Bilim Çocuk - Haziran 2007

kapakhazi 7

7/6/ 5

A

y

15:55

l

›

Page 1

k

P

o

p

ü

l

e

r

B

i

l

i

m

D

e

r

g

i

s

i

Bilim Çocuk

2 0 0 7

Haziran Say› 114

3 YTL

212111 2007/06

Sualtı Dünyasına Yolculuk “Bilim Çocuk Kartlar› - Sualt› Canl›lar›”

nisankunye

11/6/ 5

21:19

Page 1

“Benim manevi miras›m ilim ve ak›ld›r ” Mustafa Kemal Atatürk

Sahibi TÜB‹TAK Ad›na Baflkan V. Prof. Dr. Nüket Yetifl Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü Raflit Gürdilek rasit.gurdilek@tubitak.gov.tr

Editör Zuhal Özer zuhal.ozer@tubitak.gov.tr

Yay›n Kurulu Güldal Büyükdamgac› Alogan Mustafa Atakan Cem Babado¤an Jale Çak›ro¤lu Gülnur Erciyefl Fitnat Kaptan Ferhunde Öktem Teknik Koordinatör Duran Akca duran.akca@tubitak.gov.tr

Redaksiyon Zeynep Tozar zeynep.tozar@tubitak.gov.tr

Araflt›rma ve Yaz› Grubu Tu¤ba Can tugba.can@tubitak.gov.tr

Meltem Y. Coflkun meltem.coskun@tubitak.gov.tr

Asl› Zülâl asli.zulal@tubitak.gov.tr

Kartlar› Haz›rlayan Asl› Zülâl Grafik Tasar›m Hülya Y›lmazcan hulya.yilmazcan@tubitak.gov.tr

Fulya Koçak

Bilim Çocuk k Sevgili Okurlar›m›z, Okullar kapand›, yaz tatili bafllad›. Tatil, insan›n kendini özgür hissetti¤i, doyas›ya oynad›¤› ve güzel fleyler üretti¤i bir dönemdir. Bu düflüncelerden hareketle sizin için tatilin bu ilk günlerinde zevkle okuyaca¤›n›z bir say› haz›rlamak istedik.

Ayr›ca tatilde yapabilece¤iniz etkinlilerle ilgili önerilerimizi de bir poster haline getirdik. “Tatil Rehberi” posteriniz derginizin orta sayfalar›nda yer al›yor.

Bu posteri ç›kar›p odan›z›n duvar›na asabilirsiniz. Can›n›z s›k›l›r gibi oldu¤unda ya da yapacak bir fley bulamad›¤›n›zda, bu postere bir göz at›p bu önerilerden birini yapabilirsiniz. Ancak tatilde yapt›¤›n›z etkinlikleri bize göndermeyi sak›n unutmay›n.

fulya.kocak@tubitak.gov.tr

‹llüstratör P›nar Büyükgüral

Çünkü onlara web sitemizde yer verece¤iz.

pinar.buyukgural@tubitak.gov.tr

Web Uygulama Sadi At›lgan sadi.atilgan@tubitak.gov.tr

Okur ‹liflkileri Vedat Demir vedat.demir@tubitak.gov.tr

Zehra fien zehra.sen@tubitak.gov.tr

Figen Akdere figen.akdere@tubitak.gov.tr

‹brahim Aygün ibrahim.aygun@tubitak.gov.tr

‹dari Hizmetler Kemal Çetinkaya kemal.cetinkaya@tubitak.gov.tr Yaz›flma Adresi Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvar›/No: 221/ Kavakl›dere/06100/Ankara Tel (312) 427 06 25 (Yaz› ‹flleri) Tel (312) 468 53 00 (TÜB‹TAK Santral) Faks (312) 427 66 77 (Yaz› ‹flleri) e-posta cocuk@tubitak.gov.tr Internet www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk Sat›fl-Abone-Da¤›t›m Tel (312) 467 32 46 - (312) 468 53 00 / 1061 / 3438 Faks (312) 427 13 36 ISSN 977-1301-7462 Fiyat› 3 YTL (KDV dahil) Bask› Promat Bas›m Yay›n San ve Tic. A.fi.

Tatil deyince akla gelen en güzel fleylerden biri de denizdir. Bizler çok flansl›y›z, çünkü denizlerle çevrili bir ülkede yafl›yoruz. Yaz aylar› da denizlerimizdeki eflsiz dünyay› keflfetmek için çok uygun bir zaman. Bu nedenle bu say›m›zda sualt› dünyas›na da bir yolculuk yap›yoruz ve dalman›n püf noktalar›n› ö¤reniyoruz. Üstelik “Bilimle U¤raflal›m” ekimizde de bir sualt› dünyas› maketine yer verdik.

Umar›z sizin için haz›rlad›¤›m›z her fleyi seversiniz.

(212) 456 63 63 - www.promat.com.tr

Bask› Tarihi 14. 04. 2007

Reklam Tel : (312) 427 06 25 (312) 427 23 92 Faks : (312) 427 66 77 Da¤›t›m: Merkez Da¤›t›m A.fi.

HER AYIN 15’‹NDE ÇIKAR

Hepinize iyi tatiller dileriz.

Zuhal Özer

11/6/ 5

22:38

Page 2

Ne Var Ne Yok

4

Gözlem fienli¤i

8

Suyu Çok Seviyorum!

Onu Koruyorum!

10

10

Bugün içti¤iniz suyun, bir zamanlar dinozorlar›n da içti¤i su oldu¤unu biliyor muydunuz?

Bu Makinenin ‹çinde Biri mi Var?

12

Terleyelim! Serinleyelim!

Hayvanlar Nas›l Serinler?

14 16

Kutupy›ld›z›’n› Nas›l Buluruz?

18

Y›ld›zlar›n gökyüzündeki yerlerini ö¤renmenin en kolay yolu öncelikle Kutupy›ld›z›’n›n yerini ö¤renmek.

Hangisi Gerçek?

20

35

visual photos - science photo

marticinde

marticinde

11/6/ 5

22:4

Page 3

18 Çocuklar› Do¤ayla Tan›flt›ran Bir Sanatç›: Chen-Wen Wang 22 Tayvanl› Chen-Wen Wang, farkl› bir sanatç›.

Neden mi farkl›? Eserleriyle çocuklara hem do¤ay› anlat›yor hem de sanat›n› ö¤retiyor.

K⤛ttan Yal›çapk›n› Heykeli Yapabilirsiniz

24

Bilim Çocuk Okurlar› Küresel Is›nmay› Durdurmak ‹çin Neler Yap›yor?

25 Simit ve Peynir’le “Biliminsan› Öyküleri”

26

TÜB‹TAK Yaz Bilim Kamp› 28

Gözlem Defterinizden

44

Bulufl Atölyesi

46

Evde Bilim

48

Gökyüzü Günlü¤ü

50

Bilgisayar Dünyas›ndan

52

Sorun Söyleyelim

53

Düflün Bakal›m

30

Düflünerek E¤lenelim

54

Tatil Rehberi Posteri

31

Satranç Dünyas›ndan

56

Sualt› Dünyas›na Yolculuk 35

Mektup Kutusu

57

Oyunca¤› Yapal›m Dalgalar› Aflal›m

Sizden Gelenler

58

39

Buket Anlat›yor

60

Su Topu

40

Yeni Bir Kitap

62

Do¤ada Bu Ay

42

22 31

nevarneyok

11/6/ 5

21:34

Page 4

Yarasalar›n Uçufl Biçimi Kufllar›nkinden Farkl›! ‹sveçli araflt›rmac›lar, rüzgâr tünelinde yapt›klar› deneyler s›ras›nda yarasalarla kufllar›n uçufl biçiminin birbirinden farkl› oldu¤unu buldular.

Yarasalar›n kanatlar›nda ince bir zar var.

Bu zar, uçufl s›ras›nda kanat inip kalkt›kça havay› itiyor. Kufllarsa uçufl s›ras›nda kanatlar›ndaki tüyleri aç›p kapayarak havan›n kanatlar›ndan geçiflini kontrol edebiliyorlar. Araflt›rmac›lar, bu iki hayvan›n kanatlar›n›n havay› nas›l hareket ettirdi¤ini incelemek amac›yla rüzgâr tünelinde sis oluflturdular. Bu sis sayesinde kanat hareketlerinin çevrelerindeki havay› nas›l etkiledi¤ini kolayca gözlemlediler. Bu çal›flman›n, hayvanlar›n uçma özelli¤inin nas›l ortaya ç›kt›¤›n›n çözümlenmesine kolayl›k sa¤layaca¤› düflünülüyor. Ayr›ca mühendislere de uçan makineler yapma konusunda esin kayna¤› olmas› bekleniyor.

http://www.eurekalert.org/features/kids/2007-05/aaft-bfs050407.php

Plato Film Okulu 4 Temmuz – 5 Eylül 2007 tarihleri aras›nda Plato Film Okulu’nda 4 – 14 yafl aras› çocuklar için oyunculukla ilgili atölye çal›flmalar› yap›lacak.

Daha fazla bilgi için: www.platofilmokulu.com info@platofilmokulu.com

4

Bilim Çocuk

nevarneyok

11/6/ 5

21:34

Page 5

Konuflan K⤛t Do¤umgününüzde size postayla bir kart geldi¤ini düflünün. Karta dokundu¤unuzda, sesli bir kutlama mesaj› duydunuz. Böyle bir kart almak heyecan verici olurdu de¤il mi? Bunun gerçekleflmesine belki de çok az kald›. ‹sviçre’den araflt›rmac›lar, dokunmaya sesle tepki veren bir k⤛t gelifltirdiler. Bu k⤛t, çeflitli elektronik parçalar içeriyor.

K⤛d›n üzerine bas›nç uyguland›¤›nda gözle görülemeyecek kadar küçük bir bilgisayar harekete geçiyor. Bilgisayar›n devreye girmesiyle daha önceden kaydedilmifl sesler yay›mlan›yor. Bu

Yüzen Dinozorun ‹zleri Bulundu Dinozorlar›n yüzüp yüzmedi¤i, uzun y›llard›r çözülememifl ve merak uyand›ran bir konuydu. Son zamanlarda yap›lan çal›flmalarda, ‹spanya’da La Rioja

etkileyici buluflun ilan panolar›nda ya da sigara paketlerinde kullan›lmas› düflünülüyor. http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/6723475.stm

P›nar Büyükgüral

bölgesindeki baz› kayaçlar›n üzerinde 125 milyon y›ll›k izler bulundu. Araflt›rmac›lar, bu izlerin yüzen bir dinozora ait olabilece¤ini düflünüyorlar. Alt› çift halinde olan izler, 15 metre uzunlu¤unda bir alan kapl›yor. ‹zlerin sahibi olan dinozorun bir tür terapod oldu¤u düflünülüyor. Araflt›rmac›lar izlerin, bu büyük dinozor taraf›ndan yaklafl›k 3,2 metre derinlikteki bir suda yüzerken oluflturulmufl olabilece¤ini düflünüyorlar. Bu da dinozorlar›n yüzdü¤üne iliflkin, son zamanlarda elde edilmifl en önemli kan›t. http://www.eurekalert.org/pub_releases/200705/gsoa-def052307.php

Bilim Çocuk Guillaume Suan

5

nevarneyok

11/6/ 5

21:34

Page 6

fiu Bebekler Çok Ak›ll›!

Televizyon izlerken sesi kapal› olsa da ekrandaki kiflilerin hangi dili konufltu¤unu anlayabilir misiniz? Bu, bizim için biraz zor. Ancak 4 – 6 ayl›k bebekler bunu baflarabiliyorlar.

Bu dönemde bebeklerin beyinleri, birkaç y›l içinde konuflmaya bafllayacaklar› dili ö¤renmeye haz›rl›k yapar.

Kanada’da yürütülen bir araflt›rma s›ras›nda bebeklere televizyondan sessiz olarak Frans›zca ve ‹ngilizce konuflan kifliler izlettirilmifl. Bebeklerin bu kiflilerden hangilerine daha uzun süre bakt›klar› gözlemlenmifl. Çünkü bebekler, onlar için yeni olan fleylere daha uzun süre bakarlar.

Araflt›rma, bebeklerin kendi ana dillerini konuflan kiflileri di¤erlerinden ay›rt edebildiklerini ortaya koymufl.

Ayr›ca iki dil ö¤renerek büyüyen bebeklerin ve 8 ayl›k bebeklerin bunu yapamad›klar› da belirlenmifl. http://www.eurekalert.org/features/kids/2007-05/aaafttab051807.php

6

Bilim Çocuk

nevarneyok

11/6/ 5

21:34

Page 7

Yeflil Kutu Çevre E¤itimi Projesi’nden Ö¤retmenlere Ça¤r›

Atlantis Uzaya F›rlat›ld› Uzay meki¤i Atlantis, Uluslararas› Uzay ‹stasyonu’na gitmek üzere 8 Haziran 2007’de uzaya f›rlat›ld›. Atlantis’in 7 kifliden oluflan mürettebat›n›n görevi, Uzay ‹stasyonu’na yeni günefl panelleri takmak.

Uzay ‹stasyonu’nda enerji Günefl’ten elde ediliyor. Bu nedenle üzerinde büyük günefl panelleri bulunuyor. Bu günefl panellerinin bak›m› ve yenileme çal›flmalar›n› yapacak görevliler de uzay mekikleriyle oraya gönderiliyor. Atlantis, asl›nda geçti¤imiz Nisan ay›nda f›rlat›lacakt›. Ancak bir dolu f›rt›nas›n›n d›fl yak›t tank›na verdi¤i zarar nedeniyle f›rlatma ertelenmifl ve onar›ma al›nm›flt›. Atlantis ekibinin görevi 11 gün sürecek.

Ö¤rencilerin çevre koruma ve sürdürülebilir kalk›nma konular›ndaki bilgilerini ve fark›ndal›klar›n› art›rmak amac›yla gelifltirilen Yeflil Kutu çevre e¤itim paketi bu y›l okullarda kullan›lmaya bafllanacak. 10-14 yafl grubu ilkö¤retim ö¤rencilerine yönelik bu proje kapsam›nda yer alarak, çevre e¤itimi konusunda çal›flmak, e¤itim almak ve ö¤rendiklerini di¤er meslektafllar›yla paylaflmak isteyen ö¤retmenler için e¤itimler yak›nda bafll›yor. Bu e¤itimlere 4.-8. s›n›flar›n ö¤retmenleri davet ediliyor.

Daha fazla bilgi için www.rec.org.tr

Zuhal Özer

http://www.nasa.gov/mission_pages/shuttle/main/index.html

Bilim Çocuk

7

gozlem yazi_haziran

11/6/ 5

16:13

Page 2

ULUSAL GÖKYUZU GÖZLEM SENLIGI TÜB‹TAK’›n düzenledi¤i 10. Ulusal Gökyüzü Gözlem fienli¤i, 17 – 19 A¤ustos 2007 tarihlerinde Bursa’da, Uluda¤’da yap›lacak. Bu flenli¤e kat›lmak için, gökbilim ya da gökyüzü gözlemcili¤i konusunda deneyimli olmak ya da teleskop gibi herhangi bir gözlem arac›na sahip olmak gerekmiyor. fienlikte geceleri, gökyüzünü çok iyi tan›yan uzmanlar eflli¤inde gökyüzü gözlemleri yap›l›yor. Bu gözlemlerde, ç›plak gözle gözlenebilen parlak y›ld›zlar, tak›my›ld›zlar ve gezegenler tan›t›l›yor; teleskoplarla gökyüzünün derinliklerindeki gökadalar, bulutsular ve y›ld›zkümeleri gibi cisimlere bak›l›yor. Gündüz program›, gökyüzü ve gökbilimle ilgili sunumlardan, atölye çal›flmalar›ndan ve Günefl gözlemlerinden olufluyor. Üniversitelerin astronomi kulüplerinden ö¤rencilerin, TÜB‹TAK Ulusal Gözlemevi çal›flanlar›n›n, ö¤retim görevlilerinin ve ülkemizin dört bir yan›ndan amatör gökbilimcilerin kat›l›m› da flenli¤e renk kat›yor.

Konaklama Gözlem fienli¤i için ayr›lan kamp alan›n›n kapasitesi doldu¤u için, bu yaz›n›n yay›mland›¤› tarihten itibaren baflvuran kat›l›mc›lar, Uluda¤’da, flenli¤in düzenlenece¤i Kartanesi Otel’de konaklayabilecekler. Otelde konaklayacak kat›l›mc›lar›n, otel rezervasyonlar›n› kendilerinin yapt›rmas› gerekiyor. (Otelle yap›lan anlaflma çerçevesinde, flenlik s›ras›nda otelin bir günlük tam pansiyon konaklama ücreti 40 YTL. fienlik, iki gece sürecek. Bu fiyatlar, odalarda 2 ya da 4 kifli kal›nmas› durumunda geçerli.)

Temel Gereksinimler Çard›rda kalan kat›l›mc›lar, tuvalet gereksinimleri için otelden ücretsiz olarak yararlanabilecekler. Oteldeki yeme-içme ve öteki olanaklardansa ücret karfl›l›¤› yararlanacaklar. Otelde, yemek saatlerinde aç›k büfe kahvalt› ve yemekler, ayr›ca tabldot ç›kacak. Kafeteryadaysa sürekli olarak sandviç ve içecek sat›fl› olacak.

