RAYMOND BROWN
Οι καιροί ήταν δύσκολοι για τους πρώτους αναγνώστες της Επιστολής προς Εβραίους. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν υποστεί απηνή διωγµό. Είχαν βιώσει βιαιοπραγίες, τα σπίτια τους είχαν λεηλατηθεί· ορισµένοι είχαν ριχτεί στη φυλακή για την πίστη τους στον Χριστό, άλλοι είχαν γνωρίσει τη δηµόσια διαπόµπευση επειδή εµπιστεύονταν αταλάντευτα τον Ιησού.
Η Βίβλος Μιλάει και Σήµερα
Σε τέτοιους ανθρώπους η συγκεκριµένη Επιστολή ήρθε σαν µια µεγάλη ενθάρρυνση. Ο συγγραφέας στρέφει τα µάτια των αναγνωστών του στον Χριστό, τους δείχνει πώς υλοποιεί την ελπίδα που υποδήλωναν οι θυσίες της Παλαιάς ∆ιαθήκης, και τους παροτρύνει να µένουν σταθεροί στην πίστη τους, η οποία θα τους βοηθήσει να αντεπεξέλθουν στους δύσκολους καιρούς που τώρα αντιµετωπίζουν. Μια τέτοια ενθάρρυνση και πρόσκληση είναι πάντα επίκαιρες και για τους σηµερινούς χριστιανούς. Ο Raymond Brown το δείχνει αυτό πολύ καθαρά στην παρούσα εργασία του, καθώς εξηγεί περικοπή µε περικοπή όλη την Επιστολή προς Εβραίους.
Ο Raymond Brown, πρώην διευθυντής του Κολεγίου Σπέρτζον του Λονδίνου, έχει πρόσφατα αποσυρθεί από την υπηρεσία του ως ποιµένα της Βαπτιστικής Εκκλησίας της Βικτόριας, Eastbourne της Αγγλίας, για ν’ αφιερωθεί στη διακονία του κηρύγµατος και της συγγραφής.
RAYMOND BROWN ΣΕΙΡΑ ΚΑΙΝΗΣ ∆ΙΑΘΗΚΗΣ ------------------------------------------------
ISBN 978-960-510-133-6
ΣΕΙΡΑ JOHN STOTT O
. 14, 185 47
CYAN
MAGENTA
YELLOW
BLACK
O
O
Η Βίβλος Μιλάει και Σήμερα Εκδότες της σειράς: J. A. Motyer (Π.Δ.) John R. W. Stott (Κ.Δ.)
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣ
ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ
Ο Χριστός ανώτερος Όλων
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣ
ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ
Ο Χριστός ανώτερος Όλων
Raymond Brown Πρύτανης του Κολεγίου Spurgeon, Λονδίνο
Mετάφραση: Χάρης Ι. Νταγκουνάκης
O
Λόγος
Ε Κ Δ Ο
Σ Ε Ι Σ
Tίτλος πρωτοτύπου: THE MESSAGE OF HEBREWS Συγγραφέας: Raymond Brown Πρωτότυπη έκδοση: © Raymond Brown 1982 Inter-Varsity Press 2000
Mετάφραση, επιμέλεια κειμένων: Χάρης Ι. Νταγκουνάκης Προσαρμογή εξωφύλλου και ηλεκτρ. σελιδοποίηση: Δήμητρα Παπαναγή Eπιμέλεια και παραγωγή εντύπου: Logos Graphics © 2012 Eκδόσεις «O Λόγος» Τ.Θ. 254, 194 00 Κορωπί τηλ.: 210.4834214, φαξ: 210.6627506 www.ologos.gr Κεντρική διάθεση: Βιβλιοπωλεία «Ο Λόγος» • Αθήνα: Εμμ. Μπενάκη 28, 106 78, τηλ.: 210.3823495 • Θεσσαλονίκη: Εθν. Αμύνης 42, 546 21, τηλ.: 2310.232210 • Πάτρα: Πουκεβίλ 22, 262 23, τηλ.: 2610.224197 • Λάρισα: Δευκαλίωνος 2, 412 22, τηλ.: 2410.232594 • Βόλος: Σωκράτους 23, 382 21, τηλ.: 24210.35801 • Αλβανία: Sarande, Libraria «O LOGOS», τηλ.: 0035585223239 ISBN 978-960-510-133-6 Οι περικοπές της Αγίας Γραφής που προηγούνται σε κάθε κεφάλαιο του βιβλίου προέρχονται από τη «Νέα Μετάφραση της Βίβλου» (NΜΒ), έκδ. Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας © 2003, Εμμ. Μπενάκη 50, Αθήνα, και χρησιμοποιούνται κατόπιν αδείας της εκδότριας Εταιρίας. Η αναπαραγωγή ολόκληρου του βιβλίου ή τμημάτων του με οποιαδήποτε μορφή (εκτός από σύντομη ανασκόπηση ή αναφορά σ’ αυτό) επιτρέπεται μόνο μετά από γραπτή άδεια του εκδότη.
Γενικός πρόλογος Η σειρά Η Βίβλος Μιλάει και Σήμερα αποτελείται από ένα σύνολο ερμηνευτικών υπομνημάτων βιβλίων τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής Διαθήκης, και έχει έναν τριπλό στόχο: ● Να ερμηνεύσει με ακρίβεια το βιβλικό κείμενο ● Να συσχετίσει το κείμενο με τη σύγχρονη ζωή ● Να προσφέρει ένα ευχάριστο ανάγνωσμα Επομένως, αυτά τα βιβλία δεν είναι «υπομνήματα» με τη συνήθη έννοια του όρου (commentaries), γιατί ένα υπόμνημα περιορίζεται να επεξηγήσει το κείμενο, παρά να προσφέρει κάποιες εφαρμογές του, και τείνει να είναι περισσότερο κείμενο αναφοράς παρά φιλολογικό κείμενο. Απ’ την άλλη μεριά, το είδος «κηρυγμάτων» που τα συνήθη αυτά υπομνήματα περιλαμβάνουν, δεν προσπαθούν να συσχετίσουν το κείμενο με τη σύγχρονη ζωή, και παράλληλα να είναι ευχάριστα στην ανάγνωση, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη το βιβλικό κείμενο. Οι συγγραφείς που συμμετέχουν στη σειρά Η Βίβλος Μιλάει και Σήμερα, πιστεύουν όλοι τους ότι ο Θεός εξακολουθεί να μιλάει με τα όσα έχει ήδη πει στο παρελθόν, και πως τίποτα δεν είναι περισσότερο αναγκαίο για την πνευματική ζωή, την ευεξία και την αύξηση των χριστιανών, από του ν’ ακούν τι λέει προς αυτούς το Πνεύμα μέσα από τον αρχαίο –κι ωστόσο πάντα επίκαιρο– Λόγο του. J. A. MOTYER J. R. W. STOTT
Εκδότες της Σειράς
Περιεχόμενα
Γενικός πρόλογος ...................................................................................................................................................................................................... 5 Πρόλογος του συγγραφέα
........................................................................................................................................................................
9
Συντομογραφίες ...................................................................................................................................................................................................... 11 Ερμηνευτικά υπομνήματα ...................................................................................................................................................................... 12 Εισαγωγή ............................................................................................................................................................................................................................ 15
ΜΕΡΟΣ Α΄ - Ο ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ 1. Ο ένδοξος Χριστός (1:1-3) ........................................................................................................................................................ 32 2. Ανώτερος από τους αγγέλους (1:4-14) ................................................................................................................ 43 3. Ο κίνδυνος της παρέκκλισης (2:1-4) ...................................................................................................................... 55 4. Ο Χριστός αρχηγός μας (2:5-13)
..................................................................................................................................
63
5. Ο Χριστός ελευθερωτής μας (2:14-18) .............................................................................................................. 77 6. Ο Χριστός απεσταλμένος του Θεού για μας (3:1-6)
....................................................................
88
7. Σταθεροί ώς το τέλος (3:7-4:13) .................................................................................................................................... 99 8. Ο μεγάλος αρχιερέας (4:14-5:10) ............................................................................................................................ 113 9. Ποιμαντορικά προβλήματα (5:11-6:8) ............................................................................................................ 125 10. Τα «ανώτερα πράγματα» (6:9-20) ........................................................................................................................ 142
ΜΕΡΟΣ Β΄ - ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ 11. Εκείνος ο περίεργος Μελχισεδέκ (7:1-19) .......................................................................................... 151 12. Η ανώτερη ιεροσύνη (7:20-28) .............................................................................................................................. 159 7
Περιεχόμενα
13. Το ουράνιο θυσιαστήριο (8:1-5)
..........................................................................................................................
170
14. Η καλύτερη διαθήκη (8:6-9:14)
............................................................................................................................
