170 × 240 SPINE: 13 FLAPS: 80
ΣΤΑΜΑΤΗΣΤΕ ΤΟ PISA!!! Ανοιχτή επιστολή στον Αντρέα Σλάισερ, διευθυντή του Προγράμματος PISA Το βιβλίο ήταν στο τυπογραφείο, όταν εντόπισα την ανοιχτή επιστολή στην ιστοσελίδα «Εκπαιδευτική Λέσχη»: http://www.e-lesxi.gr/#!testpisa/c1ihd, σε μετάφραση του Πέτρου Μενδώνη που γράφει (Πρόσβαση, 17.2.2015):
Το βιβλίο, πάνω στη «στιγμή», είναι μια συλλογική υπογραφή. Ισχυριζόμαστε ότι καθιερώνονται «οίκοι αξιολόγησης» και στην εκπαίδευση. Ο ΟΟΣΑ και το PISA, ακραιφνείς εκφραστές του νεοφιλελευθερισμού «είναι εδώ». Σε μια εποχή πρωτόγνωρης ανθρωπιστικής κρίσης, έρχονται να μας «πάρουν μέτρα»! Όταν η εκπαίδευση αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στοιχειώδους λειτουργίας, είναι κοινωνική αναλγησία και «παιδαγωγικός κανιβαλισμός» να ασχολούμαστε με το «τρόπαιο της Φιλανδίας». Είναι ως εάν καταβάλλουμε τη δαπάνη συμμετοχής για να μας μιλήσουν για τις επιπτώσεις των μνημονίων στην εκπαίδευση και την κατάταξη της χώρας σε μια από τις τελευταίες θέσεις. Το PISA φετιχοποιεί τις μετρήσεις, τις συγκρίσεις και τις κατατάξεις στο πλαίσιο ενός οικουμενικού ανταγωνιστικού μαραθώνιου επιδόσεων. Υποβαθμίζει τις γνώσεις σε πληροφορίες. Κατασκευάζει καταστάσεις ζωής. Είναι ένα μονοπωλιακό υπερεθνικό πρόγραμμα «παρακυβέρνησης» της εκπαίδευσης και διαμορφώνει τη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική ατζέντα της εκμετάλλευσης, της οδύνης και της ανομολόγητης βίας. ΟΟΣΑ, PISA, Danielson Group, Common Ground, McKinsey & Company, κ. α. είναι το «μακρύ χέρι» της αγοράς. Εκεί στο Υπουργείο Παιδείας, ακούει κανείς;
ISBN 978-960-564-241-9 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
0_cover_oikoi axiologisis.indd 1
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ και ΤΟ «ΑΌΡΑΤΟ ΧΈΡΙ» ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ
«Σε αυτή την επιστολή… ακαδημαϊκοί, εκπαιδευτικοί και γονείς από όλο τον κόσμο εκφράζουν έντονη ανησυχία για τις επιπτώσεις των τεστ PISA και… ζητούν την αναστολή διεξαγωγής τους. Η πρωτοβουλία …(συγκέντρωσε πολύ γρήγορα πάνω από) 2.300 υπογραφές… Η προέλευση των υπογραφών από μια ευρεία γκάμα χωρών, δείχνει ότι στις μέρες μας μερικά από τα πιο σημαντικά προβλήματα της εκπαιδευτικής πολιτικής ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα(…) Δε θα ήταν άραγε ένας καλός τρόπος προώθησης των συλλογικών μας θέσεων για την εκπαιδευτική πολιτική η συλλογική υιοθέτηση αυτού του κειμένου και η οργανωμένη συγκέντρωση υπογραφών;».
Γιώργος Μαυρογιώργος
σίες αξιολόγησης και πιστοποίησης των υποψηφίων εκπαιδευτών/τριών ΣΕΚ, του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σε συνεργασία με άλλους, Kριτική Παιδαγωγική και Eκπαιδευτική Πράξη, Gutenberg. Modalities of Administration of Schools with one-Teacher and Multigrade Classes in Greece, Case Study (Unesco), Ioannina. Σε συνεργασία με άλλους, Methods of Running One-Teacher Schools and Multi-Grade Classes in Greece: A Case Study (Unesco), Ioannina. Έχει δημοσιεύσει πάρα πολλά άρθρα.
