ΤΙΤΛΟΣ Σπασμένες ζωές Τόμος πρώτος ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ Παντελής Αθανασίου Σ Έ ΙΡΑ Έλληνική λογοτεχνία [1358] 1222/32
COPYRIGHT© 2022 Παντελής Αθανασίου ΠΡ ΩΤΗ Έ ΚΔΟΣΗ Αθήνα, Δεκέμβριος 2022 ISBN 978-618-205-369-0 ΚΈΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΈΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.
ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ
Ανατομία μιας νύχτας, 2004, Διηγήματα, University Studio Press
Υπηρεσία Αγγέλων, 2006, Μυθιστόρημα, University Studio Press Ανατομία μιας νύχτας, Β΄ έκδοση, 2008, University Studio Press
Πλανήτης Βέρνα, 2008, Διηγήματα, University Studio Press Σφραγισμένα χείλη, Μυθιστόρημα, 2011, University Studio Press Υπηρεσία Αγγέλων, Β΄ έκδοση, 2013, Μυθιστόρημα, University Studio Press
Στο ρόδο μου το χαμογελαστό, τον γιο μου Δημήτρη, που εδώ και χρόνια ήρθε σαν τρυφερό λουλούδι να ομορφύνει τη ζωή μας
Σημείωμα του συγγραφέα
ο βιβλίο βασίζεται σε γεγονότα και προσωπικές μαρτυρίες. Τα πρόσωπα του μυθιστορήματος, μολονότι ορισμένα από αυτά στηρίζονται σε υπαρκτούς χαρακτήρες, είναι επινοημένα. Άλλα έχουν μείνει αναλλοίωτα, και άλλα αλλάχτηκαν για διάφορους λόγους. Για τα ιστορικά γεγονότα χρησιμοποίησα τα συλλογικά έργα Αλβανία (Εκδόσεις Όραμα), Ελλάδα και Αλβανία (Εκδόσεις Σιδέρης), Η ελληνική μειονότητα της Αλβανίας (Εκδόσεις Κριτική) και τα αρχεία της εφημερίδας Το Βήμα στο συλλογικό έργο Το Βήμα 90 χρόνια (Εκδόσεις Αλφειός).
Ορισμένες λέξεις και φράσεις που περιγράφουν τις φυλακές του Μπουρέλι αφορμώνται από το βιβλίο του Κώστα Βαλκάνου Από τα χέρια των ελευθερωτών στα νύχια της Αλβανικής Αστυνομίας. Ένα μεγάλο «ευχαριστώ» οφείλω στην Άλμα Μάρκου της Πρεσβείας των Τιράνων και στον Νίκο Κοτροκόη του Προξενείου Αργυρόκαστρου για την προθυμία τους να με τροφοδοτήσουν με στοιχεία αναφορικά με το θρήσκευμα, τα μεταφορικά
ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΖΩΕΣ 9
μολογήσεις του από τη ζωή στο Ελμπασάν. Πάνω σε αυτές πάτησα και κράτησα λίγο από το χρώμα και τη μυρουδιά των λέξεων που μοιράστηκε μαζί μου. Βέβαια είναι ελάχιστες οι λέξεις που χρησιμοποιούνται, κι αυτές ερμηνεύονται μέσα στο κείμενο για να είναι ευκολοδιάβαστο, καθώς στο βιβλίο δεν χρησιμοποιείται η κερκυραϊκή διάλεκτος. Κι αυτό γιατί δεν θα μπορούσε να διαβαστεί από μεγάλο αναγνωστικό κοινό – από μη Κερκυραίους.
Περιεχόμενα
ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Η θάλασσα μες στη βάρκα
Το εμπορικάκι της Σοζέ
Τρίτη, 19 Απριλίου 1955 Τα παιδιά των δρόμων
Μάθημα πρώτον, 28 Απριλίου, ημέρα Τετάρτη
Τρίτη, 6 Μαΐου 1955 Εζέλ Βότσο 26 Ιανουαρίου 1956 23 Μαΐου 1956
Αλί Μπινάκ, ένας καλός νοικοκύρης Μια βόλτα με τον έρωτα 23 Νοεμβρίου 1957 Ο νόστος των αγαπημένων Η απόφαση της φυγής ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Και ποιος δεν φοβείται τα παιδιά
Οι παλιές πληγές της Σελφιτζέ
Η κηδεία, Τσέπε Ελμπασανίου 1961
Μια συμφορά μόνη της κακό το ’χει να ’ρθει Η μοναδική επιθυμία του Άρη, 3 Σεπτεμβρίου 1961
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Δεκαεννιά Σεπτεμβρίου 1961: Αφήνοντας το Ελμπασάν Στον σταθμό του Αργυρόκαστρου
26 Μαρτίου 1962…
Υλικό ονείρων
Ο κλασικατόρος Το τουτουνάδικο
29 Οκτωβρίου 1962
Όταν ένας άλλος έρωτας ανθεί
Δάσος του Αρκουδήλα, Δεκέμβρης 1962
Συμφορά μας!
