Οδύσσεια εν τοπίω: Κιναισθητικές περιπλανήσεις στα ίχνη του παρελθόντος

ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΕΝ ΤΟΠΙΩ ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΕΝ ΤΟΠΙΩ ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

ΤΡΑΥΛΟΥ ΕΙΡΗΝΗ, ΨΑΡΡΗ ΟΛΓΑ, ΤΡΑΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ | ΤΕΡΖΟΓΛΟΥ Ν.Ι, ΜΑΡΔΑ Ν.

ΑΘΗΝΑ 2020

N AT I O N A L T E C H N I C A L U N I V E R S I T Y O F AT H E N S SCHOOL OF ARCHITECTURE

LANDSCAPE ODYSSEY KINESTHETIC WANDERINGS UPON TRACES OF THE PAST

TRAVLOU IRENE, PSARRI OLGA, TRAVLOS GEORGE SUPERVISORS | TERZOGLOU Ν.Ι, MARDA Ν.

ATHENS 2020

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τους επιβλέποντες καθηγητές μας, κ.Τερζόγλου και κ.Μάρδα για την καθοδήγηση και την υποστήριξη τους και τον κ.Καραδήμα για τις καίριες συμβουλές του τον κ. Γιώργο Σμύρη για τις πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες την κ. Μαρία Ρούσσου από τη Βιβλιοθήκη Λευκάδας την κ.Μαυρέτα, τον κ.Άγγελο την Ελένη και το Λευτέρη Σκλαβενίτη από τη Λευκάδα τις οικογένειες μας και τους φίλους μας Κατερίνα, Μυρτώ, Χαρά, Σεμέλη, Κατερίνα, Γιάννη, Έκτορα, Λάμπρο

Περιεχόμενα 00 . Εισαγωγή Introduction

01 . Σενάριο παρέμβασης ( i ) Α ν τ ι λ η π τ ι κ έ ς Α ν α γ ν ώ σ ε ι ς _08 ( i i ) Ι σ τ ο ρ ι κ ή Δ ι α σ τ ρ ω μ ά τ ω σ η _16 ( i i i ) Ε ν ν ο ι ο λ ο γ ι κ ό Υ π ό β α θ ρ ο _22

02 . Στρατηγική παρέμβασης ( i ) Γ ε ν ι κ ό Σ τ ρ α τ η γ ι κ ό Σ χ έ δ ι ο ( M a s t e r p l a n ) _32 ( i i ) Γ ρ α μ μ α τ ι κ ή σ χ ε δ ι α σ μ ο ύ _42

03. Χαρακτηριστικές περιοχές παρέμβασης ( i ) Τ ο π ι α κ ο ί π α ρ ά μ ε τ ρ ο ι σ ύ ν θ ε σ η ς _58 ( i i ) Χ ω ρ ι κ ή ε φ α ρ μ ο γ ή π α ρ α μ έ τ ρ ω ν σ ύ ν θ ε σ η ς _72

04 . Βιβλιογραφία Παραρτήματα ‘Ενθετο υλικό

00 Εισαγωγή Η διπλωματική μας εργασία με τίτλο “Οδύσσεια εν τοπίω: Κιναισθητικές περιπλανήσεις στα ίχνη του παρελθόντος” αφορά το σχεδιασμό και την ανάδειξη του ενδιάμεσου χώρου μεταξύ Λευκάδας και Ακαρνανίας. Η επιλογή του θέματος προέκυψε μέσα από τη βιωματική μας σχέση με τον τόπο και την αναγνώριση των προβληματικών του. Η Λευκάδα αποτελεί το μοναδικό νησί των Επτανήσων που προσεγγίζεται μέσω οδικού άξονα. Επομένως, αναφερόμαστε σε μία παρατεταμένη, και όχι σημειακή, πρόσβαση που εκτείνεται χωρικά από το ίδιο το νησί της Λευκάδας έως την Ακαρνανική ακτή. Έτσι, ο εν λόγω ενδιάμεσος χώρος λαμβάνει το χαρακτήρα μιας εκτεταμένης εισόδου στο νησί. Ωστόσο, παρά την εγγύτητα των δύο παράκτιων περιοχών, αυτός αποτελεί ισχυρό όριο που τις διαφοροποιεί. Επιδίωξή μας, λοιπόν, είναι μια καλύτερη συνδιαλλαγή των εκατέρωθεν περιοχών μέσω της δημιουργίας και της εφαρμογής μιας στρατηγικής σχεδιασμού. Αυτή έχει ως βάση τη διαχείριση του τοπίου και των λανθάνοντων ιχνών του παρελθόντος, τα οποία έχουν συμβάλλει στο μετασχηματισμό του χώρου και στη διαμόρφωση της τωρινής κατάστασης. Στην πρώτη φάση της συνθετικής διαδικασίας, προχωρήσαμε σε μια προσωπική ανάγνωση της περιοχής ενδιαφέροντος μέσω χαρτογραφήσεων, ποιοτικών απεικονίσεων, αλλά και στην καταγραφή των πολλαπλών ιστορικών διαστρωματώσεών της. Στην συνέχεια, για την επέμβαση σε αυτή εφαρμόσαμε ένα αφήγημα στο τοπίο μέσω της δημιουργίας ενός χωρικού συντακτικού εμπειριών, με καταγωγική αρχή το Νόστο του ομηρικού έπους της Οδύσσειας. Συνδυάζοντας τα παραπάνω, διαμορφώσαμε τη γραμματική παρέμβασης στο τοπίο, καθώς και τη συνολική στρατηγική σχεδιασμού του χώρου. Τέλος, επιλέγοντας αντιπροσωπευτικά σημεία, εφαρμόσαμε τις αρχές του σχεδιασμού που αναλύθηκαν και διατυπώθηκαν και αποδώσαμε χωρικά την εκάστοτε επιμέρους εμπειρία.

00 Introduction

The following thesis project, entitled “Landscape Odyssey: Kinesthetic wanderings upon traces of the past”, concerns the design and enhancement of the space in between Lefkada and Akarnania. The choice of the subject matter was incited by the identification of the site’s dynamics and our experiential relation with it. Lefkada is the only Ionian island accessible by road; hence, we refer to a prolonged, rather than a point, access that spatially extends from the island itself to the Akarnanian coast. Therefore, the aforementioned intervening space becomes an extended entrance to the island, while constituting a strong barrier that separates the two coastal regions despite their proximity. Thus, our aim is to improve the dialogue between the two sides through the creation and implementation of a strategic plan. Its creation is based on the management of the specified landscape and the latent traces of the past that have contributed to the area’s transformation and the formulation of its current situation. In the first phase of the design process, we personally identified the area of interest through its mapping, perceptual and qualitative, and the recording of its multiple historical layers. Subsequently, in order to proceed to our intervention, we interpreted the landscape by composing a space syntax of experiences that emerges from the theme of Nostos in Homer’s epic poem, the Odyssey. Combining the above, we formulated a grammar for all design interventions on the landscape and, also, defined the whole strategic plan. Lastly, we implemented our design principles on specified representative spots where, in consequence, each experience was spatially presented.

01 Σενάριο Παρέμβασης

(i) Αντιληπτικές Αναγνώσεις

(ii) Ιστορική Διαστρωμάτωση

(iii) Εννοιολογικό Υπόβαθρο

Γεωμορφολογία περιοχής 0

0,2

0,5

1

2 km

(i) Αντιληπτικές αναγνώσεις

1

5

2

6

3

7

4

8

Για την κατανόηση της περιοχής μελέτης και τη διερεύνηση των χαρακτηριστικών της πραγματοποιήσαμε πολλαπλές χαρτογραφήσεις όσον αφορά την πρόσβαση, τις δραστηριότητες και τη φυσιογνωμία του τοπίου. Είναι εμφανές ότι πρόκειται για έναν ενδιάμεσο χώρο που δεν παρουσιάζει έντονες διαφοροποιήσεις στη γεωμορφολογία. Το γεωλογικό ανάγλυφο χαρακτηρίζεται από ήπια μορφολογία, χάρη στην ύπαρξη μιας κεντρικής λιμνοθάλασσας και του λεγόμενου διαύλου, έργου κεντροβαρικής σημασίας για την διέλευση των πλεούμενων προς την πόλη της Λευκάδας. Στο νότιο τμήμα εντοπίζονται ορεινοί όγκοι όσο προχωράμε προς την ενδοχώρα και απομακρυνόμαστε από τις δύο ακτές. Ενώ στα βόρεια, όπου η λιμνοθάλασσα και η ανοιχτή θάλασσα συνυπάρχουν στον μέγιστο βαθμό και διαχωρίζονται από λωρίδες άμμου, παρατηρούμε μια συνεχή συνδιαλλαγή νερού και στεριάς. Στα νότια έχουμε επίσης την σύνδεση του διαύλου με μεγαλύτερα υδάτινα βάθη και την ανοιχτή θάλασσα. Για να γίνει καλύτερα αντιληπτή η εν λόγω σχέση στεριάς και νερού και ο συσχετισμός με την κίνηση του ανθρώπου, πραγματοποιήθηκε καταγραφή του γεωλογικού αναγλύφου σε επίπεδο τομής. Πιο συγκεκριμένα, οι τομές καταγράφουν την υψομετρική σχέση όσο κινούμαστε πάνω στον οδικό άξονα ΛευκάδαςΑιτωλοακαρνανίας, καθώς και σε κάποια επιπλέον σημεία που υπογραμμίζουν την έντονη συνύπαρξη στεριάς και νερού.

08

Χάρτης προσβάσεων Κύριος οδικός άξονας Δευτερεύων οδικός άξονας Συνδέσεις με παράκτιο μέτωπο Πεζόδρομος Δίαυλος

0

0,2

0,5

1

2 km

Ζώνη Α ΖΟΕ

Natura 2000

Καθίσταται ιδιαίτερα αναγκαία, επομένως, η καταγραφή και παρουσίαση της προσβασιμότητας της περιοχής μελέτης με σκοπό την δυνατόν καλύτερη κατανόηση της. Σε πρώτη προσέγγιση, σημειώνεται η διαφοροποίηση πλωτής και χερσαίας κίνησης. Ο άξονας της πλωτής κίνησης του διαύλου διασταυρώνεται με την κύρια οδική πρόσβαση Λευκάδας- Αιτωλοακαρνανίας και στην συμβολή τους υπάρχει πλωτή γέφυρα που συνδέει τις δύο περιοχές οδικώς. Αυτή κινείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα προς εξυπηρέτηση των πλεούμενων που επιθυμούν να περάσουν από το σημείο. Ο χερσαίος άξονας έχει ισχυροποιηθεί αφενός γιατί αποτελεί την κύρια πρόσβαση στο νησί, αλλά και γιατί οδηγεί στο αστικό κέντρο της πόλης της Λευκάδος. Η πύκνωση των κινήσεων που παρατηρείται γύρω από αυτό το αστικό κέντρο και οι έντονες διακλαδώσεις που οδηγούν στα νότια και τα δυτικά τμήματα του νησιού της Λευκάδας, μαρτυρούν την ύπαρξη επιπλέον περιοχών ενδιαφέροντος. Αντιπαρατίθενται δε, με την πραγματικότητα της Αιτωλοακαρνανίας, όπου ένας μόνο κύριος οδικός άξονας, αποτελεί διακλάδωση της εθνικής οδού. Αυτός εκτείνεται από το κάστρο Γρίβα έως το κάστρο Αγίου Γεωργίου, παρακολουθεί τη μορφολογία του αναγλύφου και της ακτής και συνδέει τρεις μικρούς οικισμούς, με σημαντικότερο τον οικισμό της Πλαγιάς. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι έχουν οριστεί σαφείς διαχωρισμοί του αστικού, περιαστικού

και του φυσικού περιβάλλοντος μέσα από μια σειρά Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Γ.Π.Σ.), ή Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.), ή την ένταξη περιοχών σε Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.) ή Ζώνες, Α, αλλά και στο δίκτυο Natura 2000. Τα παραπάνω στόχευαν στην προστασία της βιοποικιλότητας και στην αξιοποίηση του υδάτινου και χερσαίου περιβάλλοντος με τρόπο που αναδείκνυε την οικολογική και γεωμορφολογική αξία της περιοχής και διασφάλιζε τη διατήρηση των οικοτόπων και τη βιωσιμότητας τους. Ωστόσο, η αποσπασματική εν τέλει υλοποίηση τους οδήγησε στη μερική μόνο επίτευξη των αρχικών στόχων.

10

Αντιληπτικός χάρτης αξιοποίησης φυσικού χώρου Οικιστική περιοχή

Αντιληπτικός χάρτης μεταβαλλόμενου ορίου

Αγροτική περιοχή Περιοχή παραθερισμού

Ισχυρό όριο

Δημόσια παραλία

0

Λιμάνι

Μέγιστη μετατόπιση ορίου

Εγκαταστάσεις ΧΥΤΑ

Εύρος ορίου

0,2

0,5

1

2 km

0

0,2

0,5

1

2 km

Εντούτοις, προηγήθηκε πλήθος πολιτισμικών πρακτικών σε διαφορετικές ιστορικές χρονικές περιόδους που με το αντίστοιχο χωρικό τους αποτύπωμα μετασχημάτισαν την περιοχή και οδήγησαν στη σημερινή της εικόνα. Αυτή η διαφορετική αντιμετώπιση και έλλειψη ενός κοινού στόχου οδήγησε στην ασύμμετρη εξέλιξη των δύο περιοχών που βρίσκονται σε άμεσο χωρικό συσχετισμό. Λευκάδα και Αιτωλοακαρνανία παρουσιάζουν έντονες διαφορές σχετικά με τη μορφολογία και την έκταση της οικιστικής συγκρότησης, όσο και με την εδραίωση των επικρατέστερων δραστηριοτήτων που εντοπίζονται σε αυτές. Πιο συγκεκριμένα, εστιάζοντας στη Λευκάδα έχει σχηματιστεί έντονη οικιστική και παραθεριστική ανάπτυξη. Ο αστικός πυρήνας της παλιάς πόλης εντοπίζεται ως ένα οικιστικό κέντροπυκνωτής και γύρω από αυτόν εξαπλώνεται ένα εκτενές δίκτυο οικιστικών, εμπορικών και παραθεριστικών δραστηριοτήτων με τις τελευταίες να εξαπλώνονται κατά μήκος του οδικού άξονα Λευκάδας-Νυδρίου. Ισχυρή είναι και η παρουσία του Νέου Λιμένα Λευκάδος σε άμεση σχέση με την παλιά πόλη και της εγκατάστασης του ΧΥΤΑ νοτιότερα.

Χερσαίο

Υδάτινο

Ανθρωπογενές τοπίο

Παράλληλα, στην απέναντι πλευρά, αυτή της Αιτωλοακαρνανίας, κυριαρχούν αγροτικές εκτάσεις, οι παραθεριστικές δραστηριότητες ελαχιστοποιούνται και εντοπίζονται μόνο τρεις μικροί οικιστικοί πυρήνες κατά μήκος του κεντρικού οδικού άξονα. Αυτοί είναι ο οικισμός

της Αγίας Βαρβάρας, ο οικισμός της Περατιάς και ο οικισμός της Πλαγιάς, με την μεγαλύτερη οικιστική εξάπλωση. Εν συνεχεία, παρατίθεται μια σειρά από αντιληπτικούς χάρτες προσωπικής ανάγνωσης της ποιοτικής σύνθεσης της περιοχής. Παρατηρήθηκε ότι η προαναφερθείσα αξιοποίηση του φυσικού χώρου μέσα από συγκεκριμένες δραστηριότητες, έχει αντίκτυπο στη διαμόρφωση αυστηρών ή μεταβαλλόμενων ορίων μέσα στην περιοχή. Τα όρια αυτά, καθώς βρίσκονται σε άμεσο συσχετισμό με το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον, στην περιοχή της Λευκάδας απαντώνται ορισμένα και συνεκτικά, ενώ στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας εναλλάσσονται. Ωστόσο, δεν είναι άμεσα αντιληπτά στο σύνολο τους όταν κανείς παρατηρεί από απόσταση ή απλά επισκέπτεται την περιοχή.

*Βλ. Παράρτημα 1 Αεροφωτογραφίες μεταβολής του τοπίου

12

Αντιληπτικός χάρτης ποιοτήτων φύτευσης

0

Αντιληπτικός χάρτης ποιοτήτων εδάφους και νερού

Ψηλή πυκνή φύτευση

Λιμνοθάλασσα

Χαμηλή αραιή φύτευση

Βραχώδες έδαφος

Πυκνή δασώσης έκταση

Πετρώδες έδαφος

Αλόφιλες λόχμες

Αργιλώδες έδαφος

Αμμοθίνες

Αμμώδες έδαφος

0,2

0,5

1

2 km

0

0,2

0,5

1

2 km

Ακόμη, εντοπίσαμε τα όρια που διαμορφώνουν οι διαφορετικές φυτεύσεις και τα εντοπίσαμε τα όρια που διαμορφώνουν οι διαφορετικές φυτεύσεις και τα στοιχεία της χλωρίδας που εντοπίζονται. Προέκυψαν, λοιπόν, ποιοτικές διαβαθμίσεις αναφορικά με το ύψος και την πυκνότητα των φυτών για τις διαφορετικές περιοχές εμφάνισης τους. στοιχεία της χλωρίδας που εντοπίζονται. Προέκυψαν, λοιπόν, ποιοτικές διαβαθμίσεις αναφορικά με το ύψος και την πυκνότητα των φυτών για τις διαφορετικές περιοχές εμφάνισης τους. Ειδικότερα, στα δύο παράκτια μέτωπα παρατηρείται χαμηλή και αραιή φύτευση, η οποία κλιμακώνεται προχωρώντας προς το εσωτερικό.

στην εδαφικη σύσταση, συνθήκες οι οποίες διαφοροποιούνται με τρόπο εμφανή και καθοριστικό.

Τέλος, καταγράψαμε τα χαρακτηριστικά του εδάφους υπό το πρίσμα της υφής και της σκληρότητας της επιφάνειας του, απ’ όπου αναδύθηκε ένας ακόμη ποιοτικός διαχωρισμός σε περιοχές μικρότερου και μεγαλύτερου εύρους. Σημαντική για τον διαχωρισμό αυτό θεωρήθηκε η απόσταση των διαφορετικών περιοχών από το όριο της θάλασσας και η περιεκτικότητά τους σε νερό. Σύμφωνα με τα παραπάνω, αποκτήσαμε μία καλύτερη εικόνα για την περιοχή μελέτης και το βαθμό προσβασιμότητας των επιμέρους ενοτήτων. Συνεπώς, εντοπίζουμε ισχυρότερα όρια στη Λευκάδα και ασταθέστερα στην Αιτωλοακαρνανία, χάρη στην ανθρωπογενή επέμβαση πάνω στο φυσικό τοπίο, όσο και

*Βλ. Παράρτημα 2 Λεπτομερής καταγραφή οικοτόπων χλωριδικής σύνθεσης περιοχής

και

14

ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ Τ.Α.Ο.Λ.

ΑΝΕΝΕΡΓΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΚΕΛΥΦΟΣ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

ΚΑΣΤΡΟ ΓΡΙΒΑ ΚΑΣΤΡΟ ΑΓ. ΜΑΥΡΑΣ

ΙΒΑΡΙΑ

ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΣ ΛΙΜΑΝΙ

ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΝΗΡΙΚΟΣ ΟΧΥΡΟ ΠΑΛΙΟΧΑΛΙΑΣ ΑΛΥΚΕΣ

ΑΝΕΝΕΡΓΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΟΧΥΡΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΚΑΣΤΡΟ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Αντιληπτικός χάρτης τοποσήμων 0

0,2

0,5

1

Χάρτης θεάσεων 2 km

0

0,2

0,5

1

2 km

(ii) Ιστορική διαστρωμάτωση

Για την περαιτέρω κατανόηση της εξέλιξης της περιοχής, οδηγηθήκαμε σε μία προσωπική ανάγνωση των τοπόσημων των εκατέρωθεν παράκτιων μετώπων με κριτήριο τη δυνατότητα προσανατολισμού. Πιο συγκεκριμένα, κατά την είσοδο στον ενδιάμεσο αυτό χώρο εντοπίζουμε δύο κάστρα, του Γρίβα, τοποθετημένο σε ένα ύψωμα της Ακαρνανικής ακτής, και της Αγίας Μαύρας στη βόρεια είσοδο του διαύλου. Εκεί βρίσκονται εγκατεστημένες οι παραδοσιακές ιχθυοκαλλιέργειες, τα λεγόμενα “ιβάρια”, καθώς και το ανενεργό πλέον βιομηχανικό κέλυφος του οινοποιείου ΤΑΟΛ. Όσον αφορά το ανατολικό τμήμα της Λευκάδας, στην πόλη διακρίνουμε τον κεντρικό πεζόδρομο και το λιμάνι, ενώ νοτιότερα την αρχαία πόλη της Νηρίκου, το οχυρό Αλέξανδρος, αλλά και τις παλιές αλυκές, που ενώ καταλαμβάνουν μεγάλο τμήμα της περιοχής αποτελούν, μέχρι και σήμερα, ένα ανενεργό πρώην βιομηχανικό τοπίο. Από την πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας, χαρακτηριστικά σημεία αποτελούν το οχυρό Παλιοχαλιάς και το κάστρο του Αγίου Γεωργίου, τοποθετημένα σε λοφίσκους σε εγγύτητα με την ακτογραμμή. Παρά τις μεγάλες αποστάσεις που διαχωρίζουν τα παραπάνω σημεία ενδιαφέροντος, υπάρχει δυνατότητα θέασης μεταξύ τους λόγω της τοπογραφίας. Η τοποθέτησή τους, ως επί το πλείστον σε περίοπτα σημεία υψωμάτων ή περιοχών μηδενικού υψομέτρου, δίνει τη δυνατότητα εποπτείας σχεδόν όλου του εύρους της περιοχής μελέτης.

Τα τοπόσημα που εντοπίσαμε αποτέλεσαν το έναυσμα για τη μελέτη των ιστορικών φάσεων και τον εντοπισμό των αντίστοιχων χωρικών ιχνών, που έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση της περιοχής έως σήμερα και αιτιολογούν τον εντοπισμό δύο διαφορετικών ταχυτήτων ανάπτυξης στα δύο παράκτια μέτωπα ενός φαινομενικά ενιαίου ενδιάμεσου χώρου.

16

ΔΙΟΡΥΚΤΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΩΝ

ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΙΔΡΥΣΗ ΠΟΛΗΣ “ΛΕΥΚΑΣ”

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΝΗΡΙΚΟΥ

ΝΗΡΙΚΟΣ ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ ΑΠΟ ΝΥΔΡΙ

‘ΙΒΑΡΙ’

ΟΧΥΡΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΛΙΜΑΝΙ ΜΟΛΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΩΝ

7 ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ Π.Χ.

5 ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ Π.Χ.

ΡΩΜΑΙΟΙ | 197 Π.Χ. - 6 ΟΣ ΑΙ. Μ.Χ.

ΦΡΑΓΚΟΙ | 1300 Μ.Χ. - 1479 Μ.Χ.

ΕΚ ΝΕΟΥ ΔΙΑΝΟΙΞΗ | 51 Π.Χ.

ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ‘ΙΒΑΡΙ’

ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΚΑΣΤΡΟΥ ΑΓ. ΜΑΥΡΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΠΕΡΑ ΧΩΡΑ-ΑΛΛΗ ΜΕΡΙΑ

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΑΝΩ ΜΑΧΑΛΑΣ ΠΡΩΤΕΣ ΑΛΥΚΕΣ | 1400 ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΕΡΑΤΙΑΣ

ΓΕΦΥΡΑ ΡΩΜΑΙΩΝ

ΟΧΥΡΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΧΝΗ ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΠΑΡΑΚΜΗ ΝΗΡΙΚΟΥ ΟΧΥΡΩΣΗ ΠΟΛΗΣ

Ο μετασχηματισμός της περιοχής ξεκινάει πριν τον 7ο αιώνα π.Χ., όταν η Λευκάδα ενωνόταν με την Αιτωλοακαρνανία με μία λωρίδα ξηράς, γεγονός που καθιστούσε τη Λευκάδα χερσόνησο και δημιουργούσε μία άμεση σύνδεση μεταξύ τους. Έτσι, η περιοχή μελέτης αποτελούσε μία ενιαία χερσαία έκταση μέχρι τη δημιουργία της λεγόμενης διορύκτου, της διάνοιξης, δηλαδή, διώρυγας από τους Κορίνθιους, για στρατιωτικούς, αλλά και εμπορικούς λόγους. Κυριότερο αίτιο αυτής της επέμβασης ήταν η ελάττωση των ναυτιλιακών αποστάσεων και των κινδύνων, λόγω της εξέχουσα σημασίας του σημείου για τη ναυτιλιακή γραμμή της Μεσογείου. Έτσι, η Λευκάδα από χερσόνησος μετατράπηκε σε νήσο και διαχωρίστηκε από την ενδοχώρα μέσω της διορύκτου και μιας λιμνοθάλασσας. Στα τέλη του 7ου αιώνα, εντοπίζεται και η πρώτη κατοίκηση στην περιοχή με την ίδρυση της πόλης “Λευκάς” ή αλλιώς “Νήρικος” στον λόφο Κούλμο, κοντά στην περιοχή Καλλιγόνι, με επέκταση έως τη λιμνοθάλασσα. Κατά τον 5ο αι. π.Χ. η Νήρικος προσχωρεί στην Ακαρνανική Συμπολιτεία ή αλλιώς στο “Κοινό των Ακαρνάνων”, επεκτείνεται χωρικά και τειχίζεται. Ακόμη, κατασκευάζεται

μόλος για το αγκυροβόλι των πλοίων, σε απάνεμο σημείο που ευνοούνταν από το μορφολογικό ανάγλυφο, στο νότιο τμήμα της περιοχής, όπου διαμορφώνεται και λιμάνι. Παράλληλα πραγματοποιείται ανέγερση μικρού πέτρινου πύργου με σκοπό την εποπτεία του μόλου, που έπειτα ονομάστηκε οχυρό Αλέξανδρος. Απέναντι του, εγκαθίστανται οι πρώτες ιχθυοκαλλιέργειες, τα παραδοσιακά “ιβάρια”. Τον 3ο αι. π.Χ., κατασκευάζεται γέφυρα στο στενότερο σημείο μεταξύ των δυο χερσαίων εκτάσεων, συνδέοντας έτσι το δρόμο της μεσοχώρας με τη Λευκάδα. Κατά την περίοδο 197-146 π.Χ., οι Ρωμαίοι καταλαμβάνουν και αποσπούν τη Λευκάδα από την Ακαρνανική Συμπολιτεία και αποκτούν καθολική κυριαρχία. Σε αυτό το διάστημα ανοικοδομείται το αρχαίο τείχος και η γέφυρα. Το 51 π.Χ. πραγματοποιείται εκ νέου διάνοιξη της διώρυγας λόγω των προσχώσεων που προέρχονταν από ιζήματα του ρήγματος. Σταδιακά η ευρύτερη περιοχή Λευκάδας – Ακαρνανίας παρακμάζει λόγω της αναγκαστικής μετοίκισης των κατοίκων της στη νεοϊδρυθείσα Νικόπολη, ενώ τον 6ο αιώνα μ.Χ. η αρχαία πρωτεύουσα καταστρέφεται από σεισμό και στη θέση

της ανοικοδομείται νέα μεσαιωνική πολίχνη. Μέχρι το 1300, οι δύο περιοχές εκατέρωθεν του διαύλου φαίνεται να εξελίσσονται ταυτόχρονα, αφού το 1204 εντάχθηκαν στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το 1300 ανεγείρεται το κάστρο της Αγίας Μαύρας από τους Ορσίνι με φυσικά περιφερειακά κανάλια για την εποπτεία του διαύλου και την προστασία της περιοχής. Έτσι, μεταφέρεται η πρωτεύουσα του νησιού της Λευκάδας από την αρχαία Νήρικο στο εσωτερικό του, ενώ ανατολικά και δυτικά του διαμορφώνονται προφρουριακά αμυντικά ερείσματα και δυο πολίχνες, η Πέρα Χώρα και η Άλλη Μεριά. Η πρόσβαση στο κάστρο ήταν δυνατή μόνο με γέφυρες. Παράλληλα, κατασκευάζεται μικρό οχυρό πάνω στην αρχαία ρωμαϊκή γέφυρα, το οχυρό Κωνσταντίνος και αρχίζουν να αναπτύσσονται δύο νέοι οικισμοί στην πλευρά της Ακαρνανίας, ο Πάνω Μαχαλάς και η Περατιά. Το 1400 διαμορφώνονται και οι πρώτες αλυκές της Λευκάδας στην ευρύτερη περιοχή του σημερινού λιμανιού, ενώ την ίδια περίοδο δημιουργείται και νέο “ιβάρι” στην περιοχή μεταξύ των αλυκών και του κάστρου.

18

ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΤΙΣΜΑ | 1668

ΛΙΜΑΝΙ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟΥ

ΚΑΣΤΡΟ ΓΡΙΒΑ - ΤΕΚΙΕΣ ΟΘΩΜΑΝΟΙ | 1807

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΠΕΔΙΑΔΑ ΑΜΑΞΙΚΗΣ

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΠΡΩΤΩΝ ΑΛΥΚΩΝ

ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΟΧΥΡΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΑΛΥΚΩΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΟΧΥΡΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

ΕΝΕΤΟΙ | 1807

ΟΧΥΡΟ ΠΕΡΑΤΙΑΣ - ΠΑΛΙΟΧΑΛΙΑΣ ΟΘΩΜΑΝΟΙ | 1807

ΕΝΕΤΟΙ | 1807

ΚΑΣΤΡΟ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΟΘΩΜΑΝΟΙ | 1807

ΟΘΩΜΑΝΟΙ | 1479 Μ.Χ. - 1684 Μ.Χ.

ΕΝΕΤΟΙ | 1684 Μ.Χ. - 1810 Μ.Χ.

ΑΓΓΛΟΙ | 1810 Μ.Χ. - 1900 Μ.Χ.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ | 1900 Μ.Χ. - ΣΗΜΕΡΑ

ΠΙΘΑΝΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΔΙΟΔΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ‘ΔΕΜΑΤΑ’ ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΔΙΑΥΛΟΥ | 1900

ΕΠΙΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΦΡΟΥΡΙΟ - ΛΕΥΚΑΔΑ

ΝΕΟ ΛΙΜΑΝΙ

ΧΕΡΣΑΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗ

ΛΕΥΚΑΔΑΣ - ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ

ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟΥ ΤΑΟΛ | 1915-1980

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΛΩΤΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ 1950-1980

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΠΟΛΗΣ | 1948 ΛΙΜΑΝΙ | 2006

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΜΟΝΟΞΥΛΟ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΠΟΛΗΣ | 1992

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΧΥΤΑ | 2010

ΠΡΟΣΧΩΣΕΙΣ ΔΙΑΥΛΟΥ

ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΛΥΚΩΝ

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΝΕΑΣ ΠΛΑΓΙΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΣΕΙΣΜΟ | 1966

Το 1479 η Λευκάδα βρίσκεται πλέον υπό οθωμανική κυριαρχία. Το 1564 κατασκευάζεται υδραγωγείο για την παροχή πόσιμου νερού στην πρωτεύουσα του νησιού, εντός του κάστρου της Αγίας Μαύρας, και κατ’ επέκταση για τη σύνδεση του φρουρίου με το νησί και για την ευκολότερη πρόσβαση στο “ιβάρι”. Επιπλέον, το 1668 οικοδομείται μουσουλμανικό μοναστηριακό κτίσμα σε ύψωμα της Ακαρνανικής ακτής, σε εγγύτητα με το κάστρο. Το 1684 οι Ενετοί κατακτούν τη Λευκάδα και η πρωτεύουσα μεταφέρεται στην σημερινή της θέση, στην πεδιάδα της Αμαξικής, ενώ διαμορφώνεται μικρό λιμάνι κοντά στο κάστρο. Οι προϋπάρχουσες αλυκές επεκτείνονται και δημιουργούνται νέες, οι αλυκές Αλεξάνδρου, νοτιότερα, στην περιοχή που βρίσκεται το ομώνυμο οχυρό. Στην ευρύτερη περιοχή σταδιακά αρχίζουν να διαμορφώνονται δύο αμυντικά μέτωπα, το ενετικό και το οθωμανικό, με ορατά τα χωρικά τους αποτυπώματα στην περιοχή. Το 1807 οι Ενετοί επισκευάζουν προγενέστερα οχυρωματικά έργα, το οχυρό Κωνσταντίνος και το οχυρό Αλέξανδρος, με σκοπό την ενίσχυση της άμυνας τους έναντι

του Αλή Πασά. Αντίστοιχα την ίδια περίοδο, οι Οθωμανοί μετασκευάζουν το προγενέστερο μουσουλμανικό μοναστηριακό κτίσμα σε ορμητήριο, γνωστό ως κάστρο του Γρίβα ή κάστρο “Τεκές”, εξαιτίας της εποπτικής του θέσης με στόχο την προσβολή του κάστρου της Αγίας Μαύρας. Για να ενισχύσουν την επικράτεια τους και με αντίστοιχες στρατιωτικές βλέψεις, κατασκευάζουν το οχυρό Παλιοχαλιάς και το κάστρο του Αγίου Γεωργίου σε υψώματα εκατέρωθεν των αλυκών Αλεξάνδρου και του αντίστοιχου οχυρού, σε εγγύτητα με το πέρας του διαύλου. Κατά την περίοδο επικράτησης των Άγγλων στην Λευκάδα, δημιουργείται ένα νέο μικρό λιμάνι στη θέση του σημερινού, γίνονται δύο διανοίξεις του διαύλου, το 1819, η οποία δεν τελειοποιείται και το 1843 και αναπτύσσεται ένας νέος οικισμός, της Αγίας Βαρβάρας, στην Ακαρνανική ακτή. Το 1858 οικοδομείται επιθαλάσσιος δρόμος, παράλληλος στο οθωμανικό υδραγωγείο, που συνδέει την πόλη με το κάστρο της Αγίας Μαύρας. Μετά την ένταξη της Λευκάδας στο ελληνικό κράτος, η περιοχή υφίσταται

καίριες μεταβολές. Το 1900 διανοίγεται νέα λειτουργική διώρυγα στη σημερινή θέση και το 1915 ιδρύεται το Ταμείο Αμύνης Οινοπαραγωγών Λευκάδος (ΤΑΟΛ) και ανεγείρεται το ομώνυμο οινοποιείο με επεκτάσεις το 1970 και 1990. Το 1948 αδρανοποιούνται οι πρώτες αλυκές και επεκτείνεται η πόλη. Με σκοπό τη σύνδεση Λευκάδας και Αιτωλοακαρνανίας το 1950 δημιουργείται η πρώτη πλωτή γέφυρα και το 1980 η δεύτερη. Η σύνδεση αυτή επιτυγχάνεται ενίοτε και πλωτά μέσω ενός μονόξυλου. Στην πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας, το 1966 διαμορφώνεται ο οικισμός της Νέας Πλαγιάς μετά από σεισμό που προκάλεσε την καταστροφή του παλιού. Το 1992, η πόλη επεκτείνεται περαιτέρω και οι αλυκές Αλεξάνδρου σταματάνε τη λειτουργία τους. Το 2006 δημιουργείται το νέο λιμάνι στην περιοχή των πρώτων αλυκών, ενώ το 2010 κατασκευάζεται μία εγκατάσταση ΧΥΤΑ λίγο νοτιότερα.

20

ΑΓΓΛΟΙ

ΕΝΕΤΟΙ

ΟΘΩΜΑΝΟΙ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΡΩΜΑΙΟΙ

ΚΟΡΙΝΘΙΟΙ

Χωρικό αποτύπωμα ακμαζουσών ιστορικών φάσεων 0

0,2

0,5

1

2 km

Συνδέσεις χωρικών αποτυπωμάτων 0

0,2

0,5

1

2 km

Έπειτα από την παραπάνω εκτενή ανάλυση της ιστορικής διαστρωμάτωσης της περιοχής, επιλέξαμε κάποιες ιστορικές φάσεις και τις συσχετίσαμε με συγκεκριμένες περιοχές εξάπλωσης με κριτήριο την περίοδο ακμής σε συνδυασμό με ένα αντίστοιχα ισχυρό χωρικό αποτύπωμα. Έτσι, επιλέχθηκε στην πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας, η κυριαρχία των Οθωμανών λόγω του ισχυρού αμυντικού μετώπου που είχαν δημιουργήσει. Αναφορικά με τη πλευρά της Λευκάδας, στο νότιο τμήμα θεωρήθηκε έκδηλη η επικράτηση των Κορινθίων λόγω της εξάπλωσης της αρχαίας πόλης της Νηρίκου και της κατασκευής του μόλου. Αντίστοιχα, στην πόλη της Λευκάδας και το σημερινό λιμάνι, η επιρροή των Ενετών κρίθηκε εντονότερη λόγω της μεταφοράς της πρωτεύουσας στην πεδιάδα της Αμαξικής, της δημιουργίας του λιμανιού και της έντονης δραστηριότητας των Αλυκών, αλλά και του κάστρου της Αγίας Μαύρας που αποτελούσε τη βάση της αμυντικής γραμμής τους. Η αγγλική επικράτεια συσχετίστηκε με το βορειοανατολικό άκρο της περιοχής λόγω της αξιοποίησης του συγκεκριμένου τοπίου για πρώτη φορά με σκοπό τη διαμόρφωση μιας χερσαίας σύνδεσης, ενώ η ρωμαϊκή με την αρχαία γέφυρα, χάρη μιας ισχυρής χερσαίας σύνδεσης των δύο πλευρών, εκεί όπου υπήρχε η μεγαλύτερη εγγύτητα. Τέλος, η περίοδος που φτάνει έως σήμερα αφορά κυρίως τον υδάτινο ενδιάμεσο χώρο. Πιο συγκεκριμένα, αναφερόμαστε στο τεκμήριο του ισχυρού διαχωρισμού των δύο πλευρών, δηλαδή

το δίαυλο και το όριο που δημιουργούν οι προσχώσεις, αλλά και στις συνδέσεις των δύο ακτών, είτε πλωτά μέσω του μονόξυλου, είτε χερσαία μέσω του επιθαλάσσιου δρόμου. Ύστερα από αυτή τη διαλογή των ιστορικών φάσεων, μέσω της νοητής σύνδεσης των αποτυπωμάτων κάθε περιόδου, διαμορφώνεται μια πρώτη προσωπική χαρτογράφηση του λανθάνοντος ιστορικού υποβάθρου, με τον καθορισμό σαφών προθέσεων όσον αφορά ιστορικές περιόδους και σημεία ενδιαφέροντος που θα λάβουμε υπόψη στη συνέχεια.

