Οδός Βοσπόρου

143 × 210 SPINE: 6 FLAPS: 80

Θεοδώρα Παπαχρυσάνθου

Τ

Θεοδώρα Παπαχρυσάνθου

Οδός Βοσπόρου

ο βιβλίο περιλαμβάνει δέκα διηγήματα που αναφέρονται σε μια άλλη εποχή. Τα δύο πρώτα αφορούν τον πόλεμο του ’40, τη Γερμανική Κατοχή και την Αντίσταση, τα υπόλοιπα περιγράφουν ανθρώπινες φιγούρες της δεκαετίας του ’60 με ’70. Οι πρωταγωνιστές είναι ως επί το πλείστον τραγικά πρόσωπα, θύματα των παθών τους ή της μοίρας τους. Κοντά τους βέβαια είναι κι οι δευτεραγωνιστές που συμμετέχουν κι αυτοί είτε το θέλουν είτε όχι στο ανθρώπινο δράμα. Όπως σε κάθε τραγωδία έτσι κι εδώ υπάρχουν και τα βουβά πρόσωπα που δέχονται ακουσίως όλες τις επιπτώσεις της ειμαρμένης. Και στην ορχήστρα του αρχαίου δράματος ο χορός, εδώ η γειτονιά, που άλλοτε κρίνει, επικρίνει, σχολιάζει, σατιρίζει, ειρωνεύεται τις ανθρώπινες συμπεριφορές και τα πάθη κι άλλοτε πάλι εκφράζει την αλληλεγγύη και τη συμπαράστασή της. Ιστορίες αληθινές, ανθρώπινες που τόσο πολύ απέχουν από τη σημερινή εποχή.

Οδός Βοσπόρου διηγηματα

ISBN 978-960-564-079-8

Η Θεοδώρα Παπαχρυσάνθου γεννήθηκε στην Καισαριανή από γονείς Μικρασιάτες πρόσφυγες. Φοίτησε στο 3ο Δημοτικό Σχολείο Βενιζέλου και ακολούθως στο Δ΄ Γυμνάσιο Θηλέων Παγκρατίου. Σπούδασε ελληνική Φιλολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ως φιλόλογος καθηγήτρια δίδαξε στο Μικτό Γυμνάσιο Νεμέας, στο Α΄ Γυμνάσιο Αγ. Ιεροθέου, στο 2ο Λύκειο Θηλέων Ζωγράφου και στο 2ο Γυμνάσιο Ζωγράφου από το οποίο απεχώρησε ως συνταξιούχος με το βαθμό της Αναπληρώτριας Υποδιευθύντριας. Γνωρίζει την Αγγλική και την Ιταλική γλώσσα. Από το 1967 ζει μόνιμα στη συνοικία Ζωγράφου. Το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Καταγωγή Μικρασιάτισσα» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Οσελότος το 2011.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς 0_cover_FINAL_vosporou.indd 1

9/5/2013 11:45:40 AM

Οδός Βοσπόρου Θεοδώρα Παπαχρυσάνθου Σειρα: Λογοτεχνία [1358]0813/16 Copyright© 2013: Θεοδώρα Παπαχρυσάνθου Τιτλος:

Συγγραφέας:

