Νομικισμός Και Πνευματικότητα

Νοµικισµός και Πνευµατικότητα

ΧΑΡΗΣ Ι. ΝΤΑΓΚΟΥΝΑΚΗΣ

Νομικισμός και Πνευματικότητα

Νομικισμός και Πνευματικότητα ΧΑΡΗΣ Ι. ΝΤΑΓΚΟΥΝΑΚΗΣ

ο Λό γ ος Ε Κ Δ Ο

Σ Ε Ι Σ

Tίτλος πρωτοτύπου: ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Χάρης Ι. Νταγκουνάκης Δημιουργικό εξωφύλλου και ηλεκτρ. σελιδοποίηση: Δήμητρα Παπαναγή Eπιμέλεια και παραγωγή εντύπου: Logos Graphics © 2016 Eκδόσεις «O Λόγος» Τ.Θ. 254, 194 00 Κορωπί τηλ.: 210.4834214, φαξ: 210.6627506 www.ologos.gr Κεντρική διάθεση: Βιβλιοπωλεία «Ο Λόγος» • Αθήνα: Εμμ. Μπενάκη 28, 106 78, τηλ.: 210.3823495 • Θεσσαλονίκη: Εθν. Αμύνης 42, 546 21, τηλ.: 2310.232210 • Πάτρα: Πουκεβίλ 22, 262 23, τηλ.: 2610.224197 • Λάρισα: Δευκαλίωνος 2, 412 22, τηλ.: 2410.232594 • Βόλος: Σωκράτους 23, 382 21, τηλ.: 24210.35801 • Αλβανία: Sarande, Libraria «O LOGOS», τηλ.: 0035585223239 ISBN 978-960-510-169-5 Εάν δεν ορίζεται άλλως, οι παραπομπές από την Αγία Γραφή προέρχονται από τη «Νέα Μετάφραση της Βίβλου» (NΜΒ), έκδ. Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας © 2003, Εμμ. Μπενάκη 50, Αθήνα, και χρησιμοποιούνται κατόπιν αδείας της εκδότριας Εταιρίας. Η αναπαραγωγή ολόκληρου του βιβλίου ή τμημάτων του με οποιαδήποτε μορφή (εκτός από σύντομη ανασκόπηση ή αναφορά σ’ αυτό) επιτρέπεται μόνο μετά από γραπτή άδεια του εκδότη.

Αποσπάσματα από εντυπώσεις αναγνωστών-εργατών του Ευαγγελίου

Χάρη, Μόλις ολοκλήρωσα μια πρώτη ανάγνωση του κειμένου σου και δηλώνω εντυπωσιασμένος από την ποιότητα αλλά και από τον όγκο της δουλειάς. Μάλιστα σε ορισμένα θέματα για πρώτη φορά διατυπώνεται συγκροτημένα γραπτή άποψη. — ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ

Αγαπητέ μου Χάρη, Ειλικρινά νιώθω βαθιά χαρά για το κείμενό σου. Προσωπικά συνειδητοποίησα αρκετά αργά το τι σημαίνει: «χάρη». Ένιωσα τη ζωή της χαράς του Πνεύματος που προέρχεται όχι μέσα από το έργο και τις διακονίες, αλλά από την προσωπική εμπειρία της ζωής με το Χριστό, χωρίς καταναγκαστικές θρησκευτικές υποχρεώσεις. Είναι φοβερό το να αισθά5

νεσαι ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ! Προσπαθώ να μεταφέρω το μήνυμα αυτό παντού. Δυστυχώς ο φονταμενταμελισμός είναι απλωμένος γύρω μας. Στερεί τη χαρά, την ομορφιά της ζωής, την εμπειρία της ζωής του Πνεύματος, συχνά μειώνει το έργο του Χριστού καθώς προσπαθεί μέσα από τις θρησκευτικές καθημερινές υποχρεώσεις και τα διάφορα «πρέπει» να κατακτήσει τον ουρανό. — ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΑΟΥΛΑΝΗΣ

Αγαπητέ μου Χάρη, Διάβασα, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και πολύ προσεκτικά, το κείμενό σου… Ομολογώ ότι με κατέπληξες. Θέλω να σε συγχαρώ γιατί μέχρι τη στιγμή αυτή δεν έχω διαβάσει άλλη «τοποθέτηση» πάνω στα προβλήματα των Εκκλησιών μας, τόσο σωστή, τόσο εμπεριστατωμένη και τόσο ψύχραιμη. Θέλω να σου πω ότι συμφωνώ μαζί σου απολύτως και χαίρομαι γιατί ένας άνθρωπος του δικού σου βεληνεκούς αντιμετωπίζει τα προβλήματα των Ελευθέρων Εκκλησιών τόσο σωστά. — ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΑΤΣΑΡΚΑΣ

Πολύ αγαπητέ μου φίλε Χάρη, Σε ευχαριστώ για το μόχθο σου να γράψεις μια τόσο περισπούδαστη, πολυσέλιδη μελέτη. Πραγματικά τη χάρηκα. Ρίχνει φως πάνω σε ακανθώδη θέματα που ταλανίζουν πολλούς και δυναμιτίζουν την περιπόθητη ενότητα. — ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΡ. ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ

Αγαπητέ μου Χάρη, Έμαθα ένα σωρό πράγματα, που αγνοούσα, πραγματικός θησαυρός το κείμενό σου. Για τα πρώτα πρακτικά των εκκλησιών μας και για την αντιμετώπιση διαχρονικών ζητημάτων […] Σε κάποια σημεία νόμιζα ότι έπιανα τον εαυτό μου να σκέφτεται φωναχτά! Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου σε όλα τα θέματα που αναφέρεις και με χαροποιεί το γεγονός, ότι ένας άνδρας των εκκλησιών μας επιτέλους παραδέχεται ανοιχτά ότι ανέκαθεν κύριο μέλημα των Ευαγγελικών ανδρών ήταν η πνευματικότητα των γυναικών τους, που μεταφραζόταν στην ένδυση, βάψιμο, κομμωτήριο… Βέβαια είναι τραγικό όταν αναλογίζομαι πόσες χαμένες ευκαιρίες τότε, πόσες χαμένες ζωές! — ΑΛΤΑ ΦΙΛΟΥ

Αγαπητέ μου Χάρη, Σε ευχαριστώ για το κείμενό σου που μου έστειλες το οποίο διάβασα με προσοχή και το κράτησα. Ομολογώ ότι είναι πολύ προσεκτική και σοβαρή δουλειά και χρειάζεται μελέτη και όχι διάβασμα, διότι περιέχει πολλά στοιχεία. — †ΟΡΕΣΤΗΣ ΧΡ. ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ

Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

..............................................................................................................................................................................................

1. ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ .......................................................................................................................................................... 13 2. ΕΝΑΣ ΣΥΝΕΧΩΣ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

..............................................

..........................................................................................

3. ΦΟΝΤΑΜΕΝΤΑΛΙΣΜΟΣ – Λίγες πληροφορίες που εξηγούν πολλά

α) Το σκάνδαλο του διαφορετικού .............................................................................................................. 47 β) Η τιθάσευση των γυναικών ............................................................................................................................ 50 γ) Γενικά συμπερασματικά ........................................................................................................................................ 55 4. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

..............................................................................................................................

α) Για την ενότητα των πιστών ............................................................................................................................ 63 β) Για την εν Χριστώ συνεπή ζωή ................................................................................................................ 65 γ) Για την πολιτική στο έργο του Θεού ................................................................................................ 66 δ) Για την αμφίεση των γυναικών .................................................................................................................. 68 ε) Για την τηλεόραση ........................................................................................................................................................ 73 ς) Για τη ροκ μουσική ...................................................................................................................................................... 75 ζ) Ποια είναι η πνευματική εκκλησία; .................................................................................................... 78

