Udala informatzen 85 by Oiartzungo Udala

Oiartzungo

85. zenbakia

2018ko apirila

www.oiartzun.eus

udalainformatzen

oiartzungoudalainformatzen

telefono interesgarriak Udal telefono zenbakiak

Zerbitzuak

Informazioa 943 49 01 42 Alkatetza 943 49 18 62 Gizarte Ongizatea 943 49 05 52 Hirigintza eta Atez ateko bulegoa 943 49 03 77 Kultura 943 49 10 34 Manuel Lekuona Biblioteka 943 49 38 64 Udaltzaingoa 943 49 33 11 Elorsoro Udal Kiroldegia 943 49 25 52 Udal Igerileku irekia 943 49 37 45 Arritxulo Udal Mendi-Aterpea 943 58 00 10

Osasun zentroa 943 00 65 04 DYA 943 46 46 22 Jubilatuen elkartea 943 49 00 02 Zaharren egoitza 943 26 10 80 Taxiak 943 49 14 74 Herribus - Iparbus 943 49 18 01 Posta 943 49 35 74 Epaitegia 943 49 09 13 Nekazal bulegoak 943 49 03 47 / 943 49 06 69 Oarsoaldea eskualdearen garapenerako agentzia 943 49 41 29 Behemendi 943 49 02 19

Turismoa Hezkuntza Turismo bulegoa 943 49 45 21 Herri Musikaren Txokoa 943 49 35 78 Luberri Ikasgune Geologikoa 943 26 25 93 Komunikabideak Oiartzun irratia 943 49 37 11 Oarsoaldeko Hitza 943 34 03 30

Haurtzaro ikastola 943 49 22 12 Elizalde Herri Eskola 943 49 01 93 Elizalde Institutua 943 49 10 17 Urmendi Haur Eskola 943 26 00 86 AEK Intxixu euskaltegia 943 49 39 57 Helduen Heziketa Iraunkorra (Altzibar) 943 49 00 48

Harremanetarako, ekimenen berri emateko, proposamenak egiteko… hau da Oiartzungo udal aldizkariaren helbide elektronikoa: komunikazio@oiartzun.org

ohar garrantzitsua Udal aldizkaria euskara hutsean kaleratuko da. Oiartzungo Udalak urte asko daramatza euskara normalizatzearen aldeko lana eginez. Aldizkari hau, horregatik, euskara hutsean kaleratzen da. Nolanahi ere, nahi duenak ale bakoitzaren eduki nagusien laburpena jasoko du gaztelaniaz. Horretarako, ordea, eskaera egin beharko du udaletxeko informazio gunean, 943 49 01 42 telefono zenbakira deituz edo komunikazio@oiartzun.org helbide elektronikora mezu bat bidaliz. Eskaera egitean, nork bere datuak eman beharko ditu, aldizkaria jaso ahal izateko.

NOTA IMPORTANTE La revista se publicará íntegramente en euskera. El ayuntamiento de Oiartzun lleva muchos años comprometido con la normalización del euskera. Esta misma revista, por eso, se publica únicamente en euskera. No obstante, todo aquel que este interesado tendrá la posibilidad de recibir un resumen de los contenidos más importantes de cada número. Para ello, deberá ponerse en contacto con nosotros, acercándose a la oficina de información, llamando al número de teléfono 943490142 o enviando un correo electrónico a la dirección komunikazio@oiartzun.org. Al realizar la solicitud, el interesado deberá facilitar sus datos, para poder recibir la revista. Argitaratzailea: Oiartzungo Udala Diseinua eta maketazioa: Dixidu Diseinu Grafikoa Inprimaketa: Antza Komunikazio Grafikoa Lege Gordailua: Donostia-1216/91

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

agurra

Agurtzane Lekuona Agirretxe Berdintasun zinegotzia Kaixo oiartzuarrok! Ttirriki-ttarraka legealdia aurrera doa eta halaxe ari gara gu ere lanean, pixkanaka baina gelditu gabe. Lau urteko ibilbide honetan herri programan zehaztutako lan ildoak ditugu iparrorratz. Ardatzetako bat dugu Feminismoa, emakumeen eta gizonen arteko aukera berdintasuna sustatzen duen eta indarkeria matxista ororen aurka egiten duen mugimendua. Hau arlo guztiak zeharkatzen dituen korronte nagusi izan dadin pausoak ematen ari gara: Berdintasun saila eta batzordea eratzeaz gain, sail-arteko berdintasun batzorde tekniko nahiz politikoa eratu ditugu. Era berean, emakume eta gizonen egoera zehatzetatik abiatuko den I. Berdintasun Plana egiten hastera goaz. Plangintza hau izango da orientabide ondorengo urteetan Oiartzungo politika eta ekintza guztietan genero ikuspegia txertatu ahal izateko. Otsailean autodefentsa feminista tailerrak antolatu ditugu Oiartzungo Feministen Asanbladarekin elkarlanean. Saioaren arrakasta ikusirik, apirilean beste saio bat izango dugu gaian aditua den Maitena Monroyrekin. Emakume guztiak animatzen ditugu saio hauetan parte hartzera, ahalduntzeko eta indarkeria matxistari aurre egiteko baliabideak eskainiko baitizkigu.

Martxoan morez jantzi da Oiartzun! Batetik, martxoaren 8an Oiartzungo emakume askok eta askok planto egin dugu, baita udaletxeko langile nahiz Gobernu Taldeko emakumeok ere. Planto egin dugu kaleak hartuz, zaintza-arduretan, lanmunduan etabarretan emakumeok gizonekiko pairatzen dugun egoera desorekatua bisibilizatzeko. Bestetik, martxoaren 8ak utzitako emozioen biharamunean, Zinegoak gaylesbitrans zinema jaialdiko film-laburrak ikusteko aukera izan dugu lehen aldiz Oiartzunen. Gai hauen eta gehiagoren berri izateko, pasa orria eta eman begirada bat Udala Informatzen honi. Baina horren aurretik, eskerrak eman nahi nizkioke Oiartzungo mugimendu feministari: eskerrik asko esnatzeko, kontzientzia hartzeko, hausnartzeko eta antiju morik janzteko beharrezkoa den akuilu lana egiteagatik. Eskerrik asko urte hauetan guztietan modu batera edo bestera Oiartzun feministago baten alde lanean zabiltzaten guztiei.

GORA OIARTZUN FEMINISTA!

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Mendiburu 14ko eraikinak herritarren babesa jaso du Ekarpen faseko ekarpenak aztertuta, exekuzio proiektua idazteko fasea hastera doa Mendiburu 14an erabilera anitzeko udal eraikina egiteko prozesuaren berri eman izan dugu aldizkari honetan aurretik ere. Orain arteko prozesuaren emaitza itzuli nahi die Udalak herritarrei, eta hurrengo pausoak zeintzuk izango diren azaldu. Egitasmo honen abiapuntua herrian ongi identifikatuta dauden zenbait beharri irtenbidea ematea izan da: erretiratuentzako egoitza egokia, irisgarritasun baldintzak betetzen dituena; kultur aretoa; euskalgintza bateratu eta Oiartzun Irratiak estudio txukuna izatea; Gizarte zerbitzuentzako toki egokia eta udaletxeko areto nagusiko erabilerak arintzea. Proiektu potoloa da bai erantzungo dituen beharren aldetik eta baita aurrekontu aldetik, Mendiburu 14ko eraikinaren eta Landetxe plaza berritzearen proiektuak 4 milioi â&#x201A;Źko inbertsioa suposatuko baitu guztira. Orain artekoak Orain gauden momentura heltzeko prozesua beharrezko denbora hartuta egin da. Beharrak ongi aztertu eta Oiartzuni

ongi erantzuteko izan dira orain arte emandako urrats guztiak. Lehenengo fasea Mendiburu 14ko eraikinaren erabiltzaile izango diren eragileekin egin zen: Gazte Izanak; euskalgintza eta kultur arloa. Udala eta eragileak zuzenean bildu eta elkarrekin landu zituzten beharren diagnostikoa, zirriborroak, eskaerak, kontrasteakâ&#x20AC;Ś Ondoren, lanketa orokorragoaren txanda izan zen: herri mailakoa. Aurkezpen publikoan (76 lagun bertaratu ziren) ordura arte egindako lana aurkeztu, hartutako erabakien arrazoiak azaldu (kokapena etabar) eta aurreproiektuaren ekarpen fasea ireki zen. Herritarren zilegitasunarekin, aurrera Ekarpen fase horretan 16 ekarpen jaso dira. Mota ezberdinetakoak izan dira: teknikoak, itxura eta bolumenaren ingurukoak, eta eraikin barruari dagozkionak. Ekarpenen erantzun teknikoa udaletxeko talde teknikoak prestatu du. Batez ere bolumenaren inguruan zegoen kezka