Baflvuru fienli¤in son baflvuru tarihi 20 Temmuz 2007. fienlik s›ras›nda kat›l›mc›lar›m›z› en iyi flekilde a¤›rlamak istiyoruz. Bu nedenle, kat›l›m belirlenen say›ya ulaflt›¤›nda, baflvurular›n kabulü durdurulacak. Otelde konaklayacak kat›l›mc›lar›n, kat›l›m ücretini yat›rmadan ve flenli¤e baflvurmadan önce, bu yaz›n›n sonunda verilen telefondan Kartanesi Otel’i arayarak rezervasyonlar›n› yapt›rmalar› gerekiyor. Rezervasyon yapt›ran kat›l›mc›lar›m›z›n, baflvuru formunda verilen hesaba flenlik kat›l›m ücretini yat›rd›ktan sonra, banka dekontunu ya da EFT makbuzunu, baflvuru formuyla birlikte (yaz›n›n sonundaki iletiflim bilgilerini kullanarak) faks, posta ya da e-posta yoluyla bize ulaflt›rmalar› gerekiyor. 10.

Gökyüzü Gözlem fienli¤i’ne kat›l›m ücreti, ö¤renciler için 25 YTL; ö¤renci olmayanlar

gozlem yazi_haziran

11/6/ 5

16:13

Page 3

içinse 50 YTL. fienli¤in baflvuru süresi sona erdikten sonra, tüm kat›l›mc›lara bir davet mektubu gönderilecek. Bu mektupta flenlik program›n›n ayr›nt›lar›, buluflma yeri ve öteki bilgiler yer alacak.

kald›r›lacak araçlar› kullanacak kat›l›mc›lar›m›zdan, otobüs için bir ücret al›nacak. Bu ücretin miktar› ve otobüslerin kalk›fl saati, kesinlefltikten sonra duyurulacak.

Ulafl›m Uluda¤, Bursa’ya 35 km uzakl›kta. fienli¤in düzenlenece¤i Kartanesi Otel, Uluda¤’›n 2. Geliflim Bölgesi’nde bulunuyor.

Kat›l›mc›lar, Uluda¤’a kendi araçlar›yla ya da bizim Bursa’dan sa¤layaca¤›m›z araçlarla ulaflabilirler. Bu araçlar, flenli¤in ilk günü, ö¤lene do¤ru kald›r›lacak. Bursa’dan

‹letiflim ve baflvuru için: Telefon: (0 312) 468 53 00 /1064 – 1065 - 1765 e-posta adresi: gozlem@tubitak.gov.tr http://www.biltek.tubitak.gov.tr/etkinlikler/gozlem Otel rezervasyonu için: Kartanesi Otel Telefon: (0 224) 285 24 17 A¤ sayfas›: http://www.kartanesi.eu

10. Ulusal Gökyüzü Gözlem fienli¤i Baflvuru Formu Rezervasyonlar› onaylanan kat›l›mc›lar›n, bu formu bir hafta içinde kat›l›m ücretinin yat›r›ld›¤›na iliflkin dekontla birlikte, faks, posta ya da e-postayla göndermeleri gerekiyor. Son baflvuru tarihi 20 Temmuz 2007.

fienli¤e kat›l›m ücreti, ö¤renci olmayanlar için 50, ö¤renciler için 25 YTL’dir.

Baflvuru için Faks: (312) 427 66 77, e-posta: gozlem@tubitak.gov.tr Posta Adresi: 10. Ulusal Gökyüzü Gözlem fienli¤i, TÜB‹TAK Bilim ve Teknik Dergisi, Atatürk Bulvar› No:221 06100 Kavakl›dere ANKARA Banka Hesap Numaras›: Ziraat Bankas› Güvenevler fiubesi 8786897-5001 (Bilim ve Teknik Dergisi Hesab›) Posta Çeki Numaras›: 101621 (Bilim ve Teknik Dergisi Hesab›) (Havale ücreti al›nm›yor)

Lütfen, rezervasyon yapt›rmadan kat›l›m ücretini yat›rmay›n›z.

Ad-Soyad› Adres Ev Telefonu Cep Telefonu Faks e-posta Meslek Yafl

:........................ :........................ : : : : : :

........................ ........................ ........................ ........................ ........................ ........................

Herhangi bir gözlem arac›n›z var m›?

H Yok H Dürbün (.... x ....)

H Teleskop (Çap›: ....... mm, Tipi: .........................) Önceki gözlem flenliklerinden birine kat›ld›n›z m›?

H Evet H Hay›r Uluda¤’a nas›l ulaflmay› düflünüyorsunuz?

(De¤ifliklik olmas› durumunda lütfen 20 Temmuz’a kadar bize bildiriniz.)

H Kendi arac›mla H Bursa’dan sa¤lanacak araçla

suular

11/6/ 5

14:53

Page 2

Suyu Çok Seviyorum!

Bugün içti¤iniz suyun, bir zamanlar dinozorlar›n da içti¤i su oldu¤unu biliyor muydunuz? Bunu sa¤layan fley, Dünya’n›n oluflumundan bu yana hiç durmadan tekrarlanan su döngüsü.

Temel yaflam kayna¤›m›z olan su, ayn› zamanda Dünyam›zdaki do¤al dengelerin korunmas›nda da çok önemli rol oynuyor. ‹flte size suyla ilgili ilginç bilgiler!

Su, Dünyam›z›n s›cakl›¤›n› düzenler. Vücudumuzun s›cakl›¤›n› da su düzenler.

Damlatan bir musluktan günde yaklafl›k 24 litre su bofla akar.

Dünyam›zdaki suyun % 97’si tuzludur. Kalan suyun % 2’si buzullarda sakl›, yaln›zca % 1’i de kullan›labilir durumdad›r.

Evimizde suyu en fazla kulland›¤›m›z yer banyodur.

Bugün Dünya’da bulunan su miktar› milyonlarca y›l öncekiyle yaklafl›k olarak ayn›.

suular

11/6/ 5

14:53

Page 3

Onu Koruyorum! ‹çme suyumuzu temiz tutmak ve onu korumak hepimizin elinde!

Suyumuzu koruyabilmek için yapabilece¤imiz birçok fley var. Bunlar› afla¤› yazabilirsiniz. fiimdi fikirleri paylaflma zaman›!

Hande Kaynak Çizim: Bengi Gençer

asansor 7

11/6/ 5

9:41

Page 4

Bu Makinenin Içinde I Cüzdan›ndaki plastik kartlardan birini kullana rak bankamatikten para çe kenleri görmüflsünüzdür. Kart › makinede bir bölüme yerlefltirir, ekrana baka rak birtak›m tufllara dokunu rlar.

K›sa bir bekleyiflin ard› ndan ifllemler tamamlan›r.

Makinenin verdi¤i para lar› ve kart› al›p cüzdanlar›na koyduktan sonra bank amatik bir sonraki müflterisine hizmet vermeye haz›r hale ge lmifltir bile. Peki bu makineler bunu nas›l yapar? ‹çlerinde ne vard›r? Merak ediyor musunuz?

Bankamatikler, ya da uluslararas› ad›yla “ATM”ler, bankac›l›k ifllemlerini h›zland›rmak ve bankalar›n çal›flma saatleri d›fl›nda da müflterilerine hizmet verebilmelerini sa¤lamak amac›yla gelifltirilmifl karmafl›k makinelerdir.

Bu makinelerin içinde elektronik ve mekanik bileflenler ve bir de para kasas› bulunur.

12

Bilim Çocuk

‹lk para çekme makinesi tamamen mekanikti ve 1939 y›l›nda New York’ta bir bankada kurulmufltu. Kimse kullanmay›nca 6 ay sonra sökülüp çöpe at›ld›. Günümüzdekilere benzeyen ilk elektronik bankamatik 1967 y›l›nda Londra’da bir bankada hizmete sunuldu.

Ancak bu model de jetonla çal›fl›yordu!

asansor 7

11/6/ 5

9:41

Page 41

Kart Okuyucu Ekran Makinenin sundu¤u ifllem seçenekleri, müflteriye ekran görüntüsü arac›l›¤›yla iletilir.

Tufl Tak›m› fiifre gibi güvenlik bilgilerinin ve ifllem seçeneklerinin makineye girilmesine yarar.

Elektronik ve Mekanik Donan›mlar Para çekme ve para yat›rma ifllemlerinde elektronik bir okuyucu sayesinde banknotlar›n say›lmas›, birbirine yap›fl›p yap›flmad›klar›n›n kontrolü için kal›nl›klar›n›n ölçülmesi, kanallar üzerinden müflteriye iletilmesi ya da kasada depolanmas› gibi ifller için gerekli olan düzeneklerdir.

Banka kartlar›n›n üzerinde bulunan elektronik yonga (çip) ya da manyetik fleritler arac›l›¤›yla müflterinin tan›nmas›n› ve ifllemlerin bafllat›lmas›n› sa¤lar.

Yaz›c› Yap›lan ifllemlerin bir k⤛t rulosuna yaz›lmas›n› ve müflteriye rapor edilmesini sa¤lar.

Bilgisayar Evlerimizde kulland›¤›m›z masaüstü bilgisayarlar›n bir benzeridir. Müflterinin isteklerini a¤ ba¤lant›s› üzerinden bankan›n merkezi bilgisayar sistemine iletir. Merkezi sistemden gelen yan›tlar› da ekran üzerinden müflteriye yans›t›r.

Para Kutular› ve Kasa Farkl› de¤erlerdeki banknotlar›n ayr› ayr› depoland›¤› kutulard›r.

Müflteriler para çektikçe, kutular›n içinde bulunan banknotlar eksilir. Kutular topluca bir kasa içinde korunur.

Bu kasa, belirli zaman aral›klar›nda yetkili banka görevlilerince aç›l›r. Kutular›n içinde bulunan banknotlar›n say›s› ve bilgisayardaki bilgiler karfl›laflt›r›l›r. Ard›ndan para kutular› yeniden doldurulur ve kasa kilitlenir.

Yaz› ve Çizimler: Bilgin Ersözlü

Bilim Çocuk

13

terleme

7/6/ 5

15:41

Page 14

Terleyelim!

Serinleyelim!

Ebelemece oynamay›, terleyene kadar koflmay› kim sevmez? Koflmak e¤lenceli oldu¤u kadar yorucudur da! Koflarken kaslar›m›z daha çok çal›fl›r. Bunun sonucunda vücut s›cakl›¤›m›z artmaya bafllar. Vücut s›cakl›¤›m›z›n artt›¤›na iliflkin uyar›lar sinir hücrelerimiz arac›l›¤›yla beynimizin özel bir bölümüne iletilir.

Beynimizdeki bu bölüme “hipotalamus” denir. Hipotalamus vücudumuzla ilgili birçok önemli ifllevi yerine getirir. Bunlardan biri de vücut s›cakl›¤›n›n artt›¤›nda ter bezlerimizin harekete geçmesini sa¤lamaktad›r.

Vücudumuzun normal s›cakl›¤› 36,5 oC’dir.

Çocuklar büyüklerden daha az terler. Çünkü çocuklar›n ter bezleri daha küçüktür.

K›l Ter

14

Bilim Çocuk

Ter bezlerimizde üretilen ter, derimizdeki gözeneklerden d›flar› at›l›r. Derimizin üzerindeki ter buharlafl›r. Buharlafl›rken gereken ›s›y› vücudumuzdan al›r. Bu sayede vücudumuz serinler.

Terin içinde su, fleker ya da vücudumuzdaki fazla tuz gibi maddeler bulunur.

terleme

7/6/ 5

15:41

Page 15

Sizce yaln›zca fazla hareket etti¤imiz zaman m› terleriz? Heyecanland›¤›m›z, flafl›rd›¤›m›z, korktu¤umuz ya da kayg›land›¤›m›z durumlarda da vücut s›cakl›¤›m›z artar. Ayr›ca çok s›cak günlerde, do¤rudan günefl alt›nda olmasak bile boncuk boncuk terleriz.

Nemli ve s›cak ortamlarda ya da günefl alt›nda uzun süre kald›¤›m›zda vücut s›cakl›¤›m›z çok artar. O kadar ki, terleme h›z›m›z s›cakl›¤› düflürmeye yetmez. Ayn› durum vücudumuz çok su kaybetti¤inde de ortaya ç›kar.

Hipotalamus, vücudumuzdaki su ve tuz miktar› çok azald›¤›nda, ter bezlerimize terleme uyar›lar› göndermeyi keser. Bu nedenle çok su kaybedersek terleyemeyiz.

Vücut s›cakl›¤›m›z h›zla artar ve düflmez.

Buna, “s›cak çarpmas›” denir. S›cak çarpmas›ndan korunmak için güneflte uzun süre kalmamal›y›z, bol bol su ve s›v› içecekler içmeliyiz. Ayr›ca, aç›k renkli, pamuklu giysiler ve flapkalar kullanmal›y›z.

Birço¤umuzun sand›¤›n›n tersine ter renksiz ve kokusuzdur.

Ter kokusu diye bildi¤imiz rahats›z edici kokunun nedeni, koltukalt› gibi s›cak ve nemli ortamlar› seven bakterilerdir. Bu bakteriler ter salg›s›n› kimyasal bir de¤iflime u¤rat›rlar. Bu kimyasal de¤iflim sonucunda oluflan maddeler terin kokmas›n›n nedenidir. Terledi¤imizde yapabilece¤imiz en iyi fley s›k s›k y›kanmakt›r.

Bir insanda 2 – 4 milyon ter bezi bulunur ve bu Ter bezi bezlerde günde ortalama 0,5 – 1 litre aras›nda ter üretilir. Ter bezleri ellerimiz, ayaklar›m›z ve aln›m›z gibi bölgelerde daha çok bulunur. Ancak derimizin çok damarl› oldu¤u yerlerde ter bezi bulunmaz. Örne¤in, dudaklar›m›zda ter bezi yoktur. Bu nedenle dudaklar›m›zdan terleyemeyiz.

Terin deriden d›flar› ç›kt›¤› gözenek

Nilay K›l›çaslan Çizim: Tülay Sözbir Seidel Kaynaklar: http://www.kidshealth.org/kid/talk/yucky/sweat.html http://www.howstuffworks.com/sweat.htm

Bilim Çocuk

15

serinlemeyiinnn

7/6/ 5

16:12

Page 16

Hayvanlar Nasıl Se Yaz mevsiminin gelmesi, dünyan›n birçok yerinde güzel ve uzun tatil günlerinin habercisidir. Bir de dayan›lmaz s›caklar›n! Peki, hayvanlar›n bu s›caklarla nas›l bafletti¤ini biliyor musunuz?

eririm V p › l A Soluk › e l z › H un yerin k n o ; z Ço e m ibi terle erin sanlar g öylece s B . r Kufllar in le en ir r ciklerind k al›p ve e s lu e o k s a l› i i hav çok h›z erlerdek dilmesin e i¤ b c y k a a k s›n›n fl havan›n ›s› fazla ›k bir ku ç e a v › i z in ¤ s a ! ünde geçme ak bir g unalm›fl b ›c S n . a r t k la i s›ca sa¤lar nlay›n k a , iz n e görürs

Kocaman Kulaklar›m Var! Fillerin o kocaman kulaklar›n›n ne ifle yarad›¤›n› düflündünüz mü hiç?

Kulaklar›, onlar›n s›cak havalarda serinlemesine yard›mc› olur. Bu kulaklar kan damarlar›yla doludur. Filler bu damarlar sayesinde ›s› kaybederler ve bizim gibi terlemezler. Kulaklar›n› ileri geri sallad›kça bu damarlardan akan kan serinler ve bu yolla tüm vücudu serinletirler.

Ben de S›ca¤a Dayanamam!

Kaplanlar, çok güçlü hayvanlar olsalar da, yüksek s›cakl›klara dayanamazlar. Serinlemek için sulakalanlarda zaman geçirirler.

Foto¤raftaki kaplan da bu nedenle kendini serin sulara atm›fl!

16

Bilim Çocuk

serinlemeyiinnn

7/6/ 5

16:12

Page 17

erinler?

Hem Serinlerim Hem Günefllenirim Suayg›rlar› da t›pk› insanlar gibi terleyerek serinlerler. Ancak onlar›n terinin, serinlemeyi sa¤laman›n yan› s›ra ilginç bir özelli¤i daha var. Suayg›rlar›n›n teri k›rm›z› ya da turuncu renklidir. Bu renkli maddeler tehlikeli mikroplar› öldürür.

Ayr›ca suayg›rlar›n› günefl ›fl›nlar›n›n zararl› etkilerinden de korur.

Gölgede Serinlerim... ‹yi ki Dilim Var! Köpeklerin ter bezlerinin patilerinde oldu¤unu biliyor muydunuz? O yüzden de ne kadar terlerlerse terlesinler, bu onlar›n serinlemesine yard›mc› olmaz. Ancak köpeklerin serinlemelerini sa¤layan baflka özellikleri var. Köpekler, a¤›zlar›n› açarlar, dillerini d›flar› do¤ru sark›t›rlar ve h›zl› h›zl› soluk al›p verirler. Böylece, dil üzerinde meydana gelen buharlaflma serinlemelerine yard›mc› olur.