Μαρτυρία του Μιχάλη Κουρή
Αν είναι της μοίρας σου γραφτό…
Η εκλογή της Ζωής, άνοιξη του ’63
Τον λόγο έχουν τα προξενιά
Το χρώμα των συνόρων: Βατοχώρι, 1964
Πίσω στο σπίτι ΤΟΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ
Λευκίμμη, καλοκαίρι 1964
Τρεις εβδομάδες μετά, όταν ο έρωτας δένει
Ο γάμος της Ζωής εν έτει 1964
Μπροστά οι κόρες και πίσω οι μάνες
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Γενάρης 1965, ταξίδι στην Αθήνα
Το εξιτήριο της Μαργαρίτας Στο δρόμο προς Κέρκυρα, εν έτει 1965
Απρίλιος 1965: Σαν θέλει η νύμφη κι ο γαμπρός Η κηδεία, Ερεικούσα, 1981 13 Αυγούστου 1982… 12 Δεκεμβρίου 1982: Η ντιζέζ Η ανταλλαγή Η φραντζέζικη νόσος του Πέτρου, τέσσερα χρόνια μετά
Τα όνειρα δέλουν – 6 Μαΐου 1990
Στον δρόμο προς το Ελμπασάν – Τριάντα χρόνια μετά
Στα ίχνη του Ιλλύρ - Την άλλη μέρα
Προς μυροπωλείο στη κεντρική αγορά – Πάμε για την
επόμενη
Ελμπασάν, χειμώνας του 1991 – Πατέρας και γιος
Η μεγάλη χίμαιρα
ΜΕΡΟΣ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Η θάλασσα μες στη βάρκα
Οικογένεια. Ο καθένας μας έχει μία οικογένεια. Κι αυτή ήταν η δική μου οικογένεια. Θα είμαστε όλοι τόσο ευτυχισμένοι απόψε. Είναι τα γενέθλια της μητέρας μου, της Μαργαρίτας. Τ’ αδέλφια μου, Άλκης, Πέτρος και Ζωή. Είμαι ο Άρης Μαυροσπάθης και θα περνούσα αυτή τη βραδιά με την οικογένειά μου αν δεν συνέβαινε ό,τι συνέβη εκείνη τη μέρα. Άστραφτε εκείνη τη μέρα, δεκαεννιά Αυγούστου του 1953, το αλάτι σαν χιόνι στις αλυκές της Λευκίμμης, κωμόπολης της νότιας Κέρκυρας, αντιπαλεύοντας τον ήλιο, που εκτόξευε την κάψη του αδιάφορος για τον τόπο και τον κάματο των ανθρώπων, που φάνταζαν να αιωρούνται καθώς η λάβρα έκανε τον αέρα να κοχλάζει και στρέβλωνε τις θωριές τους. Νωρίς το απομεσήμερο η ζεστή μέρα σκοτείνιασε κι ο ουρανός άρχισε να μουγκρίζει και να βροντάει. Πλάγιασε η μάνα στο στρώμα με τη Ζωή κι εγώ με τον Άλκη. Ο πατέρας μου, ο Γεράσιμος, καταπιανόταν με όλες τις δουλειές. Καλλιεργούσε δημητριακά στα ολίγα κτήματα στην περιοχή Αργυράδες· είχε καμιά δεκαριά ρίζες ελιές και χαρουπιές κι ένα μικρό αμπέλι. Απ’ τον Οκτώβρη ίσαμε τον Φλεβάρη είχε το μάζωμα της ελιάς. Απ’ τον Φλεβάρη ίσαμε τον Μάρτη, τα ξεβοτανίσματα. Μάρτιο καταπιανό -
ράμα εποχής, δεκαετία του 1950. Μυθοπλασία και πραγματικότητα συνυπάρχουν στο μωσαϊκό που συνθέτει την ιστορία του Άρη Μαυροσπάθη από το 1953 έως το 2016. Μία ιστορία που εξελίσσεται στην Αλβανία και την Ελλάδα, για έναν περίπου αιώνα. Όλα ξεκινούν στη Λευκίμμη της Κέρκυρας, όταν ο δεκαεξάχρονος Άρης με τον αδελφό του ναυαγούν με μια βάρκα στους Αγίους Σαράντα, συλλαμβάνονται για παράνομη είσοδο στην Αλβανία και εγκλωβίζονται στα Τίρανα, καθώς τους απαγορεύεται η έξοδος. Πάνω στις πληγές μιας Αλβανίας που αιμορραγεί από το καθεστώς του Ενβέρ Χότζα, το μυθιστόρημα παρακολουθεί τη ζωή του Άρη Μαυροσπάθη στα Τίρανα και στο Ελμπασάν, με φόντο την άγνωστη στο πλατύ κοινό ιστορία των δύο πόλεων, και όχι μόνο. Μια ολόκληρη εποχή αναπαριστάνεται ρεαλιστικά, χωρίς προκατάληψη, παράλληλα με την περιπέτεια, τη δράση, τον έρωτα, τις τραγικές καταστάσεις μιας οικογένειας που τα κλειστά σύνορα την αναγκάζουν να παλινδρομεί μεταξύ δύο κρατών. Στις σελίδες του βιβλίου ιχνογραφείται ο φόβος, η μισαλλοδοξία και ο εθνικισμός που ενσπείρει ο Χότζα και ο Αλία· η καθημερινή
