Konkursy biologiczne w gimnazjum. Zestawy testów z odpowiedziami by TUTOR

Joanna Jab³oñska

Konkursy biologiczne w gimnazjum OFICYNA WYDAWNICZA

Zestawy testów z odpowiedziami

Joanna Jab³oñska

Konkursy biologiczne w gimnazjum Zestawy testów z odpowiedziami

Konsultacje i korekta merytoryczna:

Leszek Wasielewski Redakcja techniczna, opracowanie graficzne i ³amanie

Robert Ciechanowski Projekt ok³adki:

Miros³aw G³odkowski, Zdzis³aw G³owacki Korekta jêzykowa:

Iwona Cieœlak

Rysunek na ok³adce — Katarzyna Danielewska Czêœæ rysunków zamieszczonych w ksi¹¿ce pochodzi z biblioteki pakietu Corel DRAW 8.0

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Tutor” Wydanie I. Toruñ 2011 r. Oficyna Wydawnicza „Tutor” 87-100 Toruñ, ul. Warszawska 14/2, tel./fax (56) 65-999-55 Wysy³kowa Ksiêgarnia Internetowa: www.tutor.edu.pl

ISBN 978-83-89563-53-8

Spis treœci

Od wydawcy

Czêœæ

7 1.1. Cz³owiek jako gatunek biologiczny

Czêœæ

1.2. Uk³ad ruchowy cz³owieka

1.3. Od¿ywianie

1.4. Kr¹¿enie

1.5. Uk³ad nerwowo-hormonalny

1.6. Oddychanie

1.7. Wydalanie

1.8. Skóra

1.9. Rozmna¿anie

84 2.1. Populacja biologiczna i jej w³aœciwoœci 2.2. Funkcjonowanie ekosystemu

Czêœæ

84 94

2.3. Cz³owiek a œrodowisko

102

2.4. Komórka

106

2.5. ¯ycie jako funkcja

113

117 3.1. Genetyka

117

3.2. Struktura organizmów a œrodowisko ich ¿ycia

124

3.3. Od¿ywianie siê organizmów

129

3.4. Wymiana gazowa u organizmów

138

3.5. Wydalanie i osmoregulacja u organizmów

143

3.6. Ró¿norodnoœæ rozmna¿ania siê organizmów

147

3.7. Ewolucjonizm

153

Testy egzaminacyjne

Czêœæ

Odpowiedzi Czêœæ

Odpowiedzi Testy egzaminacyjne

Odpowiedzi Has³a do krzy¿ówek

158

179

185

188

192

194

44 55

Od wydawcy

Konkursy biologiczne w gimnazjum. Zestawy testów z odpowiedziami Joanny Jab³oñskiej to kolejna ksi¹¿ka przygotowana w naszym wydawnictwie z myœl¹ o gimnazjalistach bior¹cych udzia³ w konkursach przedmiotowych. Nale¿y ona do serii ksi¹¿ek zawieraj¹cych testy sprawdzaj¹ce oraz uzupe³niaj¹ce wiedzê z poszczególnych przedmiotów i adresowana jest do tych uczniów, którzy chc¹ w sposób systematyczny powtórzyæ i uzupe³niæ swoj¹ wiedzê przed etapem szkolnym i regionalnym konkursu z biologii. Udzia³ w konkursie przedmiotowym z biologii to nie tylko satysfakcja z bogatszej wiedzy, jak¹ uzyskacie w trakcie przygotowañ, ale tak¿e szansa na zdobycie zaszczytnego tytu³u laureata, a tym samym otrzymanie maksymalnego wyniku z egzaminu gimnazjalnego z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Zestawy zadañ i pytañ opracowano w oparciu o Podstawê programow¹ kszta³cenia ogólnego, tak wiêc mo¿na z nich korzystaæ na lekcjach biologii bez wzglêdu na realizowany w gimnazjum program nauczania. Testy stanowi¹ tak¿e doskona³y materia³ na lekcje powtórkowe z biologii przed przyst¹pieniem do egzaminu gimnazjalnego z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Ksi¹¿ka zawiera testy sprawdzaj¹ce z 21 dzia³ów, pogrupowanych w trzy czêœci. Ostatnie cztery testy to zestawy podsumowuj¹ce wiedzê zdobyt¹ w toku nauki w gimnazjum. Zadania s¹ zró¿nicowane zarówno pod wzglêdem trudnoœci, jak i formy. Maj¹ charakter zadañ otwartych i zamkniêtych, wystêpuj¹ tu rysunki, schematy i tabele wymagaj¹ce uzupe³nienia, zadania na dobieranie w³aœciwych odpowiedzi, uzupe³nianie tekstu oraz tradycyjne krzy¿ówki. Zadania wymagaj¹ce szerszej wiedzy oznaczono gwiazdk¹ (¶). Do wiêkszoœci zadañ podano odpowiedzi i wskazówki, dziêki czemu mo¿ecie samodzielnie sprawdziæ swoj¹ wiedzê i umiejêtnoœci. Mamy