Πρώτη Εκδοση: ISBN

Αθήνα, Σεπτέμβριος 2013

978-960-564-079-8

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

papaxrisanthou3.indd 2

9/5/2013 11:42:27 AM

Σε όλους τους παλιούς κατοίκους της οδού Βοσπόρου, Καισαριανής

papaxrisanthou3.indd 3

9/5/2013 11:42:27 AM

papaxrisanthou3.indd 4

9/5/2013 11:42:27 AM

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Έ

να στενό δρομάκι σε μια φτωχική προσφυγική συνοικία της Αθήνας, δεκαετίες του ’40, του ’50, του ’60. Οι ήρωες άνθρωποι απλοί του καθημερινού μόχθου, με τα μίση, τα πάθη τους, τις αδυναμίες τους, αλλά και την αλληλεγγύη και τη συμπαράσταση προς το γείτονα. Μικρές ανθρώπινες ιστορίες που άλλοτε μας κάνουν να γελάσουμε, άλλοτε να συγκινηθούμε ή να προβληματιστούμε. Ήταν τότε που τα προβλήματα των ανθρώπων γίνονταν γνωστά στον ευρύτερο και στενότερο κοινωνικό περίγυρο, που δεν περνούσαν απαρατήρητα. Τότε που οι άνθρωποι πέθαιναν ειρηνικά μέσα στην οικογένειά τους ή αν δεν είχαν κανένα να τους φροντίσει, έτρεχε η γειτονιά. Όχι όπως τώρα που τα ανθρώπινα προβλήματα μένουν ερμητικά κλεισμένα μέσα στους πανύψηλους τσιμεντένιους τοίχους των πολυκατοικιών, τώρα που άνθρωποι μόνοι και αβοήθητοι δολοφονούνται καθημερινά μέσα σε υπερπολυτελή διαμερίσματα χωρίς κανείς να αντιλαμβάνεται το παραμικρό. Ναι ήταν μια εποχή με πολύ λιγότερες ανέσεις και πολυτέλεια, όμως με περισσότερη ανθρωπιά. Όλες αυτές οι ιστορίες έχουν χαραχθεί ανεξίτηλα στη μνήμη μου, από τότε που ήμουνα μικρό παιδί, μαθήτρια ακόμα του Δημοτικού ή του Γυμνασίου. Θέλησα να τις καταγράψω για να μην ξεχαστεί αυτή η εποχή, η τόσο αληθινή αλλά και τόσο μακρινή για το σημερινό άνθρωπο.

οδοσ βοσπορου

papaxrisanthou3.indd 5

5

9/5/2013 11:42:27 AM

papaxrisanthou3.indd 6

9/5/2013 11:42:27 AM

Στον πόλεμο του ’40

Μ

ε την κήρυξη του πολέμου κατά της Ιταλίας και το ΟΧΙ του Μεταξά στις ιταλικές προκλήσεις δια­τάσσεται από την Κυβέρνηση γενική επιστράτευση. Καλούνται να παρουσιαστούν όλες οι τελευταίες ΕΣΣΟ αλλά και όσοι έως τότε είχαν απαλλαγεί της στρατιωτικής τους θητείας για διάφορους λόγους. Ανάμεσα στους επιστρατευμένους είναι κι ο θείος Γιάννης ο Παρασκευάς, παντρεμένος ήδη και πατέρας ενός παιδιού, του μικρού Παράσχου. Ο θείος είχε απαλλαγεί της στρατιωτικής θητείας μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ως προστάτης οικογενείας, καθόσον ήταν ο μεγαλύτερος από τα έξι παιδιά της γιαγιάς. Τώρα όμως είναι αναγκασμένος να παρουσιαστεί στο στρατολογικό γραφείο και να σταλεί σε στρατόπεδο εκπαίδευσης νεοσυλλέκτων. Έτσι και γίνεται, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα (40 ημερών) ο θείος παίρνει τη βασική εκπαίδευση και προωθείται μαζί με άλλους νεοσύλλεκτους στο μέτωπο. Αποχαιρετά τη γυναίκα του, τη μητέρα του και το μικρό Παράσχο που είναι μόλις 2 ετών και ακολουθεί το λόχο του στα βουνά της Ηπείρου. Εκεί ο πόλεμος μαίνεται. Μέρα με τη μέρα οι συνθήκες γίνονται και πιο αντίξοες. Η βαρυχειμωνιά, το χιόνι, τα κρυοπαγήματα, η σκληρή αντιμετώπιση του εχθρού, που είναι όμως καλύτερα εξοπλισμένος, οι απόκρημνες κορυφές της Πίνδου, κάνουν τους Έλληνες στρατιώτες να τα δίνουν όλα και να μάχονται μέχρις εσχάτων. Έτσι κι ο θείος μαζί με άλλους Έλληνες ορμούν με πάθος επάνω στο ύψωμα του Καλπακίου εναντίον των Ιταλών στρατιωτών της μεραρχίας Τζούλια. «Αέρα……» φω-