Γιώργος Μαυρογιώργος
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ και
ΤΟ «ΑΌΡΑΤΟ ΧΈΡΙ» ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ
Η Περίπτωση του PISA (Ελλάδα-Κύπρος)
Ο Γιώργος Μαυρογιώργος γεννήθηκε στο Βοτονόσι-Μετσόβου το 1944. Φοίτησε στο Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς (1964). Το 1964, έτος ίδρυσης της Φιλοσοφικής Σχολής Ιωαννίνων ήταν πρωτοετής φοιτητής. Από το 1964 μέχρι το 2010, για 46 χρόνια, ήταν στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με τις ιδιότητες του φοιτητή, βοηθού, επιμελητή, λέκτορα και τις άλλες βαθμίδες, μέχρι τη βαθμίδα του Καθηγητή (1992). Το διάστημα 1978-1980 έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Σκωτία. Εκτός από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, δίδαξε στο ΕΚΠΑ (Παιδαγωγικά Τμήματα), τη ΣΕΛΕΤΕ/ΑΣΠΑΙΤΕ, το ΕΑΠ και το Τμήμα ΕΠΑ του Πανεπιστημίου Κύπρου (2011). Του έχει απονεμηθεί ο τίτλος του ομότιμου καθηγητή και δεν ξέρει τι να τον κάνει! Υπήρξε άμισθος αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου (2008-2013). Υπήρξε για πολλά χρόνια τακτικός συνεργάτης του Περιοδικού «Σύγχρονη Εκπαίδευση». Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην «Πολιτική Kοινωνιολογία της Εκπαίδευσης» (Εκπαιδευτική Πολιτική, Εκπαίδευση και Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών, Αξιολόγηση, ΤΠΕ και Εκπαίδευση, κ. α.). Έχει δημοσιεύσει τα βιβλία: Εκπαιδευτικοί και Διδασκαλία, Σύγχρονη Εκπαίδευση. Εκπαιδευτικοί και Αξιολόγηση, Σύγχρονη Εκπαίδευση. Εκπαιδευτική Πολιτική και Στρατηγικές Νομιμοποίησης, Τυπογραφείο Πανεπιστημίου Iωαννίνων. Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών και Επιμορφωτική Πολιτική, Τυπογραφείο Πανεπιστημίου Iωαννίνων. Τα παραπάνω έχουν εξαντληθεί. Διαδικα-
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ο σ ε λ ότ ο ς
2/27/2015 4:30:08 PM
Γιώργος Μαυρογιώργος
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ και
ΤΟ «ΑΌΡΑΤΟ ΧΈΡΙ» ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ Η Περίπτωση του PISA (Ελλάδα-Κύπρος)
ΓΙΑΝΝΕΝΑ 2015
Τιτλος Οίκοι Αξιολόγησης στην Εκπαίδευση και το «Αόρατο Χέρι» της Αγοράς – Η Περίπτωση του PISA (Ελλάδα-Κύπρος) Συγγραφέας Γιώργος Μαυρογιώργος Σειρα Επιστημονικά [5358]0215//01 Layout - Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Εξωφυλλο Φωτογραφία Γιώργος Μαυρογιώργος Eικαστική παρέμβαση Eξωφυλλου Nicola Damiani Εκτυπωση Δεκάλογος ΕΠΕ Βιβλιοδεσια Μπετσώρη Βασ. & Ζαχ. Ο.Ε. Copyright© 2015 Γιώργος Μαυρογιώργος Πρώτη Εκδοση Ιωάννινα, Φεβρουάριος 2015
ISBN 978-960-564-241-9
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.
Ο συγγραφέας φέρει την αποκλειστική ευθύνη για τις γνώμες και περιγραφές που διατυπώνονται σε αυτό το βιβλίο. Οι εκδόσεις “Οσελότος” δεν φέρουν αρμοδιότητα για την επιβεβαίωση ή την άρνηση του περιεχομένου ούτε παρέχουν εγγύηση για την αλήθεια των δηλώσεων του συγγραφέα. Εναπόκειται στον αναγνώστη να κρίνει ανεξάρτητα για το αν γίνεται δέκτης ψευδών δηλώσεων ή όχι. Οι εκδόσεις “Οσελότος” δεν φέρουν καμία ευθύνη προς οποιοδήποτε πρόσωπο ή οντότητα θίγεται ή υφίσταται απώλεια ή ζημία προερχόμενη από τις πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν βιβλίο ή τη χρήση αυτών ή την πίστη σε αυτές.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:
Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
Στο Δάσκαλο Χρήστο Φράγκο
Με τη συνεργασία, σε επιμέρους κείμενα (στην αρχική τους μορφή) των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών στο Τμήμα ΕΠΑ του Πανεπιστημίου Κύπρου (Σεμινάρια: Αξιολόγηση και ο εκπαιδευτικός ως διανοούμενος / O Εκπαιδευτικός ως Διανοούμενος): Αγγελακοπούλου Φωτεινή, Αθανασίου, Ι. Μαριέλα, Αλαμπρίτη Ζήνας, Αντωνίου Στέλλας, Γεωργίου Γεωργίου, Γιάγκου Αλεξία, Ιωάννου Κ. Μαρία, Κουμή Κωνσταντίνου, Κούτρα Φωτεινής, Μαρίνη Κωνσταντίνου, Μαυρουδή Μαργαρίτας, Παπαναστασίου Άννας, Πετεινάρη Αγγέλας, Σιάηλου Θεοδώρα, Χόπλαρου Χρίστου, Χριστοφίδου Έλενα.