179
15. Η αιώνια κληρονομιά (9:15-22) ............................................................................................................................ 197 16. Η μοναδική θυσία (9:23-10:18) ............................................................................................................................ 206 17. Σταθεροί στην ελπίδα μας (10:19-39) ........................................................................................................ 225 18. Πίστη: το νόημά της και οι ήρωές της (11:1-16) .................................................................... 241 19. Η Πίστη σε δύσκολους καιρούς (11:17-32) .................................................................................... 259 20. Άγνωστοι κατακτητές και μεγάλη πίστη (11:33-40)............................................................ 273 21. Προσηλώστε τα μάτια σας στον Ιησού (12:1-3) ........................................................................ 277 22. Ο σωφρονισμός που χρειαζόμαστε (12:4-11) ................................................................................ 284 23. Το επόμενο βήμα (12:12-17) ...................................................................................................................................... 290 24. Τότε και τώρα (12:18-29) .................................................................................................................................................. 298 25. Ποιμαντορικές προτροπές (13:1-16).............................................................................................................. 305 26. Τιμή στους εκκλησιαστικούς ηγέτες (13:17-21) ........................................................................ 323 27. Καταληκτικοί χαιρετισμοί (13:22-25) .......................................................................................................... 333
8
Πρόλογος του συγγραφέα
Σε μια εποχή όπου κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος σε όλο τον κόσμο προβληματίζεται με θέματα όπως η βία, η ανεργία, η φτώχεια, τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και η διάλυση της οικογένειας, ορισμένοι αναγνώστες ίσως μπουν στον πειρασμό να αμφισβητήσουν την αξία μιας βιβλικής εξήγησης της Επιστολής προς Εβραίους. Πολλοί θεωρούν πια τη συγκεκριμένη Επιστολή, με τις αναφορές της στις θυσίες ζώων και τις άλλες συναφείς, σαν μια από τις πιο θεολογικές και πιθανόν από τις πιο αινιγματικές Επιστολές της Καινής Διαθήκης. Κάποιοι από τους συγχρόνους μας διαπιστώνουν ότι και οι ίδιοι ψάχνουν να βρουν ποιες λύσεις έχει να προσφέρει αυτό το κείμενο στα σοβαρά προβλήματα του αιώνα μας. Για εννέα σχεδόν χρόνια έχω διαθέσει πολύ χρόνο στη μελέτη της Επιστολής προς Εβραίους, κι αυτή η ενασχόλησή μου με έπεισε με το παραπάνω πως η Επιστολή έχει πολλά πράγματα να πει σήμερα. Φυσικά οι εικόνες της προέρχονται από έναν άλλο κόσμο, εντελώς διαφορετικό, αλλά το μήνυμά της είναι διαχρονικό. Χωρίς να παραβλέπει το παρελθόν, μας καλεί σε ένα καλύτερο μέλλον, με τη σταθερή της διαβεβαίωση πως ο αιώνιος Υιός του Θεού είναι ανώτερος όλων και τα καλύπτει όλα. Πρόκειται για το ξεκάθαρο, χριστοκεντρικό μήνυμα της Επιστολής, που την καθιστά ένα σπουδαιότατο κείμενο για τον καιρό μας. Το μήνυμα της μοναδικότητας του Χριστού είναι πάντοτε επίκαιρο. Η διδασκαλία της Καινής Διαθήκης το ξεκαθαρίζει σαφέστατα ότι τίποτα 9
Πρόλογος του συγγραφέα
δεν είναι πιο σπουδαίο από το Χριστό για την εξέλιξη του ανθρώπινου γένους, και το θέμα αυτό είναι σίγουρα το κεντρικό δόγμα της Επιστολής προς Εβραίους. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου για τη βοήθεια που έλαβα από άλλους για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου: Πάνω απ’ όλα, εκείνοι που με ενέπνευσαν με τα ερμηνευτικά τους υπομνήματα στην Επιστολή είναι οι B. F. Westcott, F. F. Bruce και, πιο πρόσφατα ο Philip Hughes. Με τα χρόνια εκείνο που αποδείχτηκε πολύ βοηθητικό ήταν η απόπειρα να ερμηνεύσω ορισμένες κρίσιμες περικοπές της Επιστολής στη διάρκεια διαφόρων σεμιναρίων για εργάτες του ευαγγελίου, και σε συνέδρια, όπως αυτά στο Southsea, στο Frinton και στο Portstewart. Είμαι ευγνώμων στους ανθρώπους που συμμετείχαν σ’ αυτά τα τόσο διαφορετικά μεταξύ τους συνέδρια, για τις παρατηρήσεις τους και την ενθάρρυνση που μου έδωσαν. Πρέπει να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον Rev. John R. W. Stott όχι μόνο για τις εκδοτικές συμβουλές του, αλλά και για την ευγενική και συνάμα ανεξάντλητη υπομονή του με έναν τόσο αργό συγγραφέα! Καθώς μια από τις κύριες ακαδημαϊκές υποτροφίες μου ήταν στον τομέα της εκκλησιαστικής ιστορίας, ωφελήθηκα πολύ στα πρώτα στάδια του έργου από τα σχόλια των συναδέλφων Rev. Frank S. Fitzsimmonds και John F. Maile που ανήκουν στο προσωπικό του Κολεγίου Σπέρτζον, και διδάσκουν Καινή Διαθήκη. Θα είμαι πάντοτε ευγνώμων στην πρώτη γραμματέα μου, την αείμν. Mrs. F. M. Moody, η οποία δακτυλογράφησε το πρώτο δοκίμιο του βιβλίου. Θέλω επίσης να ευχαριστήσω τη Miss Gladys Claydon, οποία στη συνέχεια με βοήθησε με τα χειρόγραφα, κι επίσης τη γραμματέα μου Mrs. Audrey Jones, η οποία δακτυλογράφησε όλο το έργο αναθεωρημένο, και που μου πρόσφερε μεγάλη βοήθεια στην εργασία μου στο Κολέγιο. Τέλος, θα ήθελα να αφιερώσω το βιβλίο, με ευγνωμοσύνη, στους φίλους και συγκατοίκους μου στο Κολέγιο Σπέρτζον. Ίσως να μη συμφωνούν σε κάθε λεπτομέρεια με την ερμηνεία μου, αλλά όλοι συμμερίζονται τον ενθουσιασμό μου για το σύγχρονο ερμηνευτικό κήρυγμα, και πιστεύουν ότι ανεξάρτητα από την όποια περικοπή, η Βίβλος εξακολουθεί να μιλάει με την ίδια δύναμη και την ίδια επίδραση ακόμη και σήμερα. RAYMOnd BROWn 10
Συντομογραφίες
αι. = αιώνας ανωτ. = ανωτέρω απ. = απόστολος αρχ. = αρχαίος βλ. = βλέπε δηλ. = δηλαδή εβρ. = εβραϊκός/ή εδ. = εδάφιο έκδ. = έκδοση ελλ. = ελληνικός/ή εξ = εξής κεφ. = κεφάλαιο κ.ο.κ. = και ούτω καθεξής κλπ. = και λοιπά κριτ. κ. = κριτικό κείμενο κ.τ.ό. = και τα όμοια λ. = λέξη μετ. = μετάφραση μτφ. = μεταφορικά μ. Χ. = μετά Χριστόν
ΝΒ = Μετάφραση Νεόφ. Βάμβα ΝΜΒ = Νέα Μετάφραση της Βίβλου Ο΄ = Εβδομήκοντα (Μετάφραση των) Όπ. π. = όπως παραπάνω (ibid.) π.Χ. = προ Χριστού πρβλ. = παράβαλε πρωτ. κ. = πρωτότυπο κείμενο ρ. = ρήμα σελ. = σελίδα Σ.τ.Μ. = Σημείωση του Μεταφραστή σύγκρ. = σύγκρινε φρ. = φράση χειρ. = χειρόγραφο/α χλμ. = χιλιόμετρα ΞΕΝΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ: nEB – new English Bible nIV – new International Version RSV – Revised Standard Version
11
Ερμηνευτικά υπομνήματα
Για να κρατηθεί μικρός ο αριθμός των υποσημειώσεων, ο συγγραφέας δε δίνει τον αριθμό της σελίδας του ερμηνευτικού υπομνήματος. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει τη σχετική αναφορά με βάση τη βιβλική παραπομπή που εξετάζεται (π.χ. Εβρ. 3:1-6). Παρατίθεται μόνο το όνομα του συγγραφέα (π.χ. W. Manson). Τα Ερμηνευτικά Υπομνήματα είναι: W. Barclay F. F. Bruce J. Calvin