*Βλ. Παράρτημα 3 Χαρτογραφικό και φωτογραφικό υλικό Ιστορική τεκμηρίωση

22

ΡΑΨΩΔΙΑ Ι στ.22

(iii) Εννοιολογικό υπόβαθρο

Μέσα από την ιστορική ανάγνωση που πραγματοποιήσαμε ήρθαμε αντιμέτωποι με τη θεωρία ότι η Λευκάδα αποτελεί την Ομηρική Ιθάκη. Κύριος υποστηρικτής αυτής της θεωρίας είναι ο αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος W. Dörpfeld ο οποίος αφιέρωσε ένα μεγάλο τμήμα του έργου του στην απόδειξη αυτής της εικασίας. Στο βιβλίο του «Λευκάς, Ομηρική Ιθάκη» (Alt-Ithaka, 1927) αναλύει τους ισχυρισμούς του και ισχυροποιεί τη θέση του μέσω του αποσπάσματος της Οδύσσειας στο οποίο αναφέρεται χαρακτηριστικά η Νήρικος, η αρχαία πόλη της Λευκάδας. Με αφορμή αυτή τη θεωρία, εφαρμόσαμε μια αφήγηση στηριγμένη στην Οδύσσεια, και συγκεκριμένα στον Νόστο, για την επέμβαση μας στο τοπίο. Η επιλογή του Νόστου, ο οποίος ορίζεται ως ένα ατέρμονο ταξίδι, στηρίζεται στην πρόθεση σύνδεσης των δύο πλευρών, Λευκάδας και Αιτωλοακαρνανίας, με σκοπό την αέναη περιπλάνηση από τη μια πλευρά στην άλλη.

ΝΟΣΤΟΣ (=αέναη περιπλάνηση, ατέρμονο ταξίδι) ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΕΚΤΑΣΗ ΑΦΗΓΗΣΗΣ | ΡΑΨΩΔΙΑ Ε-Ν ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΟΔΥΣΣΕΑ (=αλληλουχία οριακών καταστάσεων)

Για την εφαρμογή αυτής της αφήγησης, ομαδοποιήσαμε τις περιπέτειες του Οδυσσέα συσχετίζοντας εννοιολογικά τα αντίστοιχα χωρία και αποδώσαμε μια κεντρική έννοια σε κάθε ομάδα. Οι έννοιες που εντοπίσαμε και συμβάλλουν, κατά τη γνώμη μας, στη διαμόρφωση του Νόστου είναι οι εξής: Ηδονή, Μύηση, Έπαρση, Δόλος, Διαφυγή, Αποκάλυψη. Αυτές αποδίδονται χωρικά με σχέσεις διπόλων που ανταποκρίνονται στο συγκείμενο, ενώ ταυτόχρονα βρίσκουν αντίκρισμα και στο τοπίο.

24

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΝΟΣΤΟΥ

ΗΔΟΝΗ

ΜΥΗΣΗ

ΕΠΑΡΣΗ

ΔΟΛΟΣ

ΔΙΑΦΥΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

ΧΩΡΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

ΡΑΨΩΔΙΑ Ι στ.94-97

ΡΑΨΩΔΙΑ Κ στ.490-495

ΡΑΨΩΔΙΑ Ι στ.29-36

ΡΑΨΩΔΙΑ Μ στ.108-110

ΡΑΨΩΔΙΑ Η στ.237-238

ΡΑΨΩΔΙΑ Κ στ.38-49

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ

ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ

ΓΝΩΣΗ

ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ

ΠΛΑΝΗ

ΔΙΛΗΜΜΑ

ΛΗΘΗ

ΑΣΑΦΕΙΑ ΑΣΤΑΘΕΙΑ

ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ

ΜΕΤΑΜΦΙΕΣΗ

ΤΑΧΥΤΗΤΑ

ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

ΥΠΕΡΟΧΗ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ

ΤΡΙΠΛΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ

ΑΤΕΡΜΟΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ

ΟΥΔΕΤΕΡΗ ΖΩΝΗ

ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΧΩΡΙΚΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΙΝΗΣΗ - ΣΤΑΣΗ

ΦΩΣ - ΣΚΙΑ

ΠΑΝΩ - ΚΑΤΩ

ΚΡΥΦΟ - ΦΑΝΕΡΟ

ΜΕΣΑ - ΕΞΩ

ΔΙΑΚΛΑΔΩΣΗ ΚΙΝΗΣΕΩΝ

ΥΛΙΚΟ - ΑΥΛΟ

ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ | ΑΙΩΡΗΣΗ

ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ

ΓΡΑΜΜΙΚΗ - ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΙΝΗΣΗ

ΟΠΤΙΚΗ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΗ

ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ

ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ - ΗΜΙΔΙΑΦΑΝΕΙΑ - ΑΔΙΑΦΑΝΕΙΑ

ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΒΥΘΙΣΗ - ΑΝΑΔΥΣΗ

ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΥΛΗΣ

ΚΡΥΦΟ - ΦΑΝΕΡΟ

ΧΩΡΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

ΠΥΚΝΩΣΗ - ΑΡΑΙΩΣΗ

Πιο συγκεκριμένα, η Ηδονή, υπό τις έννοιες της λήθης, της υπεροχής των αισθήσεων και του πειρασμού, διακρίνεται στα αποσπάσματα που αναφέρονται στις περιπέτειες του Οδυσσέα και των συντρόφων του στο νησί των Λωτοφάγων, στο πέρασμα από το νησί των Σειρήνων, αλλά και από το νησί που έβοσκαν οι ιερές αγελάδες του “Ηλιου”1. Έτσι, στα συγκεκριμένα χωρία κυριαρχεί η αίσθηση του διχασμού, σε σχέση με την παραμονή ή τη φυγή από την συγκεκριμένη τοποθεσία και γι’ αυτό επιλέχθηκε η χωρική συσχέτιση με το δίπολο κίνηση/στάση. Αντίστοιχα, η Μύηση, λόγω της συσχέτισης της με την ασάφεια και τη γνώση εντοπίζεται στο χωρίο που περιγράφεται η κατάβαση στον Άδη, η συνάντηση με τον Μάντη Τειρεσία και η απόδοση του χρησμού2. Αυτή η μετάβαση από τη μία κατάσταση στην άλλη, σε συνδυασμό με τη συνδιαλλαγή του άυλου με τον υλικό κόσμο μας οδήγησε στην επιλογή του διπόλου φως/σκιά. Η Έπαρση γίνεται αντιληπτή στο χωρίο που διαδραματίζεται το άνοιγμα του ασκού του Αιόλου από τους συντρόφους του Οδυσσέα3 και, κατά συνέπεια, συνδέεται με την ανθρώπινη αλαζονεία και τις αρνητικές συνέπειες που επέρχονται λόγω αυτής. Στη

συγκεκριμένη περίπτωση, η ατέρμονη προσέγγιση ενός προορισμού και η αναπόφευκτη έκθεση στα στοιχεία, λόγω του αισθήματος της αιώρησης πάνω σε ένα ασταθές περιβάλλον εκφράζεται με το δίπολο πάνω/κάτω. Ο Δόλος, υπό το πρίσμα της μεταμφίεσης και της πλάνης, απαντάται στα αποσπάσματα που ο Οδυσσέας και οι σύντροφοι του συναντούν την Κίρκη, την Καλυψώ και τον Κύκλωπα4, οι οποίοι αλληλεπιδρούν μέσω τεχνασμάτων για την επίτευξη των στόχων τους. Επομένως, οι συνεχείς αυτές εναλλαγές της προσωπικότητας και της όψης των χαρακτήρων μας παραπέμπει στην έννοια της μεταβλητότητας και, συνεπώς στο δίπολο κρυφό/φανερό. Ακόμη, η Διαφυγή εντοπίζεται στις ραψωδίες που περιγράφεται η διέλευση του Οδυσσέα και των συντρόφων του μέσα από το στενό της Σκύλλας και της Χάρυβδης5, υπό την μορφή του γρήγορου περάσματος σε μια ουδέτερη ζώνη. Καταλήγουμε, άρα, στη χωρική συσχέτιση με μια γραμμική κίνηση, αλλά και με το δίπολο μέσα/έξω. Τέλος, η Αποκάλυψη διακρίνεται στα σημεία του έπους, όπου ο Οδυσσέας σιγά σιγά αποκαλύπτεται σωματικά

και ψυχικά στους Φαίακες6. Άρα, η έννοια αυτή εννοιολογικά συνδέεται με τη διαδικασία της σταδιακής αναγνώρισης ενός χαρακτήρα ή ακόμα και ενός πολιτισμού. Γι’ αυτό το λόγο, τη συσχετίζουμε χωρικά με οπτικές διαβαθμίσεις και εναλλαγές που διαμορφώνοντας χωρικές ποιότητες οδηγούν από το κρυφό στο φανερό. Έτσι, την αποδίδουμε με το δίπολο πύκνωση/αραίωση.

1

Ραψωδία Ι στ. 94-97 , Ραψωδία Μ στ.66-

69 και Ραψωδία Μ στ.377-38, στ.397-398 αντίστοιχα 2

Ραψωδία Κ στ.490-495

3

Ραψωδία Κ στ.38-49

4

Ραψωδία Ι στ.29-36, Ραψωδία Ι στ.315-317,

στ.452-455 και Ραψωδία Κ στ.256-260 5

Ραψωδία Μ στ.108- 110 και στ.66-68,

Ραψωδία Κ στ.122-132 6

Ραψωδία Η στ.237-238, Ραψωδία Θ στ.548-

555, Ραψωδία Ι στ.16-21

*Βλ. Παράρτημα 4 Συμπληρωματική παράθεση χωρίων της Οδύσσειας

26

ΗΔΟΝΗ ΤΟΠΙΟ - ΠΥΚΝΩΤΗΣ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΔΙΕΓΕΡΣΗ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ

ΜΥΗΣΗ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΧΩΡΙΚΩΝ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΩΝ

ΕΠΑΡΣΗ ΟΡΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΛΕΥΡΩΝ ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ

ΔΟΛΟΣ ΣΥΝΕΧΩΣ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΟ ΤΟΠΙΟ ΕΝΑΛΛΑΓΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΛΑΝΘΑΝOΝΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ

ΔΙΑΦΥΓΗ ΕΓΓΥΤΗΤΑ ΔΥΟ ΑΚΤΩΝ

ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΣ ΧΩΡΟΣ

ΕΚ ΝΕΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ

Αναφορικοτήτα εννοιών Τοπική συσχέτιση 0

0,2

0,5

1

2 km

Όπως προαναφέρθηκε, αυτές οι έννοιες έχουν παράλληλα αντίκρισμα στο τοπίο και, ως εκ τούτου, κάθε μια από αυτές έχει συγκεκριμένο εύρος στο χώρο. Παρατηρώντας καλύτερα την περιοχή παρέμβασης, εντοπίζονται τμήματα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που συγκλίνουν προς μια διαφορετική έννοια κάθε φορά. Έτσι, επιτυγχάνεται μία πρώτη σύνδεση των εννοιών αυτών και της χωρικής τους συσχέτισης με το τοπίο αναφοράς. Ειδικότερα, η Ηδονή συνδέεται με την υπεροχή των αισθήσεων καθώς εντοπίζεται στην περιοχή της εκτεταμένης εισόδου στο νησί, όπου συγκεντρώνονται όλες τις ποιότητες των βιοτόπων που βρίσκονται διάσπαρτες στα υπόλοιπα τμήματα της περιοχής παρέμβασης, η οποία εντάσσεται στο δίκτυο Natura. Δίνεται, έτσι, η δυνατότητα στον περιπατητή της δημιουργίας μιας βιωματικής εμπειρίας μέσω της διέγερσης των αισθήσεων. Η Μύηση, αφού συνδέεται με την τριπλή χρονική υπόσταση και το πέρασμα από την ασάφεια στη γνώση, εκτείνεται από το σημείο της σύνδεσης Λευκάδας-Ακαρνανίας με την πλωτή γέφυρα μέχρι το σημείο που εντοπίζεται η αρχαία πόλη Νήρικος. Αυτή η περιοχή αποτελεί πανόραμα των ιστορικών φάσεων, καθώς προσφέρει συνολική εποπτεία των χωρικών αποτυπωμάτων

των ιστορικών περιόδων. Ήδη στην είσοδο του νησιού απαντώνται πολλαπλές ιστορικές φάσεις με το κτίριο Τ.Α.Ο.Λ, τα ιβάρια και το κάστρο της Αγ. Μαύρας. Ακόμη, στην περιοχή αυτή συμπεριλαμβάνεται η πόλη της Λευκάδας και το λιμάνι της (τοποθεσία των πρώτων αλυκών). Η Έπαρση που συνδέεται εννοιολογικά με την ατέρμονη προσέγγιση, τοποθετείται χωρικά στο τμήμα των προσχώσεων που έχουν δημιουργηθεί από τις πολλαπλές και συνεχείς διανοίξεις του διαύλου. Το σκληρό αυτό όριο που ισορροπεί ανάμεσα στις δύο πλευρές, Αιτωλοακαρνανία και Λευκάδα, τις διαχωρίζει και μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ τους, καθιστώντας αδύνατη την προσέγγισή τους από τον περιπατητή. Ο Δόλος, που εννοιολογικά σχετίζεται με τη μεταμφίεση και την πλάνη, χωρικά εντοπίζεται καθόλο το μήκος των ακτών της Αιτωλοακαρνανίας. Στην περιοχή αυτή, το τοπίο είναι συνεχώς μεταβαλλόμενο και εξαρτώμενο από την εποχικότητα, με αποτέλεσμα να εναλλάσσεται συνεχώς η αντίληψη του περιπατητή για το χώρο, που ανάλογα την περίοδο δίνει διαφορετικές προσλαμβάνουσες. Αυτή η συνεχής μεταβολή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως μια διαρκής μεταμφίεση του χώρου.

Η Διαφυγή αποδίδεται εννοιολογικά, όπως έχει αναφερθεί, ως το πέρασμα σε μία ουδέτερη ζώνη. Χωρικά τοποθετείται στο σημείο εγγύτητας των δυο ακτών, όπου οι Ρωμαίοι είχαν κατασκευάσει την αρχαία γέφυρα. Πρόκειται για έναν ενδιάμεσο χώρο που θα μπορούσε να υποστηρίξει μια σύνδεση μεταξύ των δύο μετώπων, τα οποία σε αυτό το τμήμα παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά. Τέλος, η Αποκάλυψη, η οποία συνδέεται με την αναγνώριση του πολιτισμού, περιλαμβάνει το τοπίο από την αρχαία πόλη Νήρικο και τις αλυκές Αλεξάνδρου μέχρι το μόλο που κατασκεύασαν οι Κορίνθιοι. Γίνεται, συνεπώς, αντιληπτή η έντονη παρουσία ενός λανθάνοντος ιστορικού υποβάθρου και ανεκμετάλλευτων χώρων πολιτισμικής σημασίας. Έτσι, ο περιπατητής δύναται να προβεί σε μια εκ νέου ανάγνωση του πολιτισμικού τοπίου και μέσω της συνδιαλλαγής με αυτό να γνωρίσει νέες πτυχές του χαρακτήρα του, δημιουργώντας μία βιωματική εμπειρία. Έτσι, βασισμένοι στην ιστορική καταγραφή των επικρατέστερων ιστορικών φάσεων, που έχει προηγηθεί, και στις ποιότητες που αναγνώσαμε στο τοπίο μέσω των παραπάνω εννοιών, διαμορφώνουμε μια στρατηγική παρέμβασης με συγκεκριμένες περιοχές περαιτέρω επέμβασης.

28

02 Στρατηγική Παρέμβασης

(i) Γενικό Στρατηγικό Σχέδιο (Masterplan)

(ii) Γραμματική σχεδιασμού

0

0,2 0,5 1 km

(i) Γενικό Στρατηγικό Σχέδιο (Masterplan)

Αποκάλυψη Δόλος Μύηση Έπαρση Διαφυγή Ηδονή

Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση Εποχική περιπλάνηση Θαλάσσια περιπλάνηση Χώρος μεταβολής εμπειρίας Χώρος πύκνωσης εμπειρίας Χώρος διεύρυνσης εμπειρίας

Προκειμένου να μεταδώσουμε στον περιπατητή τις εμπειρίες που αναγνώσαμε στο τοπίο μέσω της έκφρασης των εννοιών της Οδύσσειας σε αυτό, προτείνουμε την δημιουργία έξι περιπλανήσεων οργανωμένων βάσει των ποιοτικών χαρακτηριστικών της σύστασης κάθε περιοχής που αναφέραμε παραπάνω. Οι περιπλανήσεις συγκροτούνται σε τρεις τύπους περιοχών, σε εκείνες που διαφοροποιούνται με βάση την ποιότητα ή τη μορφή του εδαφικού ανάγλυφου και την παρουσία διαφορετικών οικοτόπων, σε εκείνες που συνυφαίνονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα, εξού και αποτελούν το πολιτισμικό τοπίο και σε εκείνες που διαθέτουν όλα τα παραπάνω στοιχεία. Εννοιολογικό υπόβαθρο και τοπίο ανασυντίθενται σε ένα νέο πλαίσιο συνύπαρξης διαφορετικών τοπιακών εμπειριών για τον περιπλανώμενο επισκέπτη. Αναλυτικότερα, η εμπειρία της Ηδονής, όπως προαναφέραμε, συντελείται μέσω της επιβολής του φυσικού τοπίου. Αυτή έγκειται στην ταυτόχρονη έκθεση σε ερεθίσματα ευρέος φάσματος και στην εντεταμένη διέγερση των αισθήσεων. Εκτυλίσσεται σε ένα τοπίο-πυκνωτή

των ποικίλων οικοτόπων που συναντώνται κατά μήκος των δύο ακτών, διαμορφώνοντας πληθώρα σαφών ποιοτικών διαφοροποιήσεων. Συνακόλουθα, στο μεταίχμιο αυτών αρθρώνεται η περιπλάνηση. Η κύρια περιπλάνηση της Mύησης τοποθετείται σε εγγύτητα με την παράκτια ζώνη, λόγω της έντονης παρουσίας του πολιτισμικού στοιχείου, και συγκροτείται μέσω της σύμπλεξης και της συνδιαλλαγής ανθρωπογενούς και φυσικού τοπίου. Η δευτερεύουσα περιπλάνηση λειτουργεί συμπληρωματικά ως προς την προσφερόμενη εμπειρία με στόχο την ενίσχυση της. Η πορεία της Έπαρσης διαρθρώνεται κατά μήκος της στενής λωρίδας στεριάς ή του πέτρινου τοιχίου που βρίσκονται εκατέρωθεν της λιμνοθάλασσας και του διαύλου, παρέχοντας απρόσκοπτη θέαση προς τις δύο περιοχές. Η κύρια περιπλάνηση του Δόλου αρθρώνεται στο όριο σταθερού και ελώδους εδάφους σε εγγύτητα με τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Η εποχιακή περιπλάνηση διαμορφώνεται σε σχέση με το μεταβαλλόμενο όριο

του εδάφους-νερού, ακολουθώντας το ακρότατο όριο της στεριάς κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών, δημιουργώντας, έτσι, την αίσθηση της πλάνης. Στις ακρότατες περιοχές του δόλου, η κύρια περιπλάνηση διακρίνεται σε εμπειρία περιπάτου είτε διαμέσου κατάφυτου λόφου είτε διασχίζοντας στενή λωρίδα στεριάς εντός της λιμνοθάλασσας. Η Διαφυγή εκτυλίσσεται είτε πάνω σε στενό χερσαίο τμήμα, φυσικό ή ανθρωπογενές, που περιβάλλεται από θάλασσα, είτε σε πλωτή κατασκευή με στόχο την άμεση σύνδεση των δύο πλευρών. Η εμπειρία της Αποκάλυψης αρχικά οργανώνεται μονοδιάστατα και, στη συνέχεια, διοχετεύεται στο σύστημα των ανενεργών αλυκών, μεταμορφώνοντας το χώρο ανάλογα την εποχή μέσω της πύκνωσης των δυνατοτήτων περιπλάνησης και των δραστηριοτήτων κατά τους θερινούς μήνες.

