140 × 210 SPINE: 19 FLAPS: 90
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΤΣΙΚΑΝΔΑΡΑΚΗΣ
Σ
Τζατζόκαρος
την πολυπλοκότητα της ζωής, καθένας μας χαράζει τον δικό του δρόμο, καθώς είμαστε όλοι συντελεστές της Ιστορίας και παίζουμε τους ρόλους μας. Κινούμαστε ή αποτυγχάνουμε να κινηθούμε σύμφωνα με τα ρεύματά της και όλοι αφήνουμε το στίγμα μας, θετικό ή αρνητικό. Και θα είναι θετικό, αρκεί να χρησιμοποιούμε σωστά τα εφόδια που υπάρχουν στη φαρέτρα μας και αν σκεφτόμαστε πολυδιάστατα, πέρα από απλοϊκές συνταγές και εύκολες απαντήσεις. Διότι ο άνθρωπος είναι προσαρμοστικός, πολυμήχανος, δημιουργός και μπορεί να δίνει λύσεις. Έχει την υποχρέωση να παραδώσει σε καλύτερη κατάσταση ό,τι του δόθηκε. Γιατί όλα είναι δανεικά κι εμείς οι διαχειριστές, για λίγο, για τόσο δα. Άσχετα αν έχουμε την ψευδαίσθηση στον κόσμο της σχετικότητας όπου πορευόμαστε, ότι ο χρόνος είναι απεριόριστος. … Και όταν, εκείνες τις στιγμές, τα ελάχιστα δευτερόλεπτα της μετάβασης, της επιστροφής από την ύπαρξη στην ανυπαρξία, μέσα σε ομιχλώδες τοπίο, θα περνάνε φευγαλέα από το μυαλό και τα μάτια, όπως σε ταινία κινηματογραφική, όλα όσα ζήσαμε, όσα φανταστήκαμε και ό,τι ονειρευτήκαμε, όλα μπερδεμένα, ένα κουβάρι όνειρα και ζωή μαζί, άντε να βγάλεις άκρη πού είναι η αλήθεια και πού το ψέμα…
ISBN 978-960-564-515-1 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
0_cover_tzatzokaros.indd 1
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ο σ ε λ ότ ο ς
Ο Ανδρέας Κατσικανδαράκης γεννήθηκε το 1954 στα Χανιά. Πήγε στο 2ο Γυμνάσιο Αρρένων Χανίων και στο 8ο Γυμνάσιο Γλυφάδας στην Αθήνα. Μετά τη μεταπολίτευση, άρχισε τη δημοσιογραφική του πορεία σε εφημερίδες των Χανίων (Εθνική Φωνή, Χανιώτικα Νέα, Χανιώτικη Ελευθεροτυπία), και ως ανταποκριτής σε αθηναϊκές εφημερίδες. Κορυφαία στιγμή, η μία από τις τρεις συνεντεύξεις (1976, 1977, 1979) που του είχε παραχωρήσει ο Μίκης Θεοδωράκης, με τις περιβόητες δηλώσεις: «Από την άνοιξη της Πράγας ξεκίνησε ο Ευρωσοσιαλισμός», οι οποίες αναδημοσιεύτηκαν και έκαναν τον γύρο του κόσμου από τις μεγαλύτερες εφημερίδες, όπως: Lideration, Mont, Spiegel, Repubblica, Guardian, και Times. Παράλληλα, ασχολήθηκε με την τέχνη του κοσμήματος, χαράσσοντας τη δική του ξεχωριστή πορεία, δημιουργώντας χρυσά κοσμήματα εμπνευσμένα από αρχαϊκά αριστουργήματα. Ενώ, συχνά πυκνά αρθρογραφεί. Πορεύτηκε, με την προσωπικότητά του βαθιά επηρεασμένη από το βιβλίο, τη μουσική, το θέατρο, τις καλές τέχνες, δηλαδή την κουλτούρα. Και πορεύεται ακόμα στις ταραγμένες εποχές μας, με λόγο και στοχασμό.