J. Chrysostom
G. F. Hawthorne
J. Héring
The Letter to the Hebrews (daily Study Bible, Saint Andrew Press, 1955). The Epistle to the Hebrews (new London Commentaries, Marshall, Morgan & Scott, 1965). The Epistle to the Hebrews, translated by W. B. Johnston (Calvin’s Commentaries, Oliver & Boyd, 1963). Homilies on the Epistle to the Hebrews (Library of nicene and Post-nicene Fathers, new York, 1888). Commentary on «The Letter to the Hebres» in G. C. d. Howley (editor), A new Testament Commentary (Pickering & Inglis, 1969). The Epistle to the Hebrews, translated by A. W. Heathcote and P. J. Allcock (Epworth Press, 1970). 12
Ερμηνευτικά υπομνήματα
Hebrews: An Introduction and Commentary (Tyndale Commentaries, IVP, 1960). P. E. Hughes A Commentary on the Epistle to the Hebrews (Eerdmans, 1977). M. Luther Lectures on Hebrews (Luther’s Works 29, Concordia, 1968). W. Manson The Epistle to the Hebrews (Hodder & Stoughton, 1951). J. Moffatt A critical and Exegetical Commentary on the Epistle to the Hebrews (International. Critical Commentaries, T. & T. Clark, 1924). H. W. Montefiore A Commentary on the Epistle to the Hebrews (Black’s new Testament Commentaries, A. & C. Black, 1964). A. nairne The Epistle of Priesthood (T. & T. Clark, 1913). F. d. V. narborough The Epistle to the Hebrews (Clarendon Bible, Clarendon Press, 1930). The Epistle to the Hebrews (Torch Bible ComW. neil mentaries, SCM Press, 1955). J. Owen An Exposition of the Epistle to the Hebrews (Edinburg,2 1812). A. S. Peake The Epistle to the Hebrews (Century Bible, Edinburgh, n.d.). T. H. Robinson The Epistle to the Hebrews (Moffatt new Testament Commentaries, Hodder & Stoughton, 1933). A. M. Stibbs «Hebrews», in d. Guthrie and J. A. Motyer (editors), The new Bible Commentary Revised (IVP, 1970). So Great Salvation (Paternoster, 1970). The Epistle to the Hebrews (Macmilan, 1889). B. F. Westcott G. B. Wilson Hebrews: A digest of Reformed Comment (Banner of Truth, 1970). T. Hewitt
13
14
Εισαγωγή
1. Ο σκοπός της Επιστολής Η μεγαλειώδης αυτή Επιστολή προς Εβραίους απευθύνεται σε μια ομάδα χριστιανών του 1ου αι., οι οποίοι κινδύνευαν να φύγουν από το Χριστό. Είναι σαφές, ακόμα και με μια πρόχειρη ανάγνωση του κειμένου ότι η εποχή εκείνη ήταν πολύ δύσκολη, ιδιαίτερα για τους Ιουδαιοχριστιανούς. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν υποστεί απηνή διωγμό. Είχαν βιώσει βιαιοπραγίες, τα σπίτια τους είχαν λεηλατηθεί· ορισμένοι είχαν ριχτεί στη φυλακή για την πίστη τους στο Χριστό, άλλοι είχαν γνωρίσει τη δημόσια διαπόμπευση επειδή εμπιστεύονταν αταλάντευτα τον Ιησού (10:32-34). Πολλοί απ’ αυτούς τους Ιουδαιοχριστιανούς είχαν αποδεχτεί όλες αυτές τις θλίψεις με χαρά. Άλλοι όμως είχαν υπαναχωρήσει από την αρχική τους πίστη στο Χριστό και είχαν γίνει αποστάτες. Άλλοι δεν έφτασαν ώς εκεί αλλά διέτρεχαν τον κίνδυνο να συμβιβαστούν. Η Επιστολή κάνει έκκληση σε όλους αυτούς τους πιστούς που περνούσαν όλες αυτές τις σοβαρές δοκιμασίες να διατηρήσουν την πίστη τους αγκυροβολημένη με ασφάλεια στους βράχους της αλήθειας, να κρατήσουν σταθερή την εμπιστοσύνη τους στο Χριστό και να επιμείνουν στην αρχική χριστιανική διδασκαλία (2:1· 3:6· 6:1). Πώς μπορεί κανείς, όμως, να δώσει θάρρος σε τέτοιους ανθρώπους σε εποχές κρίσιμες και επικίνδυνες; Ο συγγραφέας ξέρει ότι πρέπει να 15
Εισαγωγή
τους παρακινήσει «να διατηρήσουν ώς το τέλος το θάρρος τους…» «να προσπαθήσουν να μπουν στον τόπο της ανάπαυσης…» «να προχωρήσουν προς την τελειότητα», «να μείνουν σταθεροί σ’ αυτά που ελπίζουν» (3:6· 4:11, 14· 6:1, 18) και ούτω καθεξής. Τις αναγκαίες αυτές προτροπές, όμως, μπορεί να τις απευθύνει στους αναγνώστες του, και μάλιστα με τόση ευγλωττία, επειδή προηγουμένως έχει κάνει κάτι ακόμη πιο βασικό. Κυρίως έστρεψε τα μάτια των αναγνωστών του όχι στον εαυτό τους μήπως και βρουν κάποια εσωτερική δύναμη μέσα τους, ούτε στα αγωνιώδη προβλήματά τους ούτε στους συγχρόνους τους που τους δίωκαν αλλά στο Χριστό. Κανένας πιστός δεν μπορεί να υπομείνει τις όποιες αντιξοότητες αν ο Χριστός δεν πληροί τους ορίζοντές του, δεν καθορίζει τις προτεραιότητές του, δεν καθοδηγεί τις δοκιμασίες του. Πρωταρχική παραίνεση της συγκεκριμένης Επιστολής είναι μια πρόσκληση να αντέξουν στο διωγμό. Καθώς αυτοί οι Ιουδαίοι πιστοί ήταν εξοικειωμένοι με τις μεγάλες προσωπικότητες της Παλαιάς Διαθήκης, δεν έπρεπε να ξεχνούν ότι ο Αβραάμ έλαβε την υπόσχεση, «και με την υπομονή του πέτυχε την εκπλήρωσή της» (6:15). Ο Μωυσής άντεξε όλες τις αντιξοότητες, επειδή αγνόησε το σκληρό πρόσωπο του φαραώ και τους απογοητευμένους συμπατριώτες του, και έστρεψε τα μάτια του στο Θεό. Εστίασε αποφασιστικά στον αόρατο Θεό, και με ένα θαυμαστό τρόπο παρέμεινε σταθερός στην πίστη του (11:27). Πάνω απ’ όλα, ο ίδιος ο Ιησούς υπέμεινε την εναντίωση και την ατίμωση από τους αμαρτωλούς, «επειδή είχε υπόψη του τη χαρά που τον περίμενε» (12:2-3). Ο Αβραάμ, ο Μωυσής και ο Ιησούς είχαν όλοι τους δοκιμάσει τη βιαιότητα του πειρασμού και την εναντίωση των εχθρών τους. Κάτω από την πίεση αυτών των θλίψεων θα έπρεπε κανονικά να είχαν υποκύψει, κι ωστόσο έμειναν σταθεροί στην πορεία τους. Πώς θα μπορούσαν τώρα να αντέξουν τις δικές τους αντιξοότητες οι Ιουδαιοχριστιανοί; Τι θα μπορούσε να τους δώσει τη δύναμη να μείνουν σταθεροί στους δύσκολους καιρούς; Έπρεπε να ατενίζουν στο Χριστό. Για το λόγο αυτό ο συγγραφέας της Επιστολής, μολονότι γνωρίζει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτοί οι πιστοί, δεν αποφασίζει ν’ αρχίσει τις ποιμαντορικές του παραινέσεις, προτού τους υπενθυμίσει τη μοναδικότητα του Χριστού. Πρώτα απ’ όλα, λοιπόν, τους παρουσιάζει 16
Εισαγωγή
το Χριστό σαν προφήτη (1:1-2), σαν ιερέα (1:3β) και σαν βασιλιά (1:814). Ορισμένοι από τους χριστιανούς συμπατριώτες τους είχαν γυρίσει πίσω στον Ιουδαϊσμό. Στηρίζονταν περισσότερο στα έργα του νόμου παρά στο έργο του Χριστού. Είχαν εγκαταλείψει την πίστη τους, όχι μόνο γιατί τους στοίχιζε αφάνταστα να συνεχίσουν, αλλά επειδή πρώτιστα είχαν ανεπαρκή γνώση του Χριστού. Πολλοί από τους συγχρόνους μας γοητεύονται από το Χριστό. Έχουμε ροκ μιούζικαλ που μας παρουσιάζουν μια εκδοχή της διδασκαλίας του Χριστού. Εμπορικές ταινίες, ραδιοφωνικές εκπομπές και τηλεοπτικά προγράμματα μας καλούν να κοιτάξουμε στο Χριστό. Μας παρουσιάζουν όμως το σωστό Χριστό; Τίποτα δεν είναι σπουδαιότερο στο δικό μας καιρό από το να θυμόμαστε τις τεράστιες διαστάσεις της διδασκαλίας του Χριστού, όπως αυτή παρουσιάζεται στη Βίβλο. 2. Ο συγγραφέας της Επιστολής Κάνει εντύπωση ότι από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους ο συγγραφέας αυτής της Επιστολής παραμένει ανώνυμος. Πολλοί αναγνώστες, παρασυρμένοι από έναν υπότιτλο του εκδότη της πρώτης αγγλικής μετάφρασης της Βίβλου (AV), πίστευαν ότι είναι έργο του απ. Παύλου. Ο τίτλος αυτός όμως δεν απαντάται σε κανένα αρχαίο χειρόγραφο κι έτσι, ενώ προφανώς θα συμφωνούσε κανείς ότι ίσως ο Παύλος να είναι ο συγγραφέας της Επιστολής, δύσκολα θα βρει κάποια προηγούμενη διεκδίκηση της πατρότητάς της. Πράγματι, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το φιλολογικό ύφος, τα θεολογικά επιχειρήματα και η παρουσίαση του υλικού δείχνουν όλα την πιθανότητα ο συγγραφέας να είναι κάποιος άλλος χριστιανός των πρώτων εκκλησιαστικών χρόνων με διαφορετικές ενδεχομένως θέσεις. Δεν είναι εδώ ο χώρος για να συζητήσουμε τις διάφορες θεωρίες για το συγγραφέα της Επιστολής. Οι πολλοί υποψήφιοι και οι ανάλογες αποδείξεις διερευνώνται εξαντλητικά στα διάφορα ερμηνευτικά υπομνήματα1. Ίσως αρκεί απλώς να πούμε ότι τα επιχειρήματα εναντίον της παύλειας πατρότητας της προς Εβραίους είναι ότι πουθενά ο Παύλος δεν κάνει καμιά αναφορά στον εαυτό του (ενώ αναφέρεται ο Τιμόθε17