οδοσ βοσπορου

papaxrisanthou3.indd 7

7

9/5/2013 11:42:27 AM

νάζουν στην έφοδο που κάνουν, «αέρα» φωνάζει κι ο θείος και τρέχει με το όπλο προτεταμένο εναντίον των Ιταλών εχθρών. Ξαφνικά όμως εκεί που τρέχει, βλέπει κάτω από έναν πυκνό θάμνο μια αρβύλα να εξέχει. Καταλαβαίνει ότι πρέπει να είναι Ιταλός στρατιώτης που κρύβεται, σηκώνει το όπλο και φωνάζει «Αλτ» έτοιμος να πυροβολήσει. Ακούει ξαφνικά όμως μια φωνή να του λέει στα ελληνικά: «Κάτσε κάτω, ρε, τι τρέχεις έτσι, θα σκοτωθούμε». Μέσα από το θάμνο βγαίνει ο Μ.Κ., πατριώτης και συμπέθερος του θείου Γιάννη. Ο θείος τον επιπλήττει: «Τι κάνεις εδώ, ρε Μ., αν σε συλλάβουν θα σε τουφεκίσουν». Εκείνος όμως προσπαθεί να τον συγκρατήσει: «Βρε έχουμε οικογένειες και παιδιά, εδώ επάνω που μας έστειλαν θα σκοτωθούμε». Ο θείος τον παρατά και συνεχίζει να τρέχει επάνω στο ύψωμα φωνάζοντας «αέρα» στους Ιταλούς στρατιώτες. Δεν πέρασαν λίγες μέρες όταν στις σκηνές που βρίσκονται στρατοπεδευμένοι έρχεται ένας λοχαγός για να κάνει επιλογή. Περνά μπροστά από κάθε ράντζο στρατιώτη και επιλεκτικά διατάζει: «Εσύ, εσύ, εσύ... σηκωθείτε επάνω». Μεταξύ αυτών που επελέγησαν είναι κι ο θείος Γιάννης. Όλοι τρέμουν, φοβούνται ότι πρόκειται να προωθηθούν σε κάποια επικίνδυνη αποστολή. Ο λοχαγός όμως τους λέει: «Εσείς θα πάτε στο υγειονομικό». Δίπλα ακριβώς από το κρεβάτι του θείου ένας στρατιώτης φωνάζει: «Εγώ, κύριε λοχαγέ, είμαι φαρμακοποιός». Εκείνος όμως τον αποπαίρνει: «Στο στρατό δεν κοιτάμε επαγγέλματα». Όσοι επελέγησαν κατευθύνονται στον υγειονομικό σταθμό, εκεί τους εκπαιδεύουν σύντομα πώς να περιποιούνται τους τραυματίες και τους ασθενείς στρατιώ-

