θέση του Ιπποκράτη και της Ιατρικής της εποχής του – όπως εκείνος την συνέλαβε και την θεμελίωσε με σεβασμό στον άνθρωπο και βαθιά κατανόηση των αιτίων της νόσου – στην δική μας εποχή; Ποια είναι η θέση της Τέχνης του Ιπποκράτη στην εποχή της τεχνολογίας, της ταχύτητας, της υπερεξειδίκευσης, της παγκοσμιοποίησης, της ανταγωνιστικότητας, του άγχους, της κρίσης, αλλά κυρίως της απώλειας νοήματος της ζωής; Χείρα βοηθείας και μίτος της Αριάδνης σε αυτήν την αναζήτηση είναι η απόδοση αλλά και εμβάθυνση στα νοήματα του Όρκου του Ιπποκράτη – το πρώτο κείμενο που ο Ιπποκράτης συνέγραψε – από τον Γιώργο Χαραλαμπίδη, έναν σύγχρονο Έλληνα στοχαστή και ερευνητή της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, με μεγάλο σεβασμό στον Ιπποκράτη και το έργο του και βαθιά γνώση της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Η προσέγγιση και ορθή απόδοση ενός αρχαίου ελληνικού κειμένου απο[9]
0_soma_ippokratis.indd 9
6/27/2017 12:54:06 PM
τελεί πάντα έργο επίπονο και συνιστά μια πράξη θάρρους από την πλευρά του μελετητή. Ο Όρκος του Ιπποκράτη είναι ένα κείμενο 11 μόλις προτάσεων, απατηλά σύντομο, αλλά βαθύτατα συναρπαστικό και μυστηριακό. Μπορεί να διαβαστεί με μια ανάσα, πρέπει όμως ο αναγνώστης να έχει ανασάνει με το ρυθμό του συγγραφέα του, για να μπορέσει να νιώσει και να λουστεί το εσωτερικό φως του νοήματος της κάθε λέξης του. Πολλές ευχαριστίες χρωστάμε οι αναγνώστες στον Γιώργο Χαραλαμπίδη για την πρωτότυπη, αφοσιωμένη και ενδελεχή εργασία του με αυτό το τόσο απαιτητικό κείμενο, ένα κείμενο κρυπτογραφημένο, που ταξίδεψε μέσα στο χρόνο περιμένοντας έναν σύγχρονο μελετητή να σκύψει πάνω του με γνώση, αλλά κυρίως με σεβασμό, προκειμένου να το αποκρυπτογραφήσει. Ο συγγραφέας του ανά χείρας βιβλίου επιστράτευσε όλη του την ευφυία και την γλωσσική ετοιμότητα, προκειμένου να «καταδυθεί» σε μια δύσκολη, αλλά και πρωτοφανή ανάλυση των 11 προτάσεων του Όρκου, μέσα στις οποίες κρύβονται πολύ σημαντικά μυστικά, όπως η αντιστοιχία τους με τις 11 ιατρικές ειδικότητες, καθώς και η πανταχού παρουσία της φιλοσοφίας του Πυθαγόρα, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Το κείμενο του Όρκου δεν απευθύνεται αποκλειστικά και μόνο στους ιατρούς. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος «μύθος», που πρωτίστως καταρρίπτει ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου. Ο Όρκος του Ιπποκράτη απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως επαγγέλματος, μόρφωσης και κοινωνικής θέσης και θα έπρεπε να αποτελεί το σημαντικότερο εγχειρίδιο οδηγιών για την ζωή μας και την προσωπική μας εξέλιξη. Μόνο αν θέσουμε ως σκοπό της ζωής μας την εφαρμογή του Όρκου, θα έχουμε την δυνατότητα να οδηγηθούμε στην φρόνη-
[10]
0_soma_ippokratis.indd 10
6/27/2017 12:54:06 PM