Εισαγωγή
ος στο 13:23), και ότι το φιλολογικό της ύφος είναι εντελώς διαφορετικό από άλλα γραπτά που αποδίδονται με βεβαιότητα στον Παύλο. Η προς Εβραίους, είναι από τα κείμενα της Καινής Διαθήκης με τα καλύτερα ελληνικά, ενώ οι δυναμικές Επιστολές του Παύλου χαρακτηρίζονται από σποραδικούς «αιφνιδιασμούς, παρεκβάσεις, ακόμη και ακαταστασία» (Guthrie). Ο Καλβίνος δεν είχε καμιά αμφιβολία για τον μη παύλειο χαρακτήρα της Επιστολής και έλεγε: «δεν μπορώ να προσκομίσω καμιά απόδειξη ότι ο συγγραφέας είναι ο Παύλος»2. Αν πρέπει να θεωρηθεί ο Παύλος σαν ο πιθανός συγγραφέας τής προς Εβραίους, τότε θα όφειλε κανείς να δει και τα επιχειρήματα εκείνων που από την εποχή του Τερτυλλιανού και του Νοβατιανού πιστεύουν ότι η Επιστολή είναι έργο του αγαθού εκείνου ανθρώπου, του Βαρνάβα (Πράξ. 11:24). Ορισμένοι χριστιανοί του 3ου αι. θεωρούν το Λουκά ότι θα μπορούσε κι αυτός να είναι ο συγγραφέας, ενώ άλλοι στη διάρκεια της εκκλησιαστικής ιστορίας πίστευαν ότι την Επιστολή την έγραψε ο Κλήμης ο Ρώμης. Ο Κλήμης σίγουρα ήξερε την Επιστολή, όπως φαίνεται από τα παραθέματα και τις παράλληλες ιδέες που απαντώνται στη δική του Επιστολή προς Κορινθίους, που την έγραψε πιθανόν γύρω στο 96. Ο Σιλουανός (Α΄ Πέτρ. 5:12) είναι κι αυτός πιθανός υποψήφιος, κυρίως λόγω των ομοιοτήτων ανάμεσα στην προς Εβραίους και στην Α΄ Πέτρου. Πιθανότατα ο Απολλώς να έχει τις περισσότερες πιθανότητες γι’ αυτή την τιμή. Ο Λούθηρος είχε τους λόγους του να είναι βέβαιος ότι ο «προικισμένος ρήτορας» από την Αλεξάνδρεια, που «ήξερε καλά τη Γραφή» (Πράξ. 18:24) θα μπορούσε κάλλιστα να έχει γράψει την Επιστολή προς Εβραίους. Αν πιστεύουμε, ωστόσο, πως ο προικισμένος, αν και ανώνυμος συγγραφέας της Επιστολής χρησιμοποιήθηκε πάνω απ’ όλα από το Πνεύμα του Θεού για να μεταφέρει «τους ενθαρρυντικούς αυτούς λόγους» (13:22), η ακριβής ταυτότητά του είναι δευτερεύουσας σημασίας. Οι περισσότεροι σχολιαστές στις συζητήσεις για την πατρότητα της προς Εβραίους παραπέμπουν στον Ωριγένη (3ος αι.) Εκείνος ήταν βέβαιος ότι σε ό,τι αφορά το συγγραφέα της, «μόνον ο Θεός γνωρίζει ποιος ήταν»! 18
Εισαγωγή
3. Οι παραλήπτες της Επιστολής Ο παραδοσιακός τίτλος της Επιστολής, «Προς Εβραίους», ανάγεται τουλάχιστον στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα. Το έργο του Τερτυλλιανού Περί Αγνείας, γραμμένο στις αρχές του 3ου αι., αναφέρεται στη συγκεκριμένη Επιστολή με το λατινικό τίτλο της ad Hebraeos, αλλά ούτε η επιγραφή φωτίζει ακριβώς σε ποιους απευθυνόταν η μεγάλη αυτή Επιστολή. Κάποιοι σχολιαστές και ερμηνευτές υπαινίσσονται ότι ο παραδοσιακός τίτλος παραπλανάει τον ερευνητή, καθώς ο τελευταίος αναζητεί τους αρχικούς παραλήπτες. Ισχυρίζονται ότι οι εθνικοί αναγνώστες, καθώς και οι Ιουδαίοι, θα πρέπει να ήταν πολύ εξοικειωμένοι με την Παλαιά Διαθήκη όταν έγιναν χριστιανοί. Και το γεγονός ότι δεν αναφέρεται στην Επιστολή ο ναός της Ιερουσαλήμ, θα ήταν σίγουρα πολύ περίεργο αν οι αποδέκτες ήταν εθνικοί, αλλά όχι τώρα που πρόκειται για ιουδαιοχριστιανική κοινότητα. Πολλοί σύγχρονοι συγγραφείς, ωστόσο, νιώθουν σίγουροι πως ο άγνωστος συγγραφέας της Επιστολής είχε στο νου του Ιουδαιοχριστιανούς κυρίως αναγνώστες και αυτή την άποψη υιοθετεί και το ανά χείρας σύγγραμμα. Ο κύκλος των Ιουδαιοχριστιανών αναγνωστών έχει διευρυνθεί μετά την ανακάλυψη των χειρογράφων της Νεκράς Θαλάσσης στο τέλος της δεκαετίας του 1940, και πολλοί μεταγενέστεροι μελετητές υποθέτουν ότι η Επιστολή ενδέχεται αρχικά να είχε αποσταλεί σε έναν κύκλο Ιουδαίων του 1ου αι., που είχαν απόψεις παρόμοιες μ’ εκείνες της περίφημης Κοινότητας του Κουμράν, η οποία θεωρούσε πολύτιμα τα συγκεκριμένα χειρόγραφα και τη διδασκαλία τους. Οι αρχικοί αναγνώστες ήταν καλά εξοικειωμένοι με την Παλαιά Διαθήκη της μετάφρασης των Εβδομήκοντα. Ο F. F. Bruce λέει ότι οι αναγνώστες αυτοί ίσως να ανήκαν σε μια κατ’ οίκον εκκλησία του 1ου αι., αλλά παράλληλα ήταν και μέρος «της ευρύτερης κοινότητας μιας εκκλησίας στην πόλη, και είχαν την τάση να παραμελούν τους δεσμούς κοινωνίας που τους συνέδεαν με άλλους χριστιανούς πέρα από το δικό τους στενό κύκλο3». Σε ό,τι αφορά την ακριβή τοποθεσία όπου βρισκόταν αυτή η ομάδα ή εκκλησία των παραληπτών, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι. Ορι19
Εισαγωγή
σμένοι είπαν ότι είναι η Ιερουσαλήμ, κι έχουν αναφερθεί και άλλα μέρη της Παλαιστίνης. Η Αλεξάνδρεια έχει επίσης θεωρηθεί σαν πιθανή τοποθεσία, αλλά η Ρώμη είναι εκείνη που ταιριάζει περισσότερο. 4. Η χρονολογία συγγραφής Δεν μπορεί κανείς να είναι απόλυτα σίγουρος για τη χρονολογία συγγραφής τής προς Εβραίους, αλλά φαίνεται λογικό να θεωρήσουμε το 10:32-34 σαν αναφορά στους διωγμούς του Νέρωνα (64 μ.Χ.) Ορισμένοι επιμένουν ότι η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στο ναό από το συγγραφέα δείχνει πως η Επιστολή πρέπει να γράφτηκε μετά την καταστροφή του ναού από τους Ρωμαίους το 70 μ.Χ., αλλά το επιχείρημα δεν είναι ιδιαίτερα πειστικό. Ο Κλήμης ο Ρώμης, τέλη του 1ου αι., γνώριζε σίγουρα την προς Εβραίους, γιατί όπως έχουμε ήδη δει, απαντάται έντονος ο απόηχός της στην Επιστολή προς Κορινθίους του Κλήμεντος. Είναι ενδεχομένως ασφαλές να συμπεράνουμε πως η προς Εβραίους γράφτηκε το δεύτερο μισό του 1ου αιώνα, πιθανότατα στις αρχές της δεκαετίας του 80. 5. Το μήνυμα της Επιστολής Όταν φτάνουμε στα διδάγματα της προς Εβραίους είναι σαν να πατάμε σε πιο στέρεο έδαφος σιγουριάς. Η Επιστολή συγκεντρώνει όλες τις κεντρικές ιδέες της γύρω από δύο μεγάλα θέματα: την αποκάλυψη και τη λύτρωση –το λόγο του Θεού και το έργο του Χριστού. Και οι δύο αυτές πλευρές του χριστιανικού κηρύγματος συνυφαίνονται μεταξύ τους με μεγάλη επιδεξιότητα από το συγγραφέα καθώς αυτός παρουσιάζει το μήνυμά του. Ο λόγος του Θεού κυριαρχεί σίγουρα στα εισαγωγικά κεφάλαια και στα καταληκτικά (1–6 και 11–13), ενώ στα τέσσερα ενδιάμεσα κεφάλαια (7–10), που αποτελούν και το πιο σπουδαίο, το κεντρικό τμήμα της Επιστολής, δίνεται προτεραιότητα στο έργο του Χριστού.