32

0

0,2 0,5 1 km

Δεν αρκεί όμως η διαμόρφωση του προτεινόμενου συστήματος περιπλανήσεων μόνο βάσει της τοπιογραφίας και των λανθανόντων ιστορικών ιχνών. Χρήζει ανάγκης η ουσιαστική σύνδεση αυτού με την ανθρώπινη δραστηριότητα. Για αυτό το λόγο επιλέχθηκε η ενίσχυση, αλλά και η προσθήκη νέων δραστηριοτήτων με γνώμονα κάθε φορά την ικανοποίηση συγκεκριμένων ομάδων χρηστών. Κεντροβαρικές κατηγορίες χρηστών της εν λόγω πρότασης αποτελούν, ως επί τω πλείστων, μόνιμοι κάτοικοι και επισκέπτες των δύο περιοχών.

Αποκάλυψη Δόλος Μύηση Έπαρση Διαφυγή Ηδονή

Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση Εποχική περιπλάνηση Θαλάσσια περιπλάνηση Χώρος μεταβολής εμπειρίας Χώρος πύκνωσης εμπειρίας Χώρος διεύρυνσης εμπειρίας

Προφανώς, η τοπιακή συσχέτιση λήφθηκε σοβαρά υπόψη για την διαμόρφωση και την ενίσχυση της εκάστοτε εμπειρίας μέσω των χρήσεων. Στο πρώτο τμήμα, που αποτελεί και την εκτεταμένη είσοδο στην περιοχή, ενισχύεται η βιωματική σύνδεση με το τοπίο μέσα από τη διέγερση μιας, κάθε φόρα, από τις πέντε αισθήσεις του περιπατητή, ο οποίος ακολουθεί την προτεινόμενη διαδρομή. Οι χρήστες στους οποίους αναφέρεται η περιπλάνηση σε αυτό το τμήμα είναι τόσο κάτοικοι των γύρω περιοχών, όσο φυσιολάτρες και τουρίστες εμπειρίας.

Στο επόμενο τμήμα της συνολικής πρότασης, στη χερσαία έκταση που δημιουργούν οι προσχώσεις του διαύλου, εντείνεται, κυρίως, η απρόσκοπτη, πανοραμική θέαση και η εποπτεία των δύο πλευρών. Ακόμη, καθίσταται δυνατή η σύνδεση τους μέσω ενός συστήματος μόλων. Επομένως, η πλειοψηφία των χρηστών στους απευθύνεται το συγκεκριμένο τμήμα αποτελείται από τουρίστες εμπειρίας και επισκέπτες που θέλουν να γνωρίσουν την περιοχή. Κατά μήκος της περιπλάνησης που διαμορφώνεται στην περιοχή από την είσοδο στο νησί της Λευκάδας μέχρι την αρχαία πόλη Νήρικο εντοπίζονται και ισχυροποιούνται δραστηριότητες που σχετίζονται με το πολιτιστικό και ιστορικό υπόβαθρο. Προωθούνται, όμως, και μερικές ακόμα, συγκεκριμένα αυτές της αλιείας και της γεωργίας. Επίσης, αποσκοπώντας στην εξυγίανση της περιοχής, προτείνεται η δημιουργία ενός πάρκου τοπικής εμβέλειας στο σημείο που σήμερα βρίσκεται η εγκατάσταση ΧΥΤΑ. Είναι εμφανές ότι στους χρήστες αναφοράς συγκαταλέγονται, κυρίως, μόνιμοι κάτοικοι, αλλά και τουρίστες εμπειρίας, επισκέπτες, ιχθυοκαλλιεργητές και καλλιεργητές.

Συνεχίζοντας στην περιοχή που εκτείνεται από την αρχαία πόλη Νήρικο έως το σημείο του αρχαίου μόλου των Κορίνθιων και συμπεριλαμβάνει τις αλυκές Αλεξάνδρου, επιλέγεται και πάλι η ενίσχυση του πολιτιστικού υποβάθρου. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της ενεργοποίησης του πεδίου των αλυκών και της ανάδειξης του λανθάνοντος βιομηχανικού τοπίου με την προσθήκη εναλλακτικών χρήσεων που εκτυλίσσονται σε συνδυασμό με τις προϋπάρχουσες. Βασική πλέον δραστηριότητα δεν αποτελεί η παραγωγική διαδικασία για εμπορικούς σκοπούς, αλλά η ενημέρωση και η αναψυχή μέσω της τοπιακής διαμόρφωσης ενός λουτρού αλατιού και ενός πολιτιστικού χώρου που απευθύνεται τόσο στους κατοίκους Λευκάδας – Ακαρνανίας, όσο και στους τουρίστες εμπειρίας και τους επισκέπτες. Τέλος, προτείνεται η αλιεία και η εστίαση, ως συμπληρωματικές των κυρίαρχων χρήσεων, κοντά στο σημείο του αρχαίου μόλου.

34

ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΕΣ

ΚΑΤΟΙΚΟΙ

ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ

ΚΑΤΟΙΚΟΙ

ΟΡΑΣΗ

ΑΚΟΗ

ΟΣΦΡΗΣΗ

ΑΦΗ

ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ

ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΗ ΘΕΑΣΗ

ΣΗΜΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ

ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΛΕΥΣΗΣ

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΚΑΤΟΙΚΟΙ

ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

ΠΑΡΚΟ

ΑΛΙΕΥΣΗ

ΛΟΥΤΡΟ ΑΛΑΤΙΟΥ

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΛΑΤΙΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ

ΣΗΜΕΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

ΕΣΤΙΑΣΗ

Όσον αφορά την προτεινόμενη σύνδεση Ακαρνανίας - Λευκάδας στο σημείο εγγύτητας των δύο πλευρών, αυτή υλοποιείται μέσω γέφυρας, προσφέροντας σε κατοίκους και επισκέπτες τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης από το ένα σημείο στο άλλο.

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ

ΚΑΤΟΙΚΟΙ

ΣΗΜΕΙΟ ΣΥΝΔΕΣΗΣ

ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ

Τέλος, κατά μήκος της Ακαρνανικής ακτής ενισχύονται οι θαλάσσιες δραστηριότητες, όπως η κωπηλασία, η κολύμβηση, αλλά και η αλιεία. Παράλληλα, παρέχεται και η δυνατότητα πλωτής σύνδεσης με την απέναντι πλευρά. Επιπρόσθετα, καθώς η περιοχή καταλαμβάνει μεγάλη έκταση και χαρακτηρίζεται από ομαλό ανάγλυφο, δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες για την προσθήκη αθλητικών δραστηριοτήτων, συγκεκριμένα της πεζοπορίας και της ποδηλασίας. Επομένως, ισχυροποιούνται οι χρήσεις αναψυχής, με σκοπό τη δημιουργία μιας ενδιαφέρουσας περιπλάνησης για τον περιπατητή. Η εν λόγω περιπλάνηση αναφέρεται σε μόνιμους κάτοικους, τουρίστες εμπειρίας, επισκέπτες, και σε μικρότερο βαθμό σε καλλιεργητές και ιχθυοκαλλιεργητές.

36 ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ

ΚΩΠΗΛΑΣΙΑ

ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΛΕΥΣΗΣ

ΚΟΛΥΜΒΗΣΗ

ΠΟΔΗΛΑΣΙΑ

ΑΛΙΕΥΣΗ

0

0,2 0,5 1 km

Αποκάλυψη Δόλος Μύηση Έπαρση Διαφυγή Ηδονή

Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση Εποχική περιπλάνηση Θαλάσσια περιπλάνηση Χώρος μεταβολής εμπειρίας Χώρος πύκνωσης εμπειρίας Χώρος διεύρυνσης εμπειρίας

Οι περιπλανήσεις αυτές που διαμορφώθηκαν καλύπτουν ολόκληρο το εύρος της περιοχής και δίνουν στον περιπατητή μια ολοκληρωμένη εικόνα του ενδιάμεσου αυτού χώρου μέσω της δυνατότητας εναλλακτικών περιηγήσεων και δραστηριοτήτων. Ωστόσο, θα πρέπει να αναφερθούμε και στην προσβασιμότητα του προτεινόμενου συστήματος, στον τύπο των κινήσεων και των συνδέσεων των δύο περιοχών. Προτείνονται τρεις συνδέσεις για την προσέγγιση των δύο εκατέρωθεν ακτών, δύο πλωτές και μία χερσαία. Οι πλωτές συνδέσεις διαμορφώνονται στην περιοχή του αρχαίου μόλου των Κορίνθιων και σε αυτή της παλιότερης σύνδεσης των δύο πλευρών με μονόξυλο, αντίστοιχα. Η χερσαία σύνδεση τοποθετείται από την πλευρά της Λευκάδας στο σημείο απόληξης της αρχαίας ρωμαϊκής γέφυρας, ενώ στην Ακαρνανική ακτή, λόγω της τοπογραφίας, καταλήγει στο σημείο εγκατάστασης παλαιότερων ιβαριών, που τώρα είναι ανενεργά. Επίσης, ενισχύεται η είσοδος στην πόλη μέσω μίας χερσαίας εκτεταμένης περιπλάνησης, ενώ ταυτόχρονα διατηρείται και η πρόσβαση σε αυτή με το αυτοκίνητο. Ο δίαυλος συνεχίζει να έχει κεντροβαρική σημασία, καθώς οι συνδέσεις διαμορφώνονται

έχοντας λάβει υπόψη την ανεμπόδιστη διέλευση των πλεούμενων. Όσον αφορά την πρόσβαση στο προτεινόμενο σύστημα, αυτή είναι παντού δυνατή με τα πόδια, ενώ σε κάποια τμήματα και με το ποδήλατο. Πιο συγκεκριμένα, αναφερόμαστε στα τμήματα της κύριας περιπλάνησης σε όλο το μήκος της ακτογραμμής της Αιτωλοακαρνανίας μέχρι το σημείο της χερσαίας σύνδεσης και σε αυτή που εκτείνεται από την περιοχή του λιμανιού της Λευκάδας ως την περιοχή των παλιών αλυκών, με απροσπέλαστο για αυτό το μέσο το τμήμα του προτεινόμενου αρχαιολογικού χώρου. Οι αυτοκινητόδρομοι βρίσκονται σε εγγύτητα με το σύστημα χωρίς να το διαπερνούν ή να το διακόπτουν. Η επικοινωνία με τις προτεινόμενες διαδρομές και η είσοδος στο σύστημα επιτυγχάνεται μέσω κάθετων συνδέσεων σε επιλεγμένα σημεία τα οποία αξιοποιούν ήδη υπάρχουσες διανοίξεις αγροτικών δρόμων με ανάλογα διαμορφωμένους χώρους στάθμευσης. Στη συνέχεια παρατίθενται κάποιες ενδεικτικές περιηγήσεις, που αξιοποιούν δύο κάθε φορά από τις συνδέσεις των εκατέρωθεν ακτών

και διαμορφώνουν μία ολοκληρωμένη περιπλάνηση μεταξύ τους. Ο αναγεγραμμένος χρόνος αποτελεί τον βέλτιστο χρόνο περιπλάνησης στο αναφερόμενο τμήμα με τη χρήση όλων των δυνατών μέσων.

38

1h 28min

2h 25min

1h 14min

1h 3min

2h 48min

Με σκοπό ο περιπλανώμενος επισκέπτης να δημιουργήσει μία ισχυρότερη βιωματική σχέση με το τοπίο, προτείνουμε πέραν των καθορισμένων περιπλανήσεων και συγκεκριμένα σημεία πύκνωσης της εμπειρίας μέσω χωρικών κατασκευών. Αυτές διαμορφώνονται και εντάσσονται στο χώρο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να συνομιλούν, να βρίσκουν αντίκρισμα και να ενσωματώνονται στο αντίστοιχο ιστορικό και τοπιακό υπόβαθρο αναφοράς. Από αυτά τα σημεία, επιλέγουμε να εστιάσουμε σε δώδεκα για την περιγραφή των βασικών παραμέτρων και προθέσεων που διέπουν και καθορίζουν το σχεδιασμό. Πρόκειται για δώδεκα χαρακτηριστικά σημεία που εντοπίσαμε στην αρχική προσωπική ανάγνωση της περιοχής και αποτελούν είτε κόμβους κίνησης, είτε χαρακτηριστικά σημεία του ενδιάμεσου χώρου μελέτης.

40

ΗΔΟΝΗ

ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΙΝΗΣΗΣ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤΑΣΗΣ

ΚΑΛΑΜΙΑ

ΤΟΙΧΙΑ ΤΟΙΧΙΑ ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΟ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ ΞΥΛΙΝΑ

ΟΡΙΟ ΦΥΤΕΥΣΗΣ

ΚΥΡΙΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

(ii) Γραμματική σχεδιασμού

Προτού προχωρήσουμε στην ανάλυση των σημείων αυτών, θα εστιάσουμε στη διαμόρφωση ενός λεξιλογίου αναφοράς. Για να αποδοθούν οι εμπειρίες χωρικά στα επιλεγμένα σημεία ενδιαφέροντος συντάχθηκε μια γραμματική παρέμβασης εξελίσσοντας τις χωρικές συσχετίσεις που έχουν ήδη αναλυθεί (βλ. σελ.28), αντλώντας ταυτόχρονα αναφορές από το τοπίο. Η σύνθεση αυτής της γραμματικής στηρίχθηκε στη δημιουργία έξι χωρικών μοντέλων που αποδίδουν κάθε μία από τις έννοιες του συγκείμενου (βλ. σελ.26). Η εκάστοτε χωρική κατασκευή αποδομείται και αναλύεται στα συστατικά της στοιχεία. Μέσω της σύμπλεξης τους και του ορισμού του είδους των κινήσεων συγκροτείται η χωρική διάρθρωση. Έτσι, σε συνδυασμό με την απόδοση υλικότητας προκύπτουν οι παράμετροι σύνθεσης της κάθε εμπειρίας. Ειδικότερα, για το δίπολο στάση/κίνηση δημιουργείται ένα σύστημα το οποίο αποτελείται από ένα χώρο στάσης ο οποίος σε αποπροσανατολίζει από τον κύριο άξονα κίνησης και σε κατευθύνει σε μια εκτεταμένη αίσθηση. Η κύρια διαδρομή πέραν της τοποθέτησης της στο όριο της φύτευσης σηματοδοτείται και από πλευρικά

γραμμικά προκατασκευασμένα στοιχεία χαμηλού ύψους. Η αλλαγή κατεύθυνσης σηματοδοτείται από φυτεύσεις που τοποθετούνται εκατέρωθεν της κύριας διαδρομής στο σημείο αλλαγής της πορείας, αλλά και από ένα κεντρικό τοιχίο, είτε από προκατασκευασμένο σκυρόδεμα είτε ξύλινο, το οποίο δίνει κατεύθυνση στην κίνηση. Η στάση είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι αποτελεί χώρο πύκνωσης της αίσθησης, ο οποίος διαμορφώνεται από ένα σύστημα τοιχίων σε σχήμα γάμα. Η υλικότητα που χρησιμοποιείται για τα τοιχία αυτά είναι το ξύλο, το οποίο ανάλογα την αίσθηση επιδέχεται παραλλαγές ως προς την σύμπλεξη και την δημιουργία της τελικής επιφάνειας. Τέλος, στοιχεία φύτευσης χρησιμοποιούνται και στα σημεία στάσης με σκοπό τον αποκλεισμό και την δημιουργία ενός οπτικού φίλτρου.

42

ΜΥΗΣΗ

ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΕΙΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ - ΑΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΔΑΠΕΔΟΥ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΞΥΛΙΝΑ ΠΕΤΡΙΝΑ

ΚΑΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΞΥΛΙΝΑ

ΕΞΩΣΤΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΑ ΤΟΙΧΙΑ ΠΕΤΡΙΝΑ

ΚΑΛΑΜΙΑ

ΤΟΙΧΙΑ ΞΥΛΙΝΑ

ΤΟΙΧΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΕΤΡΙΝΑ

ΜΕΓΙΣΤΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ - ΑΔΙΑΦΑΝΕΙΑ

Όσον αφορά την προσπάθεια απόδοσης της διαφάνειας, της ημι-διαφάνειας αλλά και της αδιαφάνειας, και συνεπώς τη χωρική μετάφραση του διπόλου φωτός/σκιάς, επιλέχθηκε η αλλεπάλληλη τοποθέτηση κάθετων επιπέδων διαφορετικών υλικοτήτων. Τα κάθετα αυτά επίπεδα διαμορφώνουν κοιλότητες στις οποίες εμπεριέχεται η κίνηση. Κάποια όμως από αυτά λαμβάνοντας διπλό ρόλο σηματοδοτούν και την κατεύθυνση της κίνησης, μέσω της παράλληλης τοποθέτησης τους με αυτήν. Αυτά διαχωρίζονται λόγω της υλικότητας τους, καθώς είναι πάντα πέτρινα. Τα υπόλοιπα κάθετα επίπεδα αποτελούνται από ξύλινα τοιχία, ξύλινα κάθετα στοιχεία και καλάμια, είτε από οριζόντια στοιχεία διαμόρφωσης του δαπέδου, διαμορφώνοντας ποικίλες διαβαθμίσεις διαφάνειας. Σε συνδυασμό με τα προηγούμενα, η τοποθέτηση επιπλέον οριζόντιων επιπέδων σε διαφορετική στάθμη ενισχύει το παιχνίδι του φωτός και της σκιάς.

44

ΕΠΑΡΣΗ

ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΒΑΣΗΣ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΑΙΩΡΗΣΗΣ

ΧΩΡΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ

ΚΥΡΙΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΤΟΙΧΙΑ ΠΕΤΡΙΝΑ

ΚΑΛΑΜΙΑ

ΟΡΙΟ ΕΔΑΦΟΥΣ

ΤΟΙΧΙΑ ΞΥΛΙΝΑ

Σχετικά με τη χωρική απόδοση του πάνω/ κάτω, και την ανάλογη εμπειρία που προκύπτει από την αιώρηση και την πλήρη έκθεση στα στοιχεία, διαμορφώνεται ένας κεντρικός άξονας κατεύθυνσης, υπό τη μορφή ενός ισχυρού πέτρινου τοιχίου, γύρω από το οποίο διαρθρώνονται όλες οι κινήσεις. Εκατέρωθεν αυτού, τοποθετούνται ξύλινα τοιχία αλλά και φυτεύσεις, σχηματίζοντας δύο παράλληλες πορείες, που εντείνουν την αίσθηση του διλήμματος και του κλειστού χώρου και δημιουργούν συγκεκριμένες οπτικές φυγές. Στην απόληξη του εν λόγω άξονα, το κεντρικό τοιχίο ενισχύεται καθ’ ύψος και φέρει πρόβολο παρατήρησης, για την επίτευξη της μέγιστης αιώρησης. Τέλος, το σύστημα αυτό τοποθετείται στο όριο ξηράς και θάλασσας, και συγκεκριμένα επί των προσχώσεων του διαύλου, με αναφορά στα πέτρινα τοιχία που τον συγκρατούν και τον διαχωρίζουν από τη λιμνοθάλασσα.