Y›lanlar so¤ukkanl› hayvanlard›r. Bu, vücut s›cakl›klar›n›n d›fl ortam›n s›cakl›¤›na ba¤l› olarak de¤iflebilece¤i anlam›na gelir.

Y›lanlar da ›s›nmak için günefle ç›karlar.

Serinlemeleri gerekti¤inde de gölge bir yere ya da topra¤›n alt›na girerek korunurlar.

Y›lanlar›n yaz›n en çok s›¤›nd›klar› yerlerin, kaya ya da kütüklerin alt›ndaki oyuklar oldu¤unu biliyor muydunuz?

Banu Binbaflaran Tüysüzo¤lu

Bilim Çocuk

17

yildizyazi

8/6/ 5

14:28

Page 18

Kutupy›ld›z›’n› Nas›l Buluruz?

Gökyüzünde gözleyebildi¤imiz yüzlerce y›ld›z var. Ama bir gün gözledi¤imiz y›ld›z› tekrar bulabilmemiz çok zor. Y›ld›zlar›n gökyüzündeki yerlerini ö¤renmenin en kolay yolu öncelikle Kutupy›ld›z›’n›n yerini ö¤renmek. “Demirkaz›k” da denen Kutupy›ld›z›, gökyüzünde görebildi¤imiz yer de¤ifltirmeyen tek y›ld›z. Üstelik de bulundu¤umuz yerden kuzeyi bulmam›z› sa¤lar.

Gece gökyüzüne bakarak Kutupy›ld›z›’n›, dolay›s›yla da kuzey yönünü bulabiliriz. Bunun için ilk olarak Büyükay› tak›my›ld›z›n› bulmam›z gerekiyor. Büyükay› tak›my›ld›z› büyük bir kepçeye benzer. Bu kepçenin çorba konulan çukur k›sm›ndaki iki y›ld›z biraz daha parlak olur. Kolumuzu gergin bir flekilde tutarak parma¤›m›z› ileri do¤ru uzatal›m. Daha sonra parma¤›m›z› bu iki y›ld›z›n birinden di¤erine do¤ru ilerliyormufl gibi hareket ettirerek düflsel bir çizgi çizelim. Sonra bu çizgiyi ayn› do¤rultuda devam ettirelim. Parma¤›m›z›n, iki y›ld›z aras›ndaki uzakl›¤›n befl kat› kadar ilerledi¤i noktada çok parlak olmayan bir y›ld›z görürüz. ‹flte Kutupy›ld›z›’n› bulduk!

Kutupy›ld›z›, Küçükay› tak›my›ld›z›n›n en parlak y›ld›z›. Küçükay› tak›my›ld›z› da cezveye benzer ama Büyükay›’dan daha küçüktür.

18

Bilim Çocuk

Kutupy›ld›z›’n› tam kuzey yönünde görürüz. Yüzümüzü kuzeye döndü¤ümüzde, arkam›z güney, sa¤›m›z do¤u, solumuz da bat›y› gösterir. Yönleri bu flekilde bulabilmemiz, gezegenleri ve y›ld›zlar› bulmam›z› da kolaylaflt›r›r.

Y›ld›zlar gece boyunca hareket ederler. T›pk› Günefl gibi, di¤er y›ld›zlar da gökyüzünde do¤udan bat›ya do¤ru hareket ediyor gibi görünürler. Dünya bat›dan do¤uya do¤ru döndü¤ü için biz y›ld›zlar› da do¤up bat›yor gibi görürüz. Ancak Kutupy›ld›z›’n› do¤up bat›yor gibi görmeyiz. Çünkü Kutupy›ld›z›, Dünya’n›n dönme ekseni do¤rultusundad›r. Bu nedenle onu hep ayn› yerde görürüz.

Tüm bu anlatt›klar›m›z› bir elma yard›m›yla daha iyi anlayabiliriz. Elmay›, sap› yukar›da duracak flekilde tutal›m.

Elman›n sap›n›n oldu¤u yerden alt k›sm›na do¤ru bir çöp flifl geçirelim. Elman›n Dünya oldu¤unu varsayal›m. fiifl sayesinde elmay›

yildizyazi

8/6/ 5

14:28

Page 19

Küçükay›

Kutupy›ld›z›

Büyükay›

bir tur döndürdü¤ümüzde Dünya’n›n bir günlük dönme hareketini gerçeklefltirmifl oluruz. Elman›n üzerinde küçük bir kurtçuk olsayd›, bu kurtçuk her fleyi kendi

çevresinde dönüyor sanacakt›. T›pk› bizim y›ld›zlar› dönüyor sand›¤›m›z gibi. fiiflin en üst noktas›nda Kutupy›ld›z›’n›n oldu¤unu varsayal›m. Kurtçu¤un da fliflin uç k›sm›ndaki Kutupy›ld›z›’na do¤ru bakt›¤›n› düflünelim. Kurtçuk bu durumda her fleyi Kutupy›ld›z›’n›n çevresinde dönüyormufl gibi görür. ‹flte bizim kurtçu¤un durumunda oldu¤u gibi, Kutupy›ld›z› da yaklafl›k olarak Dünya’n›n dönme ekseni üzerinde bulunur.

Bu nedenle Kutupy›ld›z› dönmüyormufl gibi, di¤er y›ld›zlar da Kutupy›ld›z›’n›n çevresinde dolan›yor gibi görünür. Bu özelli¤i sayesinde Kutupy›ld›z›’n› bulmak ve ard›ndan yönleri belirlemek çok kolay olur.

Burcu Parmak

Bilim Çocuk

19

bugercek

7/6/ 5

14:49

Page 2

Hangisi Gerçek? ‹flte size sekiz ilginç hayvan! Bunlardan dördü gerçekten var olan ve günümüzde de yaflayan türler; ikisi de gerçekten var olmufl ancak soyu tükenmifl olan türler. Peki kalan ikisi? Onlar da düfl ürünü. Hayvanlara ait bilgileri dikkatle okuyun. Bakal›m hangilerinin düfl ürünü hangilerinin gerçek oldu¤unu bulabilecek misiniz?

Katil fok

Sinekkuflu Yaflam alan›: Amerika k›tas› Kanatlar›n› o kadar h›zl› ç›rpar ki havada as›l› kal›yormufl gibi sabit durabilir. Bu haliyle bir ar›ya benzer. ‹nce gagas›n› çiçeklerin içine dald›r›p balözü toplar. a. Varl›¤›n› sürdürüyor b. Soyu tükenmifl c. Düfl ürünü

Yaflam alan›: Meksika Körfezi Bu k›rm›z› renkli fokun çene kaslar› çok güçlüdür. Güçlü çenesiyle en h›zl› bal›klar› bile yakalayabilir. Yaklafl›k 50 cm uzunlu¤undaki keskin diflleriyle bir köpekbal›¤›n› bile parçalayabilir. a. Varl›¤›n› sürdürüyor b. Soyu tükenmifl c. Düfl ürünü

Mavi kurba¤a

Tazmanya kaplan›

Yaflam alan›: Güney Amerika’daki birkaç ya¤mur orman› Masmavi rengi en belirgin özelli¤idir.

Derisinden zehirli bir madde salg›lar. Bu maddeyle avc›lar›n› felç edebilir ya da öldürebilir.

Yaflam alan›: Avustralya’n›n güneyindeki Tazmanya Adas› Yar› kaplan yar› s›rtlana benzer, ancak asl›nda keselilerdendir. Kaplan ad›n› çizgilerinden al›r.

a. Varl›¤›n› sürdürüyor b. Soyu tükenmifl c. Düfl ürünü

a. Varl›¤›n› sürdürüyor b. Soyu tükenmifl c. Düfl ürünü

20

Bilim Çocuk

7/6/ 5

14:49

Page 21

Dodo

Çömlekçi yabanar›s› Yaflam alan›: Kuzey yar›mkürenin ›l›man bölgeleri Kil ve kum taneciklerini a¤z›ndan salg›lad›¤› bir salg›yla birbirine yap›flt›rarak küçük fliflelere benzeyen yuvalar yapar. Böcek larvalar›n› i¤nesiyle sokarak felç eder ve bunlarla kendi larvalar›n› besler. a. Varl›¤›n› sürdürüyor b. Soyu tükenmifl c. Düfl ürünü

Kocakulak fare Yaflam alan›: Madagaskar Yar› fare yar› file benzer.

Kemirgenlerdendir ve a¤aç kabuklar›n› kemirerek beslenir. Ço¤unlukla iki aya¤› üzerinde durur. Kocaman kulaklar›yla 1 km uzaktaki sesleri duyabilir.

Yaflam alan›: Hint Okyanusu’nda bulunan Mauritius Adas› Uçamayan bir kufltur.

Yuvas›n› yere yapar ve meyvelerle beslenir. a. Varl›¤›n› sürdürüyor b. Soyu tükenmifl c. Düfl ürünü

Deniz ejderhas› Yaflam alan›: Avustralya’n›n güneyindeki ve bat›s›ndaki sular Denizatlar›yla akraba olan bir deniz canl›s›. Yapra¤› and›ran ç›k›nt›lar› sayesinde avc›lar›ndan kolayca gizlenebilir. a. Varl›¤›n› sürdürüyor b. Soyu tükenmifl c. Düfl ürünü

a. Varl›¤›n› sürdürüyor b. Soyu tükenmifl c. Düfl ürünü

Siz de düfl ürünü bir hayvan resmi yapabilirsiniz. Resimlerinizi bize yollamay› unutmay›n.

Adres: “Düfl Ürünü Hayvan Resimleri” TÜB‹TAK Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara

Yan›tlar: Sinekkuflu - Varl›¤›n› sürdürüyor Mavi kurba¤a - Varl›¤›n› sürdürüyor Katil fok – Düfl ürünü Tazmanya kaplan› – Soyu tükenmifl Çömlekçi yabanar›s› - Varl›¤›n› sürdürüyor Kocakulak fare – Düfl ürünü Dodo – Soyu tükenmifl Deniz ejderhas› - Varl›¤›n› sürdürüyor

bugercek

Banu Binbaflaran Tüysüzo¤lu Çizim: Bengi Gençer

Bilim Çocuk

21

zenwen

7/6/ 5

16:33

Page 22

Çocuklar› Do¤ayla Tan›flt›ran Tayvanl› Bir Sanatç›

Chen-Wen Wang Tayvanl› Chen-Wen Wang, farkl› bir sanatç›. Neden mi farkl›? Eserleriyle çocuklara hem do¤ay› anlat›yor hem de sanat›n› ö¤retiyor.

Chen-Wen Wang’la e-posta arac›l›¤›yla bir söylefli yapt›k. Onunla tan›flmaya haz›r m›s›n›z?

Chen-Wen Wang, hem bir do¤asever hem bir sanatç› hem de bir ö¤retmen.

Wang, zaman›n›n önemli bir bölümünü do¤ada canl›lar› inceleyerek geçiriyor. En önemli u¤rafl› da k⤛ttan kufl heykelleri yapmak. K⤛tlar onun ellerinde bafltankaralara, saksa¤anlara dönüflüyor.

Wang, kufllar kadar, kurba¤a, böcek ve kelebekleri deçok sevdi¤ini anlat›yor.

22

Bilim Çocuk

zenwen

7/6/ 5

16:33

Page 23

Chen-Wen Wang çocuklu¤undan beri k⤛tlarla oynamay›, özellikle de k⤛tlar› kesmeye çok merakl› oldu¤unu söylüyor.

Wang, çocuklu¤unda sürekli resim yaparm›fl. Ayr›ca pirinç tarlalar›nda buldu¤u çamurlardan, hayvan heykelleri yarat›rm›fl.

Bunlar› yapabildi¤i için çok flansl› bir çocuk oldu¤una inan›yor.

Chen-Wen Wang, flu anda bir okulda ö¤retmenlik yap›yor.

Okulundaki birçok çocu¤un, k⤛t heykel konusunda çok ustalaflt›¤›n› söylüyor. K⤛ttan heykel yapman›n bafllang›çta pek kolay olmad›¤›n›, ancak denemekten vazgeçmezsek k›sa sürede baflar›l› olabilece¤imize inan›yor. Bir ö¤retmen olarak, tüm çocuklara mutlaka en az bir sanat dal›yla u¤raflmalar›n› öneriyor.

Wang, sanat arac›l›¤›yla do¤ay› koruman›n ne kadar önemli oldu¤unu ve her birimize bu konuda görevler düfltü¤ünü anlat›yor. Bunu en iyi anlayanlar›n da çocuklar oldu¤unu s›k s›k dile getiriyor.

Burcu Meltem Ar›k burcu.arik@gmail.com

Bilim Çocuk

23

capkin

7/6/ 5

16:3

Page 24

K⤛ttan Yal›çapk›n› Heykeli Yapabilirsiniz Yal›çapk›n›, ülkemizde yaflayan en güzel kufllardan biri. Su kenarlar›nda yaflar ve bal›klarla beslenir.

Yal›çapk›n›n›, yakalad›¤› bir bal›¤› a¤z›nda tutarken görebilirsiniz. S›rt› yeflilimsimavi, karn› da k›z›l›ms› turuncu bir renktedir. Tiz ve 盤l›k benzeri bir ses ç›kar›r.

Bu güzel kuflun k⤛ttan heykelini yapmak için bu sayfadaki çizimi kullanabilirsiniz.

Mukavva, renkli karton, renkli ya da desenli k⤛tlar yap›flt›r›c›, maket b›ça¤› ve makas haz›rlay›n. Bu sayfadaki çizimden yararlanarak yal›çapk›n›n›n vücut bölümlerini karton ya da k⤛tlardan kesin.

Ancak vücut bölümlerini, zemin olarak kullanaca¤›n›z kartonun üzerine do¤rudan yap›flt›rmay›n. Önce küçük mukavva parçalar› haz›rlay›n. Bu parçalar›, vücut bölümlerinin zeminden hafifçe yüksekte kalmas› için kullanacaks›n›z. Bunun için ilk olarak mukavva parçalar›n› vücut bölümlerinin alt›na, vücut bölümlerini de zemin kartonunun üzerine yap›flt›r›n.

Bunun sonucunda k⤛ttan heykeliniz oluflmufl olacak.

Zuhal Özer Çizim: P›nar Büyükgüral

24

Bilim Çocuk

Farkl› kufl türlerinin k⤛ttan heykelllerini yapabilirsiniz.

Yapt›klar›n›z› bize yollamay› unutmay›n.

Adres: “K⤛ttan Kufl Heykelleri” TÜB‹TAK Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara

anketyazi

12/6/ 5

19:55

Page 25

Bilim Çocuk Okurları Küresel Isınmayı Durdurmak için

Nisan say›m›zda yay›mlad›¤›m›z “Küresel Is›nmay› Durdurmak ‹çin Neler Yap›yoruz?” anketimize 1700 okurumuzdan yan›t geldi. Ortaya ç›kan sonuçlar gerçekten de çok umut verici. Belli ki anketimize yan›t veren Bilim Çocuk okurlar›n›n önemli bir bölümü küresel ›s›nma konusunda çok duyarl›. Bu konudaki duyarl›l›klar›ndan dolay› anketimizi yan›tlayan tüm okurlar›m›z› kutluyoruz. ‹flte sonuçlar!

Küresel Is›nmay› Durdurmak ‹çin Yap›lanlar

Okur say›s›

1800 1565

1594

1627

1600 1336

1400 1200 1003 1000

862

800 600 400

300

200 0

A¤aç dikme K⤛tlar› Benim çal›flmalar›na biriktirerek yapabilece¤im katk›da fazla bir fley gerikazan›m bulunuyorum. kurulufllar›na yok. gönderiyorum.

Difl ‹zlemedi¤im Kullanmad›¤›m K⤛tlar›n f›rçalarken zaman ›fl›klar› her iki muslu¤u televizyonu kapat›yorum. yüzünü de aç›k kapat›yorum. mutlaka kullan›yo- b›rakm›yoBilim Çocuk 25 rum. rum.

martirsimit

12/6/ 5

2 : 6

Page 1

martirsimit

12/6/ 5

2 : 6

Page 2

bilim kamp

12/6/ 5

2 :16

Page 28

TÜB‹TAK Geçti¤imiz y›l hep birlikte büyük bir heyecanla gerçeklefltir¤imiz TÜB‹TAK Yaz Bilim Kamp›’n›n ikincisi için geri say›ma bafllad›k.

Sizlere söz vermifl oldu¤umuz gibi, kamp›m›zda bu y›l daha fazla say›da kat›l›mc› a¤›rlayaca¤›z ve dönem say›m›z› da art›rd›k. Kamp›m›z, 1-7 Temmuz; 8-14 Temmuz; 12-18 A¤ustos ve 1925 A¤ustos tarihlerindeki dört dönem boyunca, TÜB‹TAK’›n Gebze’deki Marmara Araflt›rma Merkezi (MAM) yerleflkesinde bulunan TÜSS‹DE (Türkiye Sanayi Sevk ve ‹dare Enstitüsü) tesislerinde yap›lacak.

Kampç›lar›m›z, 6 gün süresince bu tesislerin do¤al güzellikler içindeki rahat ve güven dolu ortam›nda, bilimle tan›flacaklar, yeni arkadafllar edinecekler ve oyunlar oynay›p e¤lenecekler.