α. Τι μας είπε ο Θεός Κατά το συγγραφέα της Επιστολής ο λόγος του Θεού είναι πρωτεύουσας σημασίας για τη ζωή τού κάθε χριστιανού. Ξεκινάει την παρουσίασή 20
Εισαγωγή
του υπενθυμίζοντας στους αναγνώστες του ότι στους παλαιοδιαθηκικούς χρόνους ο λόγος του Θεού ήταν μια έννοια που έκανε την εμφάνισή της πολλάκις και πολυτρόπως (1:1)· ήρθε στον άνθρωπο μέσα από διάφορους φορείς-ανθρώπους και σε διαφορετικές ιστορικές συνθήκες. Με πολλούς και ποικίλους τρόπους ο Θεός αποκάλυψε τον εαυτό Του διά του λόγου Του σε ένα αμαρτωλό και συχνά ανεπίδεκτο ανθρώπινο γένος. Εν Χριστώ η βασική αυτή αποκάλυψη της φύσης του Θεού έγινε ο προσωποποιημένος λόγος (1:2-3α): η θεία φύση, η τέλεια ζωή, η ζωντανή διδαχή, η μοναδική θυσία και το νικηφόρο επίτευγμα του Χριστού είναι το μεγαλύτερο και τελικό μήνυμα του Θεού σ’ εμάς. Ο Υιός είναι ανώτερος όλων. Είναι ανώτερος από τους προφήτες της εποχής της Παλαιάς Διαθήκης (1:1), από τους αγγέλους (1:36–2:18), από τον Μωυσή (3:1-6) κι από τον Ιησού του Ναυή (4:1-10). Η αποκάλυψη αυτή του Θεού εν Χριστώ είναι ένας ζωτικός και ύψιστης σημασίας λόγος (2:1-4), που απαιτεί μια απόφαση από τον αποδέκτη του. Η αποκάλυψη αυτή είναι και λόγος παρακλητικός. Ενώ το κεφ. 3 απευθύνεται στον αναγνώστη προβάλλοντάς του τη σοβαρότητα της απιστίας (3:12, 19) και της ανυπακοής (3:18), δηλ. τον προειδοποιεί για δύο ενδεχόμενες αρνητικές ανταποκρίσεις στο μήνυμα του Θεού, εντούτοις ο λόγος του Θεού απευθύνεται σ’ εμάς σπλαχνικός, παρακλητικός. Είναι κάθε άλλο παρά μια τελεσιγραφική επικοινωνία. Ο Θεός μέσα στην αγάπη Του ικετεύει το λαό Του να ακούσουν τη φωνή Του, καθώς γνωρίζει ότι διακυβεύονται αιώνια ζητήματα: «Σήμερα, αν ακούσετε τη φωνή του Θεού, μη γίνετε σκληρόκαρδοι»· «Προσέξτε, αδερφοί μου»· «Κάθε μέρα να ενθαρρύνετε ο ένας τον άλλο … έτσι ώστε να μην εξαπατήσει κανέναν από σας η αμαρτία και τον κάνει σκληρόκαρδο» (3:78· 12-13). Ο λόγος πρέπει να γίνεται αποδεκτός με πίστη, αλλιώς δεν είναι προς όφελος του ακροατή, και πρέπει να βρίσκει ανταπόκριση με την υπακοή (4:2, 6, 11). Τέλος, ο «ζων» αυτός λόγος του Θεού δεν είναι μόνο διεισδυτικός αλλά και δυναμικός (4:12). Φέρνει στο φως την εσώτερη ζωή του ανθρώπου, τις σκέψεις του, τα κίνητρά του, τις επιδιώξεις του και τις αμαρτίες του. Κανένα δημιούργημα δεν μπορεί να κρυφτεί από την παρουσία ενός Θεού που μας μιλάει στις Γραφές με τόσο αφοπλιστική συγκατάβαση και υπομονετική αγάπη. Μέσα απ’ αυτή 21
Εισαγωγή
την αποκάλυψη του εαυτού του στη Βίβλο ο Θεός έρχεται και ανακαλύπτει εμάς, όσο κι αν εμείς θέλουμε να κρυφτούμε, και μας κάνει να δούμε τον εαυτό μας όπως πραγματικά είμαστε. Ο λόγος μάς καθίζει στο σκαμνί και μας ελέγχει, ωσότου συνειδητοποιήσουμε τη σοβαρότητα της αμαρτίας μας (4:13) και τον πλούτο της χάρης του Θεού (4:16).
β. Τι έκανε για μας ο Χριστός Η Επιστολή αυτή στρέφει επίσης την προσοχή μας στο έργο του Χριστού, και το θέμα αυτό ο συγγραφέας το επεξηγεί στα κεφ. 7–10 χρησιμοποιώντας τόσο τη φαντασία όσο και την πρακτική εφαρμογή. Στο κεντρικό αυτό τμήμα της Επιστολής ο συγγραφέας μάς παρουσιάζει την πληθωρική διδασκαλία του για το έργο του Χριστού, το οποίο προβάλλεται έντονα πάνω σ’ έναν καμβά πολλών και ζωντανών εικόνων. Η ιεροσύνη της παλαιάς οικονομίας ήταν προσωρινή αλλά ο Χριστός «έχει ιεροσύνη που δε μεταβιβάζεται» (7:24). Οι ιερείς εκείνοι των παλαιοδιαθηκικών χρόνων «είχαν και οι ίδιοι ανθρώπινες αδυναμίες» και ήταν εκτεθειμένοι συνεχώς στους ίδιους πειρασμούς της αμαρτίας μ’ εκείνους που έρχονταν σ’ αυτούς για βοήθεια, αλλά ο Χριστός ήταν αναμάρτητος (5:2· 7:26). Οι ιερείς του παλιού καιρού πρόσφεραν το αίμα των τράγων και των ταύρων, αλλά ο Χριστός πρόσφερε τον ίδιο Του τον εαυτό (9:13· 7:27). Οι δικές τους θυσίες μπορούσαν να επιτύχουν μερικό καθαρισμό του ανθρώπου, δηλ. να επιτύχουν μόνο τον (τελετουργικό) καθαρισμό του σώματος, ενώ η θυσία του Χριστού καθαρίζει την ταραγμένη, την ένοχη συνείδηση του ανθρώπου (9:9· 13–14· 10:22). Οι θυσίες της Παλαιάς Διαθήκης ήταν μια απαραίτητη υπόμνηση της σοβαρότητας της αμαρτίας (10:3) αλλά η προσφορά του Χριστού απομακρύνει εντελώς τις αμαρτίες μας (9:26· 10:11-12). Βασική λειτουργία του συστήματος των θυσιών της Παλαιάς Διαθήκης ήταν η διαρκής επανάληψη, αλλά η θυσία του Χριστού προσφέρθηκε μια για πάντα (10:11-12). Στην Επιστολή αυτή τα μεγάλα θέματα της αποκάλυψης και της λύτρωσης αναπτύσσονται με τρόπο πειστικό και πρακτικό. Ο άνθρωπος ζει στην άγνοια και έχει ανάγκη το λόγο του Θεού διά των Γραφών. Ο άνθρωπος είναι και ένοχος κι έχει ανάγκη το έργο του Χριστού, τη λυτρωτική εκείνη θυσία που μόνο μ’ αυτήν έχουμε τη συγχώρηση (9:22· 22
Εισαγωγή
10:18-22). Με το έργο του Χριστού, ο άνθρωπος που εξαγνίζεται και ελευθερώνεται από την αμαρτία αφιερώνεται στο Θεό. Ο «εξαγνισμός» είναι ένα σπουδαίο θέμα της Επιστολής (2:11· 10:10, 14, 29· 13:12). Με την προσφορά του αναμάρτητου σώματος του Χριστού στο σταυρό έχουμε ξεχωριστεί για το έργο του Θεού στον κόσμο. Δεν υπακούμε πια στις υπαγορεύσεις της αμαρτωλής μας φύσης αποξενωμένοι από το Θεό. Εν Χριστώ η ζωή μας έχει παραδοθεί να τη χρησιμοποιεί Εκείνος κι εμείς ανήκουμε σ’ Εκείνον. Για να επιτύχει για λογαριασμό μας «μια τόσο σπουδαία σωτηρία» (2:3), ο Χριστός ήρθε σ’ αυτό τον κόσμο σαν η τέλεια αποκάλυψη του νου και του μηνύματος του Θεού (1:2-3). Ήρθε από το Θεό με προορισμό να εκπληρώσει το θέλημα του Πατέρα (10:5-7). Αν και στην Επιστολή όλοι απευθύνονται σ’ αυτόν σαν σε «Θεό» (1:8), η ανθρωπότητα του Κυρίου μας είναι ένα θέμα που διατρέχει όλο το κείμενο. «Πουθενά στην Καινή Διαθήκη η ανθρωπότητα του Χριστού δεν προβάλλεται τόσο έντονα»4. Ο Ιησούς προερχόταν από τη φυλή Ιούδα. Ήταν «όμοιος με τ’ αδέλφια του» (7:14· 2:17). Γνώριζε τη δύναμη και την απειλητική επίδραση του πειρασμού, αλλά νίκησε όλες αυτές τις δυνάμεις και παρέμεινε αναμάρτητος και αμόλυντος (2:18· 4:15· 7:26). Συχνά υπέφερε μέσα στις επικίνδυνες εμπειρίες της ζωής αλλά μέσα απ’ όλα αυτά «έμαθε την υπακοή» (2:10· 5:8). Στον κήπο της Γεθσημανή, προς το τέλος της επίγειας δράσης Του, προσευχήθηκε «με δυνατές κραυγές και δάκρυα», γιατί βαθιά μέσα Του ήξερε το τίμημα της θυσίας, που επρόκειτο να πληρώσει (5:7· 9:14). Βγήκε από κείνο τον κήπο για να πάει να παραδοθεί, να εξευτελιστεί και να σταυρωθεί. Στη διάρκεια της «δίκης» Του ταπεινώθηκε με τη λυσσαλέα «εναντίον του εχθρότητα από μέρους των αμαρτωλών» (12:3). Όμως, «θανατώθηκε έξω από την πύλη» (13:12) και «υπέμεινε το σταυρικό θάνατο περιφρονώντας την ταπείνωση» (12:2), επειδή ήξερε πως αυτό ήταν το θέλημα του Θεού για Κείνον και ο μόνος τρόπος να «εξαλειφθούν οι αμαρτίες» μας και να γίνουμε άγιοι (10:10, 11, 14). Ο Θεός «που δίνει την ειρήνη» ήταν που ανέστησε το Χριστό από τους νεκρούς (13:20). Παραμένει αιώνιος (7:24), και τώρα κάθεται ένδοξος στα δεξιά του Πατέρα (7:26· 8:1· 10:12), όπου παρουσιάζεται για μας ενώπιον του Θεού (9:24). Σ’ εκείνα τα επουράνια 23
