2009
l
2010
l
2011
Iwona i Lech Cieœlakowie
Egzamin gimnazjalny Jak to odczytaæ? Lektury obowi¹zkowe w gimnazjum Autorzy: Iwona Cieœlak, absolwentka Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu; nauczycielka jêzyka polskiego w Zespole Szkó³ nr 7 w Toruniu; autorka Nowego szkolnego s³ownika ortograficznego. Jest egzaminatorem w czêœci humanistycznej egzaminu gimnazjalnego. Lech Cieœlak, absolwent Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu; nauczyciel jêzyka polskiego i sztuki w Gimnazjum w Cierpicach k. Torunia. Autorzy wspólnie wydali równie¿: Egzamin gimnazjalny. Jak to napisaæ? Poradnik dla ka¿dego ucznia, Egzamin gimnazjalny. Jak to zrozumieæ? Poradnik dla ka¿d ego ucznia, Sprawdzian szóstoklasisty. Jak to napisaæ?
Redaktor wydania:
Zdzis³aw G³owacki Ilustracje:
Katarzyna Danielewska Redakcja techniczna, opracowanie graficzne, ³amanie i przygotowanie do druku:
Robert Ciechanowski, RC PRO [www.rc-pro.eu] Projekt ok³adki:
Miros³aw G³odkowski, Zdzis³aw G³owacki
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Tutor” Wydanie I. Toruñ 2009 r. Oficyna Wydawnicza „Tutor” 87-100 Toruñ, ul. Warszawska 14/2, tel./fax 0-56 65-999-55 Wysy³kowa Ksiêgarnia Internetowa: www.tutor.edu.pl Druk i oprawa: Toruñskie Zak³ady Graficzne „Zapolex” Sp. z o.o.
ISBN 83-89563-40-8
Spis treœci Przedmowa
4
Biblia
6
Mitologia grecka
12
Homer
Odyseja
16
Sofokles
Antygona
20
Pieϖ o Rolandzie
26
William Szekspir
Romeo i Julia
30
Miguel Cervantes
Don Kichote
36
Karol Dickens
OpowieϾ wigilijna
40
Antoni Czechow
Œmieræ urzêdnika
46
Antoine de Saint-Exupéry Ma³y Ksi¹¿ê
50
Ernest Hemingway
Stary cz³owiek i morze
56
Bogurodzica
60
Jan Kochanowski
Fraszki, pieœni, psalmy i treny (wybór)
62
Ignacy Krasicki
Satyra i bajki
66
Adam Mickiewicz
Ballady i romanse
72
Adam Mickiewicz
Dziady cz. II
76
Adam Mickiewicz
Pan Tadeusz
82
Juliusz S³owacki
Balladyna
88
Aleksander Fredro
Zemsta
94
Henryk Sienkiewicz
Krzy¿acy
100
Henryk Sienkiewicz
Latarnik
106
Boles³aw Prus
Kamizelka
110
Stefan ¯eromski
Syzyfowe prace
114
Stefan ¯eromski
Si³aczka
120
Aleksander Kamiñski
Kamienie na szaniec
124
Arkady Fiedler
Dywizjon 303
128
Melchior Wañkowicz
Ziele na kraterze
132
Miron Bia³oszewski
Pamiêtnik z powstania warszawskiego
136
Zofia Kossak-Szczucka
Bursztyny
140
Przedmowa Jednym z wa¿niejszych zadañ szko³y jest przygotowanie m³odego cz³owieka — ucznia — do kontaktu z dzie³em literackim oraz rozbudzanie ciekawoœci czytelniczej, a nawet pasji, poprzez poznawanie literatury. Dlatego kontakt z lektur¹ nie powinien byæ traktowany tylko jako obowi¹zek. Wa¿ne jest, aby dzie³o literackie sta³o siê dla ucznia wyzwaniem. Nawet jeœli jest to lektura trudna (czêsto „nudna”), trzeba mieæ odwagê zmierzyæ siê z ni¹, bo ¿adne opracowanie jej nie zast¹pi. Poradnik Jak to odczytaæ? to propozycja przypomnienia treœci i zagadnieñ przedstawionych w lekturach obowi¹zuj¹cych w gimnazjum, których wykaz zawarty jest w rozporz¹dzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2008 r. zmieniaj¹cym rozporz¹dzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kszta³cenia