46

ΔΟΛΟΣ

ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΕΙΣ ΑΠΟΚΡΥΨΗΣ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΑΠΟΚΡΥΨΗΣ

ΤΟΙΧΙΑ ΞΥΛΙΝΑ

ΚΑΛΑΜΙΑ

ΤΟΙΧΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΚΙΝΗΣΕΩΝ

ΚΥΡΙΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

ΕΠΟΧΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΕΠΟΧΙΚΑ ΠΛΑΤΩΜΑΤΑ ΑΛΛΕΠΑΛΛΗΛΑ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΞΥΛΙΝΑ

ΟΡΙΟ ΕΔΑΦΟΥΣ

Για το δίπολο κρυφό/φανερό διαμορφώνεται ένα σύστημα με κυρίαρχες δύο παράλληλες κινήσεις. Η μια από αυτές οργανώνεται στο όριο του σταθερού εδάφους και αποτελεί την κύρια περιπλάνηση, ενώ η δεύτερη τοποθετείται σε ασταθές έδαφος, νερό ή λάσπη, υποβαθμισμένη και εποχικά προσβάσιμη. Η εποχικότητα αποδίδεται από την υλικότητα των διαδρομών με τη χρήση οριζόντιων ξύλινων στοιχείων με κενά μεταξύ τους, τα οποία στη δεύτερη περίπτωση αυξάνονται επιτρέποντας την πλήρη εισχώρηση και κάλυψη της διαδρομής από το υδάτινο στοιχείο. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, η κύρια διαδρομή διαμορφώνεται από το ίδιο το σταθερό έδαφος. Η σύνδεση των δύο διαδρομών επιτυγχάνεται αντιστοίχως με ξύλινα στοιχεία, ενώ η κατεύθυνση σηματοδοτείται σε κάθε περίπτωση με την προσθήκη τοιχίων παράλληλων στις διαδρομές. Ανάμεσα τους, σε επιλεγμένα σημεία, δημιουργούνται εποχικά πλατώματα, ως επέκτασεις της εποχικής διαδρομής με ανάλογη δομή που αποτελούν χώρους εκτόνωσης δραστηριοτήτων. Οι χώροι αυτοί, στο μεγαλύτερο μέρος τους, περικλείονται από καλάμια ή και ξύλινα τοιχία, αποκόπτοντας τη θέαση και αποκρύπτοντας το περιεχόμενο τους ή δημιουργώντας την ψευδαίσθηση της ύπαρξης δραστηριότητας.

48

ΔΙΑΦΥΓΗ

ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΟΡΟΦΗΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΞΥΛΙΝΑ

ΚΑΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΞΥΛΙΝΑ ΔΕΝΤΡΑ

ΚΑΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΞΥΛΙΝΑ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΞΥΛΙΝΑ

ΟΡΙΟ ΕΔΑΦΟΥΣ

Για τη χωρική έκφραση του διπόλου μέσα/έξω, επιλέγεται είτε η σηματοδότηση του οριζόντιου ή του κατακόρυφου άξονα, είτε η σύμπλεξη τους. Τα ξύλινα κάθετα στοιχεία σε συνδυασμό με τα δέντρα σηματοδοτούν την είσοδο στο σύστημα εντείνοντας τον κάθετο άξονα και τη στάση. Η σύμπλεξη οριζόντιων και κάθετων στοιχείων με μειωτική τάση ορίζει την περιοχή της “πύλης”, η οποία αποτελεί μεταβατικό χώρο και τοποθετείται στο όριο ξηράς-θάλασσας. Τέλος, τα οριζόντια ξύλινα στοιχεία, εντείνουν τη γρήγορη γραμμική κίνηση και σηματοδοτούν την έξοδο από το σύστημα και τη μετάβαση σε μία ουδέτερη ζώνη.

50

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΠΥΚΝΩΣΗΣ

ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΕΙΣ ΠΥΚΝΩΣΗΣ

ΤΟΙΧΙΑ ΠΕΤΡΙΝΑ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΟ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ ΞΥΛΙΝΑ

ΚΑΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΞΥΛΟΥ

ΚΑΛΑΜΙΑ

ΔΕΥΤΕΡΕΥΩΝ ΑΞΟΝΑΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΥΡΙΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

ΧΩΡΟΙ ΣΤΑΣΗΣ

ΣΥΜΠΛΕΞΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΞΥΛΙΝΑ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΠΥΚΝΩΣΗΣ

Αναφορικά με τη χωρική απόδοση του διπόλου πύκνωση/αραίωση δημιουργείται ένα σύστημα κινήσεων που αποτελείται από μία κύρια και ορισμένες δευτερεύουσες που την προσεγγίζουν. Εκατέρωθεν της κύριας διαδρομής τοποθετούνται στοιχεία διαφορετικής πυκνότητας, τόσο στον κάθετο, όσο και στον οριζόντιο άξονα. Τα κάθετα στοιχεία αποτελούνται από τοιχία (πέτρινα, προκατασκευασμένα από σκυρόδεμα ή ξύλινα), κάθετα στοιχεία ξύλου ή καλάμια. Αυτές οι τρεις ποιότητες μπορούν να βρεθούν μεμονωμένα, αλλά και σε συνδυασμό μεταξύ τους αποδίδωντας διαφορετικές ποιότητες πύκνωσης. Εξυπηρετώντας τον ίδιο σκοπό, στον οριζόντιο άξονα τοποθετούνται στοιχεία ξύλου, παράλληλα μεταξύ τους ή συμπλεκόμενα δημιουργώντας πλαίσια. Σε συγκεκριμένα σημεία αλλαγής κατεύθυνσης της κύριας διαδρομής εγκαθίσταται η βασική δραστηριότητα. Αυτή σηματοδοτείται με την εντεταμένη τοποθέτηση στοιχείων και στους δύο άξονες διαμορφώνοντας, έτσι, την περιοχή μέγιστης πύκνωσης. Ακόμη, οι δευτερεύουσες κινησεις είναι πάντα κάθετες στην κύρια και πλαισιώνονται είτε από ξύλινα τοιχεία, είτε από κάθετα στοιχεία ξύλου. Σε αυτές προσαρτώνται και υποδοχείς συμπληρωματικών δραστηριοτήτων υπό τη μορφή παράλληλων ξύλινων οριζόντιων στοιχείων.

52

Ηδονή

Μύηση

Έπαρση

Δόλος

Αποκάλυψη

Διαφυγή

Χωρικά μοντέλα απόδοσης των εννοιών του συγκείμενου

54

03 Χαρακτηριστικές περιοχές παρέμβασης

(i) Τοπιακοί παράμετροι σύνθεσης

(ii) Χωρική εφαρμογή παραμέτρων σύνθεσης

(i) Τοπιακοί παράμετροι σύνθεσης

Επειδή όμως, όπως προαναφέρθηκε, η γραμματική επέμβασης προσαρμόζεται στις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του τοπίου, θα αναφερθούμε στις παραμέτρους σύνθεσης του χώρου. Στα παρακάτω δώδεκα διαγράμματα, αναλύονται οι βασικές μας προθέσεις σε σχέση με την τοποθέτηση στο χώρο, δηλαδή τη συνδιαλλαγή με το τοπίο, το δομημένο περιβάλλον και τα ίχνη του παρελθόντος, λανθάνοντα ή μη. Με καφέ χρώμα συμβολίζονται τα προϋπάρχοντα ίχνη, ενώ με σκούρο μπλε οι προτεινόμενες διαμορφώσεις και κινήσεις που συνομιλούν με τα πρώτα και εξαρτώνται από αυτά.

58

ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ ΑΓΓΛΩΝ

ΚΑΣΤΡΟ ‘ΓΡΙΒΑΣ’

ΘΕΑΣΗ ΠΡΟΣ ΚΑΣΤΡΟ ΑΓ.ΜΑΥΡΑΣ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Στην πρώτη περιοχή, αυτή της εισόδου στον ενδιάμεσο χώρο παρέμβασης, η διαδρομή τοποθετείται στα ίχνη της διέλευσης των Άγγλων και μέσω μιας προϋπάρχουσας ξύλινης γέφυρας συνδέεται με το κάστρο του Γρίβα. Στο σημείο αυτό, εντός του εύρους της θέασης από το κάστρο του Γρίβα προς αυτό της Αγίας Μαύρας τοποθετείται και η πρώτη μας παρέμβαση. Πρόκειται για μια κατασκευή ενημέρωσης για όλο το σύστημα των περιηγήσεων, για τη διαδρομή των Άγγλων, αλλά και πληροφόρησης σχετικά με το κάστρο.

ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ ΑΓΓΛΩΝ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Το δεύτερο σημείο ενδιαφέροντος εντοπίζεται στην περιοχή της εκτεταμένης εισόδου στην πόλη, όπου η διαδρομή, όπως προαναφέρθηκε, τοποθετείται μεταξύ δύο οικοτόπων, φρυγάνων και αμμοθινών, πάνω στο ίχνος της παλαιότερης διαδρομής των Άγγλων. Στο σημείο αλλαγής της κατεύθυνσης, προτείνεται και η διαμόρφωση ενός χώρου στάσης που αναφέρεται στις αισθήσεις, συγκεκριμένα σε αυτή της αφής και στοχεύει στη διέγερση της.

60

ΔΙΑΥΛΟΣ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ ΠΛΟΙΩΝ

ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ ΑΓΓΛΩΝ

ΚΑΣΤΡΟ ΑΓ.ΜΑΥΡΑΣ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Η τρίτη περιοχή που επεμβαίνουμε είναι αυτή της εισόδου στην πόλη της Λευκάδας μέσω της πλωτής γέφυρας. Το κάστρο της Αγίας Μαύρας, ο δίαυλος και το οινοποιείο ΤΑΟΛ αποτελούν τα κυρίαρχα ιστορικά ίχνη που διαμορφώνουν τον τρόπο παρέμβασης σε αυτή την περίπτωση. Ειδικότερα, τοποθετούνται δύο κατασκευές, η μία παράλληλα με το δίαυλο ενισχύοντας το έντονο όριο που έχει δημιουργήσει και δίνοντας τη δυνατότητα οπτικής θέασης του κάστρου και της απέναντι πλευράς και η δεύτερη βάσει των θεάσεων από τους προμαχώνες του κάστρου στοχεύοντας στη νοητή σύνδεση με την απέναντι πλευρά και στη συνδιαλλαγή του παλιού με το νέο, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα σημείο πληροφόρησης για το κάστρο και την ιστορία του.

ΔΙΑΥΛΟΣ

ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΣΧΩΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΔΙΑΥΛΟΥ

ΠΟΡΕΙΑ ΜΟΝΟΞΥΛΟΥ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ - ΛΕΥΚΑΔΑΣ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Η τέταρτη παρέμβαση διαμορφώνεται επί των προσχώσεων του διαύλου με μία κατασκευή που ενισχύει το όριο του και δίνει τη δυνατότητα περίοπτης θέασης ολόκληρης της περιοχής. Αυτή αποτελείται από δύο μόλους που συνδέουν πλωτά τις δύο ακτές, με αναφορά στην παλαιότερη επίσης πλωτή σύνδεση ΛευκάδαςΑιτωλοακαρνανίας με μονόξυλο.

62

ΠΟΡΕΙΑ ΜΟΝΟΞΥΛΟΥ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ - ΛΕΥΚΑΔΑΣ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Η απόληξη της παραπάνω σύνδεσης με το μονόξυλο αποτελεί και τον πέμπτο χώρο προς διαμόρφωση. Εκεί, ακολουθώντας τις γραμμές που ορίζονται από το τοπίο, προτείνονται εναλλαγές κύριων και εποχιακών περιπλανήσεων, στα σταθερά ή μεταβαλλόμενα χερσαία τμήματα αντίστοιχα, διαμορφωμένες όπως έχει αναλυθεί εκτενώς στο γενικό στρατηγικό σχέδιο παρέμβασης (βλ. σελ.32). Στο σημείο της απόληξης δημιουργείται χώρος στάσης, εναλλασσόμενος βάσει της εποχικότητας και μόλος στον οποίο καταλήγει η πλωτή διαδρομή.

ΔΙΑΥΛΟΣ

ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΣΧΩΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΔΙΑΥΛΟΥ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Το έκτο σημείο προς επέμβαση ακολουθεί τη λογική του τέταρτου, με μία χωρική διαμόρφωση που εντείνει το σκληρό όριο των προσχώσεων και του διαύλου και την πανοραμική θέαση όλου του ενδιάμεσου τοπίου και των εκατέρωθεν ακτών.

64

ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΣΧΩΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΔΙΑΥΛΟΥ

‘ΙΒΑΡΙ’ ΦΡΟΥΡΙΟ ‘ΠΑΛΙΟΧΑΛΙΑΣ’

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Η έβδομη περιοχή ενδιαφέροντος είναι αυτή της απόληξης της χερσαίας σύνδεσης στην ακαρνανική ακτή, όπου τοποθετείται και η “πύλη” που σηματοδοτεί την αρχή και το πέρας της περιπλάνησης στον ενδιάμεσο χώρο. Σε αυτή την περίπτωση, ακολουθούμε το ίχνος της γραμμικής ανάπτυξης των παλαιότερων ιβαριών και αυτό των προσχώσεων του διαύλου.

ΙΠΠΟΔΑΜΕΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΝΗΡΙΚΟΥ

ΑΡΧΑΙΑ ΓΕΦΥΡΑ

ΕΝΕΤΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Όσον αφορά το όγδοο σημείο πύκνωσης της εμπειρίας, η κύρια περιπλάνηση διαμορφώνεται είτε στο όριο των καλλιεργειών, είτε επί του ιπποδαμείου συστήματος της αρχαίας Νηρίκου. Σε αυτή την περίπτωση εντοπίζουμε δύο περιοχές παρέμβασης. Η πρώτη περιλαμβάνει τη χερσαία σύνδεση, τοποθετημένη, αυτή τη φορά, στο ίχνος της αρχαίας ρωμαϊκής γέφυρας, και την “πύλη” σηματοδότησης της. Η δεύτερη αποτελεί την είσοδο στον προτεινόμενο προς ανασκαφή αρχαιολογικό χώρο, όπου εντοπίζεται και το ερείπιο της ενετικής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Το τμήμα αυτό της εισόδου διαμορφώνεται σε συνδιαλλαγή με την εκκλησία με χώρους στάσης και πληροφόρησης για την ίδια και την Αρχαία Νήρικο.

66

ΑΛΥΚΕΣ ‘ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ’

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Η ένατη περιοχή παρέμβασης αφορά των χώρο των παλιών αλυκών. Η περιπλάνηση τοποθετείται επί του κανάβου που είχε δημιουργηθεί για την κίνηση σε αυτό το χώρο και διαχώριζε τις λεκάνες των αλυκών. Συγκεκριμένα, επιλέγεται η πιο έκδηλη διαδρομή στο χώρο, έναντι άλλων που έχουν βυθιστεί και δεν είναι εμφανείς στην επιφάνεια. Στο σημείο αλλαγής της κατεύθυνσης διαμορφώνεται και ένας χώρος στάσης, λουτρού και συλλογής αλατιού.

ΑΛΥΚΕΣ ‘ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ’

ΟΧΥΡΟ ‘ΦΟΡΤΙ’

ΔΙΑΥΛΟΣ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Η δέκατη περιοχή περιλαμβάνει την προϋπάρχουσα διαδρομή περιμετρικά των αλυκών, το οχυρό Αλεξάνδρου, και το δίαυλο που αποτελούσε όριο μεταξύ τους. Σε αυτή την περιοχή, στα δύο σημεία αλλαγής κατεύθυνσης της περιπλάνησης, προτείνουμε την πλωτή σύνδεση του οχυρού με τις αλυκές, αλλά και τη διαμόρφωση πολιτιστικού χώρου για αυτές, με την αξιοποίηση των ανενεργών κελυφών που στέγαζαν τα μηχανήματα παραγωγής. Ακόμη, διαμορφώνεται χώρος στάσης και λουτρού και χώρος πληροφόρησης για το οχυρό Αλεξάνδρου.

68

ΜΟΛΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΩΝ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

0

20

50

100

200 m

Τέλος, η ενδέκατη και δωδέκατη παρέμβαση στοχεύουν στην πλωτή σύνδεση των δύο πλευρών με τη διαμόρφωση δυο μόλων εκατέρωθεν του διαύλου, στο ίχνος του αρχαίου μόλου των Κορινθίων. Στην πλευρά της Λευκάδας, η περιπλάνηση τοποθετείται στο όριο του παραλιακού μετώπου, ενώ στην Αιτωλοακαρνανία, στο όριο της παλαιότερης οχύρωσης του κάστρου του Αγίου Γεωργίου.

ΜΟΛΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΩΝ ΟΧΥΡΩΣΗ ΚΑΣΤΡΟΥ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Θάλλασα Λιμνοθάλλασα Ελώδης έκταση Φύτευση Καλλιέργειες Όριο ανασκαφής Κύρια περιπλάνηση Δευτερεύουσα περιπλάνηση

70 0

20

50

100

200 m

(ii) Χωρική εφαρμογή παραμέτρων σύνθεσης

Για την παρουσίαση της χωρικής εφαρμογής των βασικών σχεδιαστικών προθέσεων και παραμέτρων που αναλύθηκαν παραπάνω σε καθένα από τα δώδεκα σημεία, θα προχωρήσουμε σε μία περαιτέρω διαλογή επτά εξ αυτών. Η επιλογή τους έγκειται στη συνύπαρξη τριών συνθηκών. Πιο συγκεκριμένα, οι περιοχές αυτές παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες αναφορικά με το φυσικό τοπίο, εμπεριέχουν ιστορικά ίχνη, αλλά αποτελούν και κόμβους κίνησης. Αξίζει να αναφέρουμε ότι σε αυτές συμπεριλαμβάνονται και οι Αλυκές Αλεξάνδρου, που καταλαμβάνουν μεγάλο εύρος του ενδιάμεσου χώρου και παραμένουν ανενεργές έως σήμερα, διαχωρίζοντας ακόμη περισσότερο τις δύο πλευρές.

72

ΠΕΡΙΟΧΗ Α

ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ ΑΓΓΛΩΝ

0 20

50

100

200 m

Η πρώτη περιοχή εστίασης βρίσκεται στην παραλία της Γύρας και αποτελεί τμήμα της παρατεταμένης εισόδου στο νησί, αλλά και στο σύνολο της παρέμβασης. Πρόκειται για ένα τοπίο που λειτουργεί ως πυκνωτής των διαφόρων οικοτόπων της περιοχής και συγκεντρώνει όλους τις διαφορετικές ποιότητες της. Σε αυτή την περίπτωση, η κύρια διαδρομή τοποθετείται στο όριο δύο οικοτόπων, συγκεκριμένα φρυγάνων και αμμοθινών, αναδεικνύοντας την εναλλαγή τους. Παράλληλα, ακολουθεί και το ίχνος της παλαιότερης πορείας των Άγγλων, όπως έχει αναλυθεί παραπάνω. Η πρόσβαση στην εν λόγω περιπλάνηση είναι εφικτή καθόλη την διάρκεια του χρόνου, προσφέροντας ενδιαφέρουσες πτυχές του τοπίου ανάλογα με την εποχή επίσκεψης.

74

Β

Α

Α

Β 0

1

2

5

10 m

Η κύρια πορεία οριοθετείται από πλευρικά πέτρινα τοιχία χαμηλού ύψους, τα οποία ορίζουν το διευρυμένο πλάτος της. Το σύστημα των στάσεων τοποθετείται ως διακλάδωση αυτής και σηματοδοτείται μέσω των επιπρόσθετων φυτεύσεων και της διαμόρφωσης του δαπέδου με ξύλινες σανίδες, τονίζοντας την ιδιαίτερη συνθήκη που δημιουργείται στο σημείο αλλαγή της κατεύθυνσης. Εκεί, προσαρτάται στη διαδρομή το πλάτωμα εισαγωγής στο σύστημα, στο οποίο κάθε φορά ενισχύεται μια μόνο αίσθηση και στην προκειμένη περίπτωση αυτή της αφής. Το πλάτωμα αυτό σε συνδυασμό με ένα τοιχίο από προκατασκευασμένο σκυρόδεμα υποδέχονται τον περιπατητή και προσδιορίζουν την κατεύθυνση της κίνησης του.