Εισαγωγή
άγια των αγίων (6:19· 9:12) μεσιτεύει για μας (7:25) και σίγουρα «θα εμφανιστεί για δεύτερη φορά» για να φέρει σωτηρία με την τελική έννοια «σ’ όσους Τον περιμένουν» (9:28). Η προς Εβραίους παραθέτει τον ολοκληρωμένο λόγο του Θεού, που απαντάται τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη και που συμπληρώθηκε και τελειώθηκε εν Χριστώ (1:2). Παραθέτει επίσης το ολοκληρωμένο έργο του Χριστού, ο οποίος εκπληρώνει τους σκοπούς του Θεού όχι μόνο με τα λόγια Του αλλά και με τον τρόπο που έζησε και πέθανε. Το σωτηριακό έργο Του είναι πλήρες και αποτελεσματικό. Αυτό που πέτυχε στο σταυρό «μια για πάντα» έχει ως αποτέλεσμα τη σωτηρία για όλους όσοι πιστεύουν (4:3· 10:39), υπακούουν (5:9) και μένουν σταθεροί ώς το τέλος (3:6, 14). 6. Η επικαιρότητα της Επιστολής Αν διαβάσει κανείς αυτή την Επιστολή βιαστικά και επιπόλαια, ίσως μπει στον πειρασμό να φανταστεί ότι τα θέματα που θίγει είναι απαρχαιωμένα, ανεπίκαιρα ή ακόμα και μόνο για εσωτερική κατανάλωση. Ο νεαρός Σπέρτζον δυσκολευόταν να την καταλάβει. Θυμόταν με χαρακτηριστικό χιούμορ τα εφηβικά του αισθήματα για την Επιστολή: «Έχω μια πολύ ζωντανή ή μάλλον μια πολύ τραυματική ανάμνηση μιας συγκεκριμένης σειράς διαλέξεων πάνω στην προς Εβραίους» έλεγε, «που μου προξένησε μια άκρως ανεπιθύμητη εντύπωση. Συχνά ευχόμουν οι Εβραίοι να είχαν κρατήσει την Επιστολή για τον εαυτό τους, μιας κι αυτή ταλαιπώρησε αρκετά ένα φτωχό εθνικό νεαρό»5. Η αντίδραση του νεαρού Σπέρτζον είναι επαρκώς κατανοητή, αλλά πολλοί μεγαλύτεροι στην ηλικία άνθρωποι ομολογούν κι αυτοί ότι με κάποια έννοια μπερδεύονται σχετικά με τα διδάγματα της προς Εβραίους. Τους μεταφέρει σ’ έναν κόσμο με τελετουργίες και θυσίες, ιερατικούς κανόνες και παραδοσιακά θρησκευτικά έθιμα. Παλαιές και τιμημένες προσωπικότητες πατριαρχών συγχρωτίζονται με αφιερωμένους ιερείς που κινούνται συνεχώς μέσα σε μια ασταμάτητη ροή θυσιών ζώων, και των συνοδευτικών προσφορών. Μολονότι, όμως, το εποπτικό υλικό της Επιστολής δεν ανήκει στο δικό μας κόσμο σκέψης, οι κεντρικές ιδέες της είναι αφάνταστα επίκαιρες 24
Εισαγωγή
σήμερα, και πολλά από τα κύρια διδάγματά της είναι τεράστιας σημασίας για τον άνθρωπο του τέλους του 20ού αιώνα6. Έχουμε ήδη δει πως η Επιστολή περιέχει σπουδαίους ισχυρισμούς πάνω σε δύο δογματικά ζητήματα, που προοδευτικά έχουν φτάσει να συζητούνται στα σύγχρονα θεολογικά φόρα: το δόγμα της αποκάλυψης και το δόγμα της θεότητας του Χριστού. Η διδασκαλία της στο δεύτερο κεφάλαιο για τη δημιουργία του ανθρώπου σχετίζεται ειδικότερα με τον οικολογικό διάλογο σήμερα. Και σε μια εποχή όπου η ιδέα της απελευθέρωσης είναι της θεολογικής μόδας, το ίδιο κεφάλαιο μας θυμίζει πως ακόμη κι όταν ο άνθρωπος είναι πολιτικά ελεύθερος, υπάρχουν μεγαλύτερες τυραννίες που ενδεχομένως τον καταπιέζουν, κι από τις οποίες έχει τη δυνατότητα ν’ απελευθερωθεί. Είναι επίσης σπουδαίο να τονίσουμε ότι σε μια εποχή θρησκευτικού πλουραλισμού η Επιστολή αυτή είναι μια διαρκής υπόμνηση της αναγκαιότητας της σωτηρίας του Θεού εν Χριστώ. Όσο ευαίσθητος κι αν επιλέγει να είναι κανείς στις διακηρύξεις των άλλων θρησκειών του κόσμου, είναι αδύνατο για κάθε σοβαρό μελετητή της Καινής Διαθήκης να παραβλέψει το λεγόμενο «σκάνδαλο της ιδιαιτερότητας»7. Με τη φράση αυτή αναφερόμαστε στις ξεκάθαρες και ασυμβίβαστες διακηρύξεις της Καινής Διαθήκης ότι ο μόνος τρόπος για να έρθουμε στο Θεό, τον Πατέρα, είναι διά του Χριστού, του Υιού του (Ιωάν. 14:6). Οι άλλες θρησκείες μας βεβαιώνουν πιο εύγλωττα για τις βασικές πνευματικές ανάγκες του ανθρώπου, αλλά το ευαγγέλιο του Χριστού διατείνεται ότι αυτές οι ανάγκες μόνον εν Χριστώ μπορούν να καλυφθούν (Πράξ. 4:12). Σε μια εποχή όπου πολλοί προσπαθούν ενδεχομένως να διακρίνουν κάποιες μορφές αποδεκτού συγκρητισμού μέσα από τον οποίο ο Χριστός και το ευαγγέλιό του γίνονται απλώς μία ακόμα έκφραση ανάμεσα σε πολλές άλλες της ιδέας της σωτηρίας, η προς Εβραίους μάς κατευθύνει στη μοναδικότητα του λυτρωτικού έργου του Χριστού. Στην Επιστολή αυτή ο ιερέας της Παλαιάς Διαθήκης, ο οποίος στέκεται κάθε μέρα στη σκηνή του Μαρτυρίου εκτελώντας τα θρησκευτικά του καθήκοντα, αποτελεί τυποποίηση της ματαιότητας κάθε θρησκευτικού συστήματος που αγνοεί την ανωτερότητα του έργου του Χριστού. 25
Εισαγωγή
Δε χρειάζεται να προσφύγει κανείς σε άλλες θρησκείες για να βρει δοξασίες στις οποίες ο Ιησούς αγνοείται ή έστω του αποδίδεται μια ειδική θέση ανάμεσα σε άλλα θρησκευτικά ισότιμα. Όπως θα δούμε, ο κίνδυνος ενυπάρχει σε ορισμένες χριστιανικές εκφράσεις, χώρια τις διάφορες αιρέσεις, όπως αυτή των Μαρτύρων του Ιεχωβά και άλλες, που αρνούνται τη θεότητα του Χριστού και το τέλειο έργο του. Το κεντρικό αυτό δόγμα του εξιλαστήριου έργου του Χριστού προβάλλεται για να χτυπήσει σύγχρονους θεολόγους. Ένας συγγραφέας εξηγεί το θάνατο του Χριστού ως εξής: «Ο θάνατος του Ιησού στην πραγματικότητα δεν είναι παρά το επιστέγασμα της ζωής του … Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ μπόρεσε να εξασφαλίσει πολιτικά δικαιώματα στους μαύρους της Αμερικής με τον ίδιο τρόπο: θέτοντας απλώς σε κίνδυνο τη ζωή του. Έπρεπε όχι μόνο να είναι έτοιμος να αντέξει τους αστυνόμους του νότου, αλλά έπρεπε και να ρισκάρει να τον δολοφονήσουν. Και όσο μεγαλύτερη ήταν η επιτυχία του, τόσο πιθανός ήταν ο θάνατός του. Το ίδιο συνέβη και με τον Ιησού. Το ότι ζούσε τη ζωή της αγάπης, δίδασκε την αγάπη και ίδρυσε μια κοινότητα αγάπης, αυτό είχε σαν επακόλουθο το σταυρό»8. Η Επιστολή μας όμως διατείνεται πως ο Ιησούς δεν πέθανε απλώς σαν ένας εκούσιος μάρτυρας για έναν αγαθό σκοπό. Διδάσκει το σταυρό όχι σαν επακόλουθο, αλλά σαν απόλυτη αναγκαιότητα. Πέθανε Εκείνος στη θέση μας, και αν δεν έχυνε το αίμα Του «δε θα υπήρχε συγχώρηση αμαρτιών» (9:2). Όσο καλός άνθρωπος κι αν ήταν ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, δεν μπορεί να συγκαταλεχθεί με το Χριστό· ο θάνατος του Χριστού ήταν μια λυτρωτική θυσία, η βάση της σωτηρίας του ανθρώπου. Η σπουδαιότητα της παρούσας Επιστολής θα πρέπει ν’ αναζητηθεί όχι μόνο στον τρόπο με τον οποίο αυτή παραθέτει έναν αριθμό θεολογικών ζητημάτων που έχουν και σήμερα βαρύτητα, αλλά και στην έννοια που αποδίδει σε βασικά ανθρώπινα προβλήματα, επίκαιρα για κάθε γενιά. Η εναρκτήρια παράγραφος της Επιστολής εξηγεί ότι με το θάνατό Του ο Ιησούς «μας καθάρισε από τις αμαρτίες μας», και αυτή η φράση αποτελεί την ουσία του επιχειρήματος της Επιστολής στο κεντρικό της τμήμα. Το ζήτημα της ανθρώπινης ενοχής είναι τόσο παλιό όσο κι ο ίδιος ο χρόνος. Όμως, λόγω της όλης εξέλιξης του ανθρώπου και των 26