ogólnego w poszczególnych typach szkó³. Ksi¹¿ka ta zawiera opracowania trzydziestu lektur — wszystkich obowi¹zkowych oraz wybrane utwory z lektur przyk³adowych. Ka¿da z nich zosta³a tak przygotowana, aby uczeñ przypomnia³ sobie najwa¿niejsze zagadnienia z ni¹ zwi¹zane, takie jak: bohaterowie, treœæ, problematyka oraz informacje na temat czasu i miejsca akcji, gatunku, autora czy epoki, w której dzie³o powsta³o. Drug¹ czêœæ ka¿dego opracowania stanowi¹ zadania do fragmentów tekstów danej lektury, które mog¹ byæ wykonywane samodzielnie przez ucznia lub we wspó³pracy z nauczycielem. Warto zaznaczyæ, ¿e s¹ to zadania typu egzaminacyjnego — sprawdzaj¹ce umiejêtnoœci i kompetencje okreœlone w standardach wymagañ egzaminacyjnych z zakresu przedmiotów humanistycznych, m.in.: czytanie tekstu na poziomie dos³ownym i przenoœnym, interpretowanie i parafrazowanie tekstu oraz tworzenie ró¿nych form wypowiedzi w nawi¹zaniu do treœci lektury. Tak wiêc ksi¹¿ka u³atwi gimnazjaliœcie powtórkê lektury, a tak¿e umo¿liwi przeæwiczenie zadañ, jakich mo¿na spodziewaæ siê na egzaminie gimnazjalnym. Jak to odczytaæ? to ksi¹¿ka, która mo¿e byæ tak¿e pomoc¹ dydaktyczn¹ dla nauczyciela. Wybrane fragmenty tekstów i opracowane do nich zestawy æwiczeñ lekturowych mog¹ stanowiæ uzupe³nienie scenariuszy lekcji lub propozycjê prac domowych dla uczniów. Bêdziemy usatysfakcjonowani, jeœli zaproponowane zadania uznacie Pañstwo za godne zainteresowania i w³¹czycie je do swojego warsztatu pracy z lektur¹. Mamy nadziejê, ¿e poradnik ten spe³ni oczekiwania wszystkich, którzy po niego siêgn¹. Chcielibyœmy, aby sposób opracowania lektur, wybór fragmentów i zestawy zadañ zamieszczone w poradniku Jak to odczytaæ? sprawi³y, ¿e przygotowanie do egzaminu gimnazjalnego bêdzie ³atwiejsze i efektywniejsze. Praca z dzie³em literackim mo¿e byæ bowiem inspiruj¹ca i przyjemna, je¿eli siê wie, jak lekturê odczytaæ. Z ¿yczeniami wielu sukcesów autorzy
Biblia
6
Biblia Nazwa Nazwa Biblia pochodzi od greckiego s³owa biblíon ‘zwój papirusu, ksi¹¿ka’; s³owo „biblia” oznacza ‘ksiêgi’.
Autorzy Prawie ka¿da z ksi¹g Starego Testamentu ma wiêcej ni¿ jednego autora, którzy czêsto byli anonimowi lub autorstwo przypisywano komu innemu, zw³aszcza ¿e czêsto ksiêgi powstawa³y przez wiele wieków. Autorstwo czêsto ³¹czono z problematyk¹, tak wiêc np. ksiêgi tzw. m¹droœciowe przypisywano Salomonowi.
Jêzyk Biblii Ró¿ne czêœci Biblii spisane zosta³y w jednym z trzech jêzyków: hebrajskim, aramejskim lub greckim.
Przek³ad Biblii Do najs³ynniejszych przek³adów Biblii zalicza siê przek³ad na ³acinê autorstwa œw. Hieronima z IV w. (tzw. Wulgata), który sta³ siê podstaw¹ do t³umaczeñ na jêzyki narodowe.
Ksiêgi biblijne W Biblii wyró¿niæ mo¿na ksiêgi: historyczne, dydaktyczne i prorockie. Ksiêgi dziel¹ siê na rozdzia³y, a rozdzia³y na wersety (werset — ca³oœæ treœciowa zbudowana równolegle z dwóch lub trzech cz³onów). Do oznaczenia ksi¹g, rozdzia³ów i wersetów powszechnie stosuje siê skróty. Na przyk³ad zamiast pisaæ Ksiêga Rodzaju, rozdzia³ 1, werset 1–20, podaje siê skrót: Rdz 1, 1–20.