8

παπαχρυσανθου θεοδωρα

papaxrisanthou3.indd 8

9/5/2013 11:42:27 AM

τες που καταφθάνουν συνέχεια. Τους βάζουν στο χέρι το περιβραχιόνιο με το σήμα του ΕΕΣ και τους ορίζουν ποιους θαλάμους θα έχουν υπό την επίβλεψή τους. Ο θείος αρχίζει να περιποιείται τους τραυματίες, να επιδένει τα τραύματά τους και να θερμομετρά τους ασθενείς. Είναι υποχρεωμένος να καταγράφει στην ταμπελίτσα που κρέμεται στο κάτω μέρος του κρεβατιού, στα πόδια, πόσο πυρετό παρουσιάζει ο ασθενής κάθε τρεις ώρες. Ο θείος όμως δεν ξέρει να διαβάσει το θερμόμετρο και έτσι άλλοτε γράφει 41, 42, 43, βαθμούς. Όταν έρχεται ο γιατρός και διαβάζει την ταμπέλα του κάθε ασθενούς απορεί και εκπλήσσεται πώς βρέθηκε τέτοιο θερμόμετρο με τόσο υψηλή κλίμακα και πώς οι ασθενείς αυτοί κατορθώνουν και επιβιώνουν. Ο θείος όμως γρήγορα καταλαβαίνει το λάθος του και αρχίζει πλέον με το καλαμπούρι του να θερμομετρά σωστά. Οι μέρες περνούν, ο πόλεμος δε λέει να τελειώσει και έτσι αποφασίζει να γράψει γράμμα στη γυναίκα του και τη μητέρα του και να τις ενημερώσει ότι είναι καλά και να μην ανησυχούν γι’ αυτόν. Το γράμμα το βάζει στην τσέπη του στρατιωτικού χιτωνίου και περιμένει τον ταχυδρόμο για να του το παραδώσει. Σιγά-σιγά όμως η δουλειά τον απορροφά και δεν του αφήνει περιθώριο να σκεφτεί και τον εαυτό του. Ο φίλος του, ο Μ.Κ., τραυματίστηκε ελαφρά, φαίνεται ότι οι σφαίρες κυνηγούν τους δειλούς, και πήρε άδεια για να επισκεφτεί το σπίτι του και να αναρρώσει. Πράγματι μετά από ταξίδι μιας μέρας και με πολλές δυσκολίες κατορθώνει να φθάσει στην Αθήνα. Πηγαίνοντας προς το σπίτι του στην Καισαριανή, περνά μπροστά από το σπίτι του θείου Γιάννη. Σκέφτεται να κτυπήσει την πόρτα και να ενημερώσει τη γυναίκα του

οδοσ βοσπορου

papaxrisanthou3.indd 9

9

9/5/2013 11:42:27 AM

ότι ο Γιάννης είναι καλά. Εκείνη ανοίγοντας την πόρτα βλέπει μπροστά της το Μ.Κ., μαθαίνει τα ευχάριστα νέα για τον άντρα της κι από τη χαρά της τον αγκαλιάζει και τον φιλά. Απρίλιος του 1941, ο πόλεμος με τους Ιταλούς τελείωσε κι ο θείος απολύεται από το στρατό. Επιστρέφει στο σπίτι του χαρούμενος που επέζησε, αγκαλιάζει και φιλά με συγκίνηση τη γυναίκα του, τη μητέρα του, παίρνει στην αγκαλιά του το μικρό Παράσχο. Στο παράπονο της γυναίκας του «μα, ούτε ένα γράμμα δε μας έστειλες», θυμάται το γράμμα το κρυμμένο στη μέσα τσέπη του χιτωνίου, το βγάζει και της το παραδίδει με χαμόγελο: «Να, τι να το στείλω, το έφερα εγώ».

10

παπαχρυσανθου θεοδωρα

papaxrisanthou3.indd 10

9/5/2013 11:42:28 AM

Το Φλωράλ

Ο

θείος Γιάννης μετά την απόλυσή του από το στρατό και μεσούσης της Κατοχής των Γερμανών, αποφάσισε να μην ξαναδουλέψει με το κάρο του ως αγωγιάτης. Έτσι πούλησε το κάρο και το άλογο, αφού πια του ήταν δύσκολο ακόμα και να το συντηρεί. Από τη μια η πείνα και η φτώχεια που έφεραν οι κατακτητές στην Ελλάδα, από την άλλη η έλλειψη δουλειάς, αφού πλέον κυκλοφορούσαν όλο και περισσότερα φορτηγά και μοτοσυκλέτες για τις μεταφορές, τον ανάγκασαν να αλλάξει επάγγελμα. Έπιασε δουλειά στο ζαχαροπλαστείο «Φλωράλ» ως σερβιτόρος. Εκεί ίσως ήταν και απαραίτητη η παρουσία του, αφού η αδελφή του, η θεία Κατίνα, μετά και το θάνατο του άντρα της το 1942 διαχειριζόταν μόνη της το ζαχαροπλαστείο με τη βοήθεια του κουνιάδου της, Δημητρίου Τριανταφυλλόπουλου. Το μαγαζί ήταν μεγάλο με πολλούς σερβιτόρους, τεχνίτες ζαχαροπλάστες που δούλευαν στο εργαστήριο παραγωγής γλυκισμάτων, αλλά και γυναίκες που δούλευαν στη λάντζα ή ως πωλήτριες στη σάλα. Η θεία άπειρη όπως ήταν από επιχειρήσεις και με ένα ανήλικο παιδί να προστατεύει είχε ανάγκη από ένα δικό της άνθρωπο που θα της συμπαραστεκότανε και θα τη βοηθούσε. Ο κουνιάδος της αναγκάστηκε ν’ αφήσει τη δική του δουλειά, έμπορος-πλασιέ υφασμάτων, και να επενδύσει ένα σεβαστό ποσό χρημάτων στην επιχείρηση. Έτσι ο θείος Γιάννης ντύθηκε με τη στολή του σερβιτόρου, άσπρο βαμβακερό σακάκι, άσπρο πουκάμισο με μαύρο παπιγιόν και μαύρο παντελόνι και άρχισε να εξυπηρετεί τους πελάτες. Οι πελάτες ήταν αρκετοί, όλη