Εισαγωγή
οδών διαφυγής που έχει πολύ έξυπνα επινοήσει για να αποφύγει την ευθύνη της αμαρτίας του, άντρες και γυναίκες υποφέρουν ακόμη απ’ αυτή την υποχθόνια δύναμη, τον εσωτερικό εχθρό τους. Ο απειλητικός αυτός τύραννος έχει μια δύναμη να μας πείθει να κάνουμε πράγματα που στις καλύτερες στιγμές μας θα απεχθανόμασταν· ή να πούμε πράγματα που δε θα θέλαμε άλλοι να μας πουν· ή να κάνουμε σκέψεις τις οποίες από ντροπή δεν τολμάμε να εξωτερικεύσουμε. Υπάρχει μια διαχρονικότητα στο μήνυμα της προς Εβραίους. Απευθύνει το ξεκάθαρο μήνυμά της για συγχώρηση και ελπίδα στον καθένα που τον βαραίνει κάποιο αίσθημα ενοχής. Επιπλέον, η ανάγκη του ανθρώπου δεν είναι μόνο να βρει τη συγχώρηση. Πολλοί σκεπτόμενοι σύγχρονοί μας κατακλύζονται από αισθήματα απογοήτευσης, παραζάλης, και γενικότερα έχουν χάσει τον προσανατολισμό τους στη ζωή. Αναρωτιούνται ποιος είναι ο σκοπός της ύπαρξης. Υπάρχουμε απλώς για να τρώμε, να πίνουμε, να κοιμόμαστε, να δουλεύουμε και να πεθαίνουμε; Ή μήπως υπάρχει κάποιο νόημα στη ζωή; Τι είναι ο άνθρωπος; γιατί βρίσκεται σ’ αυτόν τον κόσμο; Ο συγγραφέας μας χρησιμοποιώντας πολύ έξυπνα τον Ψαλμό 8 θυμίζει στους αναγνώστες του πως ο άνθρωπος δεν είναι αυτό για το οποίο πλάστηκε να είναι (2:8). Ο τέλειος όμως άνθρωπος ήρθε ώστε, «χάριτι Θεού», να κάνει κάτι για τον αλλοτριωμένο, επαναστάτη και υπόδουλο άνθρωπο, που πιθανότατα ο ίδιος ο άνθρωπος δεν μπορούσε να κάνει για τον εαυτό του. Ο Ιησούς έγινε όμοιος μ’ εμάς (2:9, 14) για να μπορέσουμε εμείς να γίνουμε όμοιοι μ’ Εκείνον. Μόνο ενωμένοι μ’ Αυτόν μπορούμε να επιτύχουμε τον αρχικό προορισμό μας. Ο Χριστός μάς ελευθερώνει από τον εγωισμό μας και μας κάνει «αγίους», που έχουν παραδοθεί στο Θεό για να εκπληρώσουν τους σκοπούς του σ’ αυτό τον κόσμο. Ταυτίζεται μ’ εμάς και μας ονομάζει αδελφούς Του. Σαν παιδιά του Θεού ανήκουμε σ’ Αυτόν, κι Αυτός μας οδηγεί στη δόξα (2:10-13). Ένα άλλο ζήτημα διαχρονικής σημασίας είναι αυτό του θανάτου και της άλλης ζωής. Ο σύγχρονος άνθρωπος κάνει τα πάντα για να κρυφτεί από την πραγματικότητα του θανάτου, αλλά δεν μπορούμε να κρυφτούμε. Το μόνο που κάνουμε είναι να πηγαίνουμε μέρα με τη μέρα πιο κοντά σ’ Αυτόν. Είναι η μεγάλη αναπόφευκτη πραγματικότητα, και η Επι27
Εισαγωγή
στολή αυτή απευθύνεται στην ανθρώπινη αγωνία εκείνων που «ο φόβος του θανάτου τούς είχε καταδικάσει να είναι δούλοι σ’ όλη τους τη ζωή» (2:15). Η προς Εβραίους διδάσκει πως ο Χριστός έχει επιτύχει μια αιώνια απελευθέρωση. Δεν ήρθε σ’ αυτόν τον κόσμο απλώς σαν ένα βρέφος στη Βηθλεέμ (2:14· 10:5-9), αλλά παρέδωσε κιόλας τον εαυτό Του στο θάνατο, για να γευτεί πλήρως τη δική μας αγωνία του θανάτου. Υπέστη το θάνατο και γεύτηκε το θάνατο (2:9) για λογαριασμό όλων. Ήξερε πως ο θάνατος ήταν ο μεγάλος εχθρός του ανθρώπινου γένους, ο δαίμονας που είχε την ικανότητα να τυραννάει τον άνθρωπο με το φόβο του θανάτου και την αβεβαιότητα του επέκεινα. Ο Ιησούς πέρασε νικηφόρα απ’ αυτή την εμπειρία, καθώς κατατρόπωσε τις δυνάμεις της αμαρτίας, του θανάτου και του διαβόλου, και αναδείχτηκε σαν ένας που γύρισε από τους νεκρούς με τη δύναμη του Θεού, ο οποίος δίνει και εμπνέει την ειρήνη (13:20) στην καρδιά και στη ζωή όλων όσοι πιστεύουν σ’ Αυτόν. Όσοι παίρνουν στα σοβαρά τα διδάγματα αυτής της Επιστολής μπορούν να κοιτάξουν κατάματα το θάνατο και να δοξάσουν το Θεό, που απελευθερωμένοι από το φόβο του έχουν ειρήνη και ελπίδα στην καρδιά τους. Ένα ακόμη σταθερό επίκαιρο θέμα στο οποίο επικεντρώνει η προς Εβραίους είναι το ζωτικό δόγμα της χριστιανικής ζωής. Σε όλη τη διάρκεια της χριστιανικής ιστορίας οι πιστοί βλέπουν με θλίψη την πνευματική οπισθοχώρηση ανθρώπων που κάποτε ήταν στενοί τους συνεργάτες στο χριστιανικό έργο και ένθερμοι υποστηρικτές της υπόθεσης του Χριστού. Όλες οι εκκλησίες, ανεξαρτήτως δόγματος, έχουν την πείρα εισδοχής μελών με τεράστιες πνευματικές δυνατότητες, οι οποίοι όμως αργότερα απομακρύνθηκαν, κι ακόμη εντελώς συνειδητά απαρνήθηκαν την πίστη που προηγουμένως ενστερνίζονταν οι ίδιοι, και διέδιδαν και στους άλλους! Τα κεφ. 3 και 4 της προς Εβραίους καθώς και άλλες σχετικές περικοπές καταπιάνονται με αυτή τη θλιβερή περίπτωση, με φόντο την αποστασία του 1ου αιώνα. Ο συγγραφέας είναι βαθιά πεπεισμένος ότι η σωτηρία του πιστού κρίνεται από την προσωπική σχέση του με το Χριστό, η οποία εκδηλώνεται με μετάνοια και πίστη (5:9). Στη διδασκαλία της Επιστολής, ωστόσο, η σωτηρία απεικονίζεται ξεκάθαρα σαν μια διαρκής διαδικασία. Με καμιά έννοια δεν 28
Εισαγωγή
είναι ένα στατικό γεγονός περιορισμένο στο παρελθόν, ένα απομονωμένο στοιχείο της πνευματικής αυτοβιογραφίας του πιστού. Προφανώς, ό,τι έχει γίνει στο παρελθόν είναι ύψιστης σπουδαιότητας –ό,τι δηλαδή έχει γίνει για μας και ό,τι έχει γίνει μέσα σ’ εμάς. Έχουμε γίνει άγιοι (10:10). Η σωτηρία όμως είναι μια συνεχής πορεία· γινόμαστε καθημερινά όλο και πιο άγιοι (10:14). Ο συγγραφέας τής προς Εβραίους αγάλλεται για τις παρούσες και τις μέλλουσες διαστάσεις της σωτηρίας. Ο Θεός μάς σώζει τώρα (7:25) και θα φανερωθεί για δεύτερη φορά για να φέρει σωτηρία σ’ εκείνους που τον προσμένουν (9:28). Η Επιστολή επιμένει πως οι χριστιανοί εκείνοι του 1ου αιώνα αναγνωρίζουν τη δέσμευσή τους όχι μόνο να πιστεύουν στον Ιησού, αλλά και να πορεύονται συνεχώς μαζί Του. Η προς Εβραίους είναι μια μεγάλη αμφισβήτηση ενάντια σε οποιαδήποτε επιπόλαιη ή φτωχική ερμηνεία του ευαγγελίου. Μας θυμίζει τη διδασκαλία του Χριστού για τη μαθητεία, ότι αν κάποιος θέλει να τον ακολουθήσει πρέπει να σηκώσει το σταυρό του, και ότι χωρίς να απαρνηθεί τον εαυτό του και να τον σταυρώσει μαζί με το Χριστό, δεν μπορεί ενδεχομένως να ανήκει στους οπαδούς του Χριστού. Στο παρελθόν κάποιες μορφές ευαγγελισμού από καλοπροαίρετους εργάτες του Θεού