Odkryjmalopolske.pl - Czerwiec 2013

N R 3 C ZE RWI E C 2 0 1 3

C H L E B Ż A R N O WY Z Ł O M N E J

" ODK R Y W A M Y M A ŁOP OL S K Ę " Z N A M Y W Y N I K I N A S Z E G O K O N K UR S U! WAD OWI C E TATRY N AWOJ OWA G . J ARM ARK Wrota Zes pół d wors ki Ś WI Ę TO J AŃ S KI B a z y l i ka ofi arowan i a N M P C h ału bi ń s ki eg o proch own i a

S P I S T RE Ś C I : 3

Zdjecie Miesiąca: Lajkonik Fot. Łukasz Kurbiel

"Odkrywamy Małopolskę" ­ wyniki naszego konkursu

10 Chleb żarnowy z Łomnej ­ poznaj smak prawdziwego chleba 11

Bazylika w Wadowicach ­ kościół Jana Pawała II

13

Wrota Chałubińskiego ­ mało znany zakątek Tatr

14 Nawojowa Góra ­ zespół dworski "Prochownia" 16

Jarmak Świętojański w Krakowie

Redkacja Odkryjmalopolske.pl tel. 51 2 003 235 e-mail: odkryjmalopolske@gmail.com

2

K o n k u rs f o t o g ra f i c z n y " O d k ry w a m y M a ł o p o l s k ę" n a g ro d z o n e z d j ęc i a

I m i e j s ce M arek B ed n arz: B ezl u d n a wys pa "Zdjęcie powstało w Brzeszczach na obszarze Natura 2000. Wyspa znajduje się na Stawie Potykowskim.

Mglistym rankiem podążałem z aparatem wzdłuż stawów wyczekując na wschód słońca. Mgła tego poranka była kapryśna. Pojawiała się i znikała. Czasem obfita a czasem delikatnie otulała krajobraz. „Bezludna wyspa” powstała gdy mgła całkowicie wypełniła kadr, pozostawiając tylko widoczne kontury. Zdjęcie wykonane pod słońce nadało fotografii odpowiedniej tonacji."

3

I I m i e j s ce P aweł M al arczyk: O Ś wi ci e "Zdjęcie powstało w Pieninach. To widok z Trzech Koron o wschodzie słońca.

Nocna wędrówka na szczyt była męcząca, ale o świcie piękny widok zrekompensował wszystkie trudności na szlaku. Zdjęcie wykonane w październiku 201 2 roku."

4

I I I m i e j s ce S ławom i r Krawczyk: Koś ci ół M ari acki w od bi ci u "Okoliczności powstania zdjęcia? Hmm...wybrałem się w marcu po kawę, na ulicę Karmelicką, a że pierwszy raz od dłuższego czasu była ładna pogoda, to wziąłem ze sobą aparat. Na zdjęcie tego typu polowałem już od dłuższego czasu, a z racji tego, iż było względnie ciepło i stopniało trochę śniegu, na Rynku powstała spora kałuża.

Potem wystarczyło odczekać, aż tłumy ludzi i stada gołębi przejdą, każde w swoją stronę i przestaną mącić wodę. :) W końcu, po paru minutach i eksperymentach z różnymi kadrami, udało mi się uchwycić to, o co mi chodziło."

5

Wyróżnienie w kategori "Za górami za lasami - małopolska przyroda" Anna Chodacka: Małopolska Owca "Zdjęcie zostało wykonane w miejscowości Dębno, na jednej z tamtejszych łąk. Podczas spaceru z chłopakiem i jego dwójką jamników, zauważyłam pasące się w pobliżu owce i krowy. Postanowiłam uwiecznić na fotografiach to, co moje oczy widziały w tych na pozór nieciekawych, hodowlanych zwierzętach.

Owca na zdjęciu była niesamowicie towarzyska, bardzo sympatyczna i z chęcią pozowała. Jak widać, czasem wystarczy mała przechadzka do lasu lub na łąkę, aby móc poznać, czym jest prawdziwe piękno małopolskiej wsi i otaczającego ją środowiska przyrodniczego."