Geçen say›m›zda yapt›¤›m›z kamp duyurusunun ard›ndan, 7 Haziran 2007 tarihine kadar baflvurular›n›z› kabul ettik. 8 Haziran 2007 tarihinde de, Noter huzurunda yap›lan bir çekiliflle, kat›l›m koflullar›na uygun baflvurular aras›ndan, dört dönemin her biri için asil ve yedek kat›l›mc›lar› belirledik. Bu y›l bizimle kampa kat›lmaya hak kazananlar›n listesini, yan sayfada bulabilirsiniz.

28

Bilim Çocuk

TÜB‹TAK Yaz Bilim Kamp›’n›n bu y›lki program› da yine bilimle ilgili e¤lenceli etkinliklerle ve oyunlarla dopdolu.

Mutfakta Bilim Atölyesi’nde una bulan›p, kimyay› keflefedecek; Do¤a Atölyesi’nde gözlem yaparak do¤ay› daha iyi tan›yacak ve daha çok sevecek; Arkeoloji Atölyesi’nde arkeoloji dünyas›n› daha yak›ndan tan›yacak, Dedektifler ‹z Peflinde Atölyesi’nde birer dedektif olup bilimsel tekniklerle bir olay› çözümleyece¤iz.

Gökbilim Atölyesi’nde teleskopla tan›flarak y›ld›zlar› ve gezegenleri gözlemleyece¤iz.

Bulufl Atölyesi’nde buluflçuluk dünyas›na ad›m ataca¤›z. Program›m›za bu y›l ekledi¤imiz Robot Atölyesi’nde de robotlar›n nas›l çal›flt›¤›n› ö¤renerek, kendimiz gerçek robotlar programlayaca¤›z. Tüm bu etkinliklerin yan›nda, TÜB‹TAK Marmara Araflt›rma Merkezi’ndeki çeflitli enstitüleri ziyaret edecek ve biliminsanlar›yla tan›flarak, onlarla birlikte deneyler yapaca¤›z.

Kamp›m›zda yapacaklar›m›z› okumak bile heyecan verici, de¤il mi? Bizler de bilimin coflku veren dünyas›na birlikte ad›m ataca¤›m›z için flimdiden çok heyecanl›y›z.

bilim kamp

12/6/ 5

2 :17

Page 29

TÜB‹TAK Yaz Bilim Kamp› Kat›l›mc› Listesi I. Dönem Asil Kat›l›mc›lar› 1-7 Temmuz 2007

II. Dönem Asil Kat›l›mc›lar› 8-14 Temmuz 2007

III. Dönem Asil Kat›l›mc›lar› 12-18 A¤ustos 2007

IV. Dönem Asil Kat›l›mc›lar› 19-25 A¤ustos 2007

Kat›l›mc› Ad› 1 Berfin KARAKUfi 2 Cemresu TOSUN 3 Nida ‹fiBAKAN 4 Mustafa Furkan YILMAZ 5 Bar›fl Onur B‹LG‹Ç 6 Fatih Hakan BAKRAÇ 7 Büflra DEM‹RAY 8 Leyla SEZEN 9 Elif Naz YO⁄UN 10 ‹pek ÖZDEM‹R 11 Hacer Buse UYSALER 12 Berfin Nur ER‹fi 13 Elif ASKER 14 Elif TORUN 15 Ezgi ÖNER 16 Heval ARICI 17 Milena CAN 18 Bilgesu fiafak ÖZDEM‹R 19 Betül GÖKÇE 20 Ekrem Hamza CANBA⁄ 21 Alper GÖKÇEBEL 22 Kaan fiEN 23 Alp GÖZAYDIN 24 Ebubekir ÜNLÜ 25 Serhan Berke SEF‹L 26 Görkem ÖZDEM‹RO⁄LU 27 Ataberk KARATAfi 28 Altan M‹SK‹O⁄LU 29 Berkin KULAÇ 30 Mert CANATAN 31 Arda Zafer KURTBAL 32 Hasan Berk B‹LG‹Ç

Kat›l›mc› Ad› 1 ‹rem YILMAZ 2 ‹lay Nur ESG‹N 3 Dilan ARTU⁄ER 4 Fatma ÖZDO⁄AN 5 Aycan DO⁄RUER 6 Gökberk SÜTLÜO⁄LU 7 Gülben ÇOKDAN 8 Bengisu AÇIKGÖZ 9 Betül AT‹LLA 10 ‹rem YILDIZ 11 Hatice ‹rem KAYA 12 Afra Beyza YETER 13 Sibel ATMACA 14 Sena ORTAÇ 15 Zeynep MADENO⁄LU 16 ‹rem DEN‹Z 17 Nur OMAR 18 Elif PÜSKÜLLÜO⁄LU 19 Ilgaz ALTIN 20 ‹lke Can AKTAfi 21 Mehmet Selim ORTAK 22 Fehmi TANIKER 23 Ahmet Harun ÖZDEM‹R 24 Aycan DURAK 25 Emir Musa KOYUNCU 26 Fatih AKTAfi 27 Ali Murat GÜVENÇ 28 Tolga GÜRCAN 29 Ege YALNIZGEZEN 30 Eren Alp GÜNEfi 31 Hüseyin Utku fi‹Mfi‹R 32 Ça¤dafl ERGENÇ

Kat›l›mc› Ad› 1 Ayfle AYR‹Ç 2 Nursena UZAR 3 Merve ‹kra KARATAfi 4 Ça¤r› GÜMÜfiLER 5 Alper ÖZGÜN 6 Eren YONCACI 7 Dilsu Dilce ERKAN 8 Deniz TAfiKESER 9 Hayriye Büflra DEM‹R 10 ‹dil TÜRKAY 11 Fatma Merve TOZLUKLU 12 Remziye Hazal ÖZDEM‹R 13 Burçak YALTA 14 Elif ÜLKÜ 15 Begüm ATASOYU 16 Miray SÖYLEMEZ 17 ‹rem YAVUZ 18 Funda KARADUMAN 19 Beyza ÜÇKALELER 20 Can AY 21 Tufan Ça¤atay TÜBLEK 22 Ekin BÜYÜKYILMAZ 23 Kemal SANLI 24 Muhammed Safa KOfiAR 25 Ömer Kutay AT‹K 26 Kaya Berker F‹DANCI 27 Mustafa ÖZENÇ 28 Ataol SAY 29 Ömer Faruk CANBA⁄ 30 Alper ARACI 31 Mehmet Ça¤atay TAfiKIN 32 Necati Berkay ERKEK

Kat›l›mc› Ad› 1 Gülin GÜRSEL 2 Zeynep fieyma ÖZTÜRK 3 Cerennur KÖSE 4 Hayra MAfiALI 5 Yücel Can SUNAY 6 Bilal OZAN 7 Ekin EVC‹L 8 ‹rem ÇA⁄LAR 9 S›la HOCAO⁄LU 10 Su BULU 11 Esin ONARICI 12 Sena PÜSKÜLLÜO⁄LU 13 Beril BAYDAR 14 Irmak TAfiAR 15 Seda Dilara KURU 16 Handenur ÇEL‹K 17 Alçay Hivin B‹NGÖL 18 ‹pek AKDEfi‹R 19 Batuhan Mert VAR‹LC‹ 20 Deniz Okan BAYRAKTAR 21 Caner KESK‹N 22 Arca ANIL 23 Sonay fiALLI 24 Ogeday BEfiER 25 Fikret DURMAZ 26 Alper TOSUN 27 Rahmi Gürdal IMRAK 28 Barkan KANATLAR 29 Ümit GÜNEfi 30 Do¤a Arda YAVUZ 31 Emre ÇALIfiKAN 32 Özgün Ömer AS‹LLER

I. Dönem Yedek Kat›l›mc›lar› (K›z) 1-7 Temmuz 2007

II. Dönem Yedek Kat›l›mc›lar› (K›z) 8-14 Temmuz 2007

III. Dönem Yedek Kat›l›mc›lar› (K›z) 12-18 A¤ustos 2007

IV. Dönem Yedek Kat›l›mc›lar› (K›z) 19-25 A¤ustos 2007

Kat›l›mc› Ad› 1 Hayal Deniz ÖZER 2 Deniz ECEV‹TO⁄LU 3 P›nar Y‹⁄‹T

Kat›l›mc› Ad› 1 Öznur MANDACI 2 ‹layda KINCAL 3 ‹layda KARADEN‹Z

Kat›l›mc› Ad› 1 Ifl›k Sena ÖNER 2 Ayflenur Melike ÖZKAYA 3 Sinem BAYRAKTAR

Kat›l›mc› Ad› 1 Hatice Kübra KARAKAYA 2 Dilara AKSAKBO⁄A

I. Dönem Yedek Kat›l›mc›lar› (Erkek) 1-7 Temmuz 2007

II. Dönem Yedek Kat›l›mc›lar› (Erkek) III. Dönem Yedek Kat›l›mc›lar› (Erkek) IV. Dönem Yedek Kat›l›mc›lar› (Erkek) 8-14 Temmuz 2007 12-18 A¤ustos 2007 19-25 A¤ustos 2007

Kat›l›mc› Ad› Mehmet Cem KAÇAR 1 2 Ahmet KARBUZ 3 Muhammed Ali YILMAZ 4 Çetin Emre ÇELEB‹ 5 Artaç ÇET‹N

Kat›l›mc› Ad› Osman Halit GÜNDO⁄DU 1 2 Ali Eren CERRAHO⁄LU 3 Özgün PEKERG‹N 4 Ahmet Ercan BATIREL 5 Arda KALO

Kat›l›mc› Ad› Bar›flcan GÖÇ 1 2 Yusuf Berk GAR‹P 3 Berk DEN‹Z 4 ‹lker Kemal ‹NCE

Kat›l›mc› Ad› ‹brahim Özgün KILIÇ 1 2 An›l TOKTAMIfi 3 Melih PEKER

Bilim Çocuk

29

soruoyun

12/6/ 5

19:47

Page 3

Bu sorular› s›rayla yan›tlay›n. Bakal›m kaç›n› yan›tlayabileceksiniz.

Bir bardak pirinç mi daha fazla tane içerir, yoksa bir bardak nohut Bilgisayarlar›n mu? zorlaflt›rd›¤› iki fley söyleyin.

Ekmek ve simitin iki ortak, iki de farkl› özelli¤ini söyleyin.

Kiraz ve viflnenin üç fark›n› söyleyin.

Çilek nerede yetiflir?

Fermuar bulunmam›fl olsayd› ve fermuar yerine kullan›lacak bir araç tasarlaman›z gerekseydi, nas›l bir araç tasarlard›n›z? Çat›lardaki kiremitler neden k›rm›z›d›r?

Hangi aletler nesneleri daha büyük görmemizi sa¤lar?

30

Bilim Çocuk

Neden çok say›da televizyon kanal› var?

Otomobiller neden dört tekerleklidir?

Mayolar›n kumafllar› neden esnek olur?

Size bir mektup geldi.

Yafl›n›z› y›l Yaln›zca zarf›n yerine gün olarak üzerini inceleyerek hesaplarsan›z kaç kimden geldi¤ini tahmin bulursunuz? etmeniz gerekiyor.

Neler size ipucu verir?

Çanak antenler neden yuvarlakt›r?

Pantolonlar›m›za neden kemer takar›z?

Ses yükselten iki alet ad› söyleyin.

Topla oynanan kaç spor biliyorsunuz?

Y›l›n belli dönemlerinde neden ma¤azalarda indirim yap›l›r?

Dünyada yaflayan en uzun boylu hayvan hangisidir?

Yemeklerimize neden baharat koyar›z?

Zuhal Özer

rehberson

12/6/ 5

22: 3

Page 7

J K

eolojiye merakl› m›s›n›z? Gitti¤iniz yerlerdeki ilginç tafllar› toplay›n . amp yapmay› sever misiniz? ‹fle çad›r kurmakla bafllayabilirsiniz.

L

astiklerden kendinize bir top yap›n. Bunun için renkli paket lastikleri kullanabilirsiniz.

M

›s›rdan heykeller yapmay› deneyin. Tanelerini, yapraklar›n› ya da koçan›n› kullan›n.

N

eden sorusunu sormay› seviyorsan›z iflte size bir oyun!

Bir kifli parma¤›yla bir fleyi iflaret eder.

Sonra da onunla ilgili “Ne?”, “Neden?”, “Ne zaman?”, “Nerede?”, “Nas›l?” ve “Kim?” sorular›n› sorar, di¤erleri de bu sorular› yan›tlamaya çal›fl›rlar.

O

yunsuz tatil olur mu? Düflünme becerilerinizi gelifltirecek “go” gibi oyunlar oynayabilirsiniz.

Ö

ykü yazmay› sever misiniz? Bir grup çocu¤un serüvenlerini yazabilirsiniz. Önce öykünüzün kahramanlar›n› belirleyin. Sonra da bir çat›flma konusu bulun. Örne¤in, bir grup çocuk kamp yapmaya gitmifl, hava birden bozuyor. Bu bir çat›flma konusudur.

Sonra da bu konuyu ad›m ad›m iflleyin.

S

uda ya da kumsalda birçok fley yapabilirsiniz. Yüzebilirsiniz, kumdan heykeller yapabilir, deniz kabuklar› toplayabilirsiniz.

S

ifrelerle haberleflmeye ne dersiniz? Tek yapman›z gereken arkadafllar›n›zla bir araya gelip hepinizin anlayaca¤› flifreler oluflturmak.

T

arih dedektifli¤i yapmaya ne dersiniz?

Gitti¤iniz yerlerdeki insanlardan, deniz fenerleri gibi tarihi yerlerin öyküsünü dinleyin.

U

çak yapmak, tam bir yaz e¤lencesi. En uza¤a giden k⤛t uçak tasar›mlar›n›z› bekliyoruz.

Ü

lke, ülke, yerin nerede?” oyunu, “ serüvenseverlerin hofluna gidebilir. Bunun için gözünüz kapal›yken bir dünya modelini h›zla döndürüp parma¤›n›z› bir yere koyun.

Buras› hangi ülke, oraya nas›l gidilir? Orada insanlar nas›l yaflar? Düflleyin.

V

›z›lt›” dedektifli¤i yap›n. “ Böceklerin seslerini dinleyin, onlar› bulun ve büyüteçle inceleyin.

Y

›ld›zlar› gözlemlemeye ne dersiniz? Bunun için bir dürbün ya da teleskop kullanabilirsiniz. Gündüzleri de “uzayc›l›k” oynayabilirsiniz.

Z

P

eytinden zeytinya¤›, zeytin ezmesi elde ediliyor. Baflka neler yap›labilir?

R

Haz›rlayan: Tu¤ba Can Çizim: P›nar Büyükgüral

araflüt oyununu çok say›da kifli bir arada oynayabilir. Bunun için büyükçe yuvarlak bir kumafl bulman›z yeterli. oket yapabilirsiniz. Su roketi yapmak e¤lenceli olabilir

Bu sayfalarda yer alan “Tatil Rehberi” posterinizi derginizin içinden ç›kararak asabilirsiniz.

tatilyazi

12/6/ 5

2 :2

Page 2

tatilyazi

12/6/ 5

2 :2

Page 3

rehberson

12/6/ 5

22: 3

Page 3

Tatil Rehberi ‹flte size çeflitli etkinliklerle dolu A’dan Z’ye bir tatil rehberi... Bu rehberi daha kapsaml› olarak web sayfam›zda (www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk) bulabilirsiniz. Önerdi¤imiz etkinlikleri yap›p sonuçlar›n› bize göndermenizi bekliyoruz.

Adres: “Tatilde Neler Yapt›m?”

TÜB‹TAK Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara e-posta: cocuk@tubitak.gov.tr

A

rkeolojiyle u¤raflabilirsiniz. Gitti¤iniz yerlerdeki arkeolojik alanlarla ilgili kartlar haz›rlayabilirsiniz, t›pk› Bilim Çocuk kartlar› gibi!

B

ahçecilikle u¤raflmaya ne dersiniz? Gitti¤iniz yerlerde, bahçe ve tarla iflleriyle u¤raflanlara yard›m edebilirsiniz.

C

anl›lar› inceleyebilirsiniz. Örne¤in, uzun bacakl›, k›rm›z› renkli ya da yeflil kanatl› canl›lar› listeleyebilirsiniz.

Ç

izgi film yapmaya ne dersiniz?

Bir bal›¤›n yüzmesini bir defterin her sayfas›na aflama aflama çizin.

Sonra defterin yapraklar›n› h›zla çevirin. Bal›¤›n yüzüyormufl gibi göründü¤ünü fark edeceksiniz. Çizgi film tekerle¤i de yapabilirsiniz.

D E

eney yapmak da e¤lenceli olabilir.

Balon kullan›larak kaç deney yap›labilir? lektrik, elektronik ilginizi çeker mi?

Arkadafllar›n›zla haberleflmek için bir telgraf yap›n.

F

oto¤raf makineniz var m›?

Bir varl›¤›n bir bölümünün foto¤raf›n› çekin. Örne¤in, bir leyle¤in yaln›zca gagas›n›.

Foto¤raflar›n›z› kartlara bast›r›p arkadafllar›n›zla “Bu nedir?” oyunu oynayabilirsiniz.

G H I

ölge resimleri çizmeye ne

dersiniz?

ava olaylar›n› gözlemleyebilirsiniz.

Bunun için bir meteoroloji istasyonu kurun. fl›k oyunu, iyi zaman geçirmek için birebirdir. Oyunda biri ebe olur. Di¤erleri onun arkas›nda s›ralan›rlar. Ebe, arkadafllar›na arkas›n› döner ve “yeflil ›fl›k” diye seslenir. Bunu sürekli tekrarlar. “Yeflil ›fl›k” diye seslendi¤i sürece di¤erleri ebeye do¤ru ilerler ve ona de¤meye çal›fl›r. Bunu baflaran ebe olur. Ancak ebe, bir anda “k›rm›z› ›fl›k” diye seslenerek arkas›na dönebilir. Bu durumda di¤er oyuncular donar. Ebe, hareket eden birini görürse o oyundan ç›kar.

‹

flgüzar düzenekler haz›rlamaya ne dersiniz? Zeytin çekirde¤ini ç›karan bir düzenek tasarlay›n.

13/6/ 5

16:33

Page 3

Sualtı Dünyasına Yolculuk Dünya, bir su gezegeni. Yeryüzünün yaklafl›k dörtte üçü okyanuslar ve denizlerle kapl›. Denizlerde yaflam çok çeflitli. Denizler, planktonlar gibi mikroskopik canl›lardan dev balinalara kadar pek çok canl›ya evsahipli¤i yap›yor. Biz insanlar için denizler bambaflka bir dünya. Ama bu dünyaya girmenin ve buran›n tad›n› ç›karman›n bir yolu var. Tüplü dal›fl yapmak!

Tüplü dal›fllarda, “SCUBA” (“skuba” okunur) ad› verilen bir sistem kullan›l›yor.

Bu sistem, bir hava tüpü ve “regülatör”den olufluyor. Regülatör, tüpteki havan›n ç›k›fl›n› düzenleyerek dalg›c›n tüpteki havay› solumas›n› sa¤l›yor.

Dalg›çlar, SCUBA malzemelerini s›rtlar›nda tafl›yorlar. Böylece suyun alt›nda diledikleri gibi hareket edebiliyorlar.

SCUBA sistemini, 1943 y›l›nda, Jacques Cousteau ve Emile Gagnan

visual photos - science photo

yazimiz

13/6/ 5

16:34

Page 4

visual photos - science photo

Bir sualt› arkeolo¤u, eski bir bat›¤›n içindekileri inceliyor. Deniz taban›ndaki, batm›fl gemilere “bat›k” ad› veriliyor.

Arkeologlar, bat›klar› inceleyerek eski insanlarla ilgili bilgi ediniyorlar.

gelifltirdi. Bu, çok ama çok önemli bir bulufltu. Çünkü o zamana kadar dalg›çlar su yüzeyine kadar uzanan, giysilerine ba¤l› bir hortum arac›l›¤›yla soluk al›p verirlerdi.

Bu sistem, dalg›çlar›n suda özgürce

hareket etmelerini engeliyordu. Üstelik de kimi zaman kazalara yol aç›yordu.

Bugün, SCUBA sistemi tüm dünyada yayg›n olarak kullan›l›yor. Bu sistemle dal›fl yapmak için, önce e¤itim almak gerekiyor.

Bu e¤itim, özel dal›fl merkezlerinde veriliyor. Ayr›ca dal›fl merkezlerinin baz›lar›nda, çocuklar için de e¤itimler düzenleniyor.

Arkeologlar, deniz biyologlar› gibi araflt›rmac›lar ve keflif merakl›lar› da sualt›nda araflt›rma yapmak amac›yla dal›fl yaparlar. Denizler ve okyanuslar, gezegenimizin en az incelenmifl yerleri oldu¤u için, sualt›nda hemen hergün ilginç keflifler yap›l›yor.

visual photos - science photo

yazimiz

Bu dalg›ç, büyük beyaz köpekbal›klar›n› filme al›yor. Güvenli¤i için, dal›fl teknesinden bir vinçle sark›t›lan metal bir kafesin içine girmifl.

13/6/ 5

16:34

Page 5

Dal›fl Malzemeleri Deniz Maskesi Gözlerimizi ve burnumuzu kapat›r. Suyun alt›nda net bir biçimde görmemizi sa¤lar; burnumuza su girmesini engeller. Deniz maskesi, en temel dal›fl malzemesidir. finorkel Soluk al›p vermeyi sa¤layan özel bir borudur. Bir ucunu a¤z›m›za al›r›z.

Deniz yüzeyinde yüz üstü yüzerken bir maske ve flnorkel yard›m›yla sualt›n› gözlemleyebiliriz. finorkelle, solu¤umuzu tutup suya dalabiliriz de. Suyun yüzeyine ç›kt›¤›m›zda flnorkelin içine bütün gücümüzle üfleyerek içindeki suyu püskürtmemiz gerekir.

Palet Biçimi, su kufllar›n›n ayaklar›n› and›r›r. Aya¤a tak›l›r. Suda h›zl› yüzmeyi sa¤lar. Paletle suda batmadan durmak da daha kolayd›r.

Yüzerlik Kontrol Ayg›t› Tüplü dal›fllarda kullan›lan özel bir yelektir. Dalg›c›n suyun içinde yükselip alçalmas›n› kontrol

etmesine yarar. Bunun için yele¤in içine hava pompalan›r ya da içindeki hava azalt›l›r. Hava tüpü de bu yele¤e tak›l›r.

Hava Tüpü Bu tüpün içinde s›k›flt›r›lm›fl hava bulunur. Bu, bildi¤imiz havad›r.

Tüpün içindeki hava bitince, “kompresör” ad› verilen bir ayg›t yard›m›yla yeniden doldurulur.

Regülatör Tüpten gelen havan›n bas›nc›n› ayarlayarak dalg›c›n rahat soluk al›p vermesini sa¤lar.

Bir ucu, hava tüpüne ba¤l›d›r. Öteki ucunda da bir a¤›zl›k vard›r. Regülatör, ince bir boruyla yüzerlik kontrol ayg›t›na da ba¤l›d›r.

Bal›kadam Giysisi Dalg›c› so¤uktan korur. Suda daha uzun süre kalabilmesini sa¤lar. Özel bir plastikten yap›lm›flt›r.

Dalg›çlar, fener, pusula gibi araçlar, saat gibi kola tak›labilen ve “dal›fl bilgisayar›” ad› verilen bir ayg›t da kullan›rlar.

‹flte bir deniz biyolo¤u! Bu araflt›rmac›, bir tür denizyosunu üzerinde çal›fl›yor.

Laboratuvarda incelemek üzere denizyosunu örne¤i toplam›fl.

visual photos - science photo

yazimiz

yazimiz

13/6/ 5

16:34

Page 6

Suyun Alt›nda Bedenimize Neler Oluyor?

Görme Duyumuz Suyun alt›nda her fley oldu¤undan daha büyük ve daha yak›n görünür. Bu oran tam olarak % 25’tir. Örne¤in, 25 santimetre boyundaym›fl gibi görünen bir bal›k, asl›nda 20 santimetre uzunlu¤undad›r. Sualt›nda derinlere inildikçe renkler de azalmaya bafllar.

Bunun nedeni, ›fl›¤›n baz› dalgaboylar›n›n su taraf›ndan emilmesidir. ‹flitme Duyumuz Ses dalgalar› su alt›nda, havada oldu¤undan daha uzaklara yol al›r. Sualt›nda birbirinden ilginç sesler duyulur. Bal›klar›n, kabuklu deniz canl›lar›n›n, hatta çok uzaklardan geçen bir deniz motorunun sesi gibi seslerdir bunlar.

Ses, sualt›nda yeryüzünde oldu¤undan dört kez h›zl› yol al›r. Bu da, seslerin nereden geldi¤ini anlamam›z› güçlefltirir. Sualt›nda, kimi zaman sesler sanki her yönden geliyormufl gibi gelir.

“Sualt›n› Gözlemliyorum”

Konuflmak Sualt›nda konuflmak olanaks›zd›r! Birincisi, ses tellerimiz sualt›nda çal›flmaz. ‹kincisi de, a¤z›m›z› açar açmaz içine su dolar. Dalg›çlar sualt›nda, el iflaretleriyle iletiflim kurarlar.

Hareket Etmek Su, havadan 800 kat daha yo¤undur. Hiç denizde koflmay› denediniz mi? Bu, a¤›r çekim filmlerdeki gibi koflmaya benzer.

Güç Sualt›nda herkes Süpermen olabilir!

Suda her fley karada oldu¤undan daha hafif gelir. Karada kolay kolay yerinden oynatamayaca¤›n›z nesneleri sualt›nda kald›rabilirsiniz.

Is› Kayb› Su, ›s›y› havadan 20 kat daha h›zl› so¤urur. Suda bedenimiz çok h›zl› ›s› kaybeder. Deniz s›cakl›¤› 25-26°C bile olsa k›sa bir süre sonra üflümeye bafllar›z.

Asl› Zülal

visual photos - science photo

Sualt›n› keflfetmek için mutlaka SCUBA dal›fl› yapmak gerekmiyor. Bir deniz gözlü¤ü ve bir flnorkelle de keflifler yapabilirsiniz. finorkelle de dal›fl yap›labilir.

Bunun yöntemini ö¤renmek çok zor de¤il.

Dalmay› bilmiyorsan›z, gözlük ve flnorkel takarak suyun yüzeyinden de sualt›n› gözlemleyebilirsiniz.

tekneyazi

12/6/ 5

2 :29

Page 39

c a n ¤ u › Ya y O Dal pal›m ga lar› Aflal›m Ayakkab› kutusundan bir düzenek oluflturarak, f›rt›nal› bir denizde ilerliyormufl gibi görünen tekneler yapabilirsiniz. Bu düzene¤in kolunu çevirdi¤inizde, tekneler yukar› afla¤› hareket edecekler. Düzene¤i yaparken, telleri bükmek ve penseyi kullanmak için büyüklerinizden yard›m alman›z gerekebilir.

9 9 9 9

Kartonlar› kesip boyayarak tekneleri ve deniz resmini yap›n.

Deniz resmini kutunun önüne yap›flt›r›n.

Kal›n teli düzlefltirip foto¤raftaki gibi bükün.

Büktü¤ünüz teli, kutunun ortas›na geçirin. Bunun için kutunun iki yan›na, tam ortadan birer delik açman›z gerekecek.

Telin bir ucunu çevirme kolu yapmak için bükün. Telin öteki ucuna ve çevirme kolunun kutuya yak›n bölümüne bant sar›n. ‹nce telleri düzlefltirip kal›n telin bükülmüfl yerlerine foto¤raftaki gibi dolay›n; sa¤a sola oynamamas› için yanlar›na bant sar›n. ‹nce tellerin öteki ucunu kutunun tepesine açt›¤›n›z deliklerden ç›kar›n. (Bu delikler telin çap›ndan çok az genifl olsun).

Tekne resimlerini ince tellere yap›flt›r›n.

Düzene¤iniz haz›r. Kolu çevirdikçe, tekneler dalgalar›n aras›nda bir afla¤› bir yukar› seyrediyormufl gibi görünecek.

Malzemeler kkab› kutusu a Bofl bir aya ar kal›n tel tel a 1 metre kad metrelik ince ti n sa 5 1 t e d a2a a Bant nlar a Renkli karto leri a Boya kalem a Makas a Pense

9

9

9 9

Tekneler Yukar› Afla¤› Nas›l Hareket Ediyor? ‹flin s›rr›, düzene¤in temelini oluflturan kal›n telin hareketinde sakl›. Düzene¤in kolunu çevirdi¤inizde, tel dairesel bir hareket yapar. Bu dairesel hareket, teknelerin ba¤l› oldu¤u ince tellerin do¤rusal bir flekilde hareket etmesini sa¤lar.

Asl› Zülal

Bilim Çocuk

39

suvetop

7/6/ 5

17:35

Page 4

Sutopu Sutopu S t pu pu Hiç sutopu maç› izlediniz mi? Havuzda iki tak›m aras›nda oynanan bir oyun bu. Kurallar› biraz futbola benziyor. Elbette futboldan önemli farklar› da var.

Sutopu, t›pk› futbol gibi iki tak›m aras›nda oynan›yor. ‹kisinde de tak›mlar›n birer kaleleri ve kalecileri var. Amaç kaleye gol atmak. Her at›lan gol 1 puan de¤erinde.

Ancak sutopunda topu kaleye tafl›mak için ayaklar de¤il, eller kullan›l›yor! Yaln›zca bu kadar da de¤il, toplar›n›n büyüklükleri de ayn›. Ancak sutopunda kullan›lan top su geçirmeyen bir naylondan yap›l›yor.

Böylece ›sland›¤›nda batm›yor.

40

Bilim Çocuk

Sutopunda tak›mlar 7’fler oyuncudan oluflur. Oyuncular›n 6’s› alan oyuncusu, biri de kaleci. Her tak›m›n 6 kadar da yedek oyuncusu olabilir. Maç›n tümü 4 devrede oynan›r. Her devre 8 dakika sürer. Bu sürede tak›mlar istedikleri kadar oyuncu de¤ifltirebilirler. Hakem topu suya b›rak›r.

Düdük sesiyle iki tak›m›n oyuncular› topu kapmaya çal›fl›rlar. Topu ilk kapan tak›m karfl› tak›m›n kalesine do¤ru ak›n eder. Bu

suvetop

7/6/ 5

17:35

Page 41

s›rada karfl› tak›m›n oyuncular› da topu ele geçirmeye ve oyunu kendi yararlar›na çevirmeye u¤rafl›rlar. Ak›n eden tak›m›n oyuncular› topu elleriyle tak›m arkadafllar›na atarak ya da önlerinde sürüyerek kaleye do¤ru tafl›rlar. Topla birlikte kale önüne gelen son oyuncu, ayaklar›n› su içinde çaprazlamas›na h›zla ç›rparak kendini olabildi¤ince su üzerine yükseltir ve topu tek eliyle h›zl›ca kaleye f›rlat›r.

Sutopu, olimpiyat oyunlar›na giren ilk tak›m sporlar›ndan biri. Bu oyun ilk kez 19.

yüzy›l sonlar›nda ‹ngiltere ve ‹skoçya’da oynanm›fl. “Ragbi” denen bir çeflit futbol oyununun göllerde ve nehirlerde oynanmas›yla ortaya ç›km›fl. Zamanla bu spora özgü kurallar gelifltirilmifl. O zamandan beri de “sutopu” dünyan›n pek çok yerinde oynan›yor.

Sutopu sutopu oynayabilmek için öncelikle çok iyi bir yüzücü olmak; Çok h›zl› yüzmek, su üzerinde durabilmek, yüzerken bir yandan da topu tafl›yabilmek gerekiyor.

Elbette reflekslerinizin güçlü olmas› da önemli. Böylece karfl› tak›mdan bir oyuncu önünüzü kesmek istedi¤inde ani hareketlerle onu flafl›rtabilirsiniz. Bir de, her tak›m oyununda oldu¤u gibi “tak›m ruhu”na sahip olman›z gerekiyor. Suyu ve yüzmeyi seviyor musunuz? Öyleyse siz de bir sutopu tak›m›nda yer alabilirsiniz. Öncelikle, çok iyi bir yüzücü olmak için çal›flmaya bafllay›n. Böylece belki siz de ileride bir sutopu tak›m›yla olimpiyat yar›fllar›na kat›labilirsiniz.

Banu Binbaflaran Tüysüzo¤lu Kaynak: http://www.waterpoloplanet.com

Bilim Çocuk

41

subatdogada

8/6/ 5

1 :42

Page 1

Dünya Çevre Günü'nde Eriyen Buzullar!

Foto raflarda Kilimanjaro Da lar›ndaki buzullar›n eski (solda) ve yeni halini (sa da) görüyorsunuz.

5 Haziran'da Dünya Çevre Günü'nü kutlad›k. Birleflmifl Milletler, Çevre Günü’nün daha anlaml› olmas› için hem her y›l özel bir konu belirler hem de bir ülkeyi kutlamalar›n merkezi olarak seçer.

Bu y›l›n konusu “Eriyen Buzullar”. Bu konunun seçilme nedenlerinden biri iklim de¤iflikli¤ine dikkati çekmek. Bir di¤er neden de Birleflmifl Milletler'in 2007 y›l›n› “Dünya Kutuplar Y›l›” ilan etmesi.

Kutuplar, dünyan›n en önemli buzul alanlar›. Ne yaz›k ki buzullar küresel ›s›nma nedeniyle eriyor.

2007 Dünya Çevre Günü kutlama merkezi Norveç oldu! Norveç'teki kutlamalara “dünyan›n en kuzeyindeki

42

Bilim Çocuk

üniversite” olan Norveç Kutup Enstitüsü de kat›ld›. Norveç’teki Çevre Günü’nde gençlik filmleri festivali, sokak gösterileri, sunumlar, tart›flmalar gibi çeflitli etkinlikler gerçeklefltirildi. Kutlamalar›n en dikkat çekici etkinli¤i, And’lardan Himalayalar’a dünyan›n farkl› bölgelerindeki buzullar›n geçmiflteki ve günümüzdeki foto¤raflar›n›n sergilenmesiydi.