Mendiburu 14ko proiektua herritarrei aurkezpen irekian azaldu zitzaien.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Lan hau esleitzen zaion enpresak Mendiburu 14ko eraikinaren exekuzio proiektua idaztearekin batera, Landetxe plazaren proiektua ere idatzi beharko du. Landetxe plazak berritzean hartuko duen itxura fase horretan zehaztuko da. Bizilagunekin bilera espezifikoak egin ditu Udalak gaiaren inguruan eta haien ekarpenak aintzat hartuz landuko da plazaren biziberritze proiektua. Lan honek 185.000 â&#x201A;Źko aurrekontua izango du gehienez eta esleitu ondoren, gehienez lau hilabeteko epean idatzi beharko da. Alegia, 2018a bukatu aurretik Mendiburu 14ko eraikinaren eta Landetxe plazaren proiektu definitiboak idatzita egongo dira. Kultur Aretoaren kudeaketa Aurreproiektuko emaitzekin sortu den maketa jendaurrean dago ikusgai, udaletxeko sarreran. Orain arte eraikinaren eraikuntzari dagozkion hurrengo pausoak azaldu ditugu. Hala ere, egina egon aurretik eraikin honetan egongo den Kultur Aretoaren erabilera eta kudeaketa nolakoak izango diren lantzen ere hasi behar dela argi du Udalak. Horretarako, kultur eragileekin prozesu parte-hartzaile bat egitea aurreikusten du Udalak, 2018/2019 ikasturtean zehar.

Aurreproiektuaren maketa udaletxeko sarreran dago ikusgai.

apaldu ahal izateko eta Mendiburu 14 eremuan eraikiko den eraikinaren altuera jaitsi daitekeen jakiteko, azterketa topografikoa eta kultur aretoaren entzumenaren azterketa egin dituzte. Ondorioa baiezkoa izan da, beraz, aurreproiektuan islatutakoa baino baxuagoa izango da etorkizuneko eraikina. Ekarpenak ikusi ondoren, Udalarentzat ondorio nagusia argi dago: herritarrek ez dute proiektua bera eta beharra kuestionatu. Herritarren partetik hitzez udalak jaso duen mezua ere â&#x20AC;&#x153;eraikina azkarâ&#x20AC;? egiteko izan da. Beraz, herritarrek Mendiburu 14ko egitasmoari emandako zilegitasunarekin, aurrera egingo da proiektuarekin. Landetxe plazako proiektua Beraz, Mendiburu 14ko proiektua hurrengo fasean sartu da. Hau da, exekuzio proiektua idazteko lehiaketa martxan da. Martxoaren 5ean onartu zituen Udalak proiektuaren exekuzioaren oinarriak, aurretik jasotako ekarpenak islatuta. www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Hondakinak, ongi egiten duguna hobeto egiteko Atez ateko bilketa sistema eraginkorra da Oiartzunen; hala ere, hobetzeko eta fintzeko aukera badugu zenbait arlotan oraindik Oiartzungo etxe askok lorategia badutela aprobetxatuz, norberak bere hondakin organikoa tratatzearen aldeko apustua egin zuen Udalak, AUTOKONPOSTA prozesua martxan jarriz. Gaur egun, 573 familiak kudeatzen dute euren hondakin organikoa. Horien artean daude Altzibarko Olalde eremuan AUZOKONPOSTA egiten duten familiak. Honela, pisuetan bizi diren herritarrak euren organikoa kudeatzen aitzindariak izan dira eremu honetan. 53 etxebizitzak hondakin organikoak kudeatzen dituzte bi konpostagunetan. Lehena 2014an jarri zen martxan eta 2016ko azaroan bigarrena.

Oiartzuarrok sortzen ditugun hondakinen %82,56 (2016ko datua) biltzen dugu gaika. 2010eko maiatzaren 23an hondakinak biltzeko atez ateko sistemarekin hasi ginenetik, urtero birziklatze tasa %82tik goiti mantendu dugu. Aurretik, edukiontzi sistemarekin papera eta kartoiaren, beiraren eta ontzi arinen birziklapena borondatezkoa zenean %33 ingurura heltzen zen Oiartzunen gaika biltzen zenaren portzentajea. Atez ate biltzen ditugun hondakinak egoki sailkatuta jasotzen ditugu Oiartzunen. Horren erakusgarri dira duela gutxi jaso dugun ontzi arinen karakterizazioaren azterketaren datuak. Azterketa honek Oiartzunen bildutako ontzi arinen artean zenbat diren gai horri dagokion materiala neurtzen du. Inpropioen kopurua, gai horri ez dagokienena, %7 izan da; oso kopuru baxua. Atez ateko gaikako bilketaren arrakasta ez datza gaikako bilketako ehuneko altua izatean soilik, baizik eta bilketa hori eraginkorra izatean eta materialen purutasunean ere bai. Ondorioz, material horien birziklapena errazagoa eta hobea da. Hondakin organikoa konpostatzen dute 573 familiak Atez ateko bilketak ekarri zuen aldaketa nabarmenetako bat hondakin organikoa gaika biltzen hastea izan zen. Hain zuzen ere, etxeetan gehien sortzen den hondakina da frakzio organikoa.

www.oiartzun.eus

Pisu-blokeek auzokonposta egin nahiko balute, atezate@ oiartzun.org-ekin harremanetan jarri daitezke eta Udalak aukerak aztertuko lituzke. Etxean lorategi bat izan eta autokonposta egin nahi duenak ere toki berera jo dezake. Hondakin organikoa etxean kudeatzen duten herritarrek hondakinen tasan %20ko hobaria dute.

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Garbigunea, hondakin bereziak biltzeko gunea Talaia poligonoan (Arragua) dago Oiartzungo Garbigunea, San Markos Mankomunitateak kudeatzen duena. Gune hau etxean sortzen diren hondakin bereziak jasotzeko eta egoki birziklatzeko prestatua dago. Garbiguneak ordutegia eta egutegia du eta etxeko hondakinak bakarrik eraman daitezke. Alegia, ez da jarduera profesionaletan sortutako hondakin bereziak eramateko espazioa.

GARBIGUNEA Ordutegia: Astelehenetik ostiralera: 09:30-13:00/16:00-18:50 Larunbatetan: 09:30-13:30/15:30-17:50 Igandetan: 10:00-13:50 Udako ordutegia (uztailaren 15etik irailaren 15era): Astelehenetik ostiralera: 09:30-14:00/16:00-18:30 Larunbatetan: 09:30-13:30/15:30-17:50 Igandetan: 10:00-13:50

Larrialdi Guneko erabilera desegokiak zuzentzeko neurriak hartuko ditu Udalak Talaian dagoen beste azpiegitura Larrialdi Gunea da. Gune hau atez ate biltzen diren hondakinak behar berezi bat sortzen denean bertan botatzeko da. Alegia, hondakin organikoa, ontzi arinak, papera eta kartoia, eta errefusa jasotzen dira bertan eta zintzilikatzekoan hondakin hauek utzi ezin ditugun kasu horietarako da Larrialdi Gunea.

Zer eraman daiteke Garbigunera? • Etxeko obra txikietan sortutako eraikuntza-hondakinak eta obra-hondarrak. • Plastiko birziklagarriak: polietilenozko bidoiak, film plastikoa, poliestirenoa. • Birziklagarriak ez diren plastikoak: pertsianak… • Tamaina handiko hondakinak: koltxoiak, sofak, somierrak…. • Metalak eta txatarra. • Kimaketa eta lorezaintzako hondakinak. • Egurra: paletak, altzariak, kaxak, oholtzak… • Beira laua: kristala. • Kartoizko bilgarriak. • Auto eta motorren pneumatikoak (metalezko zatietatik bereiziak). • Aparatu elektriko eta elektronikoak: ordenagailuak, telebistak, irratiak, telefonoak… • Lerro zuriko etxetresna elektrikoak: garbigailuak. • Jostailuak. • Automobilen olio erabilia. • Metagailuak: auto-bateriak... • Fluoreszenteak eta lanparak. • Inprimagailuetako tonerrak. • CDak eta DVDak. • Sukaldeko olioa. • Etxeko hondakin arriskutsuak: pinturak, bernizak, disolbatzaileak, kolak, fitosanitarioak, aerosolak…

Zenbait herritarrek Larrialdi Gunearen erabilera desegokia egiten dutela identifikatu du Udalak, eraman behar ez diren hondakinak han utzita, ez dagokien tokian, gai horiek birziklatzea ezinezko bihurtuz. Larrialdi Gunearen funtzionamendua eta txukuntasuna bermatzeko, arau-hauste hauek zuzentzeko neurri batzuk hartu behar izan ditu Udalak: hori dela eta, gauez gunea itxita egongo da eta segurtasun kamarak martxan jarriko dira. Arauak errespetatzen ez dituenari isuna jarriko zaio. Neurri hauek hartuta ere gunea ez dela errespetatzen ikusiz gero, beste erabaki batzuk hartu beharko ditu Udalak.