Nazwa Apokalipsa — (gr. apokalypsis — ‘objawienie’) to opis proroctwa dotycz¹cego tego, co ma siê wydarzyæ w dniach ostatecznych, przekazanego przez Boga wybranemu prorokowi.
Biblia — Pismo Œwiête Czym jest Biblia? Biblia to zbiór ksi¹g Starego i Nowego Testamentu uznawany przez chrzeœcijan za ksiêgê œwiêt¹, pisan¹ pod natchnieniem Ducha Œwiêtego. Ksiêgi Starego Testamentu by³y spisywane od k. II tysi¹clecia p.n.e. do II w. p.n.e. Stary Testament w Biblii katolickiej liczy 46 ksi¹g. Opisuj¹ one stworzenie œwiata, losy narodu izraelskiego i jego przymierza z Bogiem oraz zawieraj¹ pisma proroków. Autorstwo ksi¹g przypisuje siê m.in. Moj¿eszowi (Piêcioksi¹g), Dawidowi (Ksiêga Psalmów), prorokom (Ezechielowi, Jeremiaszowi i in.). Nowy Testament sk³ada siê z 27 ksi¹g, które spisane zosta³y od po³owy I w. do pocz¹tku II w. n.e. Obejmuje Ewangelie: wg œw. Mateusza, £ukasza, Marka i Jana opisuj¹ce czasy od narodzin Chrystusa, zawiera listy apostolskie, Dzieje Apostolskie oraz Apokalipsê, czyli Objawienie œw. Jana.
Znaczenie Biblii Biblia odgrywa ogromne znaczenie w kulturze, sztuce, filozofii, jest inspiracj¹ dla poetów, malarzy, filozofów, twórców literatury. Motywy i frazeologizmy biblijne s¹ obecne w literaturze i sztuce oraz w jêzyku potocznym. Do najpopularniejszych motywów nale¿¹: stworzenie œwiata, wygnanie z raju, powrót syna marnotrawnego, ukrzy¿owanie Chrystusa, S¹d Ostateczny. Spoœród zwi¹zków frazeologicznych powszechnie znane s¹: hiobowe wieœci, egipskie ciemnoœci, wdowi grosz, wie¿a Babel i wiele innych.
Biblia — Apokalipsa œw. Jana Apokalipsa Œwiêtego Jana [Ap], Ksiêga Objawienia, Objawienie œw. Jana [Obj] — jest ostatni¹ ksiêg¹ Nowego Testamentu.
Biblia
7
Treœæ ksiêgi (fragm.) Bóg wrêczy³ Barankowi ksiêgê opieczêtowan¹ siedmioma pieczêciami. Baranek otworzy³ szeœæ pierwszych pieczêci, co wi¹za³o siê z wydarzeniami na ziemi, np. zabijaniem mieczem i g³odem po otwarciu czwartej pieczêci, trzêsieniem ziemi, zaæmieniem s³oñca, spadaniem gwiazd i in. zjawiskami. Po otwarciu siódmej pieczêci ukaza³a siê wizja siedmiu anio³ów z siedmioma tr¹bami wzywaj¹cymi na S¹d Ostateczny. Nast¹pi³y b³yskawice, gromy, po¿ary, ogieñ spadaj¹cy na ziemiê, wielkie zniszczenia i œmieræ ludzi. Po wybrzmieniu siódmej tr¹by pojawi³a siê „Niewiasta obleczona w s³oñce”, która mia³a porodziæ Syna. Wtedy na niebie pojawi³ siê ognisty Smok, który chcia³ po¿reæ maj¹ce siê urodziæ dziecko. Dzieciê zosta³o przekazane Bogu. Nastêpnie w niebie dosz³o do zwyciêskiej walki Micha³a i jego anio³ów ze Smokiem — szatanem. Smok przekaza³ w³adzê Bestii, na us³ugach której by³a inna Bestia nosz¹ca imiê 666. Ona sprawia³a, ¿e ziemia i jej mieszkañcy oddawali czeœæ pierwszej Bestii. Jednak Baranek zwyciê¿y³. Nastêpnie œw. Jan przedstawia wizjê upadku i zag³ady Wielkiego Babilonu oraz zwyciêsk¹ walkê S³owa Boga z Besti¹ zakoñczon¹ potêpieniem szatana, a dalej wizjê S¹du Ostatecznego — os¹dzenia umar³ych wed³ug ich czynów. Potem pojawia siê wizja Miasta Œwiêtego pochodz¹cego od Boga — Nowego Jeruzalem. Ksiêgê koñcz¹ s³owa bêd¹ce zapowiedzi¹ powtórnego przyjœcia Jezusa: „Zaiste, przyjdê niebawem” oraz proœba: „PrzyjdŸ, Panie Jezu!”.