ση, την ελεύθερη βούληση, την δικαιοσύνη και κατ’ επέκταση στην υγεία. Θα γίνουμε, με άλλα λόγια, οι ιατροί του εαυτού μας. Όσον αφορά τους ιατρούς, ίσως το πιο ενδιαφέρον και το πιο σημαντικό που αποκομίζουν από τον Όρκο του Ιπποκράτη είναι ότι η αποστολή τους δεν εξαντλείται στο να χορηγούν φάρμακα ή/και θεραπείες, αλλά συνιστά κάτι πολύ βαθύτερο και ουσιαστικότερο από αυτό. Κατά τον Ιπποκράτη, ο λόγος που είμαστε ασθενείς είναι διότι δεν έχουμε εφαρμόσει την δικαιοσύνη στην ζωή μας. Και αυτό γιατί δεν την διδαχθήκαμε ποτέ. Είναι αποστολή του Ιατρού -κατά τον Ιπποκράτη- να αποτελεί πρότυπο συμπεριφοράς και διαγωγής ενάρετου και δίκαιου ανθρώπου, όπως ακριβώς ήταν και ο ίδιος, που με το παράδειγμά του υποδείκνυε σε όλους πώς θα πρέπει να σκέφτονται και να συμπεριφέρονται, ώστε να γίνουν δίκαιοι, ενάρετοι και κατ’ επέκταση υγιείς. Είναι καθήκον του Ιατρού -πάντα κατά τον Ιπποκράτη- να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους και ιδιαιτέρως τα νέα παιδιά ως προς το θέμα της δικαιοσύνης, ώστε να την εφαρμόσουν έμπρακτα στην ζωή τους δημιουργώντας μία υγιή κοινωνία. Το κείμενο, που στις επόμενες σελίδες θα διαβάσετε, συνιστά μια παρακαταθήκη και μια πρόσκληση. Είναι η παρακαταθήκη ενός στοχαστή του Αρχαίου Ελληνικού Κόσμου και ενός εκ των πρώτων επιστημόνων και η πρόσκληση ενός σύγχρονου στοχαστή, του συγγραφέα, για αναστοχασμό και εμβάθυνση κυρίως στο ποιοι επιλέγουμε να γίνουμε και ποιος είναι ο ουσιαστικός σκοπός της ζωής μας. Καλή μελέτη. Πετρούλα Δρόσου, ιατρός, Ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Ιατρικής Εταιρείας Προηγμένης Ομοιοπαθητικής (Δ.Ι.Ε.Π.Ο.)
[11]
0_soma_ippokratis.indd 11
6/27/2017 12:54:06 PM
0_soma_ippokratis.indd 12
6/27/2017 12:54:06 PM
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο
Όρκος του Ιπποκράτη αποτελεί την αρχή του τεράστιου συγγραφικού έργου του μεγαλύτερου Ιατρού της Αρχαίας Ελλάδας. Πρόκειται για ένα κείμενο που είναι πασίγνωστο στα πέρατα της γης, μιας και για πολλά χρόνια επικρατούσε η συνήθεια όλοι οι νέοι ιατροί, σχεδόν σε παγκόσμιο επίπεδο, πριν την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων τους, να ορκίζονται σε αυτόν τον Όρκο, ως δείγμα τιμής και ευγνωμοσύνης στον πρώτο άνθρωπο που συστηματοποίησε την Ιατρική. Βεβαίως, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε πλέον σε μία εποχή που ο Όρκος του Ιπποκράτη, έχει απορριφθεί και έχει σταματήσει πλέον να αποτελεί υποχρέωση των αποφοίτων των ιατρικών σχολών τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε ολοένα και περισσότερα κράτη επάνω στον πλανήτη, διότι θεωρείται πλέον αναχρονιστικός, καθώς θίγει κάποια ευαίσθητα θέματα, τα οποία φαίνεται να απαγορεύει, όπως η ευθανασία, οι εκτρώσεις, οι χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά και το ιατρικό απόρρητο. Πολλές σχολές μάλιστα, προκειμένου να μην απορρίψουν τελείως τον Όρκο, δεδομένου ότι αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της ιατρικής παράδοσης, προχώρησαν σε μία επιλεκτική αφαίρεση των επίμαχων εκείνων σημείων που θεωρούν ότι αποτελούν εμπόδιο στην σύγχρονη δεοντολογία και δεν συμβαδίζει με τις νέες ιατρικές αντιλήψεις. Ένας από τους στόχους αυτού του βιβλίου είναι να εξηγήσει ότι ο Όρκος του Ιπποκράτη κακώς καταργήθηκε, καθώς από ό,τι φαίνεται δεν αναφέρεται σε κανένα από αυτά τα θέματα, που οδήγησαν στα-