Gogoratu!! - Hondakinak ateratzeko ordutegia 20:00etatik aurrera da egunero. - Kaleko edukiontzietan ere hondakinak gaika sailkatuta bota behar dira. - Kaleko edukiontziak ez dira etxeko hondakinak botatzeko. - Larrialdi Gunea eta garbigunea desberdinak dira. Larrialdi Gunean hondakin organikoak, ontzi arinak, papera eta kartoia eta errefusa biltzen dira. - Txakur-kakentzako edukiontzi bereziak daude herriko auzoetan.

Talaiako larrialdi gunean zuzentze neurriak hartuko ditu Udalak.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Larre Planaren aurtengo lehentasunak markatzen Herriko ganaduzaleekin bilera egin dute Udalak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak, Larre Planaren baitan 2017an egindako lanen berri eman eta balorazioak egiteko eta, 2018an mendi publikoen garbiketan eta auzolanean egongo diren lehentasunak markatzeko.

Iaz liztor beltzen habien 50 abisu jaso ziren 2017an, Udalak liztor beltzen -Asiako liztorra- habien 50 abisu jaso zituen (aurreko urtean baino bat gutxiago). Udalaren eta Behemendiren artean, horietako 45 inaktibatu ziren. Beste hiru, kokapena zela eta ezin izan ziren inaktibatu eta azken biak ez ziren liztor beltzen habiak, beraz, beren horretan utzi ziren. Habia identifikatuko toki bakoitza Gipuzkoako Foru Aldundiko Nekagip aplikazioan markatua dago.

Zazpi herribide konpontzeko lanak Urtea hasi denetik, zazpi herribide konpontzeko lanetan dihardu Udalak: Elizalde (Itturburu), Ergoien (Otsakane eta Elorrondo), Gurutze (Andrearriaga), Karrika (Gainzabal) eta Ugaldetxon (Larraburu). Herribide horietan, hondatuta dauden zatiak konponduko dira. Lan hauetan 120.000 â&#x201A;Źko inbertsioa egingo du Udalak.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Legarrea eta Iparralde etorbideko lanak Legarreako maldako irisgarritasuna eta Iparralde etorbidea berrantolatzeko lanak egiten ari da Udala. Legarrean, malda xamurtzeko arrapala jarriko da, bi aldeetara heldulekuekin, bizilagunekin aurretik egindako prozesu batean adostutako moduan. Iparralde etorbideko lanak, berriz, Aldundiko errepide horretan dauden arazoak konpontzeko beharretik etorri dira. Legarreatik Arragua aldera, aparkalekuak markatuko dira errepidearen bi aldeetara. Lanak bukatutakoan, Legarreatik Gurutze aldera etorbidearen alde bakarrean aparkatuko ahal izango da. Uda hasierako lanak bukatuko direla aurreikusten da. 284.000 â&#x201A;Źko inbertsioa egingo du Udalak lan hauetan.

Karrikako bidea zabaltzeko lanak Karrika auzoko sarrera berritu, auzoko plaza arteko bidea zabaldu eta hoditeria berritzeko lanak hasi dira. Bidea bi ibilgailu gurutzatzeko aukera egon dadin zabalduko da zenbait puntutan, eta auzoaren egiturak hori ahalbidetzen ez duenetan, bidea emateko lurreko markak egingo dira. Lanak ekainean bukatzea aurreikusten da. 285.000 â&#x201A;Ź inbertituko dira Karrikako egoera hobetzen.

Etxebizitza Bulegoak atal propioa du oarsoaldea.eus-en Oiartzungo Etxebizitza Bulegoak bere atal propioa du oarsoaldea.eus webgunean urte hasieratik: http://www.oarsoaldea.eus/ eu/oarsoaldea/eskualdeko-garapen-agentzia/sailak/hiri-berriztapena-eta-mugikortasuna/oiartzun. 2016ko irailetik, Udalaren eta Eusko Jaurlaritzaren artean herrian martxan dagoen ASAP programan parte hartu nahi duten etxejabe eta maizterrek informazio osatua topatuko dute bertan. ASAP programaren helburua herriko etxe hutsak maizterrentzako alokairu duinean merkaturatzea da.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Berdintasun Batzordea, martxan

Autodefentsa feminista tailerra

Oiartzungo udalbatzarrak onartuta, Berdintasun Batzordea martxan da. Lehenengo bilera urtarrilean egin zuen. Agurtzane Lekuona (EH Bildu) da batzordeburua eta Eneritz Arbelaitzek (EH Bildu), IĂąaki Pikabeak (EH Bildu) eta Yon Goikoetxeak (EAJ) ere parte hartuko dute. Berdintasun teknikariak egingo ditu teknikari lanak.

Autodefentsa feministako tailerra antolatu dute Udalak eta Oiartzungo Feministen Asanbladak, Emaginek dinamizatuta eta dohainik. Taldea segituan osatu zen eta emakume askok interesa agertu zuten. Hori dela eta, apirilean Maitena Monroyrekin autodefentsa feministako beste tailer bat egingo da.

Zinegoak Oiartzunera iritsi da Bilbon urtero egiten den Zinegoak, gaylesbotrans Nazioarteko Film Jaialdiko film laburrak ikusteko aukera izan dugu lehen aldiz Oiartzunen, jatorrizko hizkuntzan eta euskaraz azpititulaturik.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

`AbittuÂ´ orientazio zerbitzua, martxan Abittu jarduera fisikoaren orientazio zerbitzua martxan jarri da. Astelehenetik ostegunera, Elorsoro kiroldegian bi orduz (09:00etatik 11:00etara) bizitza aktibo eta osasuntsurako aholkuak eta baliabideen inguruan informatuko du Mikel Lopez adituak. Harremanetan jartzeko, abittu@oiartzun.org edo 943 49 25 52 telefonora deitu daiteke.

Kirol-gailuak jarri dira hiru gunetan Altzibarren (Olalde), Iturriotzen (bidegorri sarreran) eta Ugaldetxon (Txara parkean) zirkuitu bio-osasungarriak jarri dira, alegia, kirola egiteko gailuak. Batez ere helduengan pentsatuta, baina herritar guztien eskura jarri dira jarduera fisikoak bizitza aktibo eta osasuntsuan duen eraginaz jakitun.

Kirol Astean, jarduera teoriko eta praktikoen oreka Kirol Astearen hirugarren edizioan, jarduera teorikoak praktikoekin osatzeko ahalegina egin da aurten. Bizikletabidaiak; raketistak; mendi lasterketak; txirrindaren mekanika; hip-hop; xistera... Herriko kirol eta aisialdi eragileekin elkarlanean osatu da aurtengo egitaraua ere.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Herriko ikasleak Comète sarea ezagutzen Comète sarea zer den ezagutzen izan dira Elizalde Institutuko eta Haurtzaro Ikastolako ikasleak Udalak gonbidatuta, Urdaburu Mendi Elkarteak antolatutako erakusketan. Sarobe baserriko Pako Iriarte ezagutzeko aukera ere izan dute, Comète sarean parte hartu zuen oiartzuarra.

Haurrengan irakurzaletasuna gurasoen bidez sustatzeko tailerra Pello Añorgak 0 eta 6 urte arteko haurren gurasoentzako irakurzaletasun tailerra eman du Manuel Lekuona bibliotekan, dohainik. Ipuinak entzuteko giro egokia nola sortu eta ipuinak nola aukeratu izan dira tailerraren oinarri nagusiak. Bukatzeko, Añorgaren kontaketak borobildu du tailerra.

Ikasleak hizkuntzaz hausnartzera gonbidatuz Euskararen motibazio saioak bideratu dituzte aurten ere Udalak eta Ttur-Ttur Euskaltzaleon Bilguneak Haurtzaro Ikastolako eta Elizalde Institutuko DBH 3. eta 4. mailako ikasleen artean. Hizkuntzaren inguruko hausnarketa eta ezagutza bideratu dituzte Ugaitz Susperregi eta Aintzane Toledo Ttur-Tturreko dinamizatzaileek.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Zerbitzuak, azpiegiturak eta ekipamenduak hobetzea, 2018ko aurrekontuen oinarri 2018an 16.754.405 â&#x201A;Źko aurrekontua izango du Oiartzungo Udalak (iaz baino %1,3 gehiago). Aurrekontua nola inbertitu lantzeko, 143 lagunek parte hartu duten auzo batzarrak eta EAJrekin bilerak egin ditu Gobernu Taldeak, haien iritzi eta ekarpenekin osatzeko. Aurrekontuak herritarren ongizatea bermatzea izango du helburu, horretarako, herritarrentzako zerbitzuak bermatzea eta, azpiegiturak zein ekipamenduak hobetzea izango dira Udalaren helburu nagusiak.