Wyróżnienie w kategorii "Krakowiacy i górale małopolanie na zdjęciach" Iwetta Gintowt-Paprocka: Odchodzimy w przeszłość "W fotografii najważniejszy jest dla mnie w. Uwieczniam też wiejską architekturę, mam cały cykl poświęcony pięknym niebieskim chatom małopolskim.Mieszkam we wsi Czułów pod Krakowem.Często chodzę w pola, żeby fotografować pejzaże mojej okolicy.Pewnego dnia w kwietniu tego roku spotkałam pracującą na polu parę sąsiadów.Mieli początkowo opory aby być fotografowanie w nieodświętnych strojach.Opowiedzieli mi o tym, że jest to ich ostatnia praca w polu, że będa musieli sprzedać swojego 20-letniego konia.Od tej pory pole będzie obrabiać zięć ciągnikiem.Bardzo mnie zainspirowała ta opowieść i mam nadzieję, że udało mi się ten nostalgiczny moment."

Wyróżnienie w kategorii "W grodzie Kraka i nie tylko - małopolskie miasta i miasteczka" Michał Komuda: Ponad Ochotnicą

6

"Zdjęcie zrobiłem "Zdjęcie zrobiłempodczas podczas wakacji, wakacji, które które spędziłem wwOchotnicy spędziłem OchotnicyDolnej Dolnej w Gorcach. w Gorcach.

Zaobserwowałem, żeżewcześnie Zaobserwowałem, wcześnie rano rano wstające słońce w fascynujacy wstające słońce w fascynujacy sposób rozlewa sposób promienie po całej dolinie rozlewa promienie Ochotnicy. po całej Postanowiłem dolinie się przełamać i Postanowiłem Ochotnicy. wstać wcześniejsię od przełamać innych i wejść i na wzniesienie wstać wcześniej ponad od innych osiedlem i wejść Gorcowe. na Wykonałem cykl wzniesienie ponad zdjęćosiedlem i chyba było Gorcowe. warto!"

Wykonałem cykl zdjęć i chyba było warto!"

I miejsce nagroda publiczności Izabela Smalec: Beskid Sądecki- majówka 201 3 "Zdjęcie powstało na początku maja tego roku podczas biwaku drużyny harcerskiej z Rzeszowa ( 9. Rzeszowska Drużyna Harcerska).

A dokładnie rano, zaraz po przebudzeniu w schronisku - Kordowiec."

7

II miejsce nagroda publiczności Daniel Urbaniak: Moje miasto Nowy Targ "Zdjęcie powstało w moim ukochanym mieście w Nowym Targu, na przełomie lutego i marca.

Pierwszy w tym roku słoneczny dzień a na dodatek Tatry były na wyciągnięcie reki, więc spakowałem plecak i ruszyłem w Gorce. Zdjęcie zrobiłem na początku niebieskiego szlaku na Turbacz, na wysokości starego szpitala."

8

III miejce nagroda publiczności Dominika Wójcik: W drodze na Turbacz "Zdjęcie zostało zrobione w trakcie pierwszego długiego majowego wekendu w tym roku, pogoda co prawda nie zapowiadała słońca które na szczycie Turbacza na Nas czekało,ale jak to bywa na prawdziwych turystów deszcz i zimno Nam nie straszne byle dojść na szczyt.To było już drugie moje podejście na Turbacz, więc żeby nie iśc tym samym szlakiem znów, z mężem i kuzynką wybraliśmy fragment szlaku który był jednocześnie ścieżką edukacyjną. To na niej właśnie był widok uchwycony na zdjęciu."

9

C h l eb ż a rn o w y z Ł o m n ej poznaj smak prawdziwego chleba wypieku w otworzonej w 1 999 r. piekarni. Mimo to Tradycja wypieku chleba żarnowego w Łomnej jest bardzo długa i wiąże się z polską receptura i sposób produkcji nie uległy większym zmianom. Chleb żarnowy z Łomnej to dalej wypiek tradycją wypieku chleba domowego. Ze bez dodatków i polepszaczy, pieczony tradycyjną względu na swoje walory smakowe chleb metodą tj. w piecu opalanym drewnem. żarnowy cieszy się dużą popularnością.

Wykorzystuje się do tego celu drewno mieszane Nazwa wypieku wywodzi się od mąki, z której (liściaste z iglastym). Na pierwszy wypał używa się się go wypieka - przygotowanej na żarnach. buku a następnie drewno miękkie, iglaste.

Tradycja:

Wygląd:

Receptura wypieku chleba była powszechnie znana wśród mieszkańców wsi i przekazywana z pokolenia na pokolenie. Ostateczny smak mógł być różny gdyż każda gospodyni miała znane tylko sobie sekrety np. dodawanie kminku lub kopru. Chleb żarnowy cieszył się dużą popularnością poza granicami wsi, a także był wykorzystywany jako pieczywo obrzędowe.

Chleb żarnowy z Łomnej ma okrągły lub podłużny kształt. W zależności od kształtu jego wymiary i waga są różne. Okrągły ma średnicę ok 20 cm. i waży ok. 1 ,20 kg, natomiast podłużny ma ok. 25 cm i waży ok. 0,60 kg. Skórka chleba ma ciemnozłocista barwę a na wierzchu znajduje się posypka z ziaren. W przekroju barw jest jasno-złocista.

W związku z ogromnym zapotrzebowaniem na chleb, jedna z mieszkających we wsi Łomna rodzin podjęła decyzję o rozpoczęciu komercyjnego

10

28.1 0.2008 Chleb żarnowy z Łomnej został wpisany na Listę produktów tradycyjnych Źródło: www.minrol.gov.pl/

B a z y l i k a O f i a ro w a n i a N M P w W a d o w i c a c h Kościół Jana Pawła II Bazylika Ofiarowania Najświętszej Maryi 1 792–1 798 trzeba było wybudować kościół jeszcze raz. Tym razem stylu późnobarokowym, z Panny to jeden z najważniejszych obiektów sakralnych Małopolski związany zachodnią fasadą frontową zwieńczoną wieżą z baniastym hełmem. W 1 808 roku nowy kościół przede wszystkim z papieżem Polakiem został konsekrowany przez ówczesnego Janem Pawłem II. To miejsce 5 wizyt ordynariusza diecezji krakowskiej księdza papieskich jest celem pielgrzymek z biskupa Andrzeja Rawę-Gawrońskiego. całego oświata oraz najważniejszym miejscem w Wadowicach.

W XIX wieku rozbudowano świątynię. Od wschodu dobudowano dwukondygnacyjny aneks Historia mieszczący zakrystię i skarbiec. Odrestaurowano fasadę w stylu neobarokowym. Wtedy to powstał Pierwsza wzmianka o kościele w Wadowicach balkon powyżej głównego wejścia. Pracami pochodzi z 1 325. Pierwszy kościół był małą kierował krakowski architekt Tomasz Pryliński drewnianą świątynią. W 1 440 spłonął doszczętnie znany z odnowy sukiennic. podczas pożaru miasta. Na jego zgliszczach, w połowie XV wieku wzniesiono już murowany Kościół przetrwał I Wojnę Światową prawie bez kościół. Z tego okresu pochodzi obecne strat. Zrekwirowano mu tylko dzwony. Pod koniec dwuprzęsłowe prezbiterium zamknięte prostą II wojny światowej, w 1 945 roku została zrzucona ścianą i nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. na kościół bomba, która uszkodziła m.in. dach.

Spowodowało to ponad roczną przerwę w Kolejny pożar miasta z 1 726 roku również nie użytkowaniu świątyni. W latach 1 945–1 947 oszczędził również kościoła. Dlatego też w latach powiększono kościół o dwa boczne wejścia oraz

11

dobudowano przedsionki z obu stron korpusu nawowego. Rozbudowano też zakrystię. W 1 986 kaplice boczne zostały zintegrowane z prezbiterium za pomocą arkadowych przejść, które powstały w miejscach okien.

W 1 992 roku papież Jan Paweł II nadał kościołowi Ofiarowania NMP tytuł Bazyliki Mniejszej.

W latach 2000 - 2003 dokonano gruntownej renowacji kościoła. W 2007 roku zakończono renowację elewacji.

Kaplice

oraz później Benedykt XVI: - 7 czerwca 1 979 – pierwsza pielgrzymka do Polski i pierwsza wizyta w Wadowicach Karola Od strony północno-wschodniej znajduje się Wojtyły jako głowy Kościoła kaplica Świętej Rodziny. W kaplicy znajduje się - 1 4 sierpnia 1 991 – konsekracja kościoła pw. św. kamienna barokowa chrzcielnica ze złotą Piotra Apostoła pokrywą, zwieńczoną krzyżem.

- 1 6 czerwca 1 999 – koronacja papieskimi koronami cudownego obrazu Matki Bożej Od strony północno-zachodniej znajduje się licząca ponad sto lat kaplica Matki Bożej, w której Nieustającej Pomocy.

- 27 maja 2006 bazylikę odwiedził papież umieszczony jest cudowny obraz Matki Bożej Benedykt XVI. Nieustającej Pomocy, ukoronowany przez Ojca Świętego w 1 999 roku. Od świątyni kaplica Msze Święte oddzielona jest czarną kratą, na której umieszczono herb papieski i napis Totus Tuus - W dni powszechne: 6.00, 6.30, 7.00, 7.30, 8.00, oraz wota składane przez wiernych.

1 2.00 i 1 8.00 - W niedziele i święta: 6.00, 7.30, 9.00, 1 0.30, Od strony południowo-wschodniej znajduje się 1 2.00, 1 3.1 5 i 1 8.00 (1 9.00 w okresie letnim od kaplica Świętego Krzyża z wizerunkiem Ukrzyżowanego Chrystusa. Złożono w niej także maja do września) relikwie św. Ojca Maksymiliana Marii Kolbego, św.

Ciekawostki Szymona z Lipnicy oraz św. Ojca Pio. Od strony południowo-zachodniej powstała kaplica Papieska, w której złożone są relikwie Jana Pawła II Wielkiego. Wystrój kaplicy stanowią elementy papieskiego ołtarza wzniesionego przed Bazyliką z okazji spotkania Benedykta XVI z wiernymi w Wadowicach 25 maja 2005 roku, podczas papieskiej pielgrzymki Śladami Wielkiego Poprzednika.

Pielgrzymki Papieskie Wadowicki kościół odwiedzał w czasie każdej wizyty do rodzinnego miasta papież Jan Paweł II

12

- Prawdopodobnie od początku swojego istnienia kościół był pod wezwaniem Wszystkich Świętych.

Staraniem proboszcza księdza Mikołaja Zamoyskiego papież Grzegorz XVI zamienił w 1 836 roku tytuł na Ofiarowania Najświętszej Marii Panny. Źródła: ­ http://www.wadowicejp2.pl/lewe/historia­parafii ­ http://www.wck.wadowice.pl/Obiekty­ sakralne.1022.0.html ­ http://zlotapolska.pl/offer,2,5­bazylika­ najswietszej­maryi­panny­w­wadowicach

W ro t a C h a ł u b i ń s k i eg o ma ł o z n a n y z a k ą t ek T a t r

Wrota Chałubińskiego to jeden z mniej znanym celów turystycznych w Tatrach Wysokich. Jest to wąska przełęcz połozona nieopodal szlaku z Morskiego Oka Na Przełęcz Szpiglasową. szlak nie jest specjalnie wymagający, za to jego pokonanie wiąże się z doswiadczeniem wspaniałych widoków.