Przes³anie Autor przekonuje, ¿e jedynie pójœcie za Chrystusem oraz dawanie œwiadectwa wiary mo¿e doprowadziæ do wiecznej szczêœliwoœci z Bogiem.
Symbolika Apokalipsy Najwa¿niejsze symbole Apokalipsy to: siedem — liczba mistyczna oznaczaj¹ca tajemnicê, porz¹dek boski, tr¹by — dŸwiêk tr¹b ma wzywaæ na S¹d Ostateczny, pieczêæ — tajemnica, wyroki Boskie w sprawie losów œwiata; znak zbawienia.
Styl Autor Apokalipsy pos³uguje siê wizjami, obrazami i symbolami. 1. Wizje apokaliptyczne o S¹dzie Ostatecznym (os¹dzenie umar³ych wed³ug ich czynów). 2. Wizje symboliczne — obrazy, znaki, liczby, np. czterech jeŸdŸców, siedem tr¹b i siedem pieczêci, smok walcz¹cy z niewiast¹, bestia (szatan), upadek Wielkiego Babilonu.
O autorze Za autora Apokalipsy uznaje siê œw. Jana Ewangelistê, choæ nie ma co do tego pewnoœci. Jest to zapis objawieñ œw. Jana, jakich dozna³ na wyspie Patmos, dok¹d zosta³ karnie zes³any za rz¹dów Domicjana.
Czas powstania Powstawa³a przez doœæ d³ugi okres, od oko³o 68 do ok. 96 r., w okresie przeœladowañ pierwszych chrzeœcijan w Azji Mniejszej.
Budowa ksiêgi W ksiêdze mo¿na wyró¿niæ: • wstêp (1, 1–3), • czêœæ I (2, 1–3, 22) – listy do siedmiu Koœcio³ów, • czêœæ II (4, 1–22, 5) — m.in. siedem pieczêci, siedem tr¹b, znaki na niebie: Niewiasta, Smok, • zakoñczenie (22, 6–21).
Biblia
8
Biblia — Pieœñ nad pieœniami
O utworze Pieœñ nad pieœniami (skrót: PnP) to jedna z ksi¹g dydaktycznych (m¹droœciowych) Starego Testamentu. W jêzyku hebrajskim znaczy ‘pieœñ najdoskonalsza’. Pieœñ powsta³a prawdopodobnie w pierwszej po³. IV w. p.n.e. Ksiêga sk³ada siê z szeœciu pieœni, w których opisana jest mi³oœæ Oblubieñca i Oblubienicy. Ma formê dialogu Oblubieñca i Oblubienicy. Pieœñ nad pieœniami by³a i jest inspiracj¹ dla artystów: poetów, malarzy, muzyków.
O autorze Autor Pieœni nad pieœniami jest nieznany. Warto dodaæ, ¿e autorstwo przypisywane jest Salomonowi, co jest ma³o prawdopodobne.
Streszczenie (fragmenty: PnP, 4, 1–7 oraz 5, 1–8, 10–16) Oblubieniec by³ zauroczony piêknem cielesnym Oblubienicy: jej oczami, szyj¹, piersiami. Oblubienica czeka³a na przyjœcie ukochanego. Gdy us³ysza³a pukanie i mi³osne s³owa zachêty, przekornie powiedzia³a, ¿e musia³aby znów ubieraæ siê w sukniê i brudziæ umyte stopy. Gdy Oblubieniec w³o¿y³ rêkê przez otwór w drzwiach, ona wsta³a, by otworzyæ mu drzwi. Jednak Oblubieniec Ÿle j¹ zrozumia³ i odszed³. Zaczê³a go szukaæ, wo³aæ. Stra¿nicy obchodz¹cy noc¹ miasto potraktowali j¹ jak kobietê lekkich obyczajów: zbili j¹, pokaleczyli, zdarli z niej p³aszcz. Zrozpaczona prosi³a jerozolimskie kobiety, by powiedzia³y jej ukochanemu, jak bardzo go kocha.