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ «ΑΌΡΑΤΟ ΧΈΡΙ» ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 7 Αυτοβιογραφικά αναμνηστικά: Υποσχέσεις, Μαθήματα και Παθήματα ���������������������������� 9 Α. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ PISA ��������������������������������������������������������������������������� 27 Η αξιολόγηση ως γοητεία και ως εφιάλτης: ��������������������������������������������������������������������� 27 ΟΟΣΑ και PISA ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 42 Και πάλι για το PISA: Άσκηση Εμπέδωσης ���������������������������������������������������������������������� 49 Το Εξεταστικό Δοκίμιο PISA: Εξυπνάδες, Αλχημείες και Τεχνάσματα ����������������������� 56 Δεκαπεντάχρονος μαθητής μπροστά στο δοκίμιο PISA ������������������������������������������������ 63 Το «θαύμα» της Φινλανδίας και το «μακρύ χέρι» της αγοράς ��������������������������������������� 71 Το PISA Έρχεται: Σσσσς! ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 78 PISA: Πλειοδοσία αγοραίων πλαστών υποσχέσεων σε περίοδο κρίσης ��������������������� 85 Εκπαιδευτική αντιμεταρρύθμιση και οι «ειδικοί» ����������������������������������������������������������� 91
B. ΔΙΑΞΙΦΙΣΜΟΙ ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 97 10. Το «δημόσιο εγχείρημα» ως φάμπρικα ανυπόστατων ισχυρισμών ������������������������������ 97 11. Από συνδικαλιστής επιθεωρητής: Γι’ αυτό δεν έχει όρια! ������������������������������������������� 103 12. Η παρέα Ψαχαρόπουλου, οι Εταιρείες και το PISA ή Πώς είναι να «έχεις PISA στον εγκέφαλο» ��������������������������������������������������������������������� 107 Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΆ �������������������������������������������������������������������������������������������������������111 PISA και ΟΟΣΑ; Όχι! Ευχαριστώ �������������������������������������������������������������������������������������111 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 113 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 115 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������118 Οι θέσεις ΟΛΜΕ (2009) και ΚΕΜΕΤΕ(2012) για το PISA ����������������������������������������������������118 1. Η άποψη του ΚΕΜΕΤΕ ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 128 2. Η άποψη της Education International ���������������������������������������������������������������������������� 131 3. Συμπεράσματα – προτάσεις για την Ελλάδα ����������������������������������������������������������������� 133 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 136 Πρακτικά 9ης (15ης) Συνεδρίασης Ολομέλειας του Σ.Π.Δ.Ε. ��������������������������������������������� 136
7
Conte ΠΕΡΙ 9 Αυτο
Α. Ο Γ. Συμ ΟΟΣΑ ΠΑΡΑ ΠΑΡΑ Οι θέ ΠΑΡ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΥΡΟΓΙΩΡΓΟΣ
8
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ «ΑΌΡΑΤΟ ΧΈΡΙ» ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ
ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟ Αυτοβιογραφικά αναμνηστικά: Υποσχέσεις, Μαθήματα και Παθήματα Το πένθος της αποχώρησης Το καλοκαίρι του 2010 αποχώρησα από το Πανεπιστήμιό μου, στα Γιάννενα, καθώς συμπλήρωνα 38 χρόνια «πεπραγμένων» σε μια «Πανεπιστημιούπολη με τα σπαράγγια» της. Αποχώρησα με καθεστώς «φυγής». Η συγκυρία των μνημονιακών πολιτικών πυροδοτούσε μια εφιαλτική αβεβαιότητα που τρομοκρατούσε ακόμη και τους συνταξιούχους. Η αποχώρηση από το πανεπιστήμιο είναι ανοιχτή σε αντιφατικά συναισθήματα. Όταν βρίσκεσαι στο ίδιο Πανεπιστήμιο από την πρώτη στιγμή της λειτουργίας του και έρχεται η ώρα της αποχώρησης, μετά από σαράντα πέντε περίπου χρόνια, μπαίνεις σε διαδικασία ενός ιδιότυπου πένθους, γιατί είναι σα να αποχαιρετάς μια ολόκληρη ζωή. Κάπως έτσι εξηγείται η αποχώρησή μου ένα έτος νωρίτερα. Ήθελα να έχω την ψευδαίσθηση της επιλογής. Μένω πάντως με την αίσθηση ότι το παρελθόν και το παρόν εμπεριέχουν και το μέλλον τους. Η επιμήκυνση του χρόνου ζωής, άλλωστε, φέρνει στο προσκήνιο τη συζήτηση για μια τέταρτη ηλικία («έχουν αυξηθεί τα χρόνια τα οποία ζει κανείς ως γέρος»). Όσο για το παρελθόν, έχουμε να θυμόμαστε τους φοιτητές και τις φοιτήτριες. Θυμόμαστε τους συναδέλφους μας. Τους διοικητικούς. Θυμόμαστε τις αμέτρητες ώρες σπουδής και συγγραφής. Τις ατέλειωτες ώρες διδασκαλίας. Τις εισηγητικές επιτροπές και τις εισηγήσεις. Τα Εκλεκτορικά. Τις συνεδριάσεις του Τομέα, του Τμήματος, της Επιτροπής Ερευνών, της Συγκλήτου. Όλα αυτά υποχωρούν βίαια, με τη γραφειοκρατία της αποχώρησης. Δεν εννοώ δα ότι άξιζαν τον κόπο τα πάντα. Δέκα πέντε χρόνια πριν, έγραφα πως δεν έχει «νόημα να συμμετέχεις σε συλλογικά όργανα, όταν εκτίθεσαι σε συνθήκες που εξαντλούν την ικανότητα επαγρύπνησης και η προσοχή σου δεν αντέχει. Αποσύρεσαι για λόγους διανοητικής και ψυχικής υγιεινής και διαύγειας. Ο κυνισμός και ο εκφυλισμός είναι τόσο εμφανείς που κινδυνεύεις να μην εξεγείρεσαι. Παραιτείσαι, γιατί έχουν διευρυνθεί πολύ τα όρια του υποφερτού. Τόσο ο κυνισμός όσο και η συστηματική του καταγγελία και αποκάλυψη ευνοούν 9
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΥΡΟΓΙΩΡΓΟΣ
μάλλον την απάθεια και την ανοχή, την ισοπέδωση, την εξοικείωση. Έτσι, σιγά-σιγά, μπροστά στα μάτια μας, τα προβλήματα γίνονται αόρατα και δυσδιάκριτα, όπως ακριβώς «τα σπαράγγια που αγαπούν να κρύβονται στην πανεπιστημιούπολη». Μετά από καιρό, διαπίστωνα ότι το μόνο που είχε συντελεστεί ήταν η αθρόα προσέλευση κατοίκων της πόλης για τα περίφημα αυτοφυή σπαράγγια. Η αφυπηρέτηση δεν είναι μόνο απολογισμός. Είναι και πρόταση. Είναι βέβαιο ότι κρατάμε σχέση με ιδέες που επίμονα προσπαθούσαμε να μοιραστούμε με άλλους. Δεν αλλάζουμε πια εύκολα άποψη. Είμαστε πιο δύσκαμπτοι. Μα εάν η αφυπηρέτηση, ως γραφειοκρατική εντολή, είναι οριστική, η σκέψη, η ενέργεια κι η δράση δεν αποσύρονται και δεν αποχωρούν. Τόσους αυτοματισμούς είχαμε υιοθετήσει. Στη θέση τους καλούμαστε να αναδείξουμε νέα ενδιαφέροντα και νέους δρόμους. Είναι αλήθεια πως σ’ αυτή την ηλικία ορισμένα πράγματα αργούν. Οι γρατσουνιές π.χ. και οι πληγές θέλουν το χρόνο τους για να επουλωθούν... Είναι ωραίο να ζει και να προγραμματίζει κανείς τη ζωή του ως συνταξιούχος. Μόνο που τις αποφάσεις του δεν έχει χρόνο να τις μεταθέτει στο απώτερο μέλλον. Τις αποφάσεις καλά είναι να τις παίρνει σήμερα γιατί όσο «γερνάμε ο χρόνος τρέχει γρηγορότερα». Πολλές από τις αποφάσεις έχουν ρίζες σε εκκρεμότητες του παρελθόντος, με αμυδρό το φως του μέλλοντος. Ήδη, πέρασα από ενδιαφέροντα τεστ. Ακριβώς, την ημέρα των γενεθλίων μου στα 65, έληγε η άδεια οδήγησης! Έπρεπε να φέρω πιστοποιητικό υγείας. Τι ρύθμιση κι αυτή! Κάποια ημέρα, υπάλληλος του μετρό στην Αθήνα, αντιλήφθηκε φαίνεται ότι είχα ξεπεράσει τα 65, και μου υπέδειξε να αγοράζω μισό εισιτήριο! Τώρα έχω το προνόμιο του μισού εισιτηρίου! Το 2011, χρειάστηκε να βγάλω άδεια παραμονής και εργασίας, ως μετανάστης σε άλλη χώρα, την Κύπρο. Η ζωή μου σε νέα τροχιά. Τελικά, είναι ωραίο να γερνάει κανείς. Αρκεί να έχει ή να επινοεί επιλογές ζωής...