nadziejê, ¿e taka forma testów sprawi, i¿ poznawanie biologii stanie siê dla Was przyjemnoœci¹. Biologia nale¿y do najciekawszych i najszybciej rozwijaj¹cych siê obecnie dyscyplin naukowych. Staraliœmy siê, ¿eby podane informacje i przedstawione zagadnienia odpowiada³y aktualnemu stanowi naszej wiedzy. Zachêcamy Was do poszukiwania odpowiedzi na zawarte tu pytania nie tylko w podrêcznikach, ale i w encyklopediach, s³ownikach, ksi¹¿kach popularnonaukowych, czasopismach oraz w Internecie. Mo¿e siê zdarzyæ, ¿e znalezione przez Was informacje bêd¹ siê ró¿ni³y — musicie siê do tego przyzwyczaiæ. Biologia jest nauk¹, która wci¹¿ siê rozwija. Mo¿e w przysz³oœci ten rozwój bêdzie tak¿e Waszym udzia³em. Niniejszym chcia³bym serdecznie podziêkowaæ Panu Leszkowi Wasielewskiemu za szereg poprawek i krytycznych uwag, które przyczyni³y siê do powstania ostatecznej wersji tej ksi¹¿ki.

Czêœæ

1.1. Cz³owiek jako gatunek biologiczny Test 1 1. Antropologia to nauka zajmuj¹ca siê: A. wzajemnym stosunkiem i zale¿noœciami organizmów i œrodowiska B. badaniem prawid³owoœci zjawisk zmiennoœci i dziedzicznoœci C. zmiennoœci¹ budowy i funkcji organizmu cz³owieka w czasie i przestrzeni 2. Cz³owiek w przeciwieñstwie do innych ssaków posiada: A. przeciwstawny palec B. koœci biodrowe wklês³e C. koœci biodrowe p³askie 3. Neandertalczyk jako gatunek prawdopodobnie pojawi³ siê na terenie: A. Europy i Bliskiego Wschodu B. Afryki Wschodniej C. Azji Po³udniowej 4. Cz³owiek w klasyfikacji królestwa zwierz¹t nale¿y do: l

typ:

gromada:

rz¹d:

............................................................................ ......................................................................

...........................................................................

1.1. Cz³owiek jako gatunek biologiczny — Test 1

5. Wpisz do tabeli cechy wspólne i ró¿ni¹ce cz³owieka od pozosta³ych ssaków. Cechy wspólne

Cechy ró¿ni¹ce

6. Ciemna karnacja skóry chroni ludzi ¿yj¹cych w tropiku przed . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................................................................................

7. Cz³owiek wykazuje najwiêksze pokrewieñstwo z: A. gorylem

B. szympansem

C. orangutanem

8. Na powstanie ras ludzkich wp³yw mia³y nastêpuj¹ce czynniki: l

..................................................................................