Ο χώρος της κάθε στάσης διαμορφώνεται από στοιχεία τοποθετημένα σε σχήμα γάμα, τα οποία μέσω της υλικότητας και της δομής τους λειτουργούν ως πυκνωτές της εκάστοτε αίσθησης. Σε αυτά, ο περιπλανητής απομονώνεται από το ευρύτερο περιβάλλον και έρχεται σε επαφή με το τοπίο. Ειδικότερα, στον πρώτο χώρο, προσεγγίζει τους αμμόλοφους, καθώς αυτοί διαπερνούν τα ξύλινα διάτρητα πετάσματα και τα κάθετα στοιχεία ξύλου που το πλαισιώνουν. Αντίστοιχα, στον δεύτερο, κυριαρχεί το νερό της θάλασσας, καθώς αυτό διαπερνά τα ίδια στοιχεία, λόγω του έντονου κυματισμού. Ο περιπατητής μπορεί να το προσεγγίσει, πηδώντας από την ξύλινη προβλήτα ή κατεβαίνοντας από μία μικρή κλίμακα στην αμμουδιά. Για την ενίσχυση του περίκλειστου χαρακτήρα των στάσεων, αυτές στεγάζονται σε ένα τμήμα τους από οριζόντια ξύλινα στοιχεία που τοποθετούνται σε αντιστοιχία με τα κάθετα. Επομένως, οι δύο αυτές στάσεις ολοκληρώνουν το σύστημα που διεγείρει την αίσθηση της αφής στον περιηγητή. Επικοινωνούν μεταξύ τους, καθώς ενώνονται μέσω μιας ξύλινης ράμπας που ακολουθεί την κλίση του αμμώδους εδάφους. Το πλάτος της είναι σαφώς μικρότερο από αυτό της κύριας διαδρομής και ορίζεται από πέτρινα τοιχία χαμηλού ύψους, αλλά και από πυκνές συστάδες καλαμιών. Έτσι, λόγω της συνολικής διαμόρφωσης του χώρου, κάποιος που περπατάει στην κύρια πορεία, κοιτώντας προς το μέρος των δύο στάσεων, αντιλαμβάνεται ότι κάτι ενδιαφέρον συμβαίνει και παρακινείται να το εξερευνήσει.

76

+ 3,00m

+ 0,00m

ΤΟΜΗ Α-Α

+ 2,50m

+ 0,00m - 1,50m

ΤΟΜΗ Β-Β

Ο περιπατητής, λοιπόν, έρχεται αντιμέτωπος με δύο καταστάσεις και καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε μια πορεία ανοιχτή προς όλες τις αισθήσεις και σε ένα εσωστρεφές σύστημα στάσεων που επιδιώκει την απομόνωση και την επακόλουθη διέγερση μιας μόνο αίσθησης, αυτής της αφής. Κατά συνέπεια, ο επισκέπτης δύναται είτε να εξερευνήσει ολόκληρο το τοπίο, είτε να παραμείνει στο σημείο που του κέντρισε το ενδιαφέρον και να ανακαλύψει μια διευρυμένη πτυχή αυτού.

78

80

ΔΙΑΥΛΟΣ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ ΠΛΟΙΩΝ

ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ ΑΓΓΛΩΝ

ΚΑΣΤΡΟ ΑΓ.ΜΑΥΡΑΣ

0 20

50

100

200 m

ΠΕΡΙΟΧΗ Β

Η δεύτερη επέμβαση χωροθετείται στο πλάτωμα μεταξύ του διαύλου και του δυτικού προμαχώνα του κάστρου της Αγίας Μαύρας. Βρίσκεται σε άμεση οπτική συσχέτιση με το οινοποιείο ΤΑΟΛ, ενώ αποτελεί συνέχεια της παρατεταμένης χερσαίας διαδρομής προς το νησί της Λευκάδας υπό τη μορφή οριοθετημένης και οργανωμένης εισόδου σε αυτό, αλλά και στο κάστρο. Οι διαδρομές ορίζονται βάσει των ιστορικών ιχνών του κάστρου, και, συγκεκριμένα, διαμορφώνονται κάθετα ή παράλληλα με τους αντίστοιχους νοητούς άξονες θέασης από τις επάλξεις του δυτικού προμαχώνα. Επιπρόσθετα, ο κύριος άξονας κίνησης, που είναι κάθετος σε αυτούς επεκτείνεται και νοτιότερα με μία ακόμα διαμόρφωση με αναφορά στο δίαυλο που επιτρέπει, όμως, την οπτική σχέση και με την περιοχή εστίασης.

82

Β

A

A

Β 0

1

2

5

10 m

Ο επισκέπτης μπορεί να προσεγγίσει την εν λόγω περιοχή τόσο από τη Λευκάδα μέσω της πλωτής γέφυρας που καταλήγει στο σημείο παρέμβασης, όσο και από την πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας μέσω του αυτοκινητοδρόμου ή της χερσαίας σύνδεσης που περνά μέσα από το κάστρο. Η κύρια περιπλάνηση ξεκινάει από την είσοδο του και καταλήγει κοντά στην απόληξη της γέφυρας, ακολουθώντας τον κεντρικό άξονα που αναφέραμε. Ξεχωρίζει λόγω του μεγαλύτερου πλάτους της και της διαφοροποίησης της υλικότητας της, καθώς διαστρώνεται με πατημένο χώμα και περιβάλλεται από χαμηλές κυρίως φυτεύσεις. Όσον αφορά τη διαμόρφωση του πλατώματος, αυτό οργανώνεται κατά μήκος της κύριας περιπλάνησης διατηρώντας τις αναφορές στον εγγύτερο δυτικό προμαχώνα. Αποτελεί χώρο

εκτόνωσης για το κάστρο, πληροφόρησης και ενημέρωσης για την ιστορία του, αλλά και προθάλαμο εισόδου στην πόλη της Λευκάδας. Οριοθετείται από κάθετα επίπεδα διαφορετικών υλικοτήτων που διαμορφώνουν αλληλένδετους χώρους στους οποίους διοχετεύεται ο περιπατητής. Τα στοιχεία που τοποθετούνται παράλληλα στην κίνηση είναι τοιχία προκατασκευασμένα από σκυρόδεμα και σηματοδοτούν την κύρια πορεία της διαδρομής. Αντίστοιχα, τα υπόλοιπα αποτελούν είτε ξύλινα τοιχία, είτε ξύλινα κάθετα στοιχεία, δημιουργώντας εναλλαγές στη διαφάνεια των χώρων. Στο οριζόντιο επίπεδο, πέρα από τις υλικότητες που έχουν ήδη αναφερθεί επιλέγονται και στοιχεία σκυροδέματος για τη διαμόρφωση του δαπέδου, αλλά και ενός εξώστη σε υψηλότερη στάθμη που εντείνει τις εναλλαγές φωτός και σκιάς. Ως προς την περιήγηση στο χώρο, αυτή ξεκινάει με την εισαγωγή του περιπλανητή στην πρώτη κοιλότητα του συστήματος που χαρακτηρίζεται από τη μέγιστη αδιαφάνεια, με προκατασκευασμένα τοιχία σκυροδέματος ή ξύλου που φέρουν την πληροφορία. Εκεί, υπάρχει και η δυνατότητα ανάβασης σε υψηλότερο επίπεδο που τοποθετείται σε άμεση οπτική σχέση με το δίαυλο, αλλά και με το οινοποιείο ΤΑΟΛ. Ο επισκέπτης κινούμενος μεταξύ δύο ψηλών ξύλινων τοιχίων μπορεί να ανέβει στον εξώστη, αποκτώντας μια συνολική αντίληψη για το χώρο μέσω της παρατήρησης του. Συνεχίζοντας, διοχετεύεται σε ένα κεντρικό ημιυπαίθριο

84

+ 3,00m

+ 0,00m

ΤΟΜΗ Α-Α

+ 2,50m

ΤΟΜΗ Β-Β

πλάτωμα που διαμορφώνεται από δύο ξύλινα τοιχία, για την ανάρτηση του ενημερωτικού υλικού, και από ένα σύνολο ξύλινων κάθετων στοιχείων που τοποθετείται αντιδιαμετρικά των πρώτων, για την οριοθέτηση του χώρου και τη στήριξη της στέγασης. Η περιήγηση στο σύστημα ολοκληρώνεται μέσω ενός πλατώματος στάσης και έκθεσης των κανονιών του προμαχώνα του κάστρου. Αυτό χαρακτηρίζεται από πλήρη διαφάνεια λόγω της διαμόρφωσης μόνο του οριζόντιου επιπέδου, με την παράλληλη τοποθέτηση προκατασκευασμένων πλακών σκυροδέματος. Ομοίως, σε εγγύτητα με τον κεντρικό οδικό άξονα και τη γέφυρα, προσαρτώνται, εκατέρωθεν της κύριας περιπλάνησης, ένα τοιχίο για τη σηματοδότηση της παρέμβασης και ένας χώρος πληροφόρησης και εξυπηρέτησης των επισκεπτών. Ο χώρος αυτός συγκροτείται σε σχέση με ένα δεύτερο τοιχίο, παράλληλο στη διαδρομή, και διαχωρίζεται σε δύο τμήματα, ένα κλειστό και ένα ημιυπαίθριο. Συνεπώς, η σταδιακή αυτή μεταβίβαση της πληροφορίας στον περιπλανητή οργανώνεται μέσω της συνεχής μετάβασης σε χώρους ενημέρωσης διαφορετικής διαφάνειας και της ταυτόχρονης εποπτείας πολλαπλών ιστορικών ιχνών από διαφορετικά επίπεδα. Με αυτό τον τρόπο, καθίσταται δυνατή η προσωπική ανάγνωση του πολιτισμικού τοπίου μέσα από την παράθεση της ιστορίας του και την παρατήρηση των χωρικών της αποτυπωμάτων.

86

ΔΙΑΥΛΟΣ

ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΣΧΩΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΔΙΑΥΛΟΥ

ΠΟΡΕΙΑ ΜΟΝΟΞΥΛΟΥ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ - ΛΕΥΚΑΔΑΣ

0 20

50

100

200 m

ΠΕΡΙΟΧΗ Γ

Προχωρώντας στην τρίτη περιοχή εφαρμογής των παραμέτρων σχεδιασμού, η συνθετική πρόταση ενσωματώνεται στο ιδιαίτερο τοπίο που δημιουργούν οι προσχώσεις του διαύλου, αλλά και οι πέτρινοι τοίχοι διαχωρισμού του από τη λιμνοθάλασσα. Εστιάζουμε στο χερσαίο τμήμα όπου εντοπίζεται το ιστορικό ίχνος της διαδρομής του μονόξυλου που συνέδεε την Ακαρνανική ακτή με την πόλη της Λευκάδας. Αυτό λειτουργούσε ως ενδιάμεσος σταθμός πλεύσης, καθώς εμπόδιζε την απρόσκοπτη κίνηση προς την απέναντι πλευρά. Για την ανάδειξη αυτής της ιστορικης πτυχής, επιλέγεται η δημιουργία ενός συστήματος δύο μόλων που διακόπτουν τη χερσαία κίνηση η οποία είναι παράλληλη στις προσχώσεις του διαύλου. Ο περιπατητής μπορεί να φτάσει στο προτεινόμενο σημείο είτε μέσω της πλωτής κίνησης που αναφέραμε, είτε μέσω της διαδρομής σύνδεσης με το κάστρο της Αγίας Μαύρας.

88

Α

Β

Β

0

Α

1

2

5

10 m

Όσον αφορά την περιπλάνηση, το εύρος της κύριας πορείας είναι ορατό στον περιπατητή μέσω χαμηλών πέτρινων τοιχίων παράλληλων στην κίνηση, αλλά και φυτεύσεων, κυρίως θαμνοειδών. Η διαχείριση αυτή έγκειται στο γεγονός ότι η κύρια διαδρομή διαμορφώνεται, στο μεγαλύτερο μέρος της, ως ένα ελεύθερο μονοπάτι. Κατάσταση η οποία αλλάζει πλησιάζοντας προς τους μόλους, ιδίως σε αυτόν που καταλήγει η πλωτή κίνηση από την Αιτωλοακαρνανία. Εκεί, η κύρια περιπλάνηση συγκροτείται σε δύο επίπεδα παρατήρησης. Έτσι, όσο ο επισκέπτης βρίσκεται σε χαμηλό επίπεδο έχει περιορισμένη θέαση, ενώ όσο ανεβαίνει αποκτά σταδιακά δυνατότητα περίοπτης θέασης. Τα επίπεδα αυτά, καθώς και όλες οι κινήσεις, προσαρτώνται σε ένα πέτρινο τοιχίο, το οποίο κυριαρχεί στο χώρο και δίνει κατεύθυνση στον περιπατητή. Αυτό διατηρώντας την αναφορά του στο αντίστοιχο τοιχίο που χωρίζει τη λιμνοθάλασσα και το δίαυλο, διαμορφώνεται, κάθε φορά, ακολουθώντας το τοπίο. Το κεντρικό αυτό πέτρινο τοιχίο έρχεται σε αντίστιξη με τα ελαφρά πετάσματα ή τα κάθετα ξύλινα στοιχεία που τοποθετούνται εκατέρωθεν αυτού, δημιουργώντας συγκεκριμένες οπτικές φυγές και προκαλώντας στον περιπατητή δίλημμα για το ποια πορεία να ακολουθήσει. Επιπλέον, κυριαρχεί στο σύστημα έναντι των υπόλοιπων στοιχείων και μέσω του ύψους του, το οποίο στο σημείο του μόλου λαμβάνει τη μέγιστη τιμή προκειμένου να φέρει τον εξώστη

90

+ 9,00m

+ 3,00m

+ 0,00m

ΤΟΜΗ Α-Α

+ 6,00m

+ 0,00m

ΤΟΜΗ Β-Β

παρατήρησης. Φτάνοντας στο υψηλότερο αυτό επίπεδο, δημιουργείται στον περιπατητή το αίσθημα της πλήρους αιώρησης και έκθεσης στα στοιχεία. Σε συνέχεια της ενίσχυσης του αισθήματος αυτού, τα πλευρικά στοιχεία αυξάνονται καθ’ ύψος σημειακά, δημιουργώντας έναν περίκλειστο πυρήνα ανάβασης και, άρα, επιτυγχάνοντας την έντονη αντίστιξη με τον εκτεθειμένο εξώστη. Όσον αφορά τη διαδρομή στο επίπεδο του εδάφους, αυτή διαπλατύνεται για τη σηματοδότηση της εισαγωγής στο σύστημα και οριοθετείται με κάθετα στοιχεία και φυτεύσεις. Κατά συνέπεια, ο περιηγητής έχει τη δυνατότητα να αποστασιοποιηθεί και από τις δύο πλευρές για να παρατηρήσει εκτενώς την τωρινή τους κατάσταση, αλλά και τον τρόπο που αυτές συνδιαλέγονται και, έπειτα, να επιλέξει ποια από τις δύο θα επισκεφτεί.

92

94

ΠΟΡΕΙΑ ΜΟΝΟΞΥΛΟΥ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ - ΛΕΥΚΑΔΑΣ

ΠΕΡΙΟΧΗ Δ

0

20

50

100

200 m

Η τέταρτη παρέμβαση εντάσσεται στην περιοχή απόληξης της παλαιότερης πλωτής σύνδεσης Λευκάδας-Αιτωλοακαρνανίας με μονόξυλο. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, πρόκειται για ένα μεταβαλλόμενο τοπίο με χωρικές συνθήκες και ποιότητες κατάλληλες για τη διαμόρφωση εναλλακτικών περιπλανήσεων βάσει της εποχικότητας. Επομένως, οι διαδρομές, κύριες και εποχιακές, ορίζονται από το τοπίο και τοποθετούνται κατά μήκος της ακαρνανικής ακτής πάνω σε χερσαία τμήματα που είναι εμφανή ολόκληρο το χρόνο ή περιοδικά.

96

Β

Α

Α

Β

0

1

2

5

10 m

διαρκή εναλλαγή της υδάτινης στάθμης.

Ο περιπλανητής προσεγγίζει την περιοχή παρέμβασης καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου πλωτά, μέσω ενός κρυφού μόλου στον οποίο καταλήγει η αντίστοιχη διαδρομή από τη Λευκάδα, ή μέσω της ξύλινης πλατφόρμας σύνδεσης με την κύρια πορεία που οδηγεί στην Ακαρνανική ακτή. Αναφορικά με την κύρια περιπλάνηση, αυτή διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες μέσω του μεγαλύτερου πλάτους της και της πυκνότερης τοποθέτησης των στοιχείων που διαμορφώνουν το επίπεδο της πλατφόρμας κίνησης. Έτσι, η κυρία διαδρομή φαίνεται συμπαγής και αποδίδει μια αίσθηση σταθερότητας στην περιπλάνηση, σε αντίθεση με την εποχιακή, όπου η ανάλογη τοποθέτηση οριζόντιων επάλληλων ξύλινων σανίδων σε μεγαλύτερες αποστάσεις επιτρέπει την πλήρη κάλυψη της από το νερό, και καθιστά ορατή την

Επιπλέον, για τη δημιουργία εποχιακών χώρων στάσης, στα σημεία συμβολής με τις υπόλοιπες πλατφόρμες κίνησης η κύρια πορεία διαπλατύνεται. Ως προς τη χωρική διαμόρφωση, σε επίπεδο όψης, για την απόκρυψη και τη στοχευμένη αποκάλυψη επιμέρους περιοχών χρησιμοποιούνται φυτεύσεις καλαμιών και ξύλινα πασσαλόπηκτα τοιχία. Παράλληλα, το οριζόντιο επίπεδο διαμορφώνεται αντίστοιχα με αυτό της εποχιακής περιπλάνησης, με ξύλινα στοιχεία πάντα παράλληλα στην κίνηση που κυριαρχεί, για να είναι και πάλι ορατή η μεταβολή του τοπίου. Σε αυτή τη λογική, το πρώτο πλάτωμα διαμορφώνεται αντιδιαμετρικά του μόλου, με σκοπό να παραπλανήσει τον επισκέπτη και να αποκρύψει από αυτόν την κύρια δραστηριότητα, δηλαδή τη δυνατότητα σύνδεσης με την απέναντι ακτή. Αυτό επιτυγχάνεται και σε συνδυασμό με τα τοιχία και τις φυτεύσεις που περικλείουν το δημιουργούμενο χώρο. Πρόκειται για ένα πλάτωμα παρατήρησης διαμορφωμένο σε τρία επίπεδα, η προσβασιμότητα των οποίων εξαρτάται από την εποχικότητα. Πιο συγκεκριμένα, τα δύο πρώτα επίπεδα είναι ορατά και προσβάσιμα όλο το χρόνο, ενώ το τελευταίο εμφανίζεται πάνω από τη στάθμη της λιμνοθάλασσας περιοδικά. Το δεύτερο πλάτωμα συγκροτείται από τρία επίπεδα κατάβασης που καταλήγουν σε αυτό της

98

+ 2,50m

- 0,80m

ΤΟΜΗ Α-Α

+ 2,50m

+ 0,00m

ΤΟΜΗ Β-Β

εποχικά προσβάσιμης περιπλάνησης, το οποίο βρίσκεται στη χαμηλότερη υδάτινη στάθμη των εαρινών μηνών. Εκεί προτείνεται και η εγκατάσταση μιας θαλάσσιας δραστηριότητας, αυτής της κωπηλασίας, η οποία αποκρύπτεται από τον περιπατητή σε επιλεγμένα σημεία της πορείας του μέσω ξύλινων τοιχίων και φυτεύσεων. Ωστόσο, έχοντας ως στόχο την πλάνη του επισκέπτη, όταν αυτός προσεγγίσει το πλάτωμα, η ύπαρξη του υποδηλώνεται, ακόμη και αν αυτό είναι βυθισμένο, με την τοποθέτηση πασσαλόπηκτων ξύλινων κάθετων στοιχείων που είναι ορατά διαρκώς. Παρόλα αυτά, η πρόσβαση στο πλάτωμα δεν είναι πάντα δυνατή, και η δραστηριότητα κωπηλασίας, αντίστοιχα. Καταλήγοντας, μέσω των μεταβολών αυτών του τοπίου και της εσκεμμένης εμφάνισης και απόκρυψης περιοχών, παρέχεται στον περιπατητή η δυνατότητα εναλλακτικών περιήγησεων ανάλογα την εποχή και την εκάστοτε πορεία που θα επιλέξει να ακολουθήσει. Συνεπώς, σε κάθε επίσκεψη, είναι σε θέση να ανακαλύψει νέες πτυχές του ίδιου τοπίου αναδιαμορφώνοντας την αντίληψη του για αυτό.

100

ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΣΧΩΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΔΙΑΥΛΟΥ

‘ΙΒΑΡΙ’ ΦΡΟΥΡΙΟ ‘ΠΑΛΙΟΧΑΛΙΑΣ’

0

20

50

100

200 m

ΠΕΡΙΟΧΗ Ε

Συνεχίζοντας κατά μήκος της ακαρνανικής ακτής, φτάνουμε στην πέμπτη παρέμβαση, στο σημείο μέγιστης εγγύτητας των δύο πλευρών, όπου εντοπίζεται και η απόληξη της μοναδικής προτεινόμενης χερσαίας σύνδεσης. Στην περιοχή αυτή, η περιπλάνηση ακολουθεί τα υπάρχοντα ιστορικά ίχνη, ενώ η σχέση αυτών καθορίζει την τελική μορφή που παίρνει στο χώρο. Πιο συγκεκριμένα, αναφερόμαστε στα ίχνη των προσχώσεων του διαύλου, αλλά και της γραμμικής ανάπτυξης ενός παλαιότερου ιβαριού που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της Αιτωλοακαρνανίας. Ο περιπλανητής μπορεί να προσεγγίσει την εν λόγω διαμόρφωση είτε μέσω της προτεινόμενης σύνδεσης με τη Λευκάδα, είτε μέσω της χερσαίας διαδρομής που αναπτύσσεται κατά μήκος της απέναντι πλευράς.

102

Α

Α

0

1

2

5

10 m

κάθετα στοιχεία τα οποία δημιουργούν συνθήκες στάσης, ανακατευθύνοντας τη ροή της κίνησης προς τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ των δύο ακτών. Στο σημείο αυτό, τα ξύλινα κάθετα στοιχεία διαπλέκονται με οριζόντια και τοποθετούνται με μειωτική τάση εκατέρωθεν της διαδρομής, δημιουργώντας την αίσθηση μιας περίκλειστης “πύλης” μετάβασης. Η αίσθηση αυτή ενισχύεται και μέσω της στέγασης του χώρου με επάλληλες οριζόντιες δοκούς που ενώνουν τα εκατέρωθεν διαπλεκόμενα στοιχεία μεταξύ τους. Ακόμη, η “πύλη” ακολουθεί την υψομετρία του τοπίου, καθώς συγκροτείται σε αναβαθμούς, στο όριο ξηράς-θάλασσας, οδηγώντας στη γραμμική πορεία εξόδου από το σύστημα.

Για τη σηματοδότηση της κύριας πορείας τοποθετείται ένας αναλημματικός πέτρινος τοίχος που εξομαλύνει την έντονη υψομετρία, διευκολύνοντας τη δίοδο του επισκέπτη. Με αυτόν τον τρόπο, δίνεται κατεύθυνση στον περιπατητή και δημιουργείται ένας ευρύς χώρος, μέσω του οποίου οδηγείται στη γέφυρα σύνδεσης με τη Λευκάδα. Ως συνέχεια του αναλημματικού τοίχου τοποθετούνται ξύλινα

Η γραμμική αυτή πορεία εντείνεται μέσω της ισχυροποίησης του οριζόντιου άξονα με την πυκνή τοποθέτηση οριζόντιων ξύλινων στοιχείων που υποδεικνύουν στον περιπατητή την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει. Έτσι, διαμορφώνεται η κύρια διαδρομή σύνδεσης των δύο πλευρών, η οποία, μάλιστα, ανυψώνεται ένα μέτρο πάνω από το νερό, υποδηλώνοντας ακόμη περισσότερο τον ουδέτερο χαρακτήρα του συνόλου της παρέμβασης. Αξίζει να αναφερθεί ότι όλα τα στοιχεία του συστήματος έχουν ακριβώς τις ίδιες διαστάσεις σε επίπεδο διατομής, ενώ η τοποθέτηση τους, σηματοδοτεί κάθε φορά την υπερίσχυση ενός άξονα ή και των δύο.

104

+ 6,50m

+ 3,50m

+ 1,00m

ΤΟΜΗ Α-Α

ΔΙΑΜΗΚΗΣ ΟΨΗ

Έτσι, με την παραπάνω διαμόρφωση, επιδιώκεται η εξισορρόπηση και η ομαλότερη συνδιαλλαγή των δύο περιοχών. Ο επισκέπτης μεταβαίνει σε μία ουδέτερη ζώνη περιήγησης, η οποία καταλαμβάνει τμήμα του ενδιάμεσου χώρου μεταξύ των δύο μετώπων. Συνεπώς, δίνεται σε αυτόν η δυνατότητα ταυτόχρονης παρατήρησης τους και, τελικά, επιλογής της εξέλιξης της περιπλάνησης του.

106

108

ΙΠΠΟΔΑΜΕΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΝΗΡΙΚΟΥ

ΑΡΧΑΙΑ ΓΕΦΥΡΑ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤ ΕΝΕΤΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

0

20

50

100

200 m

Η έκτη περιοχή που επεμβαίνουμε αποτελεί τμήμα της αρχαίας Νηρίκου. Βρίσκεται σε εγγύτητα με το δίαυλο και τη λιμνοθάλασσα, αλλά και με το σημείο όπου καταλήγει η προτεινόμενη χερσαία σύνδεση με την ακτή της Αιτωλοακαρνανίας. Εκεί εντοπίζεται και το ερείπιο της ενετικής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Σε αυτή την περίπτωση, οι διαδρομές καθορίζονται βάσει του ιπποδαμείου συστήματος της αρχαίας πόλης, ακολουθώντας τα ιστορικά ίχνη εντός του πεδίου όπου προτείνεται η ανασκαφή. Ταυτόχρονα, το τμήμα της εισόδου στον αρχαιολογικό χώρο διαμορφώνεται σε συνδιαλλαγή με την εκκλησία, με χώρους στάσης και πληροφόρησης για την ίδια και την Αρχαία Νήρικο.

110

Α

B

B

0

Α

1

2

5

10 m

Ο περιπατητής μπορεί να προσεγγίσει τον υπό διαμόρφωση αρχαιολογικό χώρο είτε μέσω της διαδρομής σύνδεσης με τις Αλυκές και τον αρχαίο μόλο, είτε μέσω αυτής που επικοινωνεί με την πόλη της Λευκάδας και εκτείνεται μέχρι το οινοποιείο ΤΑΟΛ. Ωστόσο, ο χώρος είναι άμεσα προσβάσιμος και από επισκέπτες που βρίσκονται στην απέναντι πλευρά μέσω της χερσαίας πορείας που αναφέραμε, η οποία διαπλατύνεται με τη δημιουργία σκιασμένου χώρου, πλευρικά της κύριας περιπλάνησης. Συνεχίζοντας αυτή την πορεία, ο περιπατητής διοχετεύεται έμμεσα στο προτεινόμενο σύστημα. Η κύρια περιπλάνηση, που είναι και πάλι μεγαλύτερου πλάτους από τις υπόλοιπες, οριοθετείται μέσω της υλικότητας της, δηλαδή του πατημένου χώματος. Τα δύο σημεία αλλαγή της κατεύθυνσης σηματοδοτούν περιοχές

διαφορετικού χειρισμού, ως προς το σχεδιασμό, την εμπειρία και τις δραστηριότητες, Παρότι οι υλικότητες που χρησιμοποιούνται είναι κοινές, παρουσιάζουν εναλλαγές στη διαχείριση των επιμέρους στοιχείων που καθορίζουν την εκάστοτε χωρική ποιότητα. Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο σημείο αλλαγής της κατεύθυνσης, δημιουργείται εμφανές πλάτωμα για στάση, στάθμευση των ποδηλατών και πληροφόρηση σχετικά με την περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο. Εκεί, μέσω μικρών ανοιγμάτων μεταξύ των τοιχίων, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα εποπτείας κάθε φορά μεγαλύτερου μέρους της ενετικής εκκλησίας. Ακόμη, δημιουργείται και ένα δεύτερο κρυφό πλάτωμα στο εσωτερικό της γωνίας, προς την πλευρά των καλλιεργειών. Αυτό οριοθετείται και αποκρύπτεται με την πυκνή περιμετρική

112

+ 4,50m

+ 3,00m

+ 0,00m

ΤΟΜΗ Α-Α

+ 3,00m

- 1,50m

ΤΟΜΗ Β-Β

τοποθέτηση κάθετων ξύλινων στοιχείων που δεν υποδεικνύουν την είσοδο, αλλά υπονοούν την ύπαρξη δραστηριότητας στο σημείο. Στο οριζόντιο επίπεδο, η υλικότητα διαφοροποιείται για πρώτη φορά σε σχέση με το υπόλοιπο σύστημα με τη δημιουργία ξύλινου πλέγματος, τα στοιχεία του οποίου αποτελούν συνέχεια των κάθετων. Κατά μήκος της κύριας περιπλάνησης μέχρι αυτό το σημείο η εναλλαγή των ποιοτήτων πύκνωσης επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση κάθετων ξύλινων στοιχείων, φυτεύσεων και προκατασκευασμένων τοιχίων από σκυρόδεμα ανά αποστάσεις. Στο σημείο μέγιστης πύκνωσης, όπως έχει ήδη αναφερθεί, βρίσκεται και μία ακόμη κύρια δραστηριότητα, στη συγκεκριμένη περίπτωση μία καντίνα και ένας στεγασμένος χώρος στάσης και ανοιχτής έκθεσης τοπικών προϊόντων. Αυτός λειτουργεί και ως μία μεταβατική περιοχή σύνδεσης του αρχαιολογικού με τις περιβάλλουσες καλλιέργειες στις οποίες οδηγεί και μία δευτερεύουσα πορεία, κάθετη στην κύρια. Εκατέρωθεν αυτής προσαρτώνται κάθετα ξύλινα στοιχεία, των οποίων η τοποθέτηση εντείνεται και επεκτείνεται και στο οριζόντιο επίπεδο υπό τη μορφή ξύλινων στεγάστρων, διαμορφώνοντας χώρους βοηθητικών λειτουργιών για τους καλλιεργητές. Προχωρώντας στο δεύτερο σημείο αλλαγής της κατεύθυνσης, είναι πλέον ορατή η ανασκαφή της αρχαίας πόλης της Νηρίκου. Ο περιπλανητής έχει την επιλογή να περιηγηθεί είτε στο επίπεδο της ανασκαφής με σκοπό τη δημιουργία μιας

βιωματικής σχέσης με τον τόπο, είτε στο ανώτερο επίπεδο για την αποστασιοποιημένη και συνολική παρατήρηση των ευρημάτων. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση, διαμορφώνονται αλλεπάλληλοι χώροι στάσης και ενημέρωσης με την τοποθέτηση κάθετων επιπέδων διαφορετικών υλικοτήτων ή με την αξιοποίηση ήδη υπαρχόντων, όπως των πέτρινων τοίχων της εκκλησίας. Κάποια από αυτά τα στοιχεία κατευθύνουν και τον επισκέπτη στο χώρο μέσω της παράλληλης τοποθέτησης τους με την κίνηση. Οι υλικότητες που εντοπίζονται στα κάθετα στοιχεία ποικίλουν δημιουργώντας διαβαθμίσεις στη διαφάνεια των χώρων. Συγκεκριμένα, επιλέγονται πέτρινοι τοίχοι, τοιχία προκατασκευασμένα από σκυρόδεμα, αλλά και ξύλινα κάθετα στοιχεία. Οι χώροι αυτοί διαρθρώνονται και πάλι ως διαπλατύνσεις της κύριας πορείας. Αρχικά, ο περιπλανητής συναντά μια ακόμη υπαίθρια διαμόρφωση για την παρατήρηση της εκκλησίας. Εκεί, ο χώρος χαρακτηρίζεται από μέγιστη διαφάνεια, καθώς οριοθετείται μόνο σε επίπεδο δαπέδου με τη χρήση οριζόντιων προκατασκευασμένων στοιχείων από σκυρόδεμα που προσαρτώνται στην κύρια περιπλάνηση. Στη συνέχεια, διοχετεύεται σε μία ημιυπαίθρια κοιλότητα πληροφόρησης για την εκκλησία και τις πιθανές διαδρομές στον αρχαιολογικό. Αυτή πλαισιώνεται από ξύλινα κάθετα στοιχεία εκατέρωθεν ενός προκατασκευασμένου τοιχίου σκυροδέματος στο οποίο αναρτάται η απαραίτητη πληροφορία. Η στέγαση αποτελείται από ξύλινα οριζόντια στοιχεία που συνδυάζονται με τα κάθετα λειτουργώντας ως πλαίσια.

114

Τέλος, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να επισκεφτεί και το εσωτερικό της ενετικής εκκλησίας ως παράκαμψη στη διαδρομή του. Αυτή αποτελεί και την περιοχή μέγιστης αδιαφάνειας σε ολόκληρο το σύστημα λόγω της περίκλειστης δομής της. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η εκκλησία διατηρείται και ενισχύεται στην υπάρχουσα κατάσταση, αποτελώντας πλέον η ίδια ένα έκθεμα. Ωστόσο, τα τμήματα των πλάγιων κλιτών που έχουν απομείνει λειτουργούν και ως εκθετήρια των ευρημάτων της αρχαιολογικής ανασκαφής. Γι’ αυτό το λόγο, προτείνεται η κάλυψη τους με μονόριχτες ξύλινες στέγες που διατηρούν τις απαραίτητες αποστάσεις από τους τοίχους, ώστε να είναι στατικά αυτόνομες. Συνεχίζοντας, ανεξάρτητα από την επιλογή του, ο περιπατητής διοχετεύεται στον αρχαιολογικό χώρο ακολουθώντας τις διαδρομές του πολεοδομικού συστήματος της πόλης. Πλευρικά της κάθε διαδρομής τοποθετούνται εξώστες παρατήρησης σε συνδυασμό με κλίμακες για την προσέγγιση όλων των τμημάτων της ανασκαφής. Γενικότερα, στο παραπάνω προτεινόμενο σύστημα, μέσω των διαφορετικών ποιοτήτων πύκνωσης επιτυγχάνεται η σταδιακή αποκάλυψη δραστηριοτήτων και χώρων, ενώ μέσω των διαβαθμίσεων της διαφάνειας, η διαρκής εναλλαγή και σύμπλεξη τους. Έτσι, ο επισκέπτης είναι ελεύθερος να επιλέξει ανάμεσα στις πολλαπλές πτυχές της ιστορίας που του αποκαλύπτονται και στις εναλλακτικές δυνατότητες περιήγησης και, συνεπώς, να οδηγηθεί σε μία προσωπική ανάγνωση του τοπίου επηρεασμένη από την βιωματική του εμπειρία.

116

ΠΕΡΙΟΧΗ Ζ

ΑΛΥΚΕΣ ‘ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ’

0

20

50

100

200 m

Τέλος, η έβδομη παρέμβαση αφορά το πρώην βιομηχανικό τοπίο των ανενεργών αλυκών Αλεξάνδρου. Συγκεκριμένα, εστιάζουμε στο τμήμα όπου ο διαχωρισμός των λεκανών που τις αποτελούν είναι εμφανής στην επιφάνεια της λιμνοθάλασσας ακόμη και σήμερα. Τα πιο έκδηλα ίχνη του διαχωρισμού αυτού εντοπίζονται στο μέσο περίπου του κανάβου των αλυκών. Έτσι, οι διαδρομές ορίζονται από το ανθρωπογενές τοπίο πάνω στα ίχνη αυτού του κανάβου. Η κύρια διαδρομή είναι προσβάσιμη όλο το χρόνο, ενώ παρέχεται και η δυνατότητα εποχιακών περιπλανήσεων περιοδικά, όταν η υδάτινη στάθμη το επιτρέπει, λόγω του φαινομένου της εξάτμισης τους εαρινούς μήνες.

118

Α

B

Α

B

0

1

2

5

10 m

που αποκόπτουν, ενώ ταυτόχρονα στοχεύουν σε συγκεκριμένες θεάσεις, αλλά και από κάθετα στοιχεία ξύλου, μεμονωμένα ή διαπλεκόμενα με φυτεύσεις, που επιτρέπουν περιορισμένες οπτικές προς το κύριο χώρο των λουόμενων. Αντίστοιχα διαμορφώνονται και τα οριζόντια επίπεδα με την τοποθέτηση αλλεπάλληλων στοιχείων.

Ο περιπλανητής προσεγγίζει την εν λόγω περιοχή μέσω της προϋπάρχουσας διαδρομής περιμετρικά των αλυκών. Όσον αφορά την κύρια διαδρομή περιπλάνησης, αυτή διαμορφώνεται από πατημένο χώμα και σηματοδοτείται μέσω του μεγάλου πλάτους της. Στο σημείο αλλαγής της κατεύθυνσης της, εντοπίζονται οι δύο χώροι στάσης, ο χώρος του λουτρού και το πλάτωμα πληροφόρησης, στους οποίους διοχετεύεται ο επισκέπτης έμμεσα ή άμεσα, αντίστοιχα. Η ύπαρξη της δραστηριότητας υποδεικνύεται, όπως έχει ήδη αναφερθεί, από την εντεταμένη τοποθέτηση στοιχείων σε αυτό το σημείο, το οποίο αποτελεί και σημείο μέγιστης πύκνωσης. Αυτή η πύκνωση εντοπίζεται τόσο σε επίπεδο κάτοψης, όσο και σε επίπεδο όψης. Έτσι, η κύρια διαδρομή πλαισιώνεται είτε από πέτρινα τοιχία, είτε από πυκνές φυτεύσεις καλαμιών

Ειδικότερα, σχετικά με τους δύο χώρους στάσης, το πρώτο πλάτωμα είναι εμφανές στον περιπλανητή, καθώς συγκροτείται ως επέκταση της κύριας διαδρομής και περικλείεται από φυτεύσεις. Λειτουργεί ως χώρος εκτόνωσης της κύριας δραστηριότητας του λουτρού και ενημέρωσης σχετικά με την περιήγηση σε αυτό και στο πεδίο των αλυκών, γενικότερα. Έτσι, λόγω της συγκεκριμένης χωρικής διαμόρφωσης, ο επισκέπτης παροτρύνεται να συνεχίσει την περιήγηση του στο σύστημα, δεδομένου ότι ταυτόχρονα αποκρύπτεται από αυτόν η είσοδος στο χώρο του λουτρού, την οποία δύναται να ανακαλύψει. Το δεύτερο πλάτωμα εντοπίζεται στο εσωτερικό της δημιουργούμενης γωνίας και σηματοδοτείται μέσω της πλαισίωσης του από κάθετα ξύλινα στοιχεία και φυτεύσεις καλαμιών. Η είσοδος στο χώρο του λουτρού αποκρύπτεται αφού διαμορφώνεται σε συνάρτηση με τα περιμετρικά κάθετα στοιχεία. Σε επίπεδο χωρικής διάρθρωσης, το λουτρό αποτελείται από τρεις πισίνες που διαφοροποιούνται

120

+ 3,00m

+ 0,00m - 2,00m

ΤΟΜΗ Α-Α

+ 3,00m

- 1,50m

ΤΟΜΗ Β-Β

βάσει μεγέθους, βάθους και αλατότητας. Το δάπεδο δομείται είτε από προκατασκευασμένα στοιχεία σκυροδέματος για τις καταβάσεις στις πισίνες, είτε από οριζόντια στοιχεία ξύλου, τα οποία δημιουργούν πυκνώσεις τοπικά, υπό τη μορφή πλέγματος, και αποτελούν υποδοχείς δραστηριοτήτων. Ο περιπλανητής εισάγεται για πρώτη φορά στο σύστημα μέσω ενός πλωτού ξύλινου πλέγματος απ’ όπου διοχετεύεται σε δύο επιμέρους πισίνες χαμηλού βάθους, μισού και ενός μέτρου, και υψηλής αλατότητας. Εκεί, παρέχεται η δυνατότητα στάσης, χαλάρωσης, αλλά και τριβής με αλάτι για λόγους ευεξίας. Προχωρώντας προς το εσωτερικό, ο λουόμενος έχει την επιλογή να εισέλθει σε μία δεύτερη πισίνα μεσαίου μεγέθους και βάθους, και μέτριας αλατότητας ή σε μία μεγαλύτερη πισίνα βάθους τουλάχιστον δύο μέτρων και χαμηλής αλατότητας. Η μετάβαση σε αυτές γίνεται μέσω ξύλινης πλατφόρμας στηριζόμενης πάνω σε πέτρινο τοίχο, το οποίο λειτουργεί ως διαχωριστικό στοιχείο στο σύστημα εν γένει. Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ότι οι πισίνες διαμορφώνονται επί του φυσικού εδάφους των αλυκών και ο λουόμενος τις προσεγγίζει μέσω αναβαθμών που αναδύονται μέσα από την άμμο. Επιπλέον, η κύρια περιπλάνηση ενισχύεται και από δευτερεύουσες διαδρομές πατημένου χώματος που επικοινωνούν με τα τμήματα των αλυκών στα οποία επαναφέρεται η παραγωγική δραστηριότητα. Σε αυτές προσαρτώνται ξύλινα οριζόντια στοιχεία που

122

διαμορφώνουν πλατφόρμες στάσης όπου ο περιπατητής ενημερώνεται για την ιστορία των αλυκών και του αλατιού, αλλά και δύναται να συμμετάσχει στη συλλογή του, όποτε αυτό είναι εφικτό. Ακόμη, εκατέρωθεν των διαδρομών τοποθετούνται και πάλι τοιχία, αυτή τη φορά από ξύλο, κάθετα ξύλινα στοιχεία και φυτεύσεις, τα οποία εμφανίζονται πυκνότερα όταν βρίσκονται σε εγγύτητα με τις παραπάνω υποστηρικτικές λειτουργίες. Καταληκτικά, σε ολόκληρη την περιοχή παρέμβασης εντοπίζονται εναλλαγές των ποιοτήτων πύκνωσης που αποσκοπούν στην απόκρυψη και εμφάνιση συγκεκριμένων χώρων και δραστηριοτήτων. Έτσι, η περιήγηση του περιπατητή καθίσταται ενδιαφέρουσα και διαφοροποιείται κάθε φορά βάσει των επιλογών του, ενώ ταυτόχρονα ενισχύεται μέσω της αποκάλυψης λανθανουσών πτυχών του ιστορικού υποβάθρου της περιοχής.

124

Συνοψίζοντας, στόχος της διπλωματικής αυτής, όπως προαναφέρθηκε, είναι η σύνδεση των δύο πλευρών, Λευκάδας και Ακαναρνίας, αλλά και η εστίαση του ενδιαφέροντος στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ τους και στη λανθάνουσα ιστορία του. Προκειμένου να αποδοθεί μία κοινή ταυτότητα στην περιοχή μέσω του σχεδιασμού, οι προτεινόμενες περιπλανήσεις δημιουργούν πολλαπλές νέες οπτικές αυτής, καθιστώντας την πλέον αντιληπτή ως ενιαίο χώρο. Η πρόταση μας ολοκληρώνεται με σημειακές αυτόνομες παρεμβάσεις που υπόκεινται σε ένα ευρύτερο σχεδιαστικό λεξιλόγιο και λειτουργούν ως ολότητα διαμορφώνοντας το αφήγημα του Νόστου. Αυτές λαμβάνουν τη μορφή ανοιχτών κατασκευών που ενσωματώνονται στο τοπίο, και ως εκ τούτου αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα στοιχεία του, πολιτισμικά και μη. Προτείνεται, λοιπόν, μία στρατηγική σχεδιασμού για ολόκληρη την περιοχή παρέμβασης, την οποία διέπουν βασικές αρχές που τέθηκαν αναφορικά με το τοπίο. Η εφαρμογή αυτών σε κάθε περίπτωση εξαρτάται και καθορίζεται από τα ιστορικά ίχνη και τη μορφολογία της επιμέρους περιοχής διαμορφώνοντας, έτσι, το εκάστοτε σχεδιαστικό αποτέλεσμα.

126

04 Βιβλιογραφία

Βαγενάς, Νίκος, Το κάστρο της Αγίας Μαύρας 1300-1977, Εκδόσεις Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας, Αθήνα, 2001. Γράψα, Ελένη, Δίαυλος – Διώρυξ Λευκάδας 1688 – 1987, Εκδόσεις Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λευκάδας και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λευκάδας, Λευκάδα, 2009. Κολοβός, Ηλίας, συντ., Οθωμανικές πηγές για την νεότερη ιστορία της Λευκάδας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2013. Λαμπρινού, Μαρία, Η ιστορική φυσιογνωμία της Λευκάδας, στο Αρχαιολογία και Τέχνες, Τεύχος 103, Ιούνιος, 2007, σσ. 66-69. Λαμπρινού, Μαρία, Οι αλυκές της Λευκάδας, στο Αρχαιολογία, Τεύχος 49, Δεκέμβριος, 1993, σσ.

61-65. Όμηρος, Οδύσσεια, Τόμος 2, 3 και 4, μετάφρ. Γιαννακόπουλος, Παναγιώτης, Εκδόσεις Οδυσσέας Χατζόπουλος, Αθήνα, 1992. Παπαδάτου-Γιαννοπούλου, Χαρά, συντ., ΝήρικοςΛευκάς-Κάστρο, Η μακροβιότερη πρωτεύουσα της Λευκάδας, Εκδόσεις Πνευματικό Κέντρο Λευκάδας, Λευκάδα, 2016. Παπαδάτου-Γιαννοπούλου, Χαρά, Λευκάδα: ερευνώντας, Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα, 1999. Ροντογιάννης, Πάνος, Ιστορία της Νήσους

Λευκάδος, Τόμος Α και Β, Εκδόσεις Εταιρία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα, 2006. Σμύρης, Γιώργος, Το δίκτυο των οχυρώσεων στο Πασαλίκι των Ιωαννίνων (1788-1822), Εκδόσεις ΙΜΙΑΧ, Ιωάννινα, 2004. Χωρέμη-Σπετσιέρη, Άλκηστης, Τα νησιά του Ιονίου πελάγους κατά τους ιστορικούς χρόνους, Εκδόσεις Περπινιά, Αθήνα, 2011.

Ερευνητικές εργασίες Βέικου, Μυρτώ, Οικιστικές θέσεις στην Βυζαντινή Ήπειρο από τον 7ο εως τον 12ο αιώνα, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Φιλοσοφική Σχολή, 2007. Λαμπρινού, Μαρία, Το κάστρο της Λευκάδας, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2009. Τρίγκου, Βαρβάρα, Σημαντικοί βιότοποι και φυτά της νήσου Λευκάδας, προτάσεις για την προστασία των βιοτόπων και της αυτοφυούς χλωρίδας, Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Βιολογίας, 2008.

Ξενόγλωσση βιβλιογραφία Hill, Jonathan, Immaterial architecture, Routledge, London, 2006.

Lynch, Kevin, The image of the city, Harvard University Press, Cambridge, 1960.

Δεδομένα από κρατικές υπηρεσίες ΕΜΥ, Γενικά κλιματικά δεδομένα, ΕΜΥ, Αθήνα, 2020. ΓΥΣ, Τοπογραφικά διαγράμματα 1.5000, ΓΥΣ, Αθήνα, 1972.

Ιστότοποι Βαθυμετρικοί χάρτες, Navionics+, Navioncs. Διαθέσιμο στο: https://www.navionics.com/fin/ charts?charts=NavionicsPlus&fn1/ [τελευταία πρόσβαση 30/3/2020] Εκπαιδευτικός Χάρτης Ελληνικών Υγροτόπων, Ψηφιακό Αποθετήριο ΕΚΒΥ. Διαθέσιμο στο: http://repository.biodiversity-info.gr/bitstream/11340/823/1/178.pdf [τελευταία πρόσβαση 29/3/2020] Ιστορία του νησιού, Go Lefkas. Διαθέσιμο στο: https://golefkas.gr/istoria-tou-nisiou/ [τελευταία πρόσβαση 15/4/2020] Κολυβάς, Φίλιππος, 2017, Για τον ιστορικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο «Πέραμα» Καλλιγονίου, Λευκαδίτικα Νέα. Διαθέσιμο στο: http://www. kolivas.de/archives/291259 [τελευταία πρόσβαση 23/4/2020] Μητρώο ταυτοτήτων υδάτων κολύμβησης της Ελλάδας, Ειδική Γραμματεία Υδάτων. Διαθέσιμο στο: http://www.bathingwaterprofiles.gr/map [τελευταία πρόσβαση 30/3/2020]

Περιβάλλον–Φύση-Οικοσύστημα, Περιβάλλον, Δήμος Ακτίου Βόνιτσας. Διαθέσιμο στο:http:// www.aktiovonitsa.gov.gr/el/content/%CF%80%C E%B5%CF%81%CE%B9%CE%B2%CE%AC% CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%BD [τελευταία πρόσβαση 29/3/2020]

Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Διαθέσιμο στο: http://geodata.gov. gr/maps/?package=289263ce-04be-4e88-941c81ea79da7169&resource=4e523e93-70b2-4297a470-278cb708913e&locale=el [τελευταία πρόσβαση 30/3/2020]

Σαντά, Βιολέττα, 2020, Οι μπασές και οι βγαλσές στο Ιβάρι της Λευκάδας, Aroma Lefkadas. Διαθέσιμο στο: https://aromalefkadas.gr/%ce%bf%ce%b9-%ce%bc%cf%80%ce%b1%cf%83%ce%ad%cf%82%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%bf%ce%b9-%ce%b2%ce%b3%ce%b1%ce%bb%cf%83%ce%ad%cf%82-%cf%83%cf%84%ce%bf-%ce%b9%ce%b2%ce%ac%cf%81%ce%b9%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%bb/ [τελευταία πρόσβαση 25/6/2020]

Τσερές, Δημήτρης, 2011, Η Λευκάδα μέσα από την Ιστορία, Περιφερειακή Ενότητα Λευκάδας, Περιφέρεια Ιονίων Νησων. Διαθέσιμο στο: http://www.lefkada.gr/pages.asp?pageid=630&langid=1&fbclid=IwAR0-eBOQx2gML0ZQd4xeigSh_wjfd6IW6rdpVhVVTb1siTaoILJbED7qAhQ[τελευταία πρόσβαση 22/3/2020]

Σκλαβενίτη, Χρυσούλα, 2016, Άγιος Γεώργιος Καρυωτών, MyLefkada. Διαθέσιμο στο: https:// www.mylefkada.gr/lefkadas-secrets/agios-georgios-karioton-77019/ [τελευταία πρόσβαση 23/4/2020] Στεργιόπουλος, Βαγγέλης, 2020, Λευκάδα : Τόπος με βαθιές ρίζες στο παρελθόν, Aroma Lefkadas. Διαθέσιμο στο: https://aromalefkadas. gr/%ce%bb%ce%b5%cf%85%ce%ba%ce%ac%c e%b4%ce%b1-%cf%84%cf%8c%cf%80%ce%bf%cf%82-%ce%bc%ce%b5%ce%b2%ce%b1%ce %b8%ce%b9%ce%ad%cf%82-%cf%81%ce%af% ce%b6%ce%b5%cf%82-%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b5/ [τελευταία πρόσβαση 22/5/2020] Το δίκτυο NATURA 2000 και προστατευόμενες περιοχές, Χάρτης, Υπουργείο Παραγωγικής

Τσερές, Δημήτρης, 2011, Σύνοψη της Θεωρίας Dörpfeld, Περιφερειακή Ενότητα Λευκάδας, Περιφέρεια Ιονίων Νησων. Διαθέσιμο στο: http:// www.lefkada.gr/pages.asp?pageid=908&langid=1 [τελευταία πρόσβαση 29/3/2020] Τσερές, Δημήτρης, 2020, Πλαγιώτικα σημειώματα: Η θάλασσα που χωρίζει και ενώνει, Aroma Lefkadas Διαθέσιμο στο: https:// aromalefkadas.gr/%cf%80%ce%bb%ce%b1 %ce%b3%ce%b9%cf%8e%cf%84%ce%b9 %ce%ba%ce%b1-%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b5%ce%b9%cf%8e%ce%bc%ce%b1%cf% 84%ce%b1-%ce%b7-%ce%b8%ce%ac%ce%bb% ce%b1%cf%83%cf%83%ce%b1-%cf%80%ce%bf%cf%85-%cf%87/?fbclid=IwAR2MTMZnnCEc3KMWfGmWmO4mVv5Us_B9ofRqPGxwF8WqcMRRc250K-zt7pk [τελευταία πρόσβαση 20/4/2020] Τσούνης, Λάμπρος, 2016, Τα οικοσυστήματα της Αιτωλοακαρνανίας, Περιβάλλον, greenapple.gr. Διαθέσιμο στο http://greenapple. gr/2016/04/24/%CF%84%CE%B1-%CE%B-

F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%83 %CF%85%CF%83%CF%84%CE%AE% CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%C F%84%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CE% B9%CF%84%CF%89%CE%BB%CE%BF%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%BD%CE%B1%CE%BD%CE%AF/[τελευταία πρόσβαση 29/3/2020] Τύποι Οικοτόπων, Βλάστηση, Votaniki.gr, Διαθέσιμο στο: http://votaniki.gr/topic/vlastisi/typoi-oikotopon/ [τελευταία πρόσβαση 29/3/2020] Φίλιππας, Βασίλης, 2020, Ο κορονογιός στη Λευκάδα, Aroma Lefkadas. Διαθέσιμο στο: https://aromalefkadas.gr/%ce%bf-%ce%ba%ce%bf%cf%81%ce%bf%ce%bd%ce%bf%ce%b3%ce% b9%cf%8c%cf%82-%cf%83%cf%84%ce%b7-% ce%bb%ce%b5%cf%85%ce%ba%ce%ac%ce%b4 %ce%b1/ [τελευταία πρόσβαση 23/5/2020] Χάρτης Φύσης και Βιοποικιλότητας, Ψηφιακό Αποθετήριο ΕΚΒΥ. Διαθέσιμο στο: http://ekbygis.biodiversity-info.gr/map/index.html [τελευταία πρόσβαση 29/3/2020] Ψαθάς, Νικήτας, 2019, Aεροφωτογραφίες της Λευκάδας του 1924 και του 1950, Agrinio Press. Διαθέσιμο στο: https://www.agriniopress.gr/aerofotografies-tleykadas-1924-kai-to-1950/ [τελευταία πρόσβαση 23/4/2020] Dörpfeld, Wilhelm, 1927, Photo gallery, Alt- Ithaca, Διαθέσιμο στο: https://www.aegeussociety.org/images/bucht-von-polis-auf-thiaki-von-n/ [τελευταία πρόσβαση 29/8/2020]

130

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ

ΧΕΙΜΩΝΑΣ

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1

ΑΝΟΙΞΗ

132

Τύπος οικοτόπου

Κωδικός δικτύου NATURA2000

Χλωριδική σύνθεση

Γενικές απειλές

Οικολογικές συνθήκες

Λιμνοθάλασσες

1150

Cystoseira barbata, Enteromorpha spp., Ruppia maritima, Zostera noltii, Zannichellia palustris κ.ά

Ευαίσθητη υδρολογική ισορροπία

ΥγροτόποιΒυθισμένη υδρόβια βλάστηση

Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με ενδημικά Limonium spp.

1240

Limonium, Anthemis glaberrima, Arthrocnemum mocrostachys, Centarium erythraea, Calycotome villosa Spartium junceum κ.ά.

Αύξηση τουρισμού, διάνοιξη οδών, εισβολή ξένων χωροκατακτητικών ειδών

Παράκτιες βραχώδεις ακτές

Μονοετής βλάστηση με Salicornia και άλλα είδη λασπωδών και αμμωδών ζωνών

1310

Salicornia europaea, Puccinellia festuciformis, Atriplex portulacoides, Arthrocnemum mocrostachys, Limonium κ.ά.

Ευαίσθητη υδρολογική ισορροπία, κύκλος πλημμύραςαποξήρανσης, τουρισμός , γεωργία

Αλατο-επηρεαζόμενες λασπώδεις ή αμμώδεις ζώνες

Μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi)

1410

Atriplex portulacoides, Juncus acutus, Juncus maritimus, Limonium vulgare, Phragmites australis κ.ά

Ευαίσθητη υδρολογική ισορροπία, κύκλος πλημμύραςαποξήρανσης, τουρισμός , γεωργία

Παράκτιες ή παραλίμνιες περιοχές με υψηλή υγρασία

Μεσογειακές και θερμοατλαντικές αλόφιλες λόχμες (Sarcocornietea fruticosi)

1420

Juncus maritimus, Schoenus nigricans, Limonium brevipetiolatum, Plantago crassifolia, Limonietalia κ.ά.

Ευαίσθητη υδρολογική ισορροπία, κύκλος πλημμύραςαποξήρανσης, τουρισμός , γεωργία

Παράκτια ή παραλίμνια αλατούχα έλη

Υποτυπώδεις κινούμενες θίνες

2110

Arenaria leucadia, Anthemis peregrina, Limonium brevipetiolatum, Cakile maritima, Pancratium maritimum κ.ά.

Φυσικά αίτια, τουρισμός

Ανώτερες αμμώδεις υπερπαραλιακές ζώνες

Υγρά μεσογειακά λιβάδια με υψηλές πόες MolinioHoloschoenion

6420

Ευαίσθητη υδρολογική ισορροπία, κύκλος πλημμύραςαποξήρανσης, τουρισμός , γεωργία

Παράκτια μέτωπα σε γειτνίαση με γλυκό ή αλμυρό νερό και καλαμιώνες

Δάση ελιάς και χαρουπιάς

Schoenus nigricans, Oenanthe pimpinelloides, Euphorbia acanthothamnos, Teucrium flavum, Helichrysum conglobatum κ.ά.

9320

Myrtus communis, Ceratonia siliqua, Olea europaea, Pistacia lentiscus κ.ά.

Ξύλευση, εκχαίρσωση, βόσκηση, εξάπλωση πευκόδασους (*απομένουν συστάδες ή ακόμη κ μονάδες ελιών)

Άγονα και σκελετικά εδάφη που δεν ξεπερνούν σε υψόμετρο τα 500-600 μέτρα

134

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2

136

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3

ΡΑΨΩΔΙΑ Ν στ.342-350

ΣΧΟΛΙΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4

ΡΑΨΩΔΙΑ Ι στ.452-455 ΡΑΨΩΔΙΑ Μ στ.66-69

ΡΑΨΩΔΙΑ Θ στ.548-555 ΡΑΨΩΔΙΑ K στ.256-260

ΡΑΨΩΔΙΑ Μ στ.377-381

ΡΑΨΩΔΙΑ Ι στ.16-21

ΡΑΨΩΔΙΑ Μ στ.397-398 ΡΑΨΩΔΙΑ K στ.122-132

138 ΡΑΨΩΔΙΑ Ι στ.315-317

ΡΑΨΩΔΙΑ M στ.66-68

140

ΕΝΘΕΤΟ ΥΛΙΚΟ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΟΠΤΙΚΩΝ ΟΡΙΩΝ

ΧΑΡΤΗΣ ΒΑΣΙΣΜΕΝΟΣ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ K.LYNCH

ΣΚΙΤΣΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΕΝΘΕΤΟ ΥΛΙΚΟ

ΧΑΡΤΗΣ ΟΡΙΩΝ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗΣ

142