Εισαγωγικά

ον τελευταίο καιρό πολλή κουβέντα γίνεται σχετικά με τον

τρόπο λατρείας και ζωής των χριστιανών. Από τη μια εί-

ναι εκείνοι που διακηρύττουν σε όλους τους τόνους ότι συνειδητός χριστιανός είναι εκείνος που τηρεί ορισμένους κανόνες ή αποφεύγει κάποιες μορφές συμπεριφοράς είτε στην καθημερινή του ζωή είτε στη λατρεία του Θεού, στην οργάνωση της εκκλησίας του και των σχέσεών του με τους άλλους χριστιανούς, αλλά και με ανθρώπους που δεν ενδιαφέρονται για τα πράγματα του Θεού. Από την άλλη μεριά, άλλοι επίσης πιστοί του Χριστού άνθρωποι, αντιτείνουν ότι η χριστιανική ζωή δεν είναι ένα σύνολο κανόνων και απαγορεύσεων, αλλά μια εσώτερη συνειδητή στάση της καρδιάς, που διέπεται από το Άγιο Πνεύμα και οδηγεί συνεπώς στην πνευματικότητα. Ποιοι είναι λοιπόν πνευματικοί χριστιανοί κατά τη Βίβλο και ποιοι όχι; Το μικρό αυτό πόνημα έχει γραφτεί μεταξύ 2010 και 2011. Δυστυχώς, διάφοροι λόγοι δεν επέτρεψαν την ενωρίτερη έκδοσή του. Σ’ αυτό θα προσπαθήσουμε να δούμε συγκεκριμένα ζητήματα που τόσο σάλο έχουν προκαλέσει στις εκ11

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

κλησίες της χώρας μας, στις χριστιανικές νεολαίες και στις οικογένειές μας. Θα τα δούμε μέσα από μια διάρθρωση τεσσάρων υποδιαιρέσεων: (1) Νόμος και Χάρη· (2) Ένας συνεχώς μεταβαλλόμενος κόσμος· (3) Φονταμενταλισμός· (4) Πρακτικές εφαρμογές.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Νόμος και Χάρη

πως πολύ σωστά έλεγε ένας, η βάση τής όλης διαφορο-

ποίησης μέσα στις χριστιανικές εκκλησίες είναι αυτή ακρι-

βώς η διάκριση ανάμεσα στον νόμο και στη χάρη. Όπως είναι γνωστό, αυτή η διαφορά ανέκυψε για πρώτη φορά στη νεοϊδρυθείσα εκκλησία του Χριστού με την εμμονή των Ιουδαιοχριστιανών στην τήρηση του νόμου (εξού και τους ονομάζουμε «νομικιστές1») η οποία εκδηλωνόταν με την αποφυγή των ειδωλοθύτων και της βρώσης πνιχτού κρέατος, με την περιτομή και την καταδίκη της πορνείας (με τις πολλές έννοιες του κεφ. 18 του Λευιτικού). Οι εξ εθνών χριστιανοί δεν είχαν ιδέα 1

Από τον «νομικισμό». Νομικισμός είναι όρος που προέρχεται από τον «νόμο», δηλ. τον νόμο του Θεού. Δεν χρησιμοποιείται ούτε μία φορά στην Καινή Διαθήκη. Στη χριστιανική Θεολογία είναι συνήθως απαξιωτικός όρος και δηλώνει τον υπερτονισμό της αυστηρής συμπεριφοράς, ή των επιταγών του νόμου. Συνήθως υπονοεί την εμμονή στον άκριτο πουριτανισμό, την καύχηση, την υπεροψία, την παραμέληση του ελέους και την αγνόηση της χάρης του Θεού, ή την επικέντρωση στο γράμμα παρά στο πνεύμα του νόμου. Θεωρεί σαν μέσο σωτηρίας όχι την πίστη στον Χριστό αλλά την τήρηση του νόμου. 13