Παθήματα με το Επιστημονικό Συμβούλιο Το 2008, είχα αποδεχτεί την τιμητική για μένα πρόσκληση από το Ανορθωτικό Κόμμα του Εργαζόμενου Λαού (ΑΚΕΛ) να είμαι μέλος κι αντιπρόεδρος ενός νεοσύστατου Επιστημονικού Συμβουλίου(ΕΣ) στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (ΥΠΠΟ) της Κύπρου. Η ανάδειξη του ΑΚΕΛ, με την υποστήριξη του ΔΗΚΟ, στην προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας είχε χαιρετισθεί, τότε, ως η πρώτη ιστορική νίκη της Αριστεράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 10
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ «ΑΌΡΑΤΟ ΧΈΡΙ» ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ
Το ΕΣ ήταν ενταγμένο στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με εισηγητική αρμοδιότητα σε θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής, για μια πενταετία, 20082013. Η θέση ήταν άμισθη κι αυτό μου πρόσφερε υψηλούς βαθμούς ανεξαρτησίας. Στις δημοσιεύσεις μου στον τύπο συστηματικά υπέγραφα με την ιδιότητα του «άμισθου αντιπροέδρου», γιατί πολύ συχνά γινόμουν αποδέκτης άκομψων και κακόβουλων ψιθύρων για «συμβόλαια» και παχυλές αμοιβές. Στο ΕΣ θα είχα την ευκαιρία να καταθέτω εισηγήσεις και προτάσεις για θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής, με το πρόσημο μιας «προοδευτικής ριζοσπαστικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης». Η εμπειρία μου στο ΕΣ ήταν αποκαρδιωτική. Είχα επενδύσει με ειδικό ενδιαφέρον στην υπόθεση της ασκούμενης εκπαιδευτικής πολιτικής αλλά η συμμετοχή μου σε αυτό, πολύ ενωρίς, μπήκε σε τροχιά απομάγευσης. Πολύ σύντομα, διαπίστωσα ότι το ΕΣ, με ευθύνη και των μελών που το συγκροτούσαν, αλλά και της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου, δεν ήταν σε θέση να παράγει εκπαιδευτική πολιτική. Τελικά, το Συμβούλιο αυτοκαταργήθηκε, κάποια στιγμή, όταν το 2012, παραιτήθηκαν οι πανεπιστημιακοί (Κύπριοι), με το σκεπτικό ότι «ήταν ασαφείς οι όροι εντολής και λειτουργίας». Χρειάστηκαν χρόνια για να διαπιστώσουν κάτι τέτοιο! Εν τω μεταξύ, ο πρόεδρος του ΕΣ είχε πάρει, με υπουργική απόφαση, την «προίκα» της προεδρίας του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Κύπρου. Πού να βρει διάθεση να ασχολείται με τα ευτελή θέματα διαμόρφωσης εκπαιδευτικής πολιτικής! Πριν από αυτό, ο ίδιος είχε την ευθύνη του προγράμματος της προϋπηρεσιακής κατάρτισης εκπαιδευτικών, ένα πρόγραμμα με πολύ υψηλούς προϋπολογισμούς. Ήταν γνωστή, βέβαια, η σύγκρουση που υπόβοσκε ανάμεσα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, και για το θέμα αυτό. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι, για τους Κύπριους πανεπιστημιακούς-μέλη του ΕΣ, η συμμετοχή σε αυτό δεν είχε κάποιο υλικό ή συμβολικό ενδιαφέρον, πέρα από κάποιες δυνατότητες που άνοιγαν για συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και την προοπτική απασχόλησης αποσπασμένων εκπαιδευτικών. Ούτε έδειξαν να τους ενδιαφέρει το θέμα της εκπαιδευτικής πολιτικής. Η συμμετοχή μου στις συνεδριάσεις του ΕΣ μου επιτρέπει να ισχυριστώ ότι οι πανεπιστημιακοί του ΕΣ δεν επέδειξαν το ελάχιστο ενδιαφέρον για τη συντελούμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Απόδειξη είναι ότι δεν παρήχθη κάποιο αξιόλογο κείμενο εισηγήσεων και προτάσεων. Παρά το γεγονός ότι στο ΕΣ συμμετείχαν δύο εκπρόσωποι του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και τρεις εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εκπαιδευτικών (ΟΕΛΜΕΚ, ΟΕΛΤΕΚ, ΠΟΕΔ), το έργο του ήταν ανύπαρκτο, σε μια συγκυρία που η συντελούμενη εκ11