Udalaren ekonomia lantzen Haurtzaro Ikastolan Haurtzaro Ikastolako DBHko Ekonomia arloko ikasleek Eneritz Arbelaitz alkateordearen bidez, udalaren arlo ekonomikoak nola funtzionatzen duen eta aurrekontuak nola osatzen diren ezagutzeko aukera izan dute beren herriaren kasu konkretuaren bidez. Pedagogia parte-hartzailea gaztetxoekin egiteko bide ematen dute saio hauek.

M8an, Udalean ere emakumeok* planto Martxoaren 8an mundu mailako greba feminista egin da aurten. Oiartzungo Udalaren kasuan, Gobernu Taldeak bat egin zuen grebarekin, emakume zinegotziek geldialdia eta deialdietan parte hartuz eta gizonek, emakumeek greban aktiboki parte hartu ahal izateko babesa emanez maila pertsonal zein laboralean. Udaletxeko emakum langileek ere planto egin zuten.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

plenoak 17/12/27. 2018ko aurrekontua onartu da. 2017ko azkeneko udalbatzarrean, 2018ko aurrekontua onartu zen, Gobernu Taldearen aldeko botoekin. EAJ abstenitu egin zen. Udaletxeko langileen LABen ordezkaritzaren eskaera negoziatuta, langileen soldata igoera ere adostu da. Berdintasun saila sortzea ere adostu zen, ahobatez. Berdintasun Legeak udalei eskatzen diena bete ahal izateko ezinbestekoa izango da. Elorsoro kiroldegia, Madalensoro pilotalekua eta udako igerilekuen instalazioen kudeaketa BPXsport-i esleitu zitzaion, bi urterako (luzagarriak). Haurtzaro Ikastolarekin elkarlan hitzarmena berritzea onartu zuen Udalak ahobatez, 2021 arte. Abenduko protokolo gastuak 490,79 € izan ziren jardunaldi, bidaia eta luntxetan.

18/01/31. Elkarte eta eragileentzako laguntzak onartu dira. Gizarte-ongizate (Arraztalo elkartea); hezkuntza (Urmendi Haur Eskola eta Haurtzaro Ikastola); kultura (Soinuenea Fundazioa

www.oiartzun.eus

eta Luberri Ikasgune Geologikoa) eta kirol arloetako (Girizia Mendi Taldea; Haurtzaro Atletismo Taldea; Haurtzaro Mendi Taldea; Intxixu Trail; Lartaun zikloturistak; Mikel Deuna Euskal Makil Jokoa; Muturreko Kirolak; OKE; Oiarpe; Oarsoaldea Igeriketa Elkartea; Oiartzungo Saskilagunak; OTXE; Ranger Elkartea; Tximeleta eta Txost) eragileentzako diru-laguntzak onartu ziren, ahobatez. Urtarrileko protokolo gastua 50 € izan zen, lore eta eskelatan.

18/02/28. Berdintasun batzorde teknikoa eta politikoa sortu dira. Emakume eta gizonen arteko berdintasuna lortzeko Europako Gutuna onartu zen ahobatez. Era berean, berdintasun batzorde teknikoa eta batzorde politikoak sortzea onartu zen. Agurtzane Lekuona Berdintasun zinegotziak azaldu zuenez, “helburua genero ikuspegia Udalaren politika guztietan txertatzea da. Berdintasun saila ez da isolatua, horregatik, batzorde tekniko eta politiko hauek sailen artekoak izango dira”. San Markos Mankomunitateak 2014ko aurrekontuen harira Oiartzungo Udalaren kontra jarrita zuen helegitea atzera bota duela ere jakitera eman zitzaion udalbatzari. Otsaileko protokolo gastua 1.769,80 € izan zen harpidetza, jardunaldi eta garaikurretan.

oiartzungoudalainformatzen

iritzia ‘Konpromisotik aD/Ritzera’ egitasmoaren baitan, bi astez ‘ahobizi’ edo ‘belarriprest’ izatea erabaki zenuen, euskararekiko konpromiso aktiboa hartuz. Zer moduzko esperientzia izan da? Sorpresarik izan duzu? Eragin al du ekimenak zure ingurukoen ohituretan? Abenduaren 2tik 15era, bi astez 1.650 oiartzuarrek ahobizi eta belarriprest izateko erronka euren egin zuten. %63a emakumeak izan ziren eta %95, ahobiziak. Urtarrila bukaeran, ekimena baloratu, bizitutakoak partekatu eta aurrera begirako erronkei buruz hitz egiteko bildu ziren herritarrak tertulia goxoan

Esteban Agirre Lazkano (ahobizia) Euskara beti izan da nire bizitzaren ardatz inportante bat, eta horrelako kanpainen eta bultzaden beharra duelako parte hartu dut. Kanpaina hau orain izan bada ere nik urte asko daramatzat praktikan jartzen. Edozein tokitara noala, lehenengo hitza euskaraz egiten dut. Gero, solaskidearen esku dago jarraitzea. Euskararen eragile izateko eta nire esku dagoena egiteko erabakia aspaldi hartu nuen. Euskal hiztunen inguruan mugitzen naiz eta txapa gutxi ikusi ditut; neronek ere ez dut erabili. Ez diot garrantzia eman txapa janzteari 15 egunez, baizik eta euskaraz egiteari. Ekimenaren aurkezpen saioan izan nintzen. Euskararen erabilera dela-eta, Oiartzunen zer egoera zegoen esan ziguten eta erabilerak behar zuela bultzada bat. Zerbait egitea beharrezkoa zela ikusi nuen eta neukan informazio hori dela eta, are gogo gehiagoz hartu nuen ekimena. Karlos Ibarguren Olalde (ahobizia) Euskarak behar ditu konpromisoak. Uste dut momentu hau klabea izan daitekeela. Ikusten ari gara Kataluinian berriro A eredua sartzen ari direla, badago hizkuntzaren kontrako ofentsiba, eta kuriosoa da esaten dutela zenbait biztanleren eskubideak bermatzeko dela. Egoera oso konkretuan gaude: batzuek bakarrik dituzte eskubideak. Badute A ereduan matrikulatzeko eskubidea baina guk ez daukagu eskubidea euskaraz bizitzeko; nahiz eta legeak hori onartu. Lege bat aplikatzen dute, baina bestea ez. Oiartzunen ere kaleko inkestak adierazi du erabilera behera doala eta oso kezkagarria iruditzen zait. Arnasguneak oso beharrezkoak dira. Oiartzun bezalako herri batean oso harrigarria egiten zait kanpotik jendea etortzea eta ez sumatzea euskaraz bizitzeko beharra. Uste dut denok erreflexio bat egin beharko genukeela: nola lor dezakegu inor biolentatu gabe elebidun eta elebakarren arteko konpromisoa? Euskara jakin gabe etortzen den pertsona horri nola erraztuko diogu euskaran eta euskal kulturan murgiltzea eta ikustea behar duela? Bestela, euskaldunon hizkuntz eskubideak ez ditu errespetatuko. Hartutako konpromisoa nahiz eta mugatua izan den, uste dut erreflexionatuarazi digula, bai ahobizioi eta bai belarriprestei. Oiartzunen giro euskalduna dut inguruan. Elkarte batean afari bat izan genuen tarte horretan. 50 lagun inguru ginen eta bik generaman txapa. Beste guztiek, bizi duten inguruarengatik ez dute erdaraz hitz egitea planteatzen ere. Zorionez, Oiartzunen oraindik jende asko dago txaparen beharrik ez duena, erdara bere bizitzan eszepzio puntuala delako. Baina, adibidez lanean erdara asko bizi dut, Osakidetzako lan-hizkuntza erdara da. 15 egun horietan ezin izan dut aldatu egoera hori. Eremu batean zaila delako 15 egunean mugako egoera bat sortzea eta herrian, ez dudalako erlazioa erdararekin, ez dut aldaketa gehiegi sumatu. Baina jendeak galdetzen zidan zer zen txapa, zer ekimena… Sorrarazi du erreflexioa. www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