Znaczenie alegoryczne utworu Pieœñ nad pieœniami oprócz znaczenia dos³ownego ma znaczenie metaforyczne (alegoryczne). Czêsto kochaj¹ca siê para rozumiana jest nastêpuj¹co: u
Oblubieniec to Chrystus, natomiast Oblubienica to wyznawcy Koœcio³a;
u
Oblubieniec to Bóg, Oblubienica — naród ¿ydowski, naród wybrany, Izrael;
u
Oblubieniec to Bóg, Oblubienica — Najœwiêtsza Maria Panna.
Oblubieniec jako uosobienie Boga od samego pocz¹tku okazuje sw¹ mi³oœæ. Oblubienica zaœ jako uosobienie ludzi Koœcio³a, póŸniej zaczyna dojrzewaæ do mi³oœci i odwzajemniaæ uczucie Oblubieñca.
Interpretacje relacji Oblubieniec — Oblubienica 1. Relacja ta mo¿e oznaczaæ idealn¹, nieograniczon¹ mi³oœæ Boga do cz³owieka i zmienn¹, niepewn¹ mi³oœæ cz³owieka do Boga. Staje siê ona pewna dopiero wtedy, gdy cz³owiek ca³kowicie oddaje siê Bogu. 2. Pieœñ nad pieœniami jest interpretowana równie¿ jako historia narodu wybranego. Jest to alegoria niewoli babiloñskiej narodu wybranego, odnowienia przymierza z Bogiem, nadziei na koniec niewoli i powrót do Ziemi Obiecanej. Przyk³adowo pochwycenie i uœciski Oblubieñca przez Oblubienicê po nocnych poszukiwaniach go (Pnp 3,4, czyli ksiêga 3., werset 4.) mo¿na odczytaæ jako nawrócenie narodu izraelskiego po powrocie z niewoli.
O mi³oœci w utworze Ca³y utwór jest tekstem o charakterze mi³osnym, a nawet erotycznym. Pod tym wzglêdem jest to ksiêga wyj¹tkowa. Nie ma tu ¿adnej wzmianki o Bogu ani o narodzie wybranym. Dlatego œw. Hieronim odradza³ m³odym dziewczêtom czytanie tej ksiêgi.
Biblia
Biblia — Hymn o mi³oœci Treœæ i sens utworu
9
O autorze Autorem jest œw. Pawe³.
O utworze
Na pocz¹tku hymnu (wersety 1–3) œw. Pawe³ wymienia kolejno charyzmaty: dar mówienia jêzykami, dar intelektu i dary odnosz¹ce siê do wiary oraz dar bezinteresownego czynienia dobra. Nastêpnie podsumowuje, ¿e mimo tego cz³owiek bez mi³oœci by³by niczym. Wed³ug œw. Paw³a mi³oœæ nadaje sens ludzkiemu ¿yciu i jest najwy¿sz¹ wartoœci¹. Mi³oœæ, zw³aszcza mi³oœæ Boga do cz³owieka, jest bezinteresowna, cierpliwa, pokorna, pe³na nadziei, ufna, nieustaj¹ca. Czêœæ trzecia (wersety 8–13) z kolei stanowi w³aœciw¹ definicjê prawdziwego chrzeœcijanina, dla którego mi³oœæ zajmuje najwy¿sze miejsce obok wiary i nadziei.
Przypowieœæ o synu marnotrawnym Streszczenie Ojciec mia³ dwóch synów. Któregoœ dnia m³odszy za¿¹da³ od ojca podzielenia maj¹tku i przekazania mu jego czêœci. Wkrótce opuœci³ dom. Szybko roztrwoni³ swój maj¹tek i popad³ w nêdzê. Nie maj¹c œrodków do ¿ycia, naj¹³ siê do pracy jako pasterz œwiñ. Któregoœ dnia powróci³ do ojca i poprosi³ o przebaczenie. Ojciec przywita³ go ze wzruszeniem. Da³ mu nowe szaty i nakaza³ przygotowaæ ucztê na czeœæ syna. Kiedy starszy syn — pracowity i oddany ojcu — dowiedzia³ siê o powrocie brata i hucznym przyjêciu, by³ obra¿ony. Mia³ ¿al do ojca za takie przyjêcie brata. Wtedy ojciec wyjaœni³ mu, ¿e nale¿y cieszyæ siê z tego, ¿e syn, który zb³¹dzi³, odnalaz³ w³aœciw¹ drogê.
Wyjaœnienie przypowieœci Znaczenie dos³owne
Znaczenie przenoœne
Syn marnotrawny opuszcza dom rodzinny. Myœli, ¿e sobie poradzi. Po roztrwonieniu maj¹tku ojca, nie maj¹c œrodków do ¿ycia, zaczyna pracowaæ jako œwiniopas, pokornieje. Wraca do ojca i prosi o przebaczenie.
Syn marnotrawny to cz³owiek s³aby, dzia³aj¹cy pochopnie, który poprzez swoje zachowanie sprowadza na siebie nieszczêœcie. Mo¿e nim byæ ka¿dy cz³owiek.
Ojciec daje synowi czêœæ maj¹tku i pozwala mu odejœæ. Gdy syn wraca, nie poucza go, ale cieszy siê z jego powrotu, wie, ile go kosztowa³a decyzja o powrocie.
Ojciec to sam Bóg, który pozwala cz³owiekowi decydowaæ o swoim losie. W momencie, kiedy cz³owiek zechce siê poprawiæ, nie odrzuca go, nie potêpia, ale rozumie, okazuje mu mi³oœæ. Cieszy siê z nawrócenia.
Starszy syn jest pracowity i oddany ojcu. Jednak po powrocie brata czuje siê niedoceniany, nie rozumie postêpowania ojca. Nie potrafi wybaczyæ pope³nionych b³êdów.
Starszy syn to cz³owiek pobo¿ny, ale niedostrzegaj¹cy nieograniczonej dobroci Boga, nierozumiej¹cy, ¿e ka¿dy mo¿e dost¹piæ mi³osierdzia Bo¿ego.
Przenoœne znaczenie powy¿szej przypowieœci nale¿y rozumieæ jako mi³osierdzie Boga wobec cz³owieka. Z przypowieœci wy³aniaj¹
Hymn o mi³oœci jest fragmentem 1. Listu do Koryntian œw. Paw³a z Nowego Testamentu (1Kor 13; 1-13). Powsta³ oko³o 56–57 r. Utwór jest prób¹ wyt³umaczenia, czym jest mi³oœæ. Hymn o mi³oœci czêsto czytany jest w koœciele chrzeœcijañskim w czasie obrz¹dku zawarcia zwi¹zku ma³¿eñskiego.
Gatunek Hymn — uroczysta pieœñ pochwalna.
Okolicznoœci powstania i cel przypowieœci Przypowieœci to nauki wyg³aszane przez Chrystusa maj¹ce na celu przybli¿enie prawd religijnych o królestwie Bo¿ym poprzez rozwiniêty, alegoryczny opis. Na ogó³ Ewangelie wiernie przekazuj¹ przypowieœci Jezusa, czasami tylko zmienione s¹ okolicznoœci ich wyg³aszania. Przypowieœæ o synu marnotrawnym zawarta jest w £k 15, 11–32.
Gatunek Przypowieœæ to utwór narracyjny, w którym przedstawione postacie i zdarzenia s³u¿¹ przekazaniu jakiejœ myœli filozoficznej, moralnej, religijnej. Dotarcie do niej odbywa siê poprzez odczytanie alegorii. Wydarzenia przedstawione w przypowieœci s¹ schematyczne i s³u¿¹ tylko do przekazania sensu utworu poprzez analogiê. Podobnie postacie — pozbawione imion (brat, syn, ojciec) — s¹ typowe, wyposa¿one w wybrane cechy charakteru (dobry, pracowity). Przypowieœæ ma bowiem charakter moralizatorski — ma pouczaæ odbiorców o wa¿nych prawdach moralnych i ¿yciowych.
Biblia
10
siê równie¿ prawdy ogólne: prawdziwa mi³oœæ zawsze wybacza pope³nione b³êdy; ka¿dy moment w ¿yciu cz³owieka jest odpowiedni, by siê nawróciæ.