[13]
0_soma_ippokratis.indd 13
6/27/2017 12:54:06 PM
διακά στην ανάγκη οι ιατρικές σχολές να τον απορρίψουν και ακόμα περισσότερο, επειδή στην πραγματικότητα δεν αφορά αποκλειστικά τους μελλοντικούς ιατρούς. Προκειμένου να αποδείξουμε την άποψη αυτή, θα πρέπει να επιχειρήσουμε μία νέα απόπειρα απόδοσης του αρχαίου κειμένου, το οποίο θα πρέπει να θέσουμε κάτω από μία νέα ερευνητική σκοπιά, βασικός στόχος της οποίας είναι να μελετήσουμε σε βάθος ολόκληρο το κείμενο από την αρχή. Λόγω της πολύ μεγάλης δυσκολίας που παρουσιάζει ένας σημαντικός αριθμός λέξεων που χρησιμοποιούνται μέσα στον Όρκο, όπως επίσης για να ξεπεραστεί και το πρόβλημα της δύσκολης σύνταξης του αρχαίου κειμένου, θεωρήσαμε υποχρέωσή μας, προκειμένου να είμαστε όσο το δυνατόν περισσότερο σίγουροι για το τελικό αποτέλεσμα της σύγχρονης απόδοσής του, κάτω από την ανάλυση της κάθε Πρότασης να παραθέσουμε και την ερμηνεία των λέξεων αυτών, όπως παρατίθενται στα επίσημα λεξικά, ελαχιστοποιώντας με τον τρόπο αυτόν την πιθανότητα των λανθασμένων παρερμηνειών. Σε κάθε περίπτωση, με την μέθοδο αυτή, ο αναγνώστης μπορεί να κρίνει από μόνος του το κατά πόσον η δική μας ερμηνεία βρίσκεται όσο το δυνατόν περισσότερο κοντά στην αρχική σκέψη και στην λογική του Ιπποκράτη. Η αξία του Όρκου του Ιπποκράτη είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι θα μπορούσαμε αρχικά να υποθέσουμε, καθώς θα διαπιστώσουμε ότι πρόκειται για ένα Ιερό κείμενο που έχει γραφτεί για τις μελλοντικές γενιές, όταν οι άνθρωποι θα καταφέρουν να γίνουν λιγότερο εγωιστές και θα καταλάβουν ότι πρέπει να εργάζονται για το κοινό συλλογικό συμφέρον μιας αδελφοποιημένης κοινωνίας, οι βασικές αρχές της οποίας θα είναι η δικαιοσύνη και η πρόνοια. Αυτός ο ανώτερος τρόπος ζωής, που θα διέπεται από την πρακτική εφαρμογή των Ηθικών Αρε[14]
0_soma_ippokratis.indd 14
6/27/2017 12:54:06 PM
τών, ειδικά στην σημερινή εποχή, μοιάζει χωρίς αμφιβολία, να είναι περισσότερο ουτοπικός από ποτέ άλλοτε. Σύμφωνα όμως με την λογική της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, αυτός είναι ο λόγος της ύπαρξης του ανθρώπου επάνω στον πλανήτη Γη, δηλαδή το να καταφέρει τελικά να εξασκήσει την αρετή της δικαιοσύνης, όπως επίσης αυτός είναι και ο προορισμός και η αποστολή της αρχαίας ελληνικής Φιλοσοφίας, τμήμα της οποίας αποτελεί χωρίς αμφιβολία η Ιατρική Τέχνη. Γενιές ολόκληρες Ιατρών αλλά και κοινών ανθρώπων, μεγάλωσαν με την πίστη ότι ο Όρκος του Ιπποκράτη είναι ένα κείμενο περισσότερο «ιστορικής» αξίας που εκφράζει τις ηθικές απόψεις της εποχής του, οι οποίες στην σύγχρονη εποχή της «προόδου» καταλήγουν να θεωρούνται ακόμα και γραφικές. Θα διαπιστώσουμε όμως ότι αυτή είναι μία λανθασμένη εκτίμηση. Η