iritzia Natalia Iglesias Lamela (belarripresta) Ekimena ikastolan ezagutu nuen, haurraren bidez, eta koinatak ere whatssapez bidali zidan informazioa. Oiartzunen bizi naiz, euskara ikasten ari naiz, beraz, zergatik ez nuen parte hartu behar? Asko kostatzen zait euskaraz hitz egitea, baina ohituta nago entzutera. 14 urte daramatzat Oiartzunen bizitzen eta, nire bikotea eta familia euskalduna da. Ekimena martxan jarri aurretik ere banintzen belarriprest. Hasieratik egon naiz entzuteko prest, ez dit saiakera berezirik eskatu ekimen honek. Valladolidekoa naiz. Jendeak dakienean kanpokoa zarela, beti erdaraz zuzentzen zaizkizu: ez dute uste euskara ulertu dezakedanik edo prest nagoenik entzuteko. Familiak beti hitz egiten dit euskaraz eta zerbait ulertzen ez badut, orduan zehaztapenak ematen dizkidate gazteleraz. Kanpokoa izate hutsarengatik, jendeak ez du ohiturarik euskaraz zuzentzeko. Ez dakitenean, lehenengo euskaraz egiten dizute. Nik, batzuetan, gazteleraz erantzuten diet eta orduan gaztelerara pasatzen dira. Esango nuke ekimenarekin ez dela ohitura hori aldatu nirekiko. Uste dut zaila dela jendearengan ohitura hori aldatzea. Baina, adibidez, koinatak euskaraz hitz egiten dit eta nik gazteleraz erantzun. Jendeari arraroa irudituko zaio, baina posible da horrela komunikatzea. Ritxar Jordan Val (ahobizia) Hizkuntza bultzatzeko saiatu behar dugu euskaraz hitz egiten, bestela ez daukagu biderik. Niri pila bat kostatzen zait euskaraz hitz egitea. Horregatik, ahobizi bezala parte hartzea erabaki dut, inportanteena hitz egitea delako. Ez da erraza izan erronka; batetik, niri zaila egiten zaidalako euskaraz hitz egitea eta bestetik, jendeak ere ez duelako gehiegi erabiltzen -nahiz eta Oiartzunen zorte pixka bat badugun alde horretatik-. Uste dut jendea kontzientziatzen ari dela erabileraren inguruan. Orain arte erdaraz aritzen ginen euskaldun batzuek aldatu dute hizkuntz-ohitura Konpromisotik aD/Ritzera izan denean nirekin. Baina behin erdaraz hasten bazara, oso zaila da ohitura aldatzea. Oarsoarrak-en kanpainan ere hartu ditut konpromiso batzuk: euskara oso garrantzitsua da eta prest nago bere alde egiteko. Bibi Liras Maestrejuan (belarripresta) Nik oso gaizki hitz egiten dut euskaraz, baina ulertu oso ondo. Gure hizkuntza euskara da eta nirea da arazoa. Niretzako esperientzia ona izan da. Ikusi dut, hala ere, oso azkar aldatzen dela euskaratik erdarara. Konfiantza dudanei esan diet euskaraz egiteko niri, eta ulertzen ez dudanean, galdetuko dudala. Nik jau hitz egiten dut euskaraz, aditzekin arazoa dut, baina ulertu nahi baduzu edo ulertarazi, ez dago inongo arazorik. Hori izan da nire esperientzia. Esan dudanean euskaraz hitz egiteko, erantzunak oso politak izan dira, oso baikorrak; egin didate euskaraz. Nire inguruan eragina izan du Konpromisotik aD/Ritzera-k. Ingurukoak euskaldunzaharrak ditut, baina ohitura niri erdaraz egitea da. Etxean, gimnasia egiten hasi gara, nirekin euskaraz egiteko. Aurretik egiten genuen, baina honi esker gehitu egin dugu ariketa hori. Zailagoa da konpromisoa hartzea euskara ama-hizkuntza dutenek edo 18 urtetik beherakoek. Baina 2030-40 urtekoek, beste konpromiso bat dute. Uste dut propaganda gehixeago behar zuela ekimenak. Gainera, jendea oso alferra da. Intxixu AEK euskaltegian esan ziguten, baina izena-ematera jaitsi behar zela eta, jendeak aitzakiak jartzen zituen. Belarriprest izan zitezkeen batzuk agian lotsa sentitu dute, nahiz eta nik uste dudan lotsa beste gauza batzuetarako izan behar dela.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

iritzia Argiñe Oiarbide Isasti (ahobizia) Euskaldun bezala, badut konpromisoa hizkuntzarekiko, eta horregatik erabaki nuen ekimen honetan parte hartzea. Hala ere, uste dut kontzientzia gutxi dagoela hizkuntzekiko. Nire bizitza ez zen asko aldatu hizkuntzaren erabilerari dagokionez bi aste horietan, nire egunerokotasuna euskaraz bizitzen dudalako bestela ere, baina egia da txapa ikusteak balio izan didala zenbait momentutan nire burua kontziente egiteko hizkuntzaren erabileran: gazteleraz egitera behartua egon naizen momentuetan, kontziente egiten nuen nire burua ezin nuela euskaraz bizitu momentu hori. Inguruan jende asko ikusi dut txapa jantzita. Haurtzaro Ikastolan erabaki genuen ikasle eta irakasle guztiok parte hartuko genuela Konpromisotik aD/ Ritzera-n, horregatik, ekimen bukaerako tertulian ikastola ordezkatuz parte hartu nuen. Eñaut Retegi Lekuona (ahobizia) Euskararen kaleko erabileraren datuak ezagutu nituenean seko beldurtuta geratu nintzen, nahiz eta beti pentsatu izan dugun Oiartzun herri euskalduna dela. Euskara da nire bizitzan erabiltzen dudan hizkuntza, naturala zaidana. Gehien bat, euskara erabiltzen ez dutenengatik parte hartu dut, erabiltzera bultzatzeko. Oiartzunen, belarria adi eduki dut jendeak zer egiten zuen sumatzeko, baina Oiartzundik kanpora, konturatu naiz lehenengo hitza ezezagunekin erdaraz egiteko ohitura dugula. Txapak erre egiten zuen kasu horietan. Nire inguruak betiko ohiturekin jarraitu du Oiartzunen, euskaraz, baina guztiok hartu dugu parte ekimenean, denok eraman dugu txapa. Balorazio tertulian parte hartu nuen eta gustatu zait jarraitzeko asmoa egotea. Kuriositatea dut fase berri honetan zer gertatuko den: 15 egun horietan ea lortu den kontzientzia sortzea. Ez da ze gutxi erabiltzen den euskara konturatzea garrantzitsuena, baizik eta nola konpondu dezakegun joera hau. Horregatik, bigarren fase honek atentzio gehiago deitzen dit. Marijo Telletxea Tolosa (ahobizia) Ekimena, berez, oso interesgarria izan da. Azken batean, euskaraz hitz egiten ez dakitenak gure komunitatean sartzeko gonbidapena izan da, batetik; eta bestetik, euskaldunak izanik gazteleraz aritzeko ohitura dutenentzako hausnarketarako iradokizuna. Nik neure burua lehendabiziko multzo horretan ikusten dut; hau da, euskaraz ulertzen duen −bakoitzak bere mailan, jakina− baina egiten ez duenari euskaraz egitea ez dela erasoa ikusarazi, eta euskararen munduan aurrera egin dezan laguntzeko prest dagoenen artean nago. Festa giroan egin da kanpaina, eta horrek baditu alde on eta txarrak, nire ustez. Alde onak nabarmenak dira: jendeak izena ematen du eta bizipena arrunt modu baikorrean ikusiko da. Alde txarrari dagokiona, beti bezala, onari zuzenean lotuta dator. Izan ere, iruditu zait jende askok ez duela garbi izan –edo ez erabat garbi, behintzat− zertan ari zen, edo zer konpromiso zuen hartua. Balorazioa, hala ere, oso ona; eta hobetzeko honako hau: lanketa zehatzagoak egitea ahobiziekin, ez gaitezen kikildu euskaraz ez dakien horri euskaraz egiteko orduan. Kontuan izan behar dugu euskaraz ez dakienari ez badiogu euskaraz egiten, ez diogula lagunduko ikasten; are gehiago, gure artean bizitzeko ez duela beharrezkoa adierazten ariko gara.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

auzoak Altzibar

Olaldeko lokalaren erabilera zehazteko bilerak egin dituzte auzotarrek. Haurrak dituzten familien, erretiratutako helduen eta Jai Batzordearen beharren artean oreka bilatzea lortu dute eta hasi dira erabiltzen.

Elizalde

Beheko Plazako labaderoaren teilatua konpontzeko lanak egin dira. Eraikin historikoaren zati hau nahiko hondatuta zegoela eta, mantenu lan gisa egin da konponketa.

www.oiartzun.eus

Arragua

Arraguako Aldeguna Elkartea 50. urteurrena ospatzen ari da aurten. Momentu honetan, 83 bazkide ditu elkarteak. Lehenengo ekitaldian udal ordezkariek ere parte hartu zuten, Aldegunak gonbidatuta.

Ergoien

GaztaĂąegi eta Uharte (Altzibar) baserrien arteko herribidea konpondu du Udalak. Konpondu ondoren, lehen bezala norabide bakarrekoa izaten jarraituko du herribideak: Altzibartik Ergoienera, hain zuzen ere.

oiartzungoudalainformatzen

auzoak

Gurutze

Iturriotz

Belar bolak biltzen dituzten silo plastikoaren bilketan 2.200 kilo bildu ditu aurten Udalak, bilketa berezian. Aurtengoan ere, bost puntu jarri dira herriko baserritarren eskura: Gurutzen, Ergoienen, Karrikan eta Ugaldetxon (bi).