Zadania do fragmentów tekstów TEKST I
Apokalipsa œw. Jana (fragm.) 1
Baranek — Chrystus
2
siedem pieczêci — symbol wyroków Bo¿ych dotycz¹cych losów œwiata
3
miecz — symbol wojny
4
waga — symbol g³odu
6 1 I ujrza³em: gdy Baranek1 otworzy³ pierwsz¹ z siedmiu pieczêci2, us³ysza³em pierwsz¹ z czterech Istot ¿yj¹cych, gdy mówi³a jakby g³osem gromu: „PrzyjdŸ!” 2 I ujrza³em: oto bia³y koñ, a siedz¹cy na nim mia³ ³uk. I dano mu wieniec, i wyruszy³ jako zwyciêzca, by [jeszcze] zwyciê¿aæ. 3 A gdy otworzy³ pieczêæ drug¹, us³ysza³em drug¹ Istotê ¿yj¹c¹, gdy mówi³a: „PrzyjdŸ!” 4 I wyszed³ inny koñ — barwy ognia, a siedz¹cemu na nim dano odebraæ ziemi pokój, by siê wzajemnie ludzie zabijali — i dano mu wielki miecz3. 5 A gdy otworzy³ pieczêæ trzeci¹, us³ysza³em trzeci¹ Istotê ¿yj¹c¹, gdy mówi³a: „PrzyjdŸ!” I ujrza³em: a oto czarny koñ, a siedz¹cy na nim mia³ w rêce wagê4. 6 I us³ysza³em jakby g³os poœrodku czterech Istot ¿yj¹cych, gdy mówi³: „Kwarta pszenicy za denara i trzy kwarty jêczmienia za denara, a nie krzywdŸ oliwy i wina!” 7 A gdy otworzy³ pieczêæ czwart¹, us³ysza³em g³os czwartej Istoty ¿yj¹cej, gdy mówi³a: „PrzyjdŸ!” 8 I ujrza³em: oto koñ trupio blady, a imiê siedz¹cego na nim Œmieræ, i Otch³añ mu towarzyszy³a. I dano im w³adzê nad czwart¹ czêœci¹ ziemi, by zabijali mieczem i g³odem, i morem, i przez dzikie zwierzêta.
1. Okreœl nastrój panuj¹cy we fragmencie. 2. Podaj kilka bliskoznacznych okreœleñ do s³owa: apokaliptyczny. 3. Wiedz¹c, ¿e konie symbolizuj¹ wielkie wydarzenia (np. bia³y koñ — symbol triumfu Ewangelii, zwyciêstwa dobra), wyjaœnij znaczenia symboli: koñ barwy ognia, czarny koñ, koñ trupio blady. 4. Uzasadnij symboliczne znaczenie powy¿szego fragmentu.
Biblia
5. Opisz w kilku zdaniach sytuacjê na ziemi przedstawion¹ w wizji œw. Jana. 6. Scharakteryzuj styl powy¿szego fragmentu. Uwzglêdnij zastosowane œrodki poetyckie.
TEKST II
Hymn o mi³oœci 1
Gdybym mówi³ jêzykami ludzi i anio³ów, a mi³oœci bym nie mia³, sta³bym siê jak miedŸ brzêcz¹ca albo cymba³ brzmi¹cy. 2 Gdybym te¿ mia³ dar prorokowania i zna³ wszystkie tajemnice, i posiada³ wszelk¹ wiedzê, i wszelk¹ [mo¿liw¹] wiarê, tak i¿bym góry przenosi³, a mi³oœci bym nie mia³, by³bym niczym. 3 I gdybym rozda³ na ja³mu¿nê ca³¹ majêtnoœæ moj¹, a cia³o wystawi³ na spalenie, lecz mi³oœci bym nie mia³, nic bym nie zyska³. 4 Mi³oœæ cierpliwa jest, ³askawa jest. Mi³oœæ nie zazdroœci, nie szuka poklasku, nie unosi siê pych¹; 5 nie dopuszcza siê bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi siê gniewem, nie pamiêta z³ego; 6 nie cieszy siê z niesprawiedliwoœci, lecz wspó³weseli siê z prawd¹. 7 Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pok³ada nadziejê, wszystko przetrzyma. [...]
1. Wymieñ trzy cechy mi³oœci i zilustruj je odpowiednimi fragmentami tekstu. 2. Na podstawie tekstu napisz, jaka nie powinna byæ mi³oœæ. Podaj co najmniej piêæ cech, unikaj zaprzeczeñ. 3. Nazwij zastosowany w tekœcie œrodek poetycki: „Gdybym..../ Gdybym..../Gdybym....” Wyjaœnij, w jakim celu zosta³ zastosowany. 4. Podaj znaczenie s³owa: werset.
11