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΥΡΟΓΙΩΡΓΟΣ
παιδευτική μεταρρύθμιση είχε αναδείξει πολλές συγχύσεις, ασάφειες και αντιθέσεις. Η υπόθεση που κάνω είναι ότι η αποδυνάμωση και η αδρανοποίηση του ΕΣ οφείλεται σε μια σειρά από λόγους. Κατ αρχάς, για τους πανεπιστημιακούς ήταν πάρεργο. Η χρόνια σύγκρουση Πανεπιστημίου- Παιδαγωγικού Ινστιτούτου αναζωπυρώθηκε αθόρυβα. Είχε αναπτυχθεί, επίσης, μια σιωπηρή σύγκρουση ανάμεσα στο ΕΣ και στην Επιτροπή Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων (ΕΔΑΠ), σε θέματα οριοθέτησης αρμοδιοτήτων. Το σημαντικότερο πρόβλημα ήταν η συγκρότησή του ίδιου του οργάνου. Η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ συγκρότησε ένα ΕΣ στο οποίο οι πανεπιστημιακοί, με την εξαίρεση του πρώτου προέδρου που παραιτήθηκε ενωρίς, ήταν αντίπαλοι προς τις ιδέες και τις αρχές μιας προοδευτικής ριζοσπαστικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης! Κάτω από αυτές τις συνθήκες, αναγκάστηκα να δημοσιεύω τακτικά τους προβληματισμούς μου στον «Πολίτη της Κυριακής», με στόχο την υπεράσπιση των διακηρυγμένων αρχών της προοδευτικής ριζοσπαστικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Με αυτόν τον τρόπο, δημιούργησα πεδίο ανοικτής δημοσιότητας με άξονα τις εξελίξεις στα εκπαιδευτικά πράγματα της Κύπρου.
Ελλάδα-Κύπρος και τα «μαθήματα» Μετά την αποχώρησή μου απ το Πανεπιστήμιο, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή μου στο ΕΣ, είχα την απροσδόκητη ευκαιρία να διδάξω, ως επισκέπτης καθηγητής, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, κατά το χειμερινό εξάμηνο του 2011-12. Δίδαξα το αντικείμενο «Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής» στο προπτυχιακό πρόγραμμα και τα Σεμινάρια: «Αξιολόγηση και ο Εκπαιδευτικός ως Διανοούμενος» και «Ο Εκπαιδευτικός ως Διανοούμενος», στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα. Έτσι, για ένα μικρό χρονικό διάστημα, πέρα από τη συμμετοχή μου στο ΕΣ, είχα την ευκαιρία της διδασκαλίας, στην οποία θα αναφερθώ πιο κάτω. Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται ορισμένα από αυτά τα κείμενα που εκθέτουν τους προβληματισμούς και τις αντιπαραθέσεις στις οποίες πήρα μέρος, με τη διπλή αυτή ιδιότητα στα «εκπαιδευτικά» της Κύπρου, χωρίς να παραμελώ αντίστοιχες «ανοικτές πληγές» της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Υπήρχε, άλλωστε, όπως διαβάζουμε, «μια συμφωνία ανάμεσα στις Επιτροπές Παιδείας της Βουλής της Κύπρου και της Βουλής της Ελλάδας, να υπάρχει κάποιος συντονισμός στις εργασίες των δυο Επιτροπών». Είναι γνωστή η παραδοσιακή ομοιοτροπία στην άσκηση της εκπαιδευτικής πολιτικής στις δύο χώρες. Όπως διευκρινίζεται στα Πρακτικά του ΕΣΥΠ 12
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ «ΑΌΡΑΤΟ ΧΈΡΙ» ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ
(2009), «Η Κύπρος είναι Ελλάδα και όχι μονάχα ως σύνθημα. Σε πολλά πράγματα είναι Ελλάδα» (Παράρτημα 3). Οι αναλύσεις, δηλαδή, που εμπεριέχονται σε αυτό το βιβλίο είναι το συνδυαστικό αποτέλεσμα της συμμετοχής μου στο ΕΣ και της διδασκαλίας μου, με την ενεργό συμμετοχή των φοιτητών και φοιτητριών μου, στη διάρκεια ενός ακαδημαϊκού χειμερινού εξαμήνου. Έχουν ως σημείο αναφοράς εκπαιδευτικές πρακτικές και αντιλήψεις στην Κύπρο και στην Ελλάδα, με επίκεντρο την υποδοχή του PISA στα εκπαιδευτικά συμφραζόμενα των δύο χωρών. Το PISA, δηλαδή, ως κοινός υπερεθνικός «επιθεωρητής» προσφέρει