Türkiye'de de hem 28 Nisan hem de 5 Haziran'da küresel ›s›nma için çeflitli etkinlikler düzenlendi. Bu etkinliklerin amac›, kutup ay›lar›n›n yaflam alanlar›n›n tehlike alt›nda oldu¤unu ve bu tehlikenin insanlar› da etkileyece¤ini vurgulamakt›.

subatdogada

8/6/ 5

1 :42

Page 2

Küresel ›s›nma kutuplarda bulunan buz kütleleri ve buzullar›n (solda) erimesine yol aç›yor. Uzmanlar, bunun kutup ay›lar›n› (sa da) ve kutuplarda ya ayan di er canl›lar› olumsuz etkileyece ini söylüyorlar.

Farkl› ülkelerdeki çocuklar Dünya Kutuplar Y›l›’n› ve Dünya Çevre Günü'nü bak›n nas›l kutlam›fllar? Özbekistan:

“Küresel ›s›nmaya karfl› a¤açlar› koruyal›m” mesajl› bir flark› ve tiyatro gösterisi haz›rlam›fllar.

‹ngiltere:

Ülkedeki “Gezegenimiz için A¤aç Dikin: 1 milyar a¤aç” kampanyas›na kat›lm›fllar.

Portekiz:

”Küresel ›s›nma ve enerji tasarrufu” konulu e¤lenceli oyunlar oynam›fllar.

Tanzanya:

Küresel ›s›nmay› anlatan foto¤raf sergisi haz›rlam›fllar.

Liberya:

Küresel ›s›nman›n Liberya'ya etkileri konulu bir sunum haz›rlam›fllar.

Bangladefl:

Deniz k›y›lar›n› temizlemifller.

Çin:

“Eriyen Buzullar” konulu bir karikatür sergisi açm›fllar.

Meksika:

At›k k⤛tlardan heykeller yap›p sergilemifller.

Ürdün:

Küresel ›s›nma konulu bir belgesel haz›rlam›fllar.

Burcu Meltem Ar›k burcu.arik@gmail.com Kaynaklar: Birleflmifl Milletler Çevre Program› – www.unep.org

Bilim Çocuk

43

gozlemmayis 7

7/6/ 5

18: 1

Page 48

Gözlem Göz Gözle G m Göözlem zlle lem Havalar ›s›nd›, sinekler ortaya ç›kt›. Sineklerin davran›fllar›n› gözlemleyin, gözlemlerinizi bizle paylaflmay› unutmay›n ..

Benim Güzel Çiçeklerim Benim bir bitkim var: menekfle.

Menekflemi gözlemledim. Saks›ya toprak koydum, tohumu ektim ve sulad›m. Zamanla menekflem çimlendi ve tomurcuk verdi.

Menekflemin ne renk çiçek açaca¤›n› merak ediyordum. Çiçeklerini aç›nca çok mutlu oldum. Çiçeklerinin rengi pembeydi. Bir ay sonra çiçeklerin soldu¤unu gözlemledim ve çok üzüldüm.

Annem, gelecek y›l baharda tekrar açaca¤›n› söyledi. Sonbaharda a¤açlar nas›l yaprak döküyorsa menekflemin de çiçek döktü¤ünü söyledi. Benim bir de lalem vard›.

Her gün suluyordum. Bir gün çiçe¤inin kopar›ld›. Bir daha da açmad›, çünkü kökünden ç›kar›l›nca bir daha büyümüyor.

Melike Baflak Emin Ali Yaflin ‹ÖO / 3-C / ‹stanbul

Güzel Kokulu Çiçekler Annem bitki yetifltirmeyi çok seviyor.

Evimizde çok bitki var. Ben de bu bitkileri incelemek istedim. Evimizin balkonunda bulunan flebboy, lilyum, camgüzeli, küpeli, sardunya, ful, yasemin, aslana¤z›, ipek çiçe¤i ve petunya gibi bitkilerin çiçeklerini gözlemledim. Bu çiçeklerin taçyapraklar›, çanakyapraklar›, erkek organlar› ve difli organlar› var.

Taçyapraklar böcekleri çiçeklere çekiyor. Bunu, güzel kokular›yla sa¤l›yorlar. Çiçektozlar›, böcekler, baz› hayvanlar, ya¤mur ve rüzgâr gibi etkenlerle do¤aya yay›l›yor.

Bitkilerin ço¤almas› bu yolla sa¤lan›yor.

Batuhan Kerim Nermin Metin Akar ‹ÖO / 6-A / Kufladas› / Ayd›n

44

Bilim Çocuk

Adres: TÜB‹TAK Bilim Çocuk Dergisi Gözlem Defterinizden Köflesi Atatürk Bulvar›/No: 221/06100/Kavakl›dere/Ankara

gozlemmayis 7

7/6/ 5

18: 1

Page 49

Akflamsefas› Tavuk ve Civcivleri Bir gün kümesimizin yan›nda oynarken kuluçkaya yatm›fl olan tavu¤umuzun civcivlerinin ç›kt›¤›n› gördüm. Baz› yumurtalar›n kendili¤inden k›r›ld›¤›n›, baz› yumurtalar› da tavu¤un k›rd›¤›n› gözlemledim. Civcivlerin hepsi ç›k›nca anne tavuk onlar› günefle ç›kar›p üflümemelerini sa¤lad›.

Daha sonra anne tavuk “g›k-g›kg›k” sesiyle yiyecek buldu¤unu haber verdi. Ben kümese biraz daha yaklaflt›m. Ama anne tavuk “guuk” sesiyle yavrular›n› benden uzaklaflt›rd› ve tüylerini kabartt›. Bu olaya çok flafl›rd›m.

Zehra Somkaya Dedeba¤ Atatürk ‹ÖO / 5-A / Ac›payam / Denizli

Nanelerim May›s say›s›ndaki bitkilerle ilgili gölem önerinizi okuyunca birkaç hafta önce dikti¤im nane bitkisini gözlemlemek istedim. Çok h›zl› büyüdüklerini fark ettim. Yanlar›na bir baflka bitki daha diktim. Bu bitkinin de h›zla büyüdü¤ünü gözlemledim. Hatta birkaç gün üst üste ya¤mur ya¤›nca daha da h›zl› büyüdüler. Art›k saks›ya s›¤m›yorlar.

Benimle konuflmasalar bile onlar› çok seviyorum.

Rüveyda Garg› fiehit Nam›k Tümer ‹ÖO / 5-D / Diyarbak›r

Akflamsefas›n› ilk kez anneannemde gördüm. Ad›n›n niye akflamsefas› oldu¤unu anlamad›m.

Bunun için bitkiyi incelemeye bafllad›m. Güzel bir çiçek, birçok rengi var. Ço¤unlukla pembe renkli olduklar›n› gözlemledim. Günefl bat›p hava kararana kadar çiçeklerin sürekli kapal› oldu¤unu gördüm. Hava karard›ktan sonra çiçekleri hemen açt›. Yaln›zca akflamlar› açt›¤› için ad›n›n akflamsefas› oldu¤unu düflünüyorum.

Veli Ozan Y›ld›r›m Nam›k Kemal ‹ÖO / Antalya

Bahçemizdeki Gül Gül bitkisinin çiçek açmas›n› evimizin bahçesinde gözlemledim.

Babam›n budad›¤› gülün yaln›zca küçük bir gövdesi kalm›flt›. Günler sonra bir sabah okula giderken o güle bir bakt›m. Gülün gövdesi ayn› flekildeydi. Ancak ayn› gün okuldan gelince tekrar bakt›m ve küçük bir filiz verdi¤ini gördüm. Buna çok flafl›rm›flt›m. Ertesi gün sabah bu filizin bir kar›fl büyüdü¤ünü gözlemledim. Bir süre sonra bu filiz iyice büyüdü ve tomurcuk verdi.

Tomurcuk, bir hafta boyunca geliflti ve sonunda turuncu renkte bir gül açt›.

Erinç Avano¤lu Atatürk ‹ÖO / 5-G / K›r›kkale

Bilim Çocuk

45

bulusatolye

8/6/ 5

1 : 6

Page 1

Ece’nin annesi, yaz aylar›nda su s›k›nt›s› çekilece¤i haberini duydu duyal› yerinde duram›yor. Evde bofl buldu¤u her kaba su dolduruyor. Ancak, bu böyle olmayacak. Ece ve babas› bu soruna bir çözüm bulmaya karar verdiler. Amaçlar›, su kullan›m›n› azaltmaya yönelik bir sistem kurmak. ‹lk ak›llar›na gelen, musluklar› ayarlamak oldu. Musluklardan daha az su akmas›n› sa¤lad›lar. Bu konuda baflka neler yap›labilir? Önerilerinizi bekliyoruz.

Su kullan›m›n› azaltmaya yönelik bir sistem kurabilir misiniz?

46

Bilim Çocuk

bulusatolye

8/6/ 5

1 : 6

Page 2

bilmeniz gerekir. Bunun için afla¤›daki tabloyu inceleyin ve tabloda belirtilen etkinliklerde ne kadar su tasarrufu yap›labilir, araflt›r›n.

Günde ne kadar su tüketiyoruz?

Su kullan›m›n› azaltacak bir sistem tasarlamak için günlük yaflamda nerelerde, ne kadar su tüketti¤inizi

Tu¤ba Can Çizim: Yi¤it Özgür

Ne kadar su tasarrufu Etkinlik

Su tüketimi (litre)

El ve yüz y›kamak

4

Difl f›rçalamak

8

Yemek yapmak

11

Sifon çekmek

19

Bulafl›k y›kamak

57

Banyo yapmak

94

Çamafl›r y›kamak

94

yap›labilir? (litre)

Bir tafl› yüzdürecek bir yöntem bulabilir misiniz?

Nisan say›m›zda, kampta yiyecekleri saklayacak bir yol bulman›z› istemifltik. Önerileriniz aras›nda yiyecekleri topra¤a gömmek, bir sand›k ya da kutu içine koymak ve a¤aca asmak var. Baz›lar› alg›lay›c›lar koyarak düzeneklerini sa¤lamlaflt›rm›fllar. Ancak yiyecekleri topra¤a gömmek tehlikeli! Bozay› gibi hayvanlar topra¤› kazarak gömülü yiyecekleri kolayca bulurlar.

Yiyece¤i bir sand›k ya da kutuya koymak da iyi bir çözüm olmayabilir. Çünkü birçok hayvan›n koku alma duyusu çok iyidir. Hayvanlar, yiyece¤in kokusunu alarak sand›k ya da kutuyu kurcalayabilirler.

Yiyecekleri saklaman›n en iyi ve kolay yolu onlar› a¤aca asmakt›r.

Uzmanlar, yiyeceklerin 3 metre yükse¤e as›lmas› gerekti¤ini söylüyorlar.

Ayr›ca yiyeceklerin a¤ac›n gövdesinden en az 1 metre uza¤a as›lmas›n› öneriyorlar.

Katk›da Bulunanlar Recep Gökselli – Silifke / Mersin, Göynük ‹ÖO ö¤rencileri – Kemer / Antalya, Aykan Çöpür – Gebze / Kocaeli, Azime Songur / Seren K›ro¤lu / Mustafa Can Minanali / Nisan Horuz – Kemer / Antalya, Ulafl Can Sevindik – Bursa, Muzaffer Kürflat Küçükali – ‹stanbul, O¤uzhan Arslan – Afyon, Yunus Emre ‹yioldu - Konya Bilim Çocuk

47

ocakevde

8/6/ 5

1 :22

Page 1

.

,

, ,

Sisenin Icinde Deniz

Bir barda¤a su ve s›v› ya¤ koyun. Bu iki s›v› birbirine kar›fl›r m›? Hay›r, s›v› ya¤ suyun üzerinde kal›r. Çünkü ya¤›n yo¤unlu¤u suyunkinden azd›r. Peki barda¤› sallasak, durum de¤iflir mi? Bu sorunun yan›t› da hay›r! ‹ki s›v›n›n birbirine kar›flmas› için bunlar›n molekülleri aras›nda yeni ba¤lar oluflmas› gerekir.

Oysa, su moleküllerini bir arada tutan “hidrojen ba¤lar›” güçlüdür. Ya¤

Gerekli Malzeme as› y o b ek c e e y flifl li yi Pet k n vi re a M ya¤ › v › S Su i p Hun ir ka b ük Küç

48

Bilim Çocuk

molekülleri aras›ndaki ba¤lar hidrojen ba¤lar›n› k›ramazlar. Su ve s›v› ya¤›n birbirine kar›flmamas›ndaki bu “inat” ne iflimize yarar? fiiflenin içinde bir deniz yaratmaya! Evet, yanl›fl okumad›n›z, deniz k›y›s›nda dalgalar› izlemeyi seviyorsan›z, bu deney tam size göre...

ocakevde

8/6/ 5

1 :22

Page 2

,

Haydi Baslayalım

1 Pet fliflenin yar›s›na kadar su

2 fiiflenin içine s›v› ya¤ ekleyin. fiifle a¤z›na kadar dolmal›. Mavi renkli su ve s›v› ya¤ birbirine kar›flt› m›?

doldurun. Küçük bir kab›n içine çok az mavi renkli yiyecek boyas› koyun. Buna

4

su ekleyin ve kar›flt›r›n. Mavi renkli bir su olufltu, de¤il mi? Bu suyu huni yard›m›yla fliflenin içine dökün.

3 fiifleyi yan tutup suyun dalgalanmas›n› sa¤layacak flekilde sallay›n. Denizdekine benzer dalgalar olufltu mu?

Son olarak fliflenin a¤z›n› s›k›ca kapat›n.

ilgi i hakk›nda da b li¤ rli ki su e iz b Bu deney, az ve ar› suya kar›flm t›l n z› s› ¤ ya ve l verir. Petro r. Bu da akalar olufltururla b ta e d rin ze ü r denizle r verir. n canl›lara zara ya fla ya e rd le iz den

Tu¤ba Can Kaynak Beasant P. (Çeviri: Erol Tunal›) “Elektronik” TUB‹TAK Popüler Bilim Kitaplar›, 1997

Bilim Çocuk

49

gokyuzu2

11/6/ 5

11:32

Page 1

Plüton

Yaz Gündönümü 21 Haziran’da gözlem yapmak için di¤er günlere göre daha az zaman›m›z var. Çünkü 21 Haziran’da en uzun gündüzü ve en k›sa geceyi yafl›yoruz.

Güney yar›mkürede yaflayanlar için durum biraz farkl›. Kuzey yar›mküre, güney yar›mküreye göre Günefl’e daha dönük. Bu nedenle orada yaflayanlar en k›sa gündüz ve en k›sa geceye tan›k olacaklar. Bu tarihten itibaren kuzey yar›mkürede gündüzler k›salmaya ve geceler uzamaya bafllayacak.

Günefl’e Çok Uza¤›z!

Dünya’n›n, Günefl’in çevresinde doland›¤› yörüngesi elips fleklinde. Dünya, bu yörüngede hareket ederken Günefl’e bazen yak›n, bazen de biraz daha uzak konumda oluyor. 7 Temmuz, Günefl’e en yak›n konumda oldu¤umuz gün. O gün Günefl’e uzakl›¤›m›z yaklafl›k 152 milyon kilometre olacak.

50

Bilim Çocuk

Jüpiter

Antares Ay

Akrep tak›my›ld›z›

28 Haziran’da saat 22.00’de güneydo¤u yönüne bakt›¤›n›zda Akrep tak›my›ld›z›n› böyle göreceksiniz.

Göktafl› Ya¤murlar› Özellikle 15-16 Haziran tarihlerinde gökyüzüne bak›n. Bu tarihlerde en yo¤un günlerinde olacak göktafl› ya¤murunun ad› “Haziran Liridleri”. Ad›, göktafllar›n›n atmosfere girdi¤i do¤rultuda bulunan Çalg›

gokyuzu2

11/6/ 5

11:32

Page 2

tak›my›ld›z›ndan geliyor. Do¤uda bulunan Çalg› tak›my›ld›z›n›n do¤rultusuna bakarak daha çok göktafl› görebilirsiniz.

Aslan

Regulus

Dikkat! Akrep Var! Venüs

Akrep tak›my›ld›z› art›k gökyüzündeki yerini ald›. Yak›n›nda bulunan Jüpiter’le birlikte güney ufkunda ›fl›l ›fl›l parl›yor. Bat› ufkunda da Venüs ve Satürn birbirine o kadar yak›n görünüyor ki, sanki gökyüzünde parlayan bir çift göz gibiler.

Yaz mevsiminin en güzel tak›my›ld›zlar›ndan Akrep tak›my›ld›z› güney ufkunda. Bu tak›my›ld›z›n biçimi akrebe çok benziyor. Bat› yönüne do¤ru k›skac› ve ufkun hemen üzerinde, yukar› do¤ru k›vr›lm›fl kuyru¤u var.

28 Haziran, Akrep’in gökyüzündeki yerini bulmak için çok uygun bir gün. Bu tarihte önce Ay’› bulun; böylece hemen yak›n›ndaki Akrep tak›my›ld›z›n› kolayca görebilirsiniz. Akrebin en parlak y›ld›z› Antares, k›rm›z› rengiyle dikkat çekiyor.

Antares’in k›rm›z› görünmesinin nedeni, kendi büyüklü¤ündeki y›ld›zlardan so¤uk ve yafll› olmas›.