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

για όλα αυτά που προβλημάτιζαν τους Ιουδαιοχριστιανούς, ενώ οι Ιουδαιοχριστιανοί είχαν πρόβλημα με αυτές τις πράξεις2. Ενώ όμως η αποστολική σύνοδος των Ιεροσολύμων έδωσε τη λύση να μη θεωρούνται αυτοί οι νομικοί περιορισμοί προαπαιτούμενα σωτηρίας, παρά μόνον η πίστη στον Χριστό ως κοινή προϋπόθεση για όλους, ξεσηκώθηκαν οι Ιουδαΐζοντες και κήρυτταν ότι τα έργα του νόμου τίθενται στην ίδια μοίρα με την πίστη για τη σωτηρία του ανθρώπου. Δηλαδή, για να σωθεί κάποιος έπρεπε όχι μόνο να πιστέψει στον αναστημένο Χριστό αλλά και να κάνει περιτομή και να απέχει από τα ειδωλόθυτα. Η πορνεία ήταν εκ των πραγμάτων αμαρτία. Και χρειάστηκε ο Παύλος να γράψει περί τις δέκα Επιστολές για να καταρρίψει αυτή τη θεωρία. Τελικά η Ιστορία απέδειξε πως η ξεκάθαρη άποψη του Παύλου ενάντια στον νομικισμό των Ιουδαϊζόντων σιγά σιγά παρασύρθηκε από τους νομικιστές, και κατέληξαν οι «Παυλιανοί» να είναι αίρεση, που οι οπαδοί της διώκονταν ακόμη και μέχρι τον 10ο αι. από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα σε όλο το Βυζάντιο. Κατά ορισμένους, παυλιανοί θεολόγοι απαντώνται στο ξεκίνημα της Διαμαρτύρησης στη Γαλλία το 1516 μαζί με κύκλους ουμανιστών, ώσπου οργανώθηκαν από Kαλβινιστές ιεραποστόλους που κατέφθασαν εκείνη την εποχή από τη Ζυρίχη στη Γαλλία. Είναι βέβαιο ότι στις χριστιανικές εκκλησίες τα ζητήματα (τρία βασικά) που είναι υπό αίρεση, δηλ. η θέαση, η εμφάνιση και η μουσική (που θα τα δούμε στο τέλος αναλυτι2

Πραξ 15. 14

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ

κά) δεν τίθενται από κανέναν σαν προαπαιτούμενα σωτηρίας, όπως ήταν π.χ. τα ειδωλόθυτα ή η περιτομή! Τα τρία υπό αίρεση στοιχεία, ωστόσο, προβάλλονται σαν γνώρισμα πνευματικότητας. Γι’ αυτό και θα πρότεινα το δίπολο να μην είναι Νόμος και Χάρη αλλά Νομικισμός και Πνευματικότητα. Γιατί, ακριβώς εδώ έρχεται ο Χριστός με όλη τη ρητορική του, που την απολαμβάνει κανείς στα Ευαγγέλια (ιδίως στους Συνοπτικούς), και καταγγέλλει δημόσια τους Φαρισαίους για εξωτερική τυπική θρησκεία χωρίς πνευματική εσωτερική ποιότητα και δύναμη3. Για τον Χριστό δηλαδή δεν είχε καμιά σημασία αν θα παραβίαζε το Σάββατο προκειμένου να σώσει μια ψυχή4. Σήμερα σ’ εμάς αυτό φαίνεται μικρής σημασίας αλλά για τον Ιουδαίο εκείνης της εποχής ο Ναός, ο Νόμος, ο Αβραάμ, ο λαός Ισραήλ, κι ο Ουρανός και η Γη ήταν για αιώνες τα «πέντε κτήματα του Θεού των Εβραίων», όπως ονομάστηκαν, τα δικά τους δηλαδή στερεότυπα. Και ο Χριστός κατέρριψε όλα τα στερεότυπα των συγχρόνων του, μολονότι θεόδοτα, ακριβώς για να τους δείξει ότι η εποχή της Παλαιάς Διαθήκης άλλαζε, και ο κόσμος έμπαινε στην Οικονομία της Χάριτος. Για τον ναό είπε «Γκρεμίστε αυτόν τον ναό κι εγώ σε τρεις μέρες θα τον ξαναχτίσω»5. Για τον νόμο είπε ότι «οι αρχαίοι της εποχής του Μωυσή έλεγαν … αλλά εγώ σας λέω»6.