αλήθεια είναι ότι ο Όρκος αποτελεί ένα πλήρες Φιλοσοφικό κείμενο, εξαιρετικά περιεκτικό και συμπυκνωμένο σε νοήματα, το οποίο αποτελεί μία περίληψη του συνόλου της φιλοσοφικής διάστασης που θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να διέπει την λογική της Ιατρικής. Σύμφωνα με την Φιλοσοφία της Ιατρικής, όπως αποκαλύπτεται από τον Ιπποκράτη, αυτός που έχει ανάγκη ίασης δεν είναι ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά, αλλά πρωτίστως η κάθε κοινωνία στο σύνολό της. Διότι η δομή και η λειτουργία μιας υγιούς κοινωνίας είναι βασικά αυτή που θα οδηγήσει στην εμφάνιση υγιών ανθρώπων που θα ζουν μέσα στα σπλάχνα της.
[15]
0_soma_ippokratis.indd 15
6/27/2017 12:54:06 PM
Σπάραγμα του Όρκου του Ιπποκράτη του 3ου αιώνα. Πάπυρος Οξυρρύγχου 2547
[16]
0_soma_ippokratis.indd 16
6/27/2017 12:54:06 PM
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ
Ο
Ιπποκράτης είναι ο επιφανέστερος των αρχαίων Ελλήνων Ασκληπιαδών, ο πρώτος που ταξινόμησε συστηματικά την Ιατρική και σύμφωνα με την μαρτυρία του Γαληνού, ο εισηγητής της «μετά μεθόδου θεραπείας των νόσων». Δικαίως αποκαλείται μέχρι και σήμερα ο «πατέρας της Ιατρικής». Γεννήθηκε στην Κω, περί τον Απρίλιο του 460 π.Χ. (27 Αγριανού 460-459). Ήταν γιος του Ασκληπιάδη Ηρακλείδη και της Φαιναρέτης (ή της θυγατέρας της Πραξιθέας). Από το γένος της μητέρας του, θεωρείται 20ος εγγονός του Ηρακλή, ενώ από το γένος του πατέρα του, 18ος εγγονός του Ασκληπιού. Ο Ιπποκράτης διδάχθηκε την Ιατρική από τον πατέρα του. Δεν περιορίστηκε όμως μόνο σε αυτήν, αλλά σπούδασε επίσης ρητορική από τον Γοργία τον Λεοντίνο, όπως επίσης και Φιλοσοφία από τον Ηρόδικο ή Πρόδικο και τον Δημόκριτο. Ασκήθηκε και στις δύο αρχαίες ιατρικές σχολές, τόσο της Κνίδου, όσο και της Κω, τις αρχές των οποίων ακολούθησε σε ολόκληρη την διάρκεια του βίου του. Στην συνέχεια, ίσως λόγω μιας πιθανής πυρκαγιάς που κατέστρεψε το γραμματοδιδασκαλείο ή το Ασκληπιείο της Κω, αλλά και λόγω του θανάτου των γονέων του, περιόδευσε σε διάφορες άλλες χώρες: στην Σκυθία, στην Θράκη, στην Θάσο, ίσως και στην Αίγυπτο. Τέλος, σύμφωνα με την παράδοση, μας μεταφέρεται μια εντυπωσιακή πληροφορία, σύμφωνα με την οποία του υποδείχθηκε (μέσω κάποιου ονείρου) να εγκατασταθεί στην Λάρισα. Άκμασε κατά τους χρόνους του Πελοποννησιακού πολέμου και [17]
0_soma_ippokratis.indd 17
6/27/2017 12:54:06 PM
147 × 180 SPINE: 15 FLAPS: 80
Η βασική θέση του Ιπποκράτη είναι ότι ένας Άνθρωπος μπορεί να είναι Υγιής μόνο όταν ζει μέσα σε μία Υγιή Κοινωνία, η οποία θα διαμορφωθεί κατάλληλα μέσω της Ιατρικής Τέχνης. Προκειμένου να αναλυθούν τα φιλοσοφικά νοήματα του Όρκου, επιχειρείται για πρώτη φορά μια σύνδεση των Ιατρικών «Ειδικοτήτων» του Ιπποκράτη με τις «Κατηγορίες» του Αριστοτέλη και τα «Ζεύγη Αντιθέτων» του Πυθαγόρα, ώστε να μας επιτραπεί να εισέλθουμε στο άδυτο αυτής της Υγιούς Κοινωνίας της οποίας πρέπει να καταφέρουμε να αποτελέσουμε τα μελλοντικά της μέλη.