9. Twórc¹ ewolucjonizmu i autorem rozprawy „O powstaniu gatunków” jest: A. K. Linneusz

B. K. Darwin

C. E. Haeckel

10. Jêzyk ³aciñski jest u¿ywany w systematyce, poniewa¿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............. .........................................................................

1.1. Cz³owiek jako gatunek biologiczny — Test 1

11. Które z wymienionych informacji, opisuj¹cych rasy ludzkie, s¹ w³aœciwe dla rasy ¿ó³tej? Zaznacz prawid³owe odpowiedzi. a) ma³a iloœæ barwnika w oczach b) p³aski nos c) niski wzrost d) ma³a iloœæ barwnika w skórze e) fa³d skórny w k¹cikach oka f) powieki z podœció³k¹ t³uszczow¹ g) w¹ska szpara powiekowa Krzy¿ówka 1

Cz³owiek jako gatunek biologiczny 11 22 33

44 55 66 77 88 99 10 10 11 11 12 12

7. Cz³owiek rozumny 8. Nazwa rzêdu, do którego nale¿y cz³owiek 9. Zachowane szcz¹tki dawno ¿yj¹cych organizmów 10. Podstawowa jednostka w systematyce organizmów 11. Gromada, do której nale¿y cz³owiek 12. Bia³a, czarna lub ¿ó³ta

1. Ma³pa cz³ekokszta³tna 2. Postawa charakterystyczna dla cia³a cz³owieka 3. Naukowiec zajmuj¹cy siê badaniem zmiennoœci cz³owieka w czasie i przestrzeni 4. Prehistoryczny cz³owiek 5. Organ s³u¿¹cy do od¿ywiania p³odu 6. Uczeni zajmuj¹cy siê dawno wymar³ymi organizmami

1.2. Uk³ad ruchowy cz³owieka Test 1 1. Szkielet doros³ego cz³owieka sk³ada siê z: A. oko³o 500 koœci

B. 206 koœci

C. 325 koœci

2. Schematyczny rysunek przedstawia budowê koœci d³ugiej. Nazwij zaznaczone elementy.

3. Po³¹cz liniami elementy wystêpuj¹ce w koœci z odpowiadaj¹cymi im funkcjami. okostna ¯

® nadawanie elastycznoœci koœci

osseina ¯

® odtwarzanie koœci w przypadku ich pêkniêcia ® budowanie wnêtrza koœci d³ugich

istota g¹bczasta ¯

4. Osteoporoza to choroba koœci polegaj¹ca na: A. zmniejszaniu siê wytrzyma³oœci koœci B. nieprawid³owym wysklepieniu koœci stopy C. gromadzeniu siê osseiny w koœciach 5. Okreœl kszta³t nastêpuj¹cych koœci: a) koœci mózgoczaszki — b) koœci jarzmowe —

.......................................................

............................................................

c) mostek — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) krêgi —

........................................................................

1.2. Uk³ad ruchowy cz³owieka — Test 1

6. Podczas starzenia siê organizmu, w koœciach: A. zwiêksza siê zawartoœæ osseiny B. zmniejsza siê zawartoœæ osseiny C. zwiêksza siê zawartoœæ sodu i wapnia 7. Na rysunku zaznaczono elementy budowy stawu. Nazwij poszczególne czêœci.

8. Osteocyty to: A. w³ókna kolagenowe wzmacniaj¹ce koœci B. podstawowe komórki tkanki kostnej C. cienkie b³ony okrywaj¹ce koœci 9. Staw panewkowy wystêpuj¹cy w biodrze umo¿liwia: A. ruch obrotowy koñczyny B. zginanie kolana C. ruch nogi w ró¿nych kierunkach 10. Poni¿szy rysunek obrazuje tkankê czone elementy.

................................