Μτ 23· Λκ 11. Λκ 6,9. 5 Ιω 3,19. 6 Μτ 5. 4

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Για τον Αβραάμ είπε ότι «προτού γεννηθεί ο Αβραάμ εγώ ειμί»7, ταυτίζοντας έτσι τον εαυτό του με τον Γιαχβέ που το όνομά του είναι ο εγώ ειμί. Αυτό το ήξεραν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι, γι’ αυτό και πήραν πέτρες να τον λιθοβολήσουν! Για τον Ισραήλ και την ιδέα που είχαν οι σύγχρονοί του για το έθνος τους ότι ήταν προνομιούχοι έναντι των άλλων εθνών, ο Ιησούς τούς αντέταξε ότι αν δεν δεχτούν τον ίδιο σαν Μεσσία τους, τα προνόμιά τους δεν μετρούσαν, και θα έρθουν άλλοι από την ανατολή και τη δύση να καθίσουν στο τραπέζι της βασιλείας8. Τέλος, για τον ουρανό και τη γη που τα θεωρούσαν διαχρονικές σταθερές, θρόνο και υποπόδιο αντίστοιχα του Γιαχβέ, ο Χριστός είπε ότι όλα αυτά θα παρέλθουν οι δε λόγοι μου ου μη παρέλθω-

σι9. Ποιο είναι το συμπέρασμα; Ότι ο Χριστός κατήργησε την ηθική ζωή που απέρρεε από τον νόμο ή την προσωπικότητα του Αβραάμ ή την αξία ενός συγκεκριμένου χώρου λατρείας κλπ.; Κάθε άλλο! Έδωσε ευρύτερο περιεχόμενο και στην ηθική του νόμου, και στη σημασία τού τι σημαίνει «τέκνα του Αβραάμ»10 και στην ιερότητα του χώρου της λατρείας. Εκείνο που έκαμε, όμως, ο Ιησούς είναι να τα βάλει όλα αυτά στη σωστή τους θέση: αντί να είναι εξωτερικά, υποκριτικά σημεία καθαρότητας, όπως τα ήθελαν οι Φαρισαίοι, που δεν νοι7

Ιω 8,58. Λκ 13,29. 9 Μτ 24,34. 10 Ιω 8,39-40. 8

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ

άζονταν για την πνευματική καθαρότητα, ο Ιησούς τα όρισε να είναι δείγματα μιας εσώτερης καθαρότητας, η οποία αποδεικνυόταν μόνο με τη θετική ανταπόκρισή τους στον Μεσσία: Εάν γαρ μη πιστεύσητε ότι εγώ ειμι, αποθανείσθε εν ταις

αμαρτίαις υμών11. Μ’ άλλα λόγια, όσο νομικιστές κι αν είστε, δεν παύετε να είστε αμαρτωλοί!12 Όταν προβάλλεται διαρκώς το τρίπτυχο της αμφίεσης, της θέασης και της μουσικής σαν γνωρίσματα πνευματικότητας, τότε τίθεται το ερώτημα της διερεύνησης: αν με ένα μαγικό τρόπο ξυπνήσουν ένα πρωί όλες οι χριστιανικές εκκλησίες και καμιά κοπέλα δεν φοράει παντελόνια, έχουν όλοι πετάξει τις τηλεοράσεις τους στους κάδους σκουπιδιών του δήμου και βάλουν στα CD Player κλασικούς ύμνους, τότε θα έχουμε άραγε μια πνευματική κοινότητα πιστών; Ο νομικισμός λέει: «διάβασες τη Γραφή σου σήμερα; έκανες προσευχή το πρωί; έκανες προσευχή πριν το φαγητό; κάνεις προσευχή προτού κοιμηθείς το βράδυ; τι φοράς, τι δεν φοράς; κάνεις εκείