De OF-Monologen: Bart Zandman 'Herstellend bouwen vergt integrale aanpak en omdenken'

Vergelijk je de edities van Ondernemend Friesland in 2022 met de uitgaven van 2005, dan valt op dat het Friese bedrijfsleven, in lijn met nationale- en internationale ontwikkelingen – een transitie heeft doorgemaakt als het gaat om het nadenken over ondernemerschap. Twee woorden komen tegenwoordig vrijwel op iedere pagina voor: ‘duurzaamheid’ en ‘circulair’. En terecht: we hebben het met deze thema’s per slot over de toekomst van onze aarde en onze kinderen die daarop óók graag prettig willen leven en werken. We kunnen het er dus niet genoeg over hebben en OF laat graag met regelmaat ondernemers aan het woord, die er duidelijk bewust bezig zijn met hun rol in deze veranderende wereld. In deze editie: een monoloog van architect Bart Zantman (Zantman Architecten).

“‘Wij zijn erfgenamen van schenkingen uit het verleden. Zo begint het boek ‘The good Ancestor’ dat ik deze vakantie las, geschreven door Roman Krznaric. Een pakkende zin die me tot nadenken aanzette. Je kunt er uithalen dat we dankbaar mogen zijn voor de wereld die ons is nagelaten, maar het roept tegelijk de vraag op of wij zelf wel zulke goede erflaters zijn voor de generaties na ons. Waarmee zadelen wij onze nakomelingen op?

Het is geen geheim dat we afstevenen op een mogelijk onomkeerbaar grondstoffenen klimaatprobleem. Ook in Nederland koloniseren we de toekomst, door meer te nemen dan de wereld aankan. De Earth Overshoot Day zou dit jaar op 12 april plaats hebben gevonden als iedereen in de wereld zou leven zoals wij in Nederland. De toekomstige generaties zullen hier uiteindelijk de dupe van worden, maar die hebben geen stem.

Een gevaarlijke manier van kortetermijndenken ligt hieraan ten grondslag, zo schrijft Krznaric in zijn boek. Je ziet het in het bedrijfsleven, in de politiek en het persoonlijk leven. De drang naar snel politiek gewin, korte termijnwinst en hebzucht ligt overal op de loer. Net als alle andere sectoren heeft ook de bouwketen zich op allerlei manieren schuldig gemaakt aan het najagen van hoge rendementen en snelle groei. De bouw heeft een behoorlijk aandeel in de uitstoot van broeikasgassen, met 39% van de CO-2 uitstoot.

Circulaire economie Gelukkig wordt nu op steeds grotere schaal verantwoordelijkheid genomen. Alleen de transitie naar een circulaire economie, met een belangrijke rol voor hernieuwbare, biotische materialen kan het tij doen keren. Zo kunnen grondstoffen en een prettige leefomgeving voor toekomstige generaties worden veiliggesteld. Maar gemakkelijk is dit niet.

Wat we nodig hebben is een overheid die het voortouw neemt. In steeds meer ontwerpcompetities worden deze circulaire ambities nu omschreven. Met het ontwerp en de bouw van It Swettehus hebben we voor het eerst geroken aan een circulair vraagstuk op grote schaal, met hoge ambities (Zantman was met Doeke van Wieren projectarchitect van dit plan en als zodanig betrokken bij het GEAR-collectief).

It Swettehus is de brugbedieningscentrale en het technisch steunpunt van de Provinciale Waterstaat én het nieuwe circulaire icoon van Fryslân. De eisen gaven een groot ambitieniveau aan: 40% van het materiaal uit secundaire stromen en 24% uit biobased materialen. Dat is gelukt. En energie wordt voor meer dan honderd procent geleverd door PV-panelen. Het overschot wordt gebruikt voor het laden van alle elektrische voertuigen en de bediening van de dichtstbijzijnde brug. Verder is er slim omgegaan met restwarmte en aquathermie, als ook biodiversiteit in de onmiddellijke omgeving.

Zoiets lukt alleen wanneer je alles integraal ontwerpt. En dus was constante dialoog met het projectteam van groot belang. Hierin zaten naast het GEAR-architectenteam: BGDD, ITBB, Sweco, De Waard, DONKER-Groep.

Biobased kantoor Met de transformatie van ons eigen kantoor op het Alddiel bij Leeuwarden vormden we zelf onze opdrachtgever en gebruiker. Het project voorziet in de eigen energiebehoefte en is gebaseerd op het oude fundament en hoofd-draagstructuur van een voormalige ligboxstal.

Het plan is gebaseerd op behoud en hergebruik, wat we hebben gecombineerd met biobased materiaalgebruik in constructie (HSB), isolatie (houtwol), afwerking binnen (ecoplex) en afwerking buiten (onbehandeld eiken icm verduurzaamd cederhout). Het geheel voorziet volledig in eigen energiegebruik, ook voor elektrisch vervoer.

Bouwgewassen Natuurlijke materialen slaan langdurig CO2 op en zorgen voor een gezonder en prettiger binnenklimaat in zomer en winter. Om meer biobased te kunnen bouwen is de teelt van ‘bouwgewassen’ noodzakelijk. Op 9 maart hebben we met meer dan 40 partijen uit de provincie de handtekening gezet onder het ‘Biobased Isolatiepact’, dit met als doel om in de regio met een brede coalitie concrete stappen te zetten met biobased bouwen. In verschillende casestudies komt naar voren dat het Nederlandse (en dus ook Friese) landschap zich heel goed leent voor natte teelt van vlas, hennep en lisdodde (isolatie) en op kleinere schaal ook bomenteelt. Verschillende partijen in Friesland zijn hier al volop mee bezig. De productie van gewassen voor biobased bouw heeft op verschillende niveaus een positief effect op de milieuproblematiek en draagt bij aan de verbetering van het landschap, dat in schoonheid en rijkdom aan het afbrokkelen is.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN . 53 OF 2022-05