Anerreko zubia ez da berreraikiko. Urtarrilaren 16an, Gipuzkoako Foru Aldundiko errepidea konpontzen ari zen kamioi bat oinezkoentzako zubi honetan sartu eta erori egin zen. Ura Agentziak eta Udalak gaia aztertu ondoren hartu dute erabakia.

Karrika

Oiartzungo III. Kirol Saria Artaso Elkarteak jaso du. 1987tik xanistebanetan auzoen arteko sokatira txapelketa herrikoia prestatzen egin duen lana errekonozitzeko modua izan da.

Ugaldetxo

Ugaldetxo Kultur taldeak Pirritx, Porrotx eta Marimototsen emanaldia antolatu du aurten ere. Pailazo ezagunek euren azken lana, Borobilean, aurkeztu zuten leporaino beteta zegoen Elorsoro kiroldegian. Honela, 22. urtez segidan herriko ttikienekin duten zitari eutsi diote ugaldetxotarrek. www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri Jon Juanes eta Ainhoa Palomo: “Ez bada orain lantzen raketisten gaia, beranduegi izango da” Jon Juanes eta Ainhoa Palomo Raketistak Lehen eta Orain Elkarteko izpiritua dira. Raketisten izana eta izena itzaletik argira ateratzeko lanean buru-belarri dabiltza.

Raketistak 1917-1980 artean profesionalak izan ziren emakume pilotariak dira. Zer zen modalitate hau? JON JUANES: Euskal pilotaren adierazlea larruzko pilota da: eskuz, palaz, erremontean, zestan… denetan. Erraketan ere larruzko pilotekin jokatzen zen, frontoi txikietan. Gaur egungoak 36 metrokoak dira, garai hartan 33-26 metro artekoak ziren. Mutrikun egiten ziren erraketa berezi batzuekin jokatzen zuten. Lehenengo kiniela jokatzen zuten sei pilotarik bat baten kontra eta gero bi biren kontrako partida izaten zen, 30 tantotara. Arratsaldean eta gauean izaten ziren partidak. Egunero jokatzen zuten, hilean bi egunetan libratuz. Enpresa bakoitzak frontoi bat zeukan. AINHOA PALOMO: Urte pila bat pasatu zezaketen frontoi batean. Komeni bazitzaien lekuz aldatzea kontratua bukatzean askatasun gutuna eskatzen zuten eta alde egin. Futbolistek gaur egiten duten antzera. Zein zen jokoaren arrakastaren gakoa? JON: Euskal Herrian gaizki ikusiak zeuden raketistak. Frontoitik, frankismo garaian, gaueko ordu bata-biak aldera ateratzen ziren. Frontoia beti izan da gizonen mundua, jokoa etabar.

www.oiartzun.eus

AINHOA: Apustuak galarazita zeuden eta frontoia zen toki bakarrenetakoa onartua zegoena. Batetik, ikuskizuna zegoen eta bestetik, dirua jokatzen zen. 1917an markatzen duzue hasiera. JON: Aurretik raketistak izan omen ziren. Agustina Otaolak lau izeba raketista izan zituen. Berak oroitzapena badu Madrilera joan aurretik izebek tour bat egin zutela Ipar Euskal Herrian, jokoa ea gustatzen ote zen. Baina ez zen errotu. AINHOA: 1890-1917 tarte horretan joko garbirekin saiakera bat egin zen. Ongi arakatu gabeko istorio bat da; gu erraketara joan gara, batez ere. Arazoa da jaso gabeko historia dela eta eraiki egin behar izan dugula, ahal dugun neurrian. Informazioa etxeetan dago eta ondo identifikatu gabe. Emakume hauek hilda daude eta geratzen diren bakanak muestra txiki bat besterik ez dira. Ehunka emakume pilotari profesional ziren, baina gehienek izenez jokatzen zuten. JON: Frontoi bakoitzean izen bereko pilotari bat baino gehiago zeuden. Asteasuk, adibidez, herriko izena hartu zuen. 1940an Iberia frontoira joan zen debutatzera eta han bazeuden Miren, Miren II, Mirentxu… azkenean, Asteasu izenarekin jokatu zuen. Beste modalitateetan izenak ez dira errepikatzen, gehitzen joan behar da. Hemen ez: frontoi batean egon zitekeen Miren eta bestean beste bat. Beraz, asmatu zein ziren! Baskita izenarekin jokatzen zuten Andoaingo batek eta Arrasateko bik. Zein da zein?

“Emakume hauek aitzindariak ziren, moldeak puskatu zituztelako gaizki ikusiak zeuden” Dokumentazioa biltzeko, nora jo duzue? AINHOA: Asko bildu dugu, baina ikaragarri dago oraindik biltzeko. Prentsak asko jaso zuen. Hemen gaizki ikusiak izanagatik, kanpoan ospea zuten eta miretsiak ziren. Aparte, raketistek zituzten argazki eta bildumetatik ere asko jaso dugu. JON: Zortea izan da asko. Ezagutu genuen lehenengo raketista Errenteriako Agustina Otaola izan zen. Ordura arte ez zion inori hartzen, baina guri bai bere ama oiartzuarra zelako. Berak ireki

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri

Kirol Astean Raketistak lehen eta orain dokumentala aurkeztu zuten Palomok eta Juanesek herrian.

zigun Asteasurenganako bidea. Hark, Valentziako batena… Batak bestea ekarri du. AINHOA: Oso adineko emakumeak dira. 90 urteen bueltan dituzte eta duela 60 urteko kontuak galdezka hasi gara orain, baina ikaragarri bizi dute. Emozionatu egiten dira. Erraketak beraien bizitza markatu du. JON: Frankismo garaian, 15 urterekin debutatzera joaten zirenean edozein soldataren bikoitza edo hirukoitza kobratzen zuten.

“Historia eraiki egin behar izan dugu, ahal dugun neurrian”

AINHOA: Mailaketa zegoen eta batzuk biziraun egiten zuten. Hastapenetan zeudenen kasua hori zen. Baina inguruan ezagutzen ditugunak eta urtetan aritu izan zirenek oso ongi irabazi dute eta etxera dirua bidaltzen zuten. JON: Asko, erraketa utzita frontoian geratzen ziren lanean. Boleteroak, sarrerakoa, akomodadoreak, erizaindegia, ileapaindegia, tea hartzeko gela, orkestra… lanpostu pila bat zeuden. Adibidez, Sevillako raketisten frontoian 100 lanpostu zeuden. Zer gertatu zen 1980an kontu hau bukatzeko? AINHOA: Ez da 1980an zer gertatu zen, baizik eta aurretik. Raketisten bilakaera arrakastatsua izan zen. 40. hamarkadan

loraldi ikaragarria izan zuen, batez ere gerraren ondorengo beharra eta gosearen eraginez. Irteera bat izan zen familia askorentzat alaba raketista. Frontoiak ireki ahala neskak behar ziren, beraz raketista eskolak sortu ziren Eibarren, Tolosan, Donostian… Negozio bat zen, frontoia apustutatik bizi da. Apustuak egiteko, lehiak ezin du nabarmena izan. Baina hainbesteko garrantzia hartu zuen, frankismoak erraketa modalitatea desagertarazteko agindua argitaratu zuela. Saiakera irmoa izan zen arren, interes eta diru asko mugitzen zituenez, ez zuten lortu. Neurria malgutu zuten, baina jokoa hiltzen utziz: lizentzia berriak debekatu zituzten eta frontoi berriak irekitzea debekatu. Zeudenak zahartzen eta uzten joan ahala, modalitatea itoko zen. JON: 50. hamarkadan neurri horiek kendu ziren, baina beranduegi zen: ordurako ez zeuden eskolak. Franco hil zenean apustuak legeztatu ziren frontoitik kanpo ere; emakumeen profesionalizazioa ere zabaltzen hasi zen eremu gehiagotara… Alternatiba askoz gehiago zituzten emakumeek. Pilotak gainbehera izan zuen, eta erraketak ere bai. Faktore ezberdinak daude. Zergatik erabaki zenuten gai honetan sakontzen hastea? AINHOA: Biok helburu berdina genuen: istorio potente bat ezagutzera ematea. Ez zitzaidan buruan sartzen pilota afizionatua izanik, emakume pilotari profesionalak existitu zirenik ez jakitea. Berri hau Jonen bitartez etorri zitzaidan eta eman zizkidan datuekin harritua geratu nintzen. 1980a ez dago hain urruti, eta ez jakitea… Ikertu nahian hasi nintzen. Ikusita zer deskubritzen ari ginen, lan-ildo batzuk markatu genituen eta horrek soka handia ekarri du. JON: Nik betidanik jakin dut ama raketista izana zela, baina www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri

Koro Iragorri raketista oiartzuarra agertzen den kartelera.

zortzi urte nituela hil zen. Nire amak gaur egun 67 urte inguru izango zituen; raketisten azkeneko urteak ezagutu zituen. Amaren garaian izugarria iruditzen zitzaidan raketista izatea. Baina ezagutu nituenean Agustina, jakin nuenean bere lau izeba ere raketista izan zirela, Asteasuren bizipenak… Horrek bultzatu dit. Topatu ditugu amaren argazkiak, kartelerak… Ikerketa honen ondorioz jakin dut benetan zeinen kontra jokatu zuen amak, zer egin zuen… Dakizutela, oiartzuar raketista bakarra Koro Iragorri izan zen. AINHOA: Dakigula bai. Emakume hauek aitzindariak ziren, moldeak puskatu zituztelako gaizki ikusiak zeuden. Bizitzeko modu zeharo desberdina zuten. Raketistentzat, orokorrean, errazagoa zen ez esatea raketista zirenik. Orduan, benetan ez dakigu. Egiten ari garen lanari esker esan dezakete lasaiago, tabua kendu eta beste testuinguru batean jartzen ditugu. Etorkizunean zerrenda handitzen joango gara. Gaur egun, 150 bat dauzkagu kontabilizatuta. Horiek dira kokatu ditugunak. Izen pila bat ditugu, baina ez dakigu nongoak diren. Oarsoaldean zer zegoen jakin nahian abiatu ginen. Beste batzuk topatzean, nola utziko genituen bazterrera? Batek bestea ekartzen du. Lanak ez du amaierarik. Gaur egun, Leire Galdos gurekin entrenatzen ari da. Hasten ari da. JON: Oraingoz kinielak bakarrik jokatu ditu, baina prestakuntza da. Leire Gipuzkoako pilotari gazte onena izan dela diote teknifikazioan dabiltzatenek. Izugarri jokatzen du! Ia lau urte dira lan honekin hasi zinetela. Zer eman du ibilbide honek? JON: Bagenuen helburua, baina ez genekien bukaerako ze produktu nahi genuen. Gaur egun erakusketa, partida eta dokumentala eskaintzen dugu. AINHOA: Atzerago joko nuke nik. Errenteriako frontoiaren izen-aldaketa gure eskutik etorri zen. Elkarte bezala existitzen

www.oiartzun.eus

ez baginen ere artean, Mariasun Landa saria irabazi genuen Agustinaren berri emanez eta horrek aitzakia eman zuen frontoiaren izen-aldaketa egiteko. Munduko lehenengo frontoia da emakume izenarekin. Izen-aldaketak omenaldi bat ekarri zuen eta erakustaldi bat egin zen. Tanto gutxi batzuk jokatu genituen garai hartan jokatzen zuten bezala: ez kasko eta ez betaurreko. Larruzko pilota bat proiektil bat da, badaude hildakoak eta zauritutakoak. Oso arriskutsua zen. JON: Probintzia bakoitzeko pilotari onenak bildu genituen. Oso zaila da jokatzen. Espektakulo minimo bat emateko, izugarrizko maila behar da, abiadura handia duelako. Inongo laguntzarik gabeko proiektua da hau. Dokumentala estreinatu dugu, baina oraindik ez dago ordaindua. AINHOA: 40 udalerri baino gehiago dira Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan raketistak izan zituztenak. Bisitatu egiten ditugu, jakinarazi zertan ari garen eta raketistak izan zituztela, eta eskaini erakusketa, dokumentalaren proiekzioa eta partida.

“Oraindik lan asko dago egiteko, gaia ezezagunegia da”

Dokumentala Arrasaten estreinatu zenuten urtarrilaren 23an. Geroztik Pasaian, Valentzian, Oiartzunen… erakutsi duzue. Hasierako sentsazioa zein da? JON: Ona. Dokumentala ikustean ulertzen dute jendeak eta erakundeek gai honen garrantzia. Ordu eta laurden irauten du eta parametro guztien jabe egiten zara. AINHOA: Harridura sortzen du. Familietan ere bai. Raketisten historia ezagutzeko bidaia bat proposatzen dugu. Kartelerak, argazkiak, kromoak, datuak (1943an emakume pilotari profesional gehiago ziren gizonak baino), kontrako neurriak nola hartzen diren… Raketistek beste bizimodu mota bat zuten, gure hemengo amonek ez zutena, eta beraien anekdotak nahasten ditugu. Bizitzeko modua ere azaltzeko dokumentala da. JON: Etorkizunean, garbi dugu gordailu bat sortu nahi dugula. Kromo originalak ditugu, bi raketistari emandako Kirol Merituaren Dominak -bat New Yorketik ekarria-, erraketak… AINHOA: Etxeetan dagoen materiala da asko. Argitaragabea da eta katalogatu nahi genuke, behar bezala izendatu, publiko egiteko bide bat egin… Horretarako babesa behar da,

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri izugarrizko lana delako. Emakume hauek desagertu aurretik lotu behar genituzke izenak, tokiak… Oiartzunen, ezagutzen al da gaia? AINHOA: Oraindik lan handia dago egiteko. Gaia ezezagunegia da. Hori da gure erronka. Komunikabideetan hasi da pixka bat azaltzen. JON: Gaia ezagutzen dutenek uste dute jendeak ezagutu behar lukeela. Lehenengo emakume kirolari profesionalak izan ziren, baina baita ere lehenengo kirolariak segurantza soziala lortu zutenak. AINHOA: Beste edozein kirolarirentzako atea ireki zuten. 1975ean lortu zuten Segurantza Sozialean alta ematea. Dokumentalean sei raketista azaltzen dira. Baten baten istorioak hunkitu zaituzte bereziki? JON: Hainbeste ordu pasatzen dituzu beraiekin, eta gaia hain gustagarria da denontzat, sortzen dena izugarria dela. AINHOA: 70 urte pasatu dira, baina bizi dute atzo balitz bezala. Batek kontatzen dizu pilotakada jo ziotenekoa, besteak senarrak raketista zela esatea debekatu zionekoa… Egiten ari zareten lan hau izugarria izango da beraientzat, hain gaizki ikusita bazeuden, ezta?

JON: Beraiek hala diote. Eta familiarrek ere bai. AINHOA: Eskertuak daude, kokatzen dutelako berain burua mugimendu baten barruan. Aurrera begira, zer nahiko zenukete? AINHOA: Iruditzen zaigu larrialdi egoera batean gaudela: SOS dei bat da. Ez bada orain lantzen gaia, beranduegi izango da. Ezin dugu zain egon dirua biltzeko, erakundeek zerbait pentsatzeko… 90 urteren bueltan dituzte eta gaixo daude. Beraz, lanean hasi gara errekurtso gabe. Aste honetan hemen daude, baina hurrengoan? Erlojuaren kontra ari gara. Babes falta sumatzen dugu. Dokumentalarekin kontzientziak mugituko direla espero dut, martxoaren 7an raketisten kolektiboari emandako Carmen Adarraga Sariak ateak irekitzea… Denbora gutxian gauza asko egin ditugu, baina laguntza behar genuke. Raketistei buruzko informazioa baldin badaukazu, www. raketistak.com edo Raketista Profesionalak facebook-eko orriaren bidez jarri zaitezke Raketistak Lehen eta Orain Elkartearekin harremanetan.

Leire Galdos raketista gazte oiartzuarra kamiseta laranjarekin.

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

erreportajea Beloaga, gaztelu bat baino gehiago Beloaga Bizirik 2010ean hasi zen gazteluaren aztarnak eta memoria historikoa berreskuratzen

Miguel Sanz, UPNko Nafarroako presidente ohiari zor diogu, hein batean, Beloagako gaztelua eta haren memoria historikoa berreskuratzea. 2012an Gaztelak Nafarroa konkistatu zueneko 500. urteurreneko ospakizunak egin behar zituztela eta, lagun-koadrila batek Oiartzunen Erresumako defentsalerroko gaztelu izan zenean Nafarroako erresumako bandera zabaltzea erabaki zuen. 2011ko abenduaren 31n zabaldu zuten Gurutzeko Arkaleko haitzen tontorrean.

idatzitako artikulu baten bidez ezagutu zuen gaztelu honen existentzia, Aranzadiko talde batek ikerketa teknikoa egin zuelako eremuan. Historiarekiko zaletasun berantiarra izan du Iturriozek. “Karlistada garaiko bi liburu sendo irakurri nituen, bata Santa Kruzen inguruan eta bestea Jauregi kapitain liberalaren ingurukoa. Hortik hasi nintzen. Orain, biziatua nago, batez ere Oiartzunekin lotuta dauden kontuekin. Deskubrimentu izugarriak egin ditut: Francisco Urdiñola; Ayero Uart, Uharteko jauntxoa, Nafarroako erregeak kapitain izendatu zuena eta Gipuzkoa berriz Nafarroarekin batzeko izugarrizko lana egin zuena...” Lagunartean eta auzotarrekin hasitako lana “2010eko udan gaztelua ez zen ikusi ere egiten. Dorretik bidezidor batetik pasatzen zinen, atea laharrez hartua… mendi-bide hutsa zirudien”, dakar gogora Iturriozek. Beraz, bandera jarri aurretik, ingurua garbitzen hasi ziren lagunartean eta auzotarren laguntzarekin.