Geografia

otwarty w 1 972 roku, a w 1 996 r. został wyremontowany.

Pierwsze turystyczne wejścia letnie nie zostały odnotowane. Zimą pierwsi na przełęczy byli 7 lutego 1 91 4 r. na nartach W. Skórczewski i przewodnik Stanisław Gąsienica Byrcyn. W rejonie tej przełęczy zginęła we wrześniu 1 994 roku Maria Chałubińska (z domu Berger) – żona wnuka Tytusa Chałubińskiego – Stefana.

Przyroda

Wrota Chałubińskiego zwane dawniej Zawracikiem to wąska przełęcz sięgająca 2022 m n.p.m.

W okolicach Wrót Chałubińskiego można Znajduje się ona w głównej grani Tatr pomiędzy obserwować ciekawą florę. Z rzadkich roślin Kopą nad Wrotami , a Szpiglasowym Wierchem. występują tu: wiechlina tatrzańska, skalnica odgiętolistna, ukwap karpacki i warzucha Historia tatrzańska. To gatunki w Polsce występujące tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach.

Kiedyś przez Wrota Chałubińskiego prowadził szlak Stwierdzono tu też występowanie bardzo rzadkiej z Doliny Rybiego Potoku do Doliny Piarżystej na sasanki wiosennej.

Słowacji. Ścieżka została przebudowana w latach 1 889–1 890 w łatwo dostępny szlak. Na wniosek Szlaki Walerego Eljasza-Radzikowskiego zmieniono nazwę przełęczy, dla uczczenia zmarłego w 1 889 r. Najpierw od schroniska PTTK nad Morskim Okiem Tytusa Chałubińskiego. szlakiem na Szpiglasową Przełęcz, potem szlakiem czerwonym prowadzącym Doliną za Mnichem na Po II wojnie światowej zlikwidowano szlak po Wrota Chałubińskiego. Czas przejścia od słowackiej stronie (Dolina Piarżysta jest schroniska to 2:1 5 godziny (1 :45 w dół). Do tego rezerwatem przyrody). Po stronie polskiej Wrota nalezy doliczyć czas na dojście do Morskiego Oka. Chałubińskiego dostępne są znakowanym szlakiem znad Morskiego Oka przez Dolinę za Mnichem. Szlak po wielu latach zamknięcia został

13

Z es p ó ł d w o rs k i P ro c h o w n i a ( W i l l a D o m a ń s k i c h ) w N a w o j o w e j Gó r z e Zespół dworski Prochownia (Willa Domańskich) to zespół dworski w Nawojowej Górze niedaleko Krzeszowic.

Składaja się z dworu murowanego z XVIII wieku, z domku ogrodnika, stajni z wozownią i parku krajobrazowego z XIX/XX wieku.

Gustaw Domański. Żonie nie spodobała się nowa rezydencja, więc małżonek postanowił ją gruntownie przebudować w duchu włoskiego romantyzmu. Zadanie powierzył cenionemu architektowi Leonowi Wilmannowi, późniejszemu burmistrzowi miasta Trzebinia.

Willa zyskała wspaniałe inspirowane włoskim romantyzmem dwubiegowe schody prowadzące na taras, narożne wykusze w Historia kształcie wieżyczek oraz wieżycę usytuowana na zachodnim krańcu budynku, który zyska Willa Domańskich mieści się w jednym z łrównież pieknie utrzymane założenie parkowe. przysiółków Nawojowej Góry zwanym Wnętrza obiektu zyskały nowy blask. Kuchnie w Prochownią. W budowli znajdują się fragmenty modnym wtedy stylu zakopiańskim murów dawnej prochowni, która to na przełomie zaprojektował sam Stanisław Wyspiański, XVII i XIX wieku uległa poważnym sypialnia zyskała wyposażenie inspirowane uszkodzeniom na skutek wybuchu. Budynek stylem starożytnego Egiptu. Część odbudowano i pełnił on swoją funkcję do roku wyposażenia zaś przywieziono do nowego 1 91 6, w którym zakupił go profesor Napoleon gniazda rodziny z poprzedniej siedziby Lwowa.