Gezegenler Önümüzdeki günlerde Venüs, Satürn ve Jüpiter gözlem için çok uygun konumda olacaklar. 18 Haziran’da gündüz saatlerinde

Ay Yengeç

18 Haziran’da saat 21.30’da bat› yönünde bakt›¤›n›zda gökyüzünü böyle göreceksiniz.

Ay, Venüs’ün önünden geçecek. Gece de Ay ve Venüs birbirine çok yak›n görünecekler. 19 Haziran’daysa Ay ve Satürn birbirine çok yak›n. 27 Haziran 6 Temmuz aras›nda Satürn ve Venüs birbirlerine çok yak›n konumda olacaklar. En yak›n konumda olduklar› günse 1 Temmuz.

Gözlem yapmak için harika bir gün! Olur da geç yatarsan›z 9 Temmuz’da Ay ve Mars’› birbirine yak›n konumda gözleyebilirsiniz. 14 Temmuz’daysa Venüs, Dünya’ya en yak›n konumunda. Bu nedenle Venüs’ü çok parlak görece¤iz. Basit bir dürbünle bakt›¤›n›zda, Venüs’ü, Ay’›n hilal evresine benzer bir biçimde görebilirsiniz.

Burcu Parmak

Ay’›n Halleri 15 Haziran Yeniay

22 Haziran ‹lkdördün

30 Haziran Dolunay

7 Temmuz Sondördün

14 Temmuz Yeniay

Bilim Çocuk

51

bilgisayarnisan7

11/6/ 5

1 :32

Page 1

Bilgisayar Minik Parmaklara Rengârenk Klavye

Bilgisayar Kontrollü Casus Robot

Çocuklar bilgisayar bafl›nda zaman geçirmeyi çok seviyorlar. Ama bilgisayarlar›n tasar›m› hep büyükler düflünülerek haz›rlan›yor. Bu yüzden çocuklar da büyükler için tasarlanm›fl klavyeleri kullanmak zorunda kal›yorlar. Bu gerçe¤in fark›na varan baz› firmalar, küçük eller için daha uygun klavye tasar›mlar›na bafllad›lar. Yurtd›fl›nda “GoogolBoard” ad›yla sat›fla sunulan bu klavye, normalden büyük ve rengârenk tufllar› var. Klavyenin tufllar› büyük oldu¤undan minik eller bunlara daha rahat bas›yor. Farkl› ifllere yarayan tufllar›n farkl› renklerde olmas› da, klavyeyi kullanmay› kolaylaflt›r›yor. Asl›nda böyle bir klavye yaln›zca çocuklar›n de¤il, görme güçlü¤ü çeken büyüklerin de ilgisini çekebilir. Umuyoruz bu ürün k›sa süre içinde ülkemizde de sat›fla sunulur.

Normalde WiFi kablosuz iletiflim teknolojisi, bilgisayarlar aras›nda a¤ ba¤lant›s› kurmak için tasarlanm›flt›. Ama günümüzde o kadar yayg›nlaflt› ki, oyuncaklarda bile kullan›lmaya baflland›. Örne¤in, Meccano firmas› taraf›ndan tasarlanan “Spyke” adl› bu oyuncak robotun birçok yetene¤i var.

Merdiven ç›kabiliyor, baflka WiFi kablosuz a¤›yla birinin ortal›kta bilgisayardan kontrol gezip gezmedi¤ini edilen bu robotun birçok alg›layabiliyor, becerisi var. etraf› gözetleyebiliyor, ses kaydedebiliyor, müzik çalabiliyor, hatta telefonla konuflman›z› bile sa¤layabiliyor. Toplad›¤› tüm verileri de WiFi kablosuz teknolojisiyle bilgisayara aktar›yor.

Robotu, bilgisayar›n›z›n yard›m›yla uzaktan kontrol etmeniz de mümkün. Hatta bunun için evde olman›za bile gerek yok, ‹nternet ba¤lant›s› yeterli. Ürün, Eylül ay›nda sat›fla sunulacak.

Çocuklar için özel olarak haz›rlanm›fl bu klavye, bilgisayar kullanmay› kolaylaflt›r›yor.

Levent Daflk›ran

52

Bilim Çocuk

sorunmart7

11/6/ 5

1 :47

Page 1

SSorun So oorun oru ruun

??

?

Adres: TÜB‹TAK, Bilim Çocuk Dergisi Sorun Söyleyelim Köflesi Atatürk Bulvar› No:221 Kavakl›dere/06100/Ankara

‹nsanlar neden h›çk›r›r?

Berna Uzun Merkez ‹ÖO/6-B/Alt›nova/Ayval›k/Bal›kesir

Akci¤erlerimizin alt›nda yer alan diyafram, soluk al›p verirken harekete geçen büyük bir kas. Bu kas her kas›ld›¤›nda akci¤erlere hava gider. Ancak diyafram bazen kontrolsüzce kas›l›r. Bu kas›lmalarda, hava h›zla g›rtla¤›m›zdan geçtikten sonra, soluk borusunun a¤z› aniden kapan›r. Bu arada, ayn› bölgede yer alan ses telleri titreflir ve h›çk›rma sesi olan “h›k” sesi ç›kar.

Zebralar›n üzerindeki siyah-beyaz çizgiler ne ifle yarar?

Atakan Dal Selçuk ‹ÖO/6-A/Sivas

Zebralar›n bedenlerindeki siyah beyaz çizgiler, düflmanlar›ndan korunmalar›n› sa¤lar. Nas›l m›?

Zebralar sürü halinde dolafl›rlar.

Birbirlerine yak›n duran zebralara uzaktan bak›ld›¤›nda, onlar› tek tek ay›rt etmek zorlafl›r. Çünkü, her birinin çizgileri di¤er zebralar›nkilerle bir bütün gibi görünür. Bu durumda da düflmanlar› zebralar› kolay kolay yakalayamaz.

Meltem Yenal Coflkun Çizimler: Tülay Sözbir Seidel

Bilim Çocuk

53

dusunmart

11/6/ 5

11: 6

Page 1

k Düsünerek D üüsünerek ssünere ü n er e re r e .

Bilin Bakal›m Ben Neyim?

Özge’nin Bilezikleri Özge’nin bilezikleri üst üste y›¤›lm›fl.

Bileziklerin yaln›zca ikisi birbirine girmifl.

Bu iki bilezi¤in hangileri oldu¤unu bulabilir misiniz?

Ne Renk?

E¤er tüm tek say›lar mavi, tüm çift say›lar da k›rm›z› olsayd›, bir tek say›yla bir çift say›n›n toplam› olan say› ne renk olurdu?

8 24 31 3 15 121 112 54

Bilim Çocuk

dusunmart

11/6/ 5

11: 6

Page 2

Sözcük Avı Dünyan›n en derin ve en eski gölü hangisidir?

Bu sorunun yan›t›n› bulmak ister misiniz?

Yandaki resmi inceleyin. Bu resmin ve alt›ndaki tablonun kutucuk say›s› birbiriyle ayn›. Resimdeki kutucuklardan baz›lar› afla¤›da verilmifl. Bu kutucuklar›n resimdeki yerlerini bulun. Ard›ndan tabloda bu kutucuklarla benzer konumda olan harfleri bulun. Buldu¤unuz harfleri do¤ru flekilde bir araya getirdi¤inizde yukar›daki sorunun yan›t›n› bulacaks›n›z.

K

O

S

Ç

U

A

D

C

B

I

⁄

L

R

N

A

N

H

V

M

N

F

G

O

V

C

Y

O

Ç

Ü

V

A

Ç

J

⁄

A

G

‹

Ö

I

A

F

B

E

M

B

R

G

A

C

Y

O

V

A

Ç

Ç

F

O

R

V

Ç

K

Ö

A

‹

G

L

Ç

Ö

A

F

S

H

C

V

A

B

I

Ü

Y

Z

A

S›radaki Yüz Hangisi?

Numaralarla gösterilen bu yüzlere dikkatle bak›n. Yüzler belli bir iliflkiye göre s›ralanm›fl.

Bu iliflkiye göre 5. yüz hangisi olmal›?

C

D

5

?

Çiftlikteki hayvanlar

B

Sözcük Av› Hiyeroglif

A

Bilin Bakal›m Ben Kimim?

Deniz kabu¤u

4

Hangisi buraya ait de¤il?

47

3

Duvar›n yüksekli¤i ne kadar?

118 cm ya da 1 m 18 cm

2

Geçen Sayının Yanıtları

1

Banu Binbaflaran Tüysüzo¤lu

Bilim Çocuk

55

satranocak7

11/6/ 5

11:16

Page 1

Çatal Hamlesine Dikkat!

Oyunda üstünlük sa¤layan hamlelerden biri “çatal hamlesi”. Bu hamleyle, tek taflla rakibin en az iki tafl›n› ayn› anda tehdit edilir. Her tafl çatal yapabilir. Önemli olan, çatal hamlesi sonucunda puan üstünlü¤ü almakt›r. En etkili çatallar› piyonlar ve atlar yapar. Özellikle atlar, kuvvetli oyuncular›n gözdesidir. Çünkü onlar üçlü, dörtlü çatallar bile yapabilirler. Küçük bir not: fiah açmazda kal›yorsa çatal yapmak yarars›zd›r.

*e7 deki Vezir, h7 karesinden çatal yapabilir. * g3 teki beyaz piyon “açmaz” taflt›r. Böylece, g4 karesinden çatal yapsa da yarars›zd›r. Siyah›n g8 deki kalesi beyaz flah› tehdit edece¤inden, tafllardan biri kaçsa da di¤erini alamaz. fiimdi de beyaz ve siyah›n çatal hamlelerini bulmaya çal›flal›m.

(5. .. fie8 6. Ae6!) 6. Vf3+ terk, çünkü (6… fixg5 7. d4+ ve 2 hamlede mat 6. .. fie5 7. Af7+ ya da 6. .. fig7 7. Ae6+ çatal›yla siyahlar vezir kaybediyor).

Blackburne-Fleissig, Viyana, 1873 1. d4 d5 2. c4 dxc4 3. Af3 b5 4. a4 c6 5. e3 fd7? 6.

Ae5 e6 7. axb5 cxb5? 8.

Vf3 Terk.

Bir soru: Beyaz oynar, 3 hamlede kazanç sa¤lar.

Beyaz hangi tafllarla çatal yapabilir?

Beyaz: b4, Ac7.

Siyah:Axb3, Ag3, hxg2.

56

Bilim Çocuk

Çözüm: 1. .. Ke8! Vxe8 2. Af6+ fih8 3. Axe8+

Beyaz: *b5 teki piyon, b6 karesine giderek çatal yapabilir.

Turnuvalardan K›sa Oyunlar Bogoljubov-Meister, Fransa,1951 1. e4 d6 2. Af3 Ad7 3. Fc4 g6? 4. Fxf7! fixf7 5. Ag5+ fif6

Emine Sanl›

ocakmektup

12/6/ 5

11:31

Page 1

Mektup Merhaba Bilim Çocuk, Merhaba B ilim Çocuk,

Size “doku man›n baflkenti” B uldan’dan yaz›yoruz.

Derginize ö nceden a ve ablalar› bi m›z abone o lu y o rd “Ne zama u. Bizler de n abone o la c a ¤ ›z?” diye heyecanla ö¤retmenim ize soruyord Nisan ay›n uk. da s›n›fça a b o n e olduk.

Hepimiz gö zlem yapm a ya, araflt›rm yapmaya a bafllad›k b ile .

R o bot kartlar› çok be¤en n›z› dik. Gelce k y ›l An›tkabir geziye gele ’e ce¤iz; derg in iz i de ziyaret etmek istiy oruz.

3/B s›n›f› ö¤rencile

ri Dördeylül ‹Ö O/Buldan/D enizli

Biz 3/A s›n›f› olarak iki y›ldan beri her say›n›z› al›yor ve zevkle okuyoruz. S›n›f›m›zdaki dergi köflesinde biriktiriyor ve iflledi¤imiz konularla ilgili bilgilere yeri geldikçe baflvuruyoruz. Bilim Çocuk, bize hem derslerimizde yard›mc› oluyor hem de genel kültürümüzü art›r›yor. Deneyleri yaparken bilimin ne kadar e¤lenceli oldu¤unu sayenizde fark ettik. Ö¤retmenimizin izci lideri olmas› nedeniyle s›n›f›m›zdaki izciler ve biz s›k s›k do¤a yürüyüflleri yap›yoruz. Çevreyi koruma bilinciyle hareket ediyoruz. Her ay yeni say›n›z› heyecanla bekliyoruz. Bize bu güzellikleri sundu¤unuz için size; bizi sizinle tan›flt›rd›¤› için de ö¤retmenimize çok teflekkür ediyoruz.

3-A s›n›f› ad›na: Gülbahar Bozkurt Konak 9 Eylül ‹ÖO/3-A/‹zmir

Sevgili Bilim Çocuk, Derginizi 15.11.2006 tarihinden beri al›yorum ve çok be¤eniyorum. En çok “Robotlar” say›n›z› be¤endim. Çünkü o say›y› okuyunca robotlar›n da insanlar gibi oldu¤unu ö¤rendim. Astronot robot, konuflan robot, Asimo, dansç› robot, müzisyen robot ve duygular› olan robotu be¤endim. Sizin sayenizde Ay Tutulmas›n› ve tak›my›ld›zlar› inceledim. Umar›m Bilim Çocuk dergisi hep yay›mlan›r. Benim çocu¤um olunca o da Bilim Çocuk okuyacak. Teflekkürler Bilim Çocuk!

Berke Cem fiimflek Emin Ali Tafl›n ‹ÖO/3-C/Kocamustafapafla/‹stanbul

Adres: TÜB‹TAK, Bilim Çocuk Dergisi Sorun Söyleyelim Köflesi Atatürk Bulvar› No:221/Kavakl›dere/06100/Ankara

. Çocuk, yorum m i u l k i o B ›r i l im iki y›ld Sevgi etmen cuk’u

o bir ö¤r Bilim Ç n e d e n ve çok dersha ›m › d m la a a bafl Okum babam umaya k u ’ O k i. u t ifl Çoc im önerm y›l Bilim k um. Bil ‹l . ld o im e d n n ok abo be¤e nlar› ç . Bu y›l a n m u lu d u r ¤i b en ald›r›yo m eme cak: B ü la t o e v ’u te¤im Çocuk n bir is ok e d iz S . ekleri ç m p u r ö k o iy e sev i¤im le d n sevd › özellik e r a la r n n a o s da hayv ekten ay›da s p ir ö b K . sizin rum i seviyo yüzden u B i. . ‹ste¤im ed m k u r n o a iy v › ist hay um. tman›z la n a tlu olur i u r e m il k d ke iz ço Yi¤it P › n a r stanbul fltirirsen le k /‹ e y ö ç k libey ger /5-A/A ‹ÖO Kemal Mustafa

sizdenmayis 7

11/6/ 5

22:17

Page 6

Mine Koma r

Nisan 2007 say›m›zda ilginç yemek taba¤› tasar›mlar› yaparak bize göndermenizi istemifltik. Çok güzel tasar›mlar yaparak bize yollad›n›z. Ancak bu sayfada tasar›mlar›n›z›n yaln›zca bir k›sm›na yer verebildik.

Burada yer veremediklerimizi de web sayfam›zdan (http://www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk) izleyebilirsiniz.

Hepinize teflekkür ederiz.

Neriman Ü nlü Cemile Çak ›r avkal Elifnur fi

Halil Özkan Hüseyin Suvak Mehmet Samur Bilal Akbulut

Berkes Din çer Abdulluh Oruk

58

Bilim Çocuk

sizdenmayis 7

11/6/ 5

22:17

Page 61

Adres

Ayy›ld›z ‹ÖO Ö¤rencileri / 5-C / Pursaklar / Ankara

TÜB‹TAK Bilim Çocuk Dergisi/ Sizden Gelenler Köflesi/ Atatürk Bulvar›/ No:221/06100/ Kavakl›dere/Ankara

gisi Der

uk Çocuk Bilim Çoc im

Bil

59

martbuket

11/6/ 5

17:31

Page 1

martbuket

11/6/ 5

17:31

Page 2

kitap

11/6/ 5

17:34

Page 1

YYeni enii Bi B Bir Denizin Alt›nda Fiona Patchett Çeviri: H. Murat Tüzel Resimleyen: Tetsuo Kushii TÜB‹TAK Popüler Bilim Kitaplar› Yunuslar öyle güzel hayvanlar ki!

Pürüzsüz bir gövdeleri var. Bu, h›zl› yüzmelerini sa¤l›yor. Bal›klar gibi solungaçlar›yla de¤il akci¤erleriyle soluk al›p veriyorlar. Bunu bafllar›n›n üzerindeki bir delik sayesinde gerçeklefltiriyorlar.

Anne yunuslar, yavrular›na nas›l soluk al›p vereceklerini ö¤retiyorlar. Yunuslar›n daha birçok ilginç özelli¤i var. Bunlar› TÜB‹TAK Popüler Bilim Kitaplar›’n›n yay›mlad›¤› “Denizin Alt›nda” adl› kitaptan okuyabilirsiniz.