αυτή τη δυνατότητα για παράλληλες ή συνδυασμένες αναφορές στις δύο χώρες. Δεν πρόκειται, ωστόσο, για συγκριτική προσέγγιση. Οι μεταπτυχιακοί/ές φοιτητές/τριες και ο ίδιος, ως διδάσκων, αισθανόμαστε ιδιαίτερη ικανοποίηση από την εμπειρία να δημοσιεύουμε τις συζητήσεις που κάναμε στα σεμινάρια, έχοντας ως θέμα τον «εκπαιδευτικό διανοούμενο», σε περίοδο έντονων κοινωνικών διεργασιών. Η ιδέα ήταν απλή, αλλά αρκετά απαιτητική. Συμφωνήσαμε ότι, αντί για γραπτές εξετάσεις, θα ετοίμαζαν σε μικρές ομάδες μια γραπτή εισήγηση, σε ένα συγκεκριμένο θέμα που να εμπίπτει στο αντικείμενο του σεμιναρίου. Ένα από τα θεματικά πεδία του σεμιναρίου ήταν «Το PISA και η εκπαίδευση στην Ελλάδα και στην Κύπρο». Το θέμα αυτό αφορά στις δυο χώρες ομοιότροπα, μια και η υποδοχή και η εφαρμογή του υπαγορεύονται από τις ίδιες απαράλλακτες ιδεολογικές αρχές και οργανωτικές εντολές και υποχρεώσεις. Οι φοιτητές/τριες είχαν αναλάβει τη δέσμευση ότι θα προσπαθούσαν να δώσουν στις εργασίες τους τέτοια μορφή, ώστε με τη δική μου συνδρομή και επιμέλεια να αντέχουν στη δημοσιότητα. Για να είμαι ειλικρινής, θεώρησα ότι ήταν σπουδαία ευκαιρία για τους φοιτητές/τριες να δημοσιεύσουν ένα κείμενό τους, σε μια ειδική ολοσέλιδη στήλη εφημερίδας, με τίτλο «Με τα Μάτια των Μεταπτυχιακών Φοιτητών». Μας ενδιέφεραν, πρωτίστως, εκπαιδευτικοί-αναγνώστες. Η μεγάλη μας δυσκολία εντοπίστηκε στο γεγονός ότι κάθε Κυριακή, ήμαστε δεσμευμένοι να έχουμε δημοσιευμένο κείμενο. Αυτό έκανε τη συνεργασία μας πολύ εντατική. Το να δημοσιεύεις «πρώτη φορά» είναι μια αρκετά δύστροπη εμπειρία. Ήταν, βλέπετε, και για μένα, η «πρώτη» φορά που θα καταπιανόμουν με το συγκεκριμένο θέμα! Ήταν, βέβαια, και η επικαιρότητα του θέματος των εργασιών που δημιουργούσε πρόσθετα ζητήματα. Μη ξεχνάμε ότι η θεματική των κειμένων και η συγκεκριμένη προσέγγιση έθιγε σοβαρά ζητήματα ιδεολογικού προσανατολισμού της ασκούμενης εκπαιδευτικής πολιτικής. Κι αυτό απαιτούσε και σχετική «δημιουργική αϋπνία». Είναι αρκετά δύσκολο εγχείρημα να παίρνεις δημοσίως θέσεις, πάνω σε τρέχοντα θέμα13
170 × 240 SPINE: 13 FLAPS: 80
ΣΤΑΜΑΤΗΣΤΕ ΤΟ PISA!!! Ανοιχτή επιστολή στον Αντρέα Σλάισερ, διευθυντή του Προγράμματος PISA Το βιβλίο ήταν στο τυπογραφείο, όταν εντόπισα την ανοιχτή επιστολή στην ιστοσελίδα «Εκπαιδευτική Λέσχη»: http://www.e-lesxi.gr/#!testpisa/c1ihd, σε μετάφραση του Πέτρου Μενδώνη που γράφει (Πρόσβαση, 17.2.2015):
Το βιβλίο, πάνω στη «στιγμή», είναι μια συλλογική υπογραφή. Ισχυριζόμαστε ότι καθιερώνονται «οίκοι αξιολόγησης» και στην εκπαίδευση. Ο ΟΟΣΑ και το PISA, ακραιφνείς εκφραστές του νεοφιλελευθερισμού «είναι εδώ». Σε μια εποχή πρωτόγνωρης ανθρωπιστικής κρίσης, έρχονται να μας «πάρουν μέτρα»! Όταν η εκπαίδευση αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στοιχειώδους λειτουργίας, είναι κοινωνική αναλγησία και «παιδαγωγικός κανιβαλισμός» να ασχολούμαστε με το «τρόπαιο της Φιλανδίας». Είναι ως εάν καταβάλλουμε τη δαπάνη συμμετοχής για να μας μιλήσουν για τις επιπτώσεις των μνημονίων στην εκπαίδευση και την κατάταξη της χώρας σε μια από τις τελευταίες θέσεις. Το PISA φετιχοποιεί τις μετρήσεις, τις συγκρίσεις και τις κατατάξεις στο πλαίσιο ενός οικουμενικού ανταγωνιστικού μαραθώνιου επιδόσεων. Υποβαθμίζει τις γνώσεις σε πληροφορίες. Κατασκευάζει καταστάσεις ζωής. Είναι ένα μονοπωλιακό υπερεθνικό πρόγραμμα «παρακυβέρνησης» της εκπαίδευσης και διαμορφώνει τη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική ατζέντα της εκμετάλλευσης, της οδύνης και της ανομολόγητης βίας. ΟΟΣΑ, PISA, Danielson Group, Common Ground, McKinsey & Company, κ. α. είναι το «μακρύ χέρι» της αγοράς. Εκεί στο Υπουργείο Παιδείας, ακούει κανείς;