Nazwij zazna-

1.2. Uk³ad ruchowy cz³owieka — Test 1

11. Zakreœl b³êdn¹ odpowiedŸ dotycz¹c¹ tkanki chrzêstnej cz³owieka: A. pe³ni funkcjê podporow¹ B. w czasie rozwoju p³odowego nie zamienia siê w tkankê kostn¹ C. jest tkank¹ elastyczn¹ 12. Do chemicznych sk³adników koœci nale¿¹: l

..................................................................................

13. Je¿eli wymoczysz w occie koœæ, to: A. zmniejszy siê sztywnoœæ koœci B. rozpuœci siê czêœæ organiczna koœci C. zwiêkszy siê sztywnoœæ koœci 14. Wska¿ b³êdn¹ odpowiedŸ dotycz¹c¹ szpiku kostnego: A. mieœci siê w jamie szpikowej B. jest tkank¹ miêkk¹ zawieraj¹c¹ t³uszcz C. jest tkank¹ miêkk¹ niezawieraj¹c¹ t³uszczu 15. Uzupe³nij tekst. U noworodków wystêpuje szpik kostny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , który jest odpowiedzialny za wytwarzanie

........................................

rozwoju zamienia siê on w szpik

...............................

W trakcie

Pozosta³oœci

szpiku czerwonego, wystêpuj¹cego u noworodków, zostaj¹ w nastêpuj¹cych koœciach doros³ego cz³owieka:

.................................., ..............

......................., ............................... .....................................

...........................

1.2. Uk³ad ruchowy cz³owieka — Test 1

Krzy¿ówka 2

Uk³ad ruchowy cz³owieka

11 22 33 44 55 66 77 88 99 10 10

1. Substancja organiczna nadaj¹ca elastycznoœæ koœci 2. Jedna z koœci miednicy 3. Rasa ludzka wywodz¹ca siê z zimnego klimatu 4. Nieruchome po³¹czenia koœci 5. Choroba spowodowana odwapnieniem koœci, zwana równie¿ osteoporoz¹

6. B³oniaste po³¹czenie miêdzy koœæmi czaszki 7. Koœci palców 8. Zewnêtrzna warstwa koœci 9. Koœæ utworzona z 4–5 szcz¹tkowych krêgów ogonowych 10. ¯ebra nie³¹cz¹ce siê bezpoœrednio z mostkiem

Test 2

1.2. Uk³ad ruchowy cz³owieka

1. Zwyrodnienie stawu objawia siê: A. niedoborem wapnia B. niedostateczn¹ iloœci¹ mazi C. zmianami kszta³tu powierzchni stawowych koœci 2. Uzupe³nij tabelê, wpisuj¹c miejsce wystêpowania typu tkanki miêœniowej: poprzecznie pr¹¿kowana

g³adka

sercowa

3. Lordoza to: A. wypuk³oœæ krêgos³upa do ty³u B. wypuk³oœæ krêgos³upa do przodu C. zwyrodnienie stawu 4. Uzupe³nij tekst. Podczas du¿ego wysi³ku glikogen, z którego nasze miêœnie „czerpi¹” energiê, rozk³ada siê do

............................................

Powoduje to silny

ból, który likwidujemy przez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Tkanki miêkkie, np. miêsieñ, na zdjêciach rentgenowskich daj¹ obraz: A. czarny

B. szary

C. bia³y

1.2. Uk³ad ruchowy cz³owieka — Test 2

6. Wymieñ najczêstsze przyczyny wad postawy: l

..................................................................................

7. Poni¿szy rysunek obrazuje szkielet koñczyny górnej. Wpisz nazwy koœci tworz¹cych tê koñczynê.

8. Uzupe³nij tekst. W sk³ad miêœni tu³owia wchodz¹ miêœnie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . .......

i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miêsieñ dwug³owy, zwany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,

odpowiedzialny jest za . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , natomiast na jego prostowanie wp³yw ma miêsieñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. U doros³ego cz³owieka miêdzy koœci¹ czo³ow¹ i ciemieniow¹ wystêpuje po³¹czenie: A. nieruchome

B. ruchome

C. pó³ruchowe