έπασχαν, γιατί παρουσίαζαν τη χριστιανική ζωή σαν ένα δρόμο προς την ευτυχία, την πληρότητα ή την ειρήνη, δίχως παράλληλα καμιά εξήγηση ότι αυτός είναι ο δρόμος του σταυρού κι επίσης ο δρόμος προς τη δόξα. Ο Ιησούς υπέταξε ευλαβικά τον εαυτό Του στο θέλημα του Θεού (5:7) και μέσα από τα παθήματά Του «έμαθε την υπακοή» (5:8) κι έτσι ολοκλήρωσε το έργο Του (5:9). Αδικούμε το χαρμόσυνο άγγελμα της Καινής Διαθήκης όταν το απογυμνώνουμε από τη θυσιαστική του διάσταση και απλώς τονίζουμε τα οφέλη της χριστιανικής ζωής αποκρύπτοντας εντελώς το τίμημα που αυτή απαιτεί. Η προς Εβραίους αναγνωρίζει ότι αν ένας πιστός θέλει να πληρώσει αυτό το τίμημα, θα υπάρξουν περιπτώσεις που θα νιώσει την κοινωνική αποξένωση ή την εναντίωση των συγχρόνων του. Η Επιστολή προβάλλει τον Ιησού σαν ένα γεμάτο συμπόνια ιερέα που έχει την απάντηση στο πρόβλημα της μοναξιάς. Επειδή ο ίδιος έχει γευτεί τη σκληρότητα, την αντιξοότητα και την απόρριψη, μπορεί και συμμετέχει στη 29
Εισαγωγή
δική μας αδυναμία. Μολονότι τώρα είναι ο αναστημένος και ένδοξος Κύριος που έχει ανέβει στους ουρανούς (4:14-15), ο Υιός του Θεού, εντούτοις είναι και ο Υιός του ανθρώπου, που έχει αντιμετωπίσει τον πειρασμό και βγήκε νικητής. Η προς Εβραίους τονίζει την αλήθεια ότι στον ουρανό υπάρχει ένας άνθρωπος. Μέσα από τις ανάλγητες εμπειρίες τής εδώ ζωής του γεύτηκε την εναντίωση και καταλαβαίνει πώς νιώθουμε κι εμείς. Η προς Εβραίους μάς θυμίζει ότι δεν είμαστε ποτέ μόνοι, ότι ο Κύριος που έζησε εδώ στη γη έχει και σήμερα την ίδια συμπόνια και δύναμη, κι ότι είναι ο αναλλοίωτος φίλος μας, που πορεύεται μαζί μας στην καθημερινότητά μας κι είναι αποφασισμένος να μείνει μαζί με τους δικούς Του για πάντα (13:8). Δεν αποκλείεται τα καταληκτικά κεφάλαια τής προς Εβραίους να έφεραν περισσότερη παρηγοριά στους απελπισμένους χριστιανούς απ’ οποιοδήποτε άλλο κομμάτι του κειμένου της Καινής Διαθήκης. Από το 10:9 και μετά βρισκόμαστε στη συντροφιά των χριστιανών του 1ου αι. που είναι εκτεθειμένοι στην απειλή του διωγμού. Φανταζόμαστε τους εαυτούς μας μαζί τους σε μια χριστιανική συνάντηση (10:25) να ακούμε τη ζεστή ποιμαντορική εξήγηση του συγγραφέα, καθώς θυμίζει στους αναγνώστες του τους πιστούς αδελφούς τους που υπέφεραν κι εκείνοι τον παλιό καιρό, και τους ήρωες της Παλαιάς Διαθήκης και τους πνευματικούς συνεχιστές τους που έζησαν με γενναιότητα για τη δόξα του Θεού σε δύσκολες μέρες. Όλες οι γενιές των χριστιανών θεωρούν πολύτιμη μια τέτοια ενθάρρυνση. Κι ο λόγος που το 11ο κεφάλαιο της προς Εβραίους έχει γίνει τόσο δημοφιλές, είναι ότι από καιρό σε καιρό όλοι μας χρειαζόμαστε το ανανεωμένο κάλεσμα να ζήσουμε μια θαρραλέα ζωή, κι ακόμα περισσότερο το κάλεσμα ν’ ανανεώσουμε την παράδοσή μας σε έναν αξιόπιστο Θεό (11:11). Όταν οι πιστοί περνούν από δυσκολίες, έχουν ανάγκη όχι μόνο να θυμούνται το παρελθόν (11:140), αλλά και να έχουν μια προοπτική για το μέλλον (12:22-29), για την πόλη του ζώντος Θεού στην οποία και ανήκουν, και για την ασάλευτη βασιλεία. Οι καταληκτικές παραινέσεις της Επιστολής είναι, λόγω της αποσπασματικής εμφάνισής τους, φοβερά επίκαιρες σήμερα. Μας θυμίζουν ότι πρέπει τα σπίτια μας να παραχωρούνται για το έργο του Χριστού, ότι κάποιοι από τους αδελφούς μας χριστιανούς είναι φυλα30
Εισαγωγή
κισμένοι λόγω της συνείδησής τους, ότι ο γάμος πρέπει να θεωρείται απ’ όλους άξιος τιμής, και η ειδική σχέση που προκύπτει απ’ αυτόν να τηρείται αγνή. Ο υλιστής επιπλήττεται, ο εκκλησιαστικός ηγέτης ενθαρρύνεται, και ο πιστός προειδοποιείται για «τις διάφορες ξένες διδασκαλίες», ένα χαρακτηριστικό ακόμη πιο θλιβερό σήμερα απ’ ό,τι στον 1ο αιώνα. Χωρίς να θέλει να μας προκαταλάβει με απαρχαιωμένα ζητήματα, η προς Εβραίους είναι μια Επιστολή της Καινής Διαθήκης που έχει συναρπαστική εφαρμογή σήμερα. Και τώρα πρέπει να στραφούμε στην εισαγωγική της παράγραφο, όπου με μια εντυπωσιακή γλώσσα ο συγγραφέας μάς θυμίζει το αγαπημένο του θέμα, που είναι η κεντρικότητα και η υπεροχή του Χριστού.
_________________________
1
2 3 4 5 6 7
8
d. Guthrie, The new Testament Introduction (IVP, 21970), σελ. 685-698· R. P. Martin, new Testament Foundations, 2 (Paternoster, 1978), σελ. 348-357· Bruce, σελ. xxiii-xxviii· Hughes, σελ. 19-30. Calvin, σελ. 1. Bruce, σελ. xxx. H. R. Mackintosh, The doctrine of the Person of Christ (Edinburgh, 1937), σελ. 79. C. H. Spurgeon, The Early Years (Banner of the Truth, 1962), σελ. 48. Σ.τ.Μ.: Το έργο γράφτηκε το 1985. Σ.τ.Μ.: Όρος στη θεολογία (the scandal of particularity) που σημαίνει τη δυσκολία των σύγχρονων θεολόγων να δεχτούν ότι ένας μεμονωμένος άνθρωπος (ο Ιησούς) έγινε ο σωτήρας όλων των ανθρώπων. Με άλλα λόγια το ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος εν Χριστώ θεωρείται σκάνδαλο (ανοησία) από τους σύγχρονους διανοητές (δες Richard Swinburne, Reason and the Christian Religion, Oxford 1994, p. 1). J. Hick (εκδότη), The Myth of God Incarnate (SCM Press, 1977), σελ. 58.
31
RAYMOND BROWN
Οι καιροί ήταν δύσκολοι για τους πρώτους αναγνώστες της Επιστολής προς Εβραίους. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν υποστεί απηνή διωγµό. Είχαν βιώσει βιαιοπραγίες, τα σπίτια τους είχαν λεηλατηθεί· ορισµένοι είχαν ριχτεί στη φυλακή για την πίστη τους στον Χριστό, άλλοι είχαν γνωρίσει τη δηµόσια διαπόµπευση επειδή εµπιστεύονταν αταλάντευτα τον Ιησού.
Η Βίβλος Μιλάει και Σήµερα
Σε τέτοιους ανθρώπους η συγκεκριµένη Επιστολή ήρθε σαν µια µεγάλη ενθάρρυνση. Ο συγγραφέας στρέφει τα µάτια των αναγνωστών του στον Χριστό, τους δείχνει πώς υλοποιεί την ελπίδα που υποδήλωναν οι θυσίες της Παλαιάς ∆ιαθήκης, και τους παροτρύνει να µένουν σταθεροί στην πίστη τους, η οποία θα τους βοηθήσει να αντεπεξέλθουν στους δύσκολους καιρούς που τώρα αντιµετωπίζουν. Μια τέτοια ενθάρρυνση και πρόσκληση είναι πάντα επίκαιρες και για τους σηµερινούς χριστιανούς. Ο Raymond Brown το δείχνει αυτό πολύ καθαρά στην παρούσα εργασία του, καθώς εξηγεί περικοπή µε περικοπή όλη την Επιστολή προς Εβραίους.
Ο Raymond Brown, πρώην διευθυντής του Κολεγίου Σπέρτζον του Λονδίνου, έχει πρόσφατα αποσυρθεί από την υπηρεσία του ως ποιµένα της Βαπτιστικής Εκκλησίας της Βικτόριας, Eastbourne της Αγγλίας, για ν’ αφιερωθεί στη διακονία του κηρύγµατος και της συγγραφής.
RAYMOND BROWN ΣΕΙΡΑ ΚΑΙΝΗΣ ∆ΙΑΘΗΚΗΣ ------------------------------------------------
ISBN 978-960-510-133-6
ΣΕΙΡΑ JOHN STOTT O
. 14, 185 47
CYAN
MAGENTA
YELLOW
BLACK
O
O