6/1/2017 11:27:05 AM
Τιτλος Συγγραφέας Σειρα Επιmελεια - Διορθωση Εξωφυλλο Layout - Design Copyright© 2017 Πρώτη Εκδοση
Τζατζόκαρος Ανδρέας Κατσικανδαράκης Λογοτεχνία [1358]0617/07 Όλγα Παλαμήδη Πέτρος Κατσικανδαράκης Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Ανδρέας Κατσικανδαράκης Αθήνα, Ιούνιος 2017
ISBN 978-960-564-515-1
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα. Ο συγγραφέας φέρει την αποκλειστική ευθύνη για τις γνώμες και περιγραφές που διατυπώνονται σε αυτό το βιβλίο. Οι εκδόσεις “Οσελότος” δεν φέρουν αρμοδιότητα για την επιβεβαίωση ή την άρνηση του περιεχομένου ούτε παρέχουν εγγύηση για την αλήθεια των δηλώσεων του συγγραφέα. Εναπόκειται στον αναγνώστη να κρίνει ανεξάρτητα για το αν γίνεται δέκτης ψευδών δηλώσεων ή όχι. Οι εκδόσεις “Οσελότος” δεν φέρουν καμία ευθύνη προς οποιοδήποτε πρόσωπο ή οντότητα θίγεται ή υφίσταται απώλεια ή ζημία προερχόμενη από τις πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν βιβλίο ή τη χρήση αυτών ή την πίστη σε αυτές.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:
Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
0_soma_tzatzokaros.indd 2
6/1/2017 11:28:22 AM
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΤΣΙΚΑΝΔΑΡΑΚΗΣ
Τζατζόκαρος
0_soma_tzatzokaros.indd 3
6/1/2017 11:28:22 AM
0_soma_tzatzokaros.indd 4
6/1/2017 11:28:22 AM
Σε όλους εκείνους που σε κάποια στροφή στο διάβα της ζωής τους, βρέθηκαν με τσακισμένα φτερά στην έρημο, γεμάτοι πόνο και απόγνωση. Ανάμεσα σε κάκτους, αγκάθια και ξερή λάβα, ανεμοδαρμένοι από τυφώνες και θύελλες, λύγισαν, μα δεν παραιτήθηκαν. Έσφιξαν τα δόντια και βρήκαν το κουράγιο να προχωρήσουν βαθιά στην άνυδρη ερημιά τους. Ώσπου, άρχισαν ν’ ανακαλύπτουν μικρές οάσεις και φλέβες νερού κάτω από την άμμο. Ενώ, αργότερα συνάντησαν το ριζικό τους. Κατόπιν, με μπούσουλα τα βιώματα, πήραν το πινέλο της σκέψης, την παλέτα της φαντασίας, και μετέτρεψαν τον γκρίζο καμβά σε πίνακα μ’ έντονα χρώματα και χαρούμενα συναισθήματα…
0_soma_tzatzokaros.indd 5
6/1/2017 11:28:22 AM
0_soma_tzatzokaros.indd 6
6/1/2017 11:28:22 AM
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Ή
ταν δεν ήταν τριών χρονών, χειμώνας καιρός, δεν μπορούσε να βγει έξω να παίξει λόγω βροχής και αναστάτωνε το σπίτι με τη ζωντάνια, μα και τις αταξίες του. Ο πατέρας του, όταν διάβαζε εφημερίδα, δεν ήθελε να τον ενοχλούν· φώναζε κάθε τόσο: «“Φτερωτέ”», έτσι τον έλεγε χαϊδευτικά, «κάτσε ήσυχος γιατί θα σε δείρω καλά καλά», πράγμα που φυσικά ποτέ δεν έκανε. Μία, δύο, τρεις φορές, επαναλαμβανόταν η ίδια φράση, «κάτσε καλά γιατί θα…» Ώσπου, μια μέρα, μην αντέχοντας ο μικρός ν’ ακούει το ίδιο μοτίβο, στάθηκε μπροστά του, έβαλε τα χέρια στη μέση και του είπε: «Ξέρεις κάτι, μπαμπά, να κάτσω να με δείρεις καλά καλά, να ησυχάσω κι εγώ, να ηρεμήσεις κι εσύ!» Ο Ερμής, ένα χαρισματικό, γελαστό πλάσμα, το τρίτο κατά σειρά παιδί της οικογένειας, είχε γίνει σημείο αναφοράς και «παιχνίδι» για τα μεγαλύτερα αδερφάκια του, μα και όλης της γειτονιάς. Υπερκινητικό, παιχνιδιάρικο, παπαγάλιζε χαριτωμένα ό,τι λέξεις άκουγε και είχε έντονη περιέργεια να μαθαίνει τα πάντα. Πανέξυπνο και ετοιμόλογο, κέρδιζε τον θαυμασμό όλων. Τα καλοκαίρια, τον πήγαιναν συνήθως στην Κίσσαμο και στα χωριά Λουσακιές και Καλάθενες –τόποι καταγωγής των γονιών του–, προκειμένου να περάσει με τους παππούδες και τις γιαγιάδες. Ο παππούς και η γιαγιά από τη μάνα του, ζούσαν στις Λουσακιές. Όνομα που παραΤΖΑΤΖΟΚΑΡΟΣ