Erdi Aroko gaztelu baten aztarna baino askoz gehiago da Beloaga: “gure historiaren zati bat da, Beloagak erakusten digulako garai batean independenteak izan ginela eta, gainera, Europako erresuma modernoenetako batean, Nafarroakoan”, dio Joxe Mari Iturrioz Beloaga Bizirik-eko kideak. Herri lurretan dago Beloaga eta Gipuzkoako historia idatzi zuten lehendabizikoek (Izasti, Gorosabel, Juan Ignacio Gamon) diote Oiartzungo eta Errenteriako armarrietan agertzen den gaztelua hau dela. Gaztelu ezezaguna 2010ean, gaztelu izandakoaren arrastoak erabat ezkutatuak zeuden lahar eta huntza artean. “Auzokoek tokiari gaztelua deitzen zion, baina zergatia jakin gabe”, dio Iturriozek. Berak, duela 35 bat urte Oiartzun urtekarian Iñaki Arbelaitzek

www.oiartzun.eus

Garbiketa lanak hastean gezi-puntak, gerriko belarria, txanponak… aurkitu zituzten. “Txanpona agertu zenean udaletxearekin, Aranzadirekin… harremanetan jartzen hasi ginen”.

oiartzungoudalainformatzen

erreportajea Bandera jartzeko intentzio hartatik hasi eta gainerakoa segidan etorri zen: Beloagako gazteluaren historia arakatzen eta zabaltzen hastea; Nafarroa Bizirik elkartekoekin elkarlanean oroigarria jartzea…

Erdi Aro garaia baino askoz gehiago Gaztelua izan zenaren azpiegitura kontsolidatzeko pautak eta erritmoa Aldundiak markatzen du. Aranzadi Zientzia Elkartea da lan horiek bideratzen ari dena.

Monumentu historikoa eta laguntzaileak Hurrena, Beloaga monumentu historiko izendatzeko prozesua martxan jartzea izan zen. Horretarako, elkarte gisa eratu ziren. Eusko Jaurlaritzak izendapena eman zuen Beloagari buruzko dokumentazio historiko aberatsa, gazteluaren perimetroa eta aurkitutako materiala ezagutu orduko. “Horrelako gaztelu asko zeuden Erdi Aroan Gipuzkoan, baina zeharo desagertuta daude”.

Errealista da Iturrioz: “Ez dakigunez Erdi Aroko gaztelua nolakoa zen zehatz-mehatz, Aldundiak ez du uzten altxatzen. Espainian gaztelu gehienak altxatu dituzte. Kritikak izan dituzte eta orain joera beste muturra da: atea dintela edo arkua zen ez jakiteagatik pareta konpondu gabe uztea uste dut gehiegizkoa dela”.

Elkarte bihurtuta, laguntzak lortzea errazagoa izango zela uste izan zuen Beloaga Bizirik-ek. “Baina krisi ekonomiko bete-betean geunden eta udaletxeak nahiko lan bazuen bere egoera ekonomikoari buelta ematen, beraz, gu izan ginen gaztelua berreraikitzeko proiektuaren sustatzaile. 10 € eskatuz, 400 bat laguntzaile lortu genituen herrian. 4.000 € horiekin, Gipuzkoako Foru Aldunditik iritsi ziren beste 5.000 €ekin eta udaletxeak jarritako beste pixka batekin, hormak konpontzen hasteko adina bagenuen”. Honela, hegoaldeko pareta konpondu -handiena eta oso-oso hondatua zegoenaeta iparraldeko paretaren altuerara berdindu ziren gainerakoak. Pareta osatzeko erabili ziren harriak bertakoak izan dira. Erdi Aroan, gazteluak konkistatu ondoren su eman eta polboraz lehertzen zituzten. 500 urteren ondoren, basoan, metro bat lur gainean zutela zeuden lehertutako harri horiek. “Lurra kentzea izan zen zailena, baina behin kenduta, harri garbi-garbia topatu genuen”. Gisa honetara gogoratzen ditu 2014ko egun haiek Iturriozek.

Iturriozek aipatzen duen azken fasea irisgarritasuna, segurtasun neurriak, plataforma eta panel informatiboak -bertatik ikusten diren mendien izenekin, ikus zitezkeen Nafarroako erresumako gazteluak markatuta…- jartzea lirateke. Aranzadik horren inguruko proiektua egina du “baina uste baino zailtasun handiagoak daude fase horri ekiteko”. “Segurtasun eta irisgarritasun neurriak jartzea ongi legoke jende gehiago iristeko Beloagara”, uste du Iturriozek. Kromletxak, Erdi Aroko gaztelua, liberalen dorreak, 36ko Gerrako bunkerrak… “denetik du dagoen inguruak”. Izan ere, Beloaga ingurua ez du Erdi Aroak soilik markatu. Karlistadak edota 36ko Gerraren lekuko ere izan da. Horregatik, elkar laguntzen dute garai horien memoria historikoa berreskuratzen ari diren elkarteek. Bitartean, Iturrioz Beloagari buruzko liburu bat idazten ari da, “nahiz eta utzi xamarra dudan orain”.

Herri ezagutza “Herriak badaki Beloagako gaztelua zer den. Paretak oso agerian daude orain eta arreta deitzen du”, dio Iturriozek. “Gizarteratzeko lan handia egin dugu: erakusketak, dokumentala, etabar… Dena dela, hau ez da bukatu. Azken fasea eta indusketa falta dira. Eremu oso bat dago begiratzeke eta ziur orain arte adina material harrapatuko dela”. Ia kasualitatez, Beloaga Bizirik-en lagun batek dokumentu garrantzitsu bat topatu zuen Paueko artxibategian. “On Manuel Lekuonak bazekien frantsesek eliza erre zutela, baina ez zuen ezagutzen Albretek bere erregeari idatzi zion gutuna, esanez Beloaga konkistatu zuela”. Gipuzkoako atalaiarik ederrena gisa deskribatu zuten frantses konkistatzaileak Beloaga. www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

Sehaska kanten ikastaroa Elizalde Herri Eskolan

Euskal Herriko Mus Txapelketako kanporaketa

Foro soziala: Ipar Irlandako preso politikoen gizarteratzea

Joxean Etxeberria Kalera, kalera!

Ihoteak

Kuestazioa (Altzibar)

Kuestazioa (Arragua)

Kuestazioa (Elizalde)

Kuestazioa (Ergoien)

Kuestazioa (Gurutze)

Kuestazioa (Iturriotz)

Kuestazioa (Karrika)

Kuestazioa (Ugaldetxo)

Kontxa Murgiari omenaldia

Inauteriak (Haurtzaro Ikastola)

Inauteriak (Urmendi Haur Eskola)

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

Inauteriak (Elizalde Herri Eskola)

Kaldereroak

Artzain eta Inudeak

Hitzaldia: “Angula Ustelak”

Ugaldetxoko Eskolen 5. urteurrena

Greba feminista

Txara BTT

Mendi ibilaldi neurtua

Soinu Zahar eta Aurresku txapelketa

Diwaneko ikasle bretoien harrera

“Bioaniztasuna eta kultura” jardunaldia

Atsolorra

Giriziaren urteurrena

Zuhaitz landaketa

Inaxi Etxebesteren 100. urteurrena

www.oiartzun.eus

Apirila DATA

ORDUA

Gazte Akelarrea

EKINTZA

1-15

Redadegera irteeran izen-ematea (oiartzuarrak)

1-30

‘Oiartzun’ urtekarirako idazlanak

1-30

Xanistebanetako kartel lehiaketa

1-30

J. R. Etxeberria (argazkiak)

LEKUA

ANTOLATZAILEA

Herrian

Ernai eta Aitzina Oiartzun-Karaez Senidetza Elkartea eta Intxixu AEK Udala

redadeg2018@gmail.com kultura@oiartzun.org Udaletxeko harreran

Udala

Garmendi txokolategian

Garmendi txokolategia

17:00

Zinema euskaraz

Udaletxeko areto nagusian

Abaraxka ludoteka

17:00

Orientazio jolasak

Abaraxka ludotekan

Abaraxka ludoteka

KZgunean