Elbette, kitapta Yunuslardan yaln›zca biri yunuslar yok. da hastaland›¤›n Köpekbal›klar›, di¤er denizanalar›,

yunuslar ona bakar.

yass› bal›klar, ahtapotlar, deniz kaplumba¤alar›, denizatlar›, penguenler, balinalar, pelikan y›lanbal›klar› da tan›t›l›yor. Ayr›ca dalg›çlar ve bunlar›n sualt›nda neleri araflt›rd›klar›na da yer evriliyor.

Sualt›nda yaflaman›n, soluk alman›n, yüzmenin, yemek yemenin nas›l bir fley oldu¤unu merak ediyorsan›z bu kitab› mutlaka okuyun.

Tu¤ba Can

62

Bilim Çocuk

subatabone

11/6/ 5

17:42

B ‹ L ‹ M

Page 3

Ç O C U K

D E R G ‹ S ‹

A B O N E

ADI

: .....................................

SOYADI

: .....................................

ADRES‹

: .....................................

F O R M U

....................AYINDAN ‹T‹BAREN YEN‹ ABONE OLMAK ‹ST‹YORUM.

TAR‹H : .... / ..... / ..........

‹MZA :................

......................................

SEMT

: . . . . . . . . . . . . POSTA KODU: . . . . . . . . . . .

‹LÇE

: . . . . . . . . . . . . . ‹L : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

TELEFON : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

FAKS

POSTA ÇEK‹ ‹LE

:Bilim ve Teknik Dergisi

101621

No’lu hesab›n›za yat›rd›m.

Z‹RAAT BANKASI

:Güvenevler fiubesi

8786897-5001

No’lu hesab›n›za yat›rd›m.

......................................

Tutar›, Kredi Kart› Hesab›mdan Al›n›z.

: .....................................

KART NO:

12 SAYI 30,00 YTL SON KUL. TAR‹H‹ ....... / ......./...............

YURTDIfiINDAN ABONE OLMAK ‹Ç‹N 40 Euro, 50 USD

Yurtd›fl›ndan havale ile aboneliklerde: Ziraat Bankas› Tunal›hilmi fiubesi 6360428-5002 no'lu USD hesab› Ziraat Bankas› Tunal›hilmi fiubesi 6360428-5003 no'lu Euro hesab›

Abone formu ve ödeme dekontu faksland›ktan hemen sonra teyit için lütfen (312) 467 32 46 nolu telefonlar› aray›n›z.

ABONEL‹K ÜCRET‹N‹ YATIRDIKTAN SONRA, BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA B‹RL‹KTE POSTALAYINIZ. FAKSLARSANIZ TEY‹T ‹Ç‹N 0 312 467 32 46 NOLU TELEFONU MUTLAKA ARAYINIZ. TÜB‹TAK Abone Servisi: Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara Tel: (312) 467 32 46 Faks: (312) 427 13 36 B ‹ L ‹ M

online abonelik WEB SAYFAMIZI TIKLAYINIZ...

www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk

toplu aboneliklerde

kapak fiyat› üzerinden

indirim!

ri için % 25 10 adet ve üze in % 30 ç i i r e z t ve ü e d a 5 2

Ç O C U K

D E R G ‹ S ‹

.....................................................................o .....................................................................o

2001 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL

.....................................................................o

2002 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL

.....................................................................o

2003 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL

.....................................................................o

2004 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL

.....................................................................o

2005 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL

.....................................................................o

2002 y›l› tek cilt tak›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,00 YTL

..................................................................o

2003 y›l› tek cilt tak›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,00 YTL

..................................................................o

2004 y›l› tek cilt tak›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,00 YTL

..................................................................o

2005 y›l› tek cilt tak›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,00 YTL

..................................................................o

Tek say›lar, istedi¤iniz say›y› iflaretleyiniz.

Bir say› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,00 YTL’dir o109 o110 o111 o112 o113

TOPLU ABONEL‹KLERDE

ADRESE GÖNDER‹LECEKT‹R.

‹nternet yoluyla yurtd›fl›ndan abone olmak isteyenler 12 Euro, 14 USD karfl›l›¤›nda bir y›ll›k e-dergi aboneli¤ine ve arflive eriflim hakk›na sahip olacaklar.

DERG‹ ÜCRET‹N‹ YATIRDIKTAN SONRA, BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA B‹RL‹KTE MUTLAKA POSTA YA DA FAKS YOLU ‹LE ADRES‹M‹ZE ULAfiTIRINIZ. TÜB‹TAK Abone Servisi: Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara Tel: (312) 467 32 46 Faks: (312) 427 13 36

Bir y›ll›k abonelik ücreti

20 YTL D E R G ‹ S ‹

TEK ADRES

KULLANILACAKTIR. DERG‹LER‹N TAMAMI HER AY BEL‹RT‹LEN

e-dergi

M ‹ N ‹ K

S A Y I L A R

2000 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL

Bilim Çocuk Bilgisayar›n›zda

M E R A K L I

E S K ‹

1998 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL

A B O N E

F O R M U

Meiraikl› M nk www.biltek.tubitak.gov.tr/merakliminik

ADI

: .....................................

SOYADI

: .....................................

‹stedi¤iniz say›y› iflaretleyiniz. (Bir say› 3,00 YTL’dir)

ADRES‹

: .....................................

o1 o2 o3 o4 o5

......................................

SEMT

: . . . . . . . . . . . . POSTA KODU: . . . . . . . . . . .

‹LÇE

: . . . . . . . . . . . . . ‹L : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

TELEFON : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

FAKS

: .....................................

Eski Say›lar

....................AYINDAN ‹T‹BAREN YEN‹ ABONE OLMAK ‹ST‹YORUM.

TAR‹H : .... / ..... / ..........

‹MZA :................

POSTA ÇEK‹ ‹LE

:Bilim ve Teknik Dergisi

101621

No’lu hesab›n›za yat›rd›m.

Z‹RAAT BANKASI

:Güvenevler fiubesi

8786897-5001

No’lu hesab›n›za yat›rd›m.

......................................

Tutar›, Kredi Kart› Hesab›mdan Al›n›z.

12 SAYI 30,00 YTL

YURTDIfiINDAN ABONE OLMAK ‹Ç‹N 40 Euro, 50 USD

Yurtd›fl›ndan havale ile aboneliklerde: Ziraat Bankas› Tunal›hilmi fiubesi 6360428-5002 no'lu USD hesab› Ziraat Bankas› Tunal›hilmi fiubesi 6360428-5003 no'lu Euro hesab›

KART NO: SON KUL. TAR‹H‹ ....... / ......./...............

Abone formu ve ödeme dekontu faksland›ktan hemen sonra teyit için lütfen (312) 467 32 46 nolu telefonlar› aray›n›z.

ABONEL‹K ÜCRET‹N‹ YATIRDIKTAN SONRA, BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA B‹RL‹KTE POSTALAYINIZ. FAKSLARSANIZ TEY‹T ‹Ç‹N 0 312 467 32 46 NOLU TELEFONU MUTLAKA ARAYINIZ. TÜB‹TAK Abone Servisi: Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara Tel: (312) 467 32 46 Faks: (312) 427 13 36

subatabone

11/6/ 5

17:42

T Ü B ‹ T A K

Page 4

K ‹ T A P L A R I

‹ S T E K

F O R M U

30 YTL’YE KADAR OLAN S‹PAR‹fiLER‹N‹ZDE K‹TAPLARIN TOPLAM BEDEL‹NE 5 YTL POSTA ÜCRET‹ EKLEYEREK ÖDEME YAPINIZ. 30 YTL VE ÜSTÜ S‹PAR‹fiLERDE POSTA ÜCRET‹ TÜB‹TAK’A A‹TT‹R. BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA B‹RL‹KTE AfiA⁄IDAK‹ ADRES‹M‹ZE YA DA 0 (312) 427 09 84 NO’LU FAKSA ULAfiTIRINIZ.

POSTA ÇEK‹ ‹LE

: Bilim ve Teknik Dergisi

101621

no’lu hesab›n›za yat›rd›m.

Z‹RAAT BANKASI

: Güvenevler fiubesi

8786897-5001

no’lu hesab›n›za yat›rd›m.

......................................

Tutar›, Kredi Kart› Hesab›mdan Al›n›z.

ADI SOYADI TELEFON FAKS E-POSTA ADRES‹

: : : : : :

SEMT / ‹LÇE : ‹L : POSTA KODU : YAfiI : Ö⁄REN‹M DURUMU : C‹NS‹YET‹ :

KRED‹ KARTI NO:

SON KULLANMA TAR‹H‹ ...... / ...............

.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ..................................

TAR‹H :........ / .................... / ............

‹MZA :.......................................

TÜB‹TAK Popüler Bilim Kitaplar› Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 ANKARA Tel: 0 (312) 427 33 21 - 468 53 00 / 2110 Faks: 0 (312) 427 09 84 ‹nternet: kitap.tubitak.gov.tr e-posta: kitap@tubitak.gov.tr

30 YTL’YE KADAR OLAN S‹PAR‹fiLER‹N‹ZDE K‹TAPLARIN TOPLAM BEDEL‹NE 5 YTL POSTA ÜCRET‹ EKLEYEREK ÖDEME YAPINIZ. 30 YTL VE ÜSTÜ S‹PAR‹fiLERDE POSTA ÜCRET‹ TÜB‹TAK’A A‹TT‹R.

Erken Çocukluk Kitapl›¤› (0-8 yafl) 3-6 yafl 132 Büyüklükler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

133 fiekiller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

134 Ölçmeye Bafllamak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14. Bas›m 135 Zaman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15. Bas›m 151 Renkler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14. Bas›m 152 Karfl›tl›klar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14. Bas›m 153 Farkl› Olan› Bul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

154 Rakamlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

169 Saymaya Bafllamak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13. Bas›m 170 10’a Kadar Saymak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13. Bas›m 171 Toplamay› Ö¤renmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13. Bas›m 172 Ç›karmay› Ö¤renmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13. Bas›m 209 Nokta Birlefltirmece - Deniz K›y›s› . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 210 Nokta Birlefltirmece - Dinozorlar . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 211 Nokta Birlefltirmece - Do¤a . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 212 Nokta Birlefltirmece - Makineler . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 213 Nokta Birlefltirmece - Uzay . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 214 1001 Hayvan› Bulun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 215 Nokta Birlefltirmece - Hayvanlar . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 220 Ya¤murlu Bir Gün . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 221 Kelebek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 224 Ay'da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 225 Yuvada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m

6 yafl +

105 Deneylerle Bilim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27. Bas›m 110 Yeryüzünde Yaflam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

198 Deneyler Anas›n›f›, 1, 2, 3 . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 223 Deneylerle Bilim 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 236 Çevremiz ve Biz - Evren . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m

Bask›da Bask›da 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o Bask›da Bask›da 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3,5 YTL o 3 YTL o 10 YTL o 10 YTL o 10 YTL o 10 YTL o

6,5 YTL o Bask›da 7,5 YTL o 6,5 YTL o 5 YTL o

7-8 yafl 227 ‹lk Okuma - Çöp ve Geri Dönüflüm . . . . . . .1. Bas›m 228 ‹lk Okuma - Günefl, Ay ve Y›ld›zlar . . . . . . .1. Bas›m 229 ‹lk Okuma - Yanarda¤lar . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 230 ‹lk Okuma - Vücudunuz . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 231 ‹lk Okuma - Uzayda Yaflamak . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 232 ‹lk Okuma - T›rt›llar ve Kelebekler . . . . . . . .1. Bas›m 233 ‹lk Okuma - Uçaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 234 ‹lk Okuma - Denizin Alt›nda . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m

3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o 3 YTL o

Çocuk ve Gençlik Kitapl›¤› 8 yafl +

030 Vücudunuz Nas›l Çal›fl›r? . . . . . . . . . . . . . .44. Bas›m 031 Dünya ve Uzay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35. Bas›m 055 Bilimsel Deneyler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

066 Bir Zamanlar... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18. Bas›m 073 ‹nternet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

075 Ak›l Kutusu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 076 Uzay Denen O Yer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 077 Mavi Gezegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 080 Havada Karada Suda . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 081 Çarp›m Tablosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27. Bas›m 088 Kesirler ve Ondal›k Say›lar . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 091 Çarpma ve Bölme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27. Bas›m 092 Tablolar ve Grafikler . . . . . . . . . . . . . . . . . .15. Bas›m 104 Vücudunuz ve Siz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28. Bas›m 106 Dünyay› Saran A¤: WWW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

108 Toplama ve Ç›karma . . . . . . . . . . . . . . . . . .16. Bas›m 111 Bilgisayardaki Adresiniz Web Sitesi . . . . . . . . . . . . . .

119 Kaslar ve Kemikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17. Bas›m 146 E-posta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

147 Bilgisayarda 101 Proje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

222 Önce Dene Sonra Ye . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m

10 yafl +

016 Bilimsel Gaflar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 027 Ayak ‹zlerinin Esrar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16. Bas›m 059 Biz Hücreyiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23. Bas›m 060 Hücre Savafllar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23. Bas›m 063 Bilim Adamlar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23. Bas›m 064 Ekoloji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24. Bas›m 069 Beyin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21. Bas›m 078 Uydular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17. Bas›m 084 Kutuplarda Yaflam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 086 Mucitler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 094 Bilgisayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

097 Kâflifler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17. Bas›m 101 Kaybolan ‹pucu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9. Bas›m 117 Küllerin Alt›ndaki S›r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

120 Befl Duyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 121 Kufllar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

130 ‹flte Dünya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7. Bas›m 155 Geçmiflin Anahtarlar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

159 Mucizeler Adas›na Yolculuk . . . . . . . . . . . . .9. Bas›m 184 Keflifler ve ‹catlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 197 Piramitleri Kim Yapt›? . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 218 K›r›k Yumurtalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m

12 yafl +

057 Ona K›saca DNA Denir . . . . . . . . . . . . . . . .21. Bas›m 058 Sen Ben Gen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21. Bas›m 071 Depremler ve Yanarda¤lar . . . . . . . . . . . . .25. Bas›m 074 Ifl›k Evreni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18. Bas›m 079 Yaflad›¤›m›z Gezegen . . . . . . . . . . . . . . . . .23. Bas›m 082 Denizler ve Okyanuslar . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 083 Hava ve ‹klim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 107 F›rt›nalar ve Kas›rgalar . . . . . . . . . . . . . . . .16. Bas›m 185 Da¤lar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 200 Tarihten Bir Yaprak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m

14 yafl + 5 YTL o 8 YTL o Bask›da

5,5 YTL o Bask›da 4,5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 5,5 YTL o 4,5 YTL o 3 YTL o 4 YTL o 4,5 YTL o 7 YTL o Bask›da 4 YTL o Bask›da 4,5 YTL o Bask›da Bask›da 7 YTL o

4 YTL o 5 YTL o 4 YTL o 4 YTL o 5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o Bask›da 3,75 YTL o 5 YTL o Bask›da 4,5 YTL o Bask›da 4,5 YTL o Bask›da 4,5 YTL o 3,5 YTL o 4 YTL o 4,5 YTL o

4 YTL o 4 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 5 YTL o 4,5 YTL o 5 YTL o 4,5 YTL o 3 YTL o 4,5 YTL o

020 Tuhaf Bu DNA’l›lar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 061 Astronomi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24. Bas›m 065 Atom ve Molekül . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21. Bas›m 070 Makineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 087 Her Yönüyle Otomobiller . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 089 Her Yönüyle Uçaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 093 Her Yönüyle Tekneler . . . . . . . . . . . . . . . . .13. Bas›m 098 Enerji ve Güç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16. Bas›m 102 Mikroskop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16. Bas›m 103 Elektronik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16. Bas›m 124 Elektrik ve Manyetizma . . . . . . . . . . . . . . . .11. Bas›m 168 Yunan ve Roma Mitolojisi . . . . . . . . . . . . . .24. Bas›m 189 Resim ve Ressamlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m

7,5 YTL o 3,5 YTL o 5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 5 YTL o 5 YTL o 4 YTL o 4,5 YTL o 7,5 YTL o 4 YTL o

Baflvuru Kitapl›¤› 109 ‹nsan Vücudu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24. Bas›m 114 Arkeoloji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12. Bas›m 116 Evrim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11. Bas›m 118 Fizik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

122 Kimyan›n Öyküsü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127 Kimya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8. Bas›m 129 Evren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8. Bas›m 131 21. Yüzy›l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

136 Tafllar›n Dünyas› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8. Bas›m 143 Keflifler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6. Bas›m 145 Hayvanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

149 Otomobil Ça¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3. Bas›m 156 Derin Mavi Atlas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

176 Ay’a ‹nifl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4. Bas›m 190 Fosiller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4. Bas›m 191 Böcekler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 192 Bitkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 195 Volkanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

203 Robotlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 205 Zaman ve Uzay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 207 Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri . . . . . . . . . . .1. Bas›m

Bask›da

9,5 YTL o 12 YTL o Bask›da 11 YTL o Bask›da 8 YTL o 8,5 YTL o 9,5 YTL o 11 YTL o Bask›da 7 YTL o 10 YTL o 7 YTL o

Bu fiyatlar 15 Temmuz 2007 tarihine kadar geçerlidir. Birden fazla istek için kutular›n yan›na adet belirtiniz. Siparifller stoklar›m›zla s›n›rl›d›r.

10 YTL o 9,5 YTL o 9,5 YTL o Bask›da Bask›da 11 YTL o 10 YTL o