0_soma_tzatzokaros.indd 7
7
6/1/2017 11:28:22 AM
πέμπει σε λούσο, ταιριαστό, όμορφο, με κατοίκους γλεντζέδες, χαροκόπους, μερακλήδες, που τον επισκέπτη τον καλωσορίζουν κερνώντας τσικουδιά, στο ποτέ ξέχειλο τσικουδοπότηρο. Κι αυτό, για να επαναληφθεί το κέρασμα. Ένας διαφορετικός κόσμος φάνταζε στα μάτια του μικρού Ερμή. Τα λιόφυτα, οι μυγδαλιές, τα φορτωμένα από τσαμπιά σταφύλια, μα κυρίως η απιδιά που ήταν στην πίσω αυλή του σπιτιού, μάγευαν το μυαλουδάκι και την ψυχούλα του. Ο παππούς είχε ένα γαϊδαράκι που τον κάθιζε στα καπούλια και πήγαιναν βόλτα, από τη Ρίζα, στο Βρυσάλι, μέχρι τα Πετροκέφαλα και τα Μπουφιανά, όπου ήταν οι ελιές και τ’ αμπέλια, ξετρελαίνοντας τον μικρό. Όταν γύριζαν στο σπίτι, έτρεχε, έπαιρνε λίγο σανό και τον τάιζε, λέγοντάς του: «Κάνε μαμ, Νταντή», έτσι τον είχε βαφτίσει, «κάνε μαμ». Χάζευε με τις ώρες τις κοτούλες στο κοτέτσι και εντυπωσιαζόταν όταν γεννούσαν αυγά. Του άρεσε πολύ το γάλα και κάθε πρωί έφερναν την κατσίκα από το διπλανό χωράφι, που την άρμεγαν και το έπινε αχνιστό, φρεσκότατο. Τόσες φορές είχε επαναληφθεί το άρμεγμα, που η κατσίκα, συνηθισμένη πια, ερχόταν μόνη της από τα χαράματα, έσπρωχνε την ανασφάλιστη πόρτα, πήγαινε στο κρεβάτι του Ερμή και βέλαζε για να την αρμέξουν! Έκανε όμως και σκανταλιές. Στο καφενεδάκι του χωριού, που λειτουργούσε και σαν μικρό μπακάλικο, είχε δει τη γιαγιά να πηγαίνει του καφετζή αυγά και να της δίνει ρύζι ή μακαρόνια. Κάθε τόσο, έπαιρνε από το κοτέτσι δύο ή τρία αυγά, κρυφά από τη γιαγιά, και τα αντάλλασσε μ’ ένα λουκούμι, ή μ’ ένα υποβρύχιο (γλυκό βανίλια) μέσα σε ποτήρι με νερό. 8
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΤΣΙΚΑΝΔΑΡΑΚΗΣ
0_soma_tzatzokaros.indd 8
6/1/2017 11:28:23 AM
Όλη μέρα, έτρεχε στα χωράφια, κυνηγούσε πεταλούδες κι αφού δεν μπορούσε να τις πιάσει, σκαρφάλωνε στα δέντρα κι έπιανε τα τζιτζίκια! Έκανε αυτοσχέδια τσουλήθρα στο κατηφορικό μονοπάτι, στου «φυσαέρα» τη βρύση και, παρ’ όλο που γέμιζε χώματα, το φχαριστιότανε. Όχι όμως και η γιαγιά του, που όταν γύριζε στο σπίτι και τον έβλεπε μέσα στη σκόνη και στις ακαθαρσίες από το κοτέτσι και τον στάβλο, με τα σανδάλια βουτηγμένα στις κουτσουλιές και στις βερβελίθρες, τον έβαζε στο δώμα, όπου ήταν η γούρνα και η βρύση, να τον «ξεβρομίσει», όπως έλεγε. Μανιακή με την καθαριότητα η ηλικιωμένη Σμυρνιά, είχε δική της μέθοδο καθαρισμού, την ελαφρόπετρα! Που την έτριβε στα πόδια του μικρού, ειδικά στους αστραγάλους, για να γίνουνε λαμπίκος. Βογκούσε από τους πόνους το δύστυχο παιδί. «Γιαγιά, πονάω», διαμαρτυρόταν κλαψουρίζοντας. Το λυπόταν ο παππούς και παρενέβαινε: «Ελένη, θα ξεβαφτίσεις θέλει το κοπέλι». «Εσύ τη δουλειά σου, μα πράμα δεν παθαίνει, δεν το θωρείς πως είναι αντράκι;» Στις Καλάθενες, χωριό ανάμεσα στην Πολυρρήνια και στο Σηρικάρι, επί Ενετοκρατίας οι πλούσιοι