οδοσ βοσπορου

papaxrisanthou3.indd 11

11

9/5/2013 11:42:28 AM

143 × 210 SPINE: 6 FLAPS: 80

Θεοδώρα Παπαχρυσάνθου

Τ

Θεοδώρα Παπαχρυσάνθου

Οδός Βοσπόρου

ο βιβλίο περιλαμβάνει δέκα διηγήματα που αναφέρονται σε μια άλλη εποχή. Τα δύο πρώτα αφορούν τον πόλεμο του ’40, τη Γερμανική Κατοχή και την Αντίσταση, τα υπόλοιπα περιγράφουν ανθρώπινες φιγούρες της δεκαετίας του ’60 με ’70. Οι πρωταγωνιστές είναι ως επί το πλείστον τραγικά πρόσωπα, θύματα των παθών τους ή της μοίρας τους. Κοντά τους βέβαια είναι κι οι δευτεραγωνιστές που συμμετέχουν κι αυτοί είτε το θέλουν είτε όχι στο ανθρώπινο δράμα. Όπως σε κάθε τραγωδία έτσι κι εδώ υπάρχουν και τα βουβά πρόσωπα που δέχονται ακουσίως όλες τις επιπτώσεις της ειμαρμένης. Και στην ορχήστρα του αρχαίου δράματος ο χορός, εδώ η γειτονιά, που άλλοτε κρίνει, επικρίνει, σχολιάζει, σατιρίζει, ειρωνεύεται τις ανθρώπινες συμπεριφορές και τα πάθη κι άλλοτε πάλι εκφράζει την αλληλεγγύη και τη συμπαράστασή της. Ιστορίες αληθινές, ανθρώπινες που τόσο πολύ απέχουν από τη σημερινή εποχή.

Οδός Βοσπόρου διηγηματα

ISBN 978-960-564-079-8

Η Θεοδώρα Παπαχρυσάνθου γεννήθηκε στην Καισαριανή από γονείς Μικρασιάτες πρόσφυγες. Φοίτησε στο 3ο Δημοτικό Σχολείο Βενιζέλου και ακολούθως στο Δ΄ Γυμνάσιο Θηλέων Παγκρατίου. Σπούδασε ελληνική Φιλολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ως φιλόλογος καθηγήτρια δίδαξε στο Μικτό Γυμνάσιο Νεμέας, στο Α΄ Γυμνάσιο Αγ. Ιεροθέου, στο 2ο Λύκειο Θηλέων Ζωγράφου και στο 2ο Γυμνάσιο Ζωγράφου από το οποίο απεχώρησε ως συνταξιούχος με το βαθμό της Αναπληρώτριας Υποδιευθύντριας. Γνωρίζει την Αγγλική και την Ιταλική γλώσσα. Από το 1967 ζει μόνιμα στη συνοικία Ζωγράφου. Το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Καταγωγή Μικρασιάτισσα» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Οσελότος το 2011.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς 0_cover_FINAL_vosporou.indd 1

9/5/2013 11:45:40 AM