Nikodem Cybulski. W roku 1 920 budynek dla Były to min. konsole i lustra do dziś będące swej żony Karoliny kupił przedsiębiorca Karol ozdobą wnetrz. Także łazienka pozostała taka

14

jaka zaprojektowano ją w latach 20 XX wieku. Willa Domańskich i jej właściciele szczęśliwie przetrwali koszmar okupacji ( goszcząc w swym majątku około trzydziestu uchodźców z ogarniętej powstaniem Warszawy ) jak i trudne lata powojenne z dokwaterowaniami i dewastacją obiektu.

Właściciele dzisiaj Dziś willa posiada 2 odrębnych właścicieli. Jedno z bezdzietnego rodzeństwa Domańskich, w 2003 sprzedało swój udział rodzinie z Krakowa, a drugie, Danuta z Domańskich Lubelska, podarowała swoją część Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Krzeszowickiej w Krzeszowicach, do którego należy parter od wejścia po hiszpańskich schodach (część zachodnia). Prywatni właściciele mają główne wejście z holem (część wschodnia) oraz pokój z balkonem na piętrze (nad hiszpańskimi schodami).

Architektura Dwór założony została na planie zbliżonym do prostokąta, z wieżą od strony zachodniej oraz ryzalitami od strony fasady południowej. Po wschodniej stronie willi zachowane są budynki stajni i wozowni, ozdobione attyką. Obok tzw. dom ogrodnika rośnie dąb. Od zachodu zamyka ogród aleja dojazdowa (ul. Prochownia), od strony wschodniej rozciąga się sad. Od strony południowej, przed frontem dworu, na linii dawnego podjazdu, rozciąga się trawnik, oddzielony od wyższego (południowego tarasu) kamiennym murkiem z balustradą ozdobioną postumentami z wazonami.

Ogród na niższym tarasie podzielony jest na kwatery.

Teren graniczy od południa z DK 79, a od północy z terenem przy rzece Krzeszówka.

Zabytkowe wyposażenie:

- dwubiegowe murowane schody prowadzące na taras, - wykusze na obu narożach w postaci wieżyczek, - wieża na krańcu zachodnim, - lwowskie meble, konsole i lustra, - komplet sypialniany inspirowany motywami egipskimi, m.in. szafa, łoże, karnisze, nog stołków w kształcie trąb słoni.

- kuchnia w stylu zakopiańskim zaprojektowana przez Stanisława Witkiewicza łazienka z wyposażeniem z lat 20. XX w. Źródła: ­ http://www.izbaskarbow.pl/

15

J a rm a rk Ś w i ęt o j a ń s k i w K ra k o w i e Jak za dawnych lat, do Krakowa zjechali sie komedianci, wędrowni muzycy, kaznodzieje, pielgrzymi, kupcy i kramarze z odległych stron aby wziąć udział w Jarmarku Świętojańskim.

Wszystkich, którzy pojawili się w weekend (21 -23 czerwca) na Bulwarze Czerwieńskim od piątku do niedzieli czekała podróż w czasie do średniowiecznego miasteczka, z jego zwyczajami, tradycjami, rzemiosłem i

16

17

Humor z gór:

Zdjecie użytkoników: Zalew na Zakrzówku Fot. ewamaya

Baca na hali liczy owiecki i podchodzi do niego turysta i pyta: - Baco, ile tam jest tych owiecek po lewo???

Baca odpowiada: - 235.

Turysta paczy podejrzliwie i pyta: - A tam na hali to ile ich będzie?

- 97 - odpowiada baca.

- Baco, jak wy to robicie, że tak szybko je liczycie?

- A dyć panocku bardzo prosto. Normalnie lice se kopytka i dziele przez cztery.

Napisz do nas! redakcja@odkryjmalopolske.pl

18