11 ΠΟΙΚΙΛΑ
ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΑ 2
10 ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΑ
ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΑ 3
9 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ 4
8 ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ/ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ
ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΑ/ ΜΑΙΕΥΤΙΚΑ 5
7 ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ
6 ΠΡΟ-ΓΝΩΣΤΙΚΑ 6 ΓΝΩΘΙΣΑΥΤΟΝ
ISBN 978-960-564-521-2
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ
ΓΕΝΙΚΑ 1
ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ
Ο
Όρκος του Ιπποκράτη είναι ένα Φιλοσοφικό και Μυητικό κείμενο που δεν απευθύνεται αποκλειστικά στους γιατρούς, αλλά σε κάθε άνθρωπο που θα ήθελε να προχωρήσει στην ίαση του εαυτού του. Επιδίωξή του είναι η δημιουργία μιας νέας κοινωνίας στην οποία θα εφαρμόζεται η Δικαιοσύνη και το σύνολο των Ηθικών Αρετών, έτσι ώστε όλοι οι άνθρωποι να ζουν μεταξύ τους αδελφωμένοι, καθώς θα έχουν καταφέρει να υποτάξει την επίδραση που ασκεί επάνω τους ο υλιστικός τρόπος ζωής και θα ενδιαφέρονται περισσότερο για το συλλογικό συμφέρον παρά για το ατομικό.
ΓΙΏΡΓΟΣ Α. ΧΑΡΑΛΑΜΠΊΔΗΣ
Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ Η άγνωστη φιλοσοφία της Ιατρικής
Αρχαίο κείμενο – Απόδοση – Σχόλια – Συμπεράσματα
ο σ ε λ ότ ο ς Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 E-MAIL: ocelotos@ocelotos.gr www. ocelotos. gr
0_cover_ippokratisl.indd 1
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
9 789605 645212
ο σ ε λ ότ ο ς
Ο Γιώργος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1969. Από μικρός έδειξε ενεργά το ενδιαφέρον του για την Αρχαία Ελλάδα μελετώντας φιλοσοφία και παρακολουθώντας πλήθος εξειδικευμένων μαθημάτων, με στόχο την εναρμόνιση της ζωής του με τα Ελληνικά Ιδεώδη και την επίτευξη του «Εὐ Ζῆν». Σπούδασε στο τμήμα του «Ελληνικού Πολιτισμού» της σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΕΑΠ. Παραδίδει σεμινάρια και διαλέξεις, αρθρογραφεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Ασχολείται ιδιαιτέρως με την παλαιογραφία και την σύγχρονη απόδοση των αρχαίων κειμένων των μεγάλων μας Φιλοσόφων. Είναι μέλος του Αριστοτελικού Ομίλου Αθηνών και του ερευνητικού κέντρου «Βιομιμητισμός Ελλάδος» ως υπεύθυνος μοντέλων των αρχαίων πολιτισμών και ιδιαιτέρως του Ελληνικού. Αυτό είναι το έκτο βιβλίο του που εκδίδεται στην ελληνική γλώσσα. Περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site: georgecharalampidis.gr Επικοινωνία: georgiocharalampidis@gmail.com
26/6/2017 12:46:49 μμ