ISBN 978-960-564-241-9 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
0_cover_oikoi axiologisis.indd 1
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ και ΤΟ «ΑΌΡΑΤΟ ΧΈΡΙ» ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ
«Σε αυτή την επιστολή… ακαδημαϊκοί, εκπαιδευτικοί και γονείς από όλο τον κόσμο εκφράζουν έντονη ανησυχία για τις επιπτώσεις των τεστ PISA και… ζητούν την αναστολή διεξαγωγής τους. Η πρωτοβουλία …(συγκέντρωσε πολύ γρήγορα πάνω από) 2.300 υπογραφές… Η προέλευση των υπογραφών από μια ευρεία γκάμα χωρών, δείχνει ότι στις μέρες μας μερικά από τα πιο σημαντικά προβλήματα της εκπαιδευτικής πολιτικής ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα(…) Δε θα ήταν άραγε ένας καλός τρόπος προώθησης των συλλογικών μας θέσεων για την εκπαιδευτική πολιτική η συλλογική υιοθέτηση αυτού του κειμένου και η οργανωμένη συγκέντρωση υπογραφών;».
Γιώργος Μαυρογιώργος
σίες αξιολόγησης και πιστοποίησης των υποψηφίων εκπαιδευτών/τριών ΣΕΚ, του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σε συνεργασία με άλλους, Kριτική Παιδαγωγική και Eκπαιδευτική Πράξη, Gutenberg. Modalities of Administration of Schools with one-Teacher and Multigrade Classes in Greece, Case Study (Unesco), Ioannina. Σε συνεργασία με άλλους, Methods of Running One-Teacher Schools and Multi-Grade Classes in Greece: A Case Study (Unesco), Ioannina. Έχει δημοσιεύσει πάρα πολλά άρθρα.
Γιώργος Μαυρογιώργος
ΟΊΚΟΙ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ και
ΤΟ «ΑΌΡΑΤΟ ΧΈΡΙ» ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ
Η Περίπτωση του PISA (Ελλάδα-Κύπρος)
Ο Γιώργος Μαυρογιώργος γεννήθηκε στο Βοτονόσι-Μετσόβου το 1944. Φοίτησε στο Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς (1964). Το 1964, έτος ίδρυσης της Φιλοσοφικής Σχολής Ιωαννίνων ήταν πρωτοετής φοιτητής. Από το 1964 μέχρι το 2010, για 46 χρόνια, ήταν στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με τις ιδιότητες του φοιτητή, βοηθού, επιμελητή, λέκτορα και τις άλλες βαθμίδες, μέχρι τη βαθμίδα του Καθηγητή (1992). Το διάστημα 1978-1980 έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Σκωτία. Εκτός από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, δίδαξε στο ΕΚΠΑ (Παιδαγωγικά Τμήματα), τη ΣΕΛΕΤΕ/ΑΣΠΑΙΤΕ, το ΕΑΠ και το Τμήμα ΕΠΑ του Πανεπιστημίου Κύπρου (2011). Του έχει απονεμηθεί ο τίτλος του ομότιμου καθηγητή και δεν ξέρει τι να τον κάνει! Υπήρξε άμισθος αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου (2008-2013). Υπήρξε για πολλά χρόνια τακτικός συνεργάτης του Περιοδικού «Σύγχρονη Εκπαίδευση». Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην «Πολιτική Kοινωνιολογία της Εκπαίδευσης» (Εκπαιδευτική Πολιτική, Εκπαίδευση και Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών, Αξιολόγηση, ΤΠΕ και Εκπαίδευση, κ. α.). Έχει δημοσιεύσει τα βιβλία: Εκπαιδευτικοί και Διδασκαλία, Σύγχρονη Εκπαίδευση. Εκπαιδευτικοί και Αξιολόγηση, Σύγχρονη Εκπαίδευση. Εκπαιδευτική Πολιτική και Στρατηγικές Νομιμοποίησης, Τυπογραφείο Πανεπιστημίου Iωαννίνων. Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών και Επιμορφωτική Πολιτική, Τυπογραφείο Πανεπιστημίου Iωαννίνων. Τα παραπάνω έχουν εξαντληθεί. Διαδικα-
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ο σ ε λ ότ ο ς
2/27/2015 4:30:08 PM