Ενετοί και οι ευγενείς είχαν επιλέξει να χτίζουν επαύλεις. Με την περίφημη Ροτόντα να ξεχωρίζει, ακόμα και σήμερα μετά τόσους αιώνες, αν και μισογκρεμισμένη, προκαλώντας τον θαυμασμό για την «τέχνη του ωραίου» και την υψηλή αρχιτεκτονική της. Εκεί, ζούσαν οι άλλοι παππούδες, από την πλευρά του πατέρα του, κι ο Ερμής, για να μην παραπονιούνται, περνούσε μερικές μέρες μαζί τους. Ο παππούς, που στα νιάτα του είχε πάει μετανάστης στην Αμερική, δούλεψε σκληρά στα λατομεία για είκοσι ΤΖΑΤΖΟΚΑΡΟΣ
0_soma_tzatzokaros.indd 9
9
6/1/2017 11:28:23 AM
140 × 210 SPINE: 19 FLAPS: 90
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΤΣΙΚΑΝΔΑΡΑΚΗΣ
Σ
Τζατζόκαρος
την πολυπλοκότητα της ζωής, καθένας μας χαράζει τον δικό του δρόμο, καθώς είμαστε όλοι συντελεστές της Ιστορίας και παίζουμε τους ρόλους μας. Κινούμαστε ή αποτυγχάνουμε να κινηθούμε σύμφωνα με τα ρεύματά της και όλοι αφήνουμε το στίγμα μας, θετικό ή αρνητικό. Και θα είναι θετικό, αρκεί να χρησιμοποιούμε σωστά τα εφόδια που υπάρχουν στη φαρέτρα μας και αν σκεφτόμαστε πολυδιάστατα, πέρα από απλοϊκές συνταγές και εύκολες απαντήσεις. Διότι ο άνθρωπος είναι προσαρμοστικός, πολυμήχανος, δημιουργός και μπορεί να δίνει λύσεις. Έχει την υποχρέωση να παραδώσει σε καλύτερη κατάσταση ό,τι του δόθηκε. Γιατί όλα είναι δανεικά κι εμείς οι διαχειριστές, για λίγο, για τόσο δα. Άσχετα αν έχουμε την ψευδαίσθηση στον κόσμο της σχετικότητας όπου πορευόμαστε, ότι ο χρόνος είναι απεριόριστος. … Και όταν, εκείνες τις στιγμές, τα ελάχιστα δευτερόλεπτα της μετάβασης, της επιστροφής από την ύπαρξη στην ανυπαρξία, μέσα σε ομιχλώδες τοπίο, θα περνάνε φευγαλέα από το μυαλό και τα μάτια, όπως σε ταινία κινηματογραφική, όλα όσα ζήσαμε, όσα φανταστήκαμε και ό,τι ονειρευτήκαμε, όλα μπερδεμένα, ένα κουβάρι όνειρα και ζωή μαζί, άντε να βγάλεις άκρη πού είναι η αλήθεια και πού το ψέμα…
ISBN 978-960-564-515-1 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr
0_cover_tzatzokaros.indd 1
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ο σ ε λ ότ ο ς
Ο Ανδρέας Κατσικανδαράκης γεννήθηκε το 1954 στα Χανιά. Πήγε στο 2ο Γυμνάσιο Αρρένων Χανίων και στο 8ο Γυμνάσιο Γλυφάδας στην Αθήνα. Μετά τη μεταπολίτευση, άρχισε τη δημοσιογραφική του πορεία σε εφημερίδες των Χανίων (Εθνική Φωνή, Χανιώτικα Νέα, Χανιώτικη Ελευθεροτυπία), και ως ανταποκριτής σε αθηναϊκές εφημερίδες. Κορυφαία στιγμή, η μία από τις τρεις συνεντεύξεις (1976, 1977, 1979) που του είχε παραχωρήσει ο Μίκης Θεοδωράκης, με τις περιβόητες δηλώσεις: «Από την άνοιξη της Πράγας ξεκίνησε ο Ευρωσοσιαλισμός», οι οποίες αναδημοσιεύτηκαν και έκαναν τον γύρο του κόσμου από τις μεγαλύτερες εφημερίδες, όπως: Lideration, Mont, Spiegel, Repubblica, Guardian, και Times. Παράλληλα, ασχολήθηκε με την τέχνη του κοσμήματος, χαράσσοντας τη δική του ξεχωριστή πορεία, δημιουργώντας χρυσά κοσμήματα εμπνευσμένα από αρχαϊκά αριστουργήματα. Ενώ, συχνά πυκνά αρθρογραφεί. Πορεύτηκε, με την προσωπικότητά του βαθιά επηρεασμένη από το βιβλίο, τη μουσική, το θέατρο, τις καλές τέχνες, δηλαδή την κουλτούρα. Και πορεύεται ακόμα στις ταραγμένες εποχές μας, με λόγο και στοχασμό.
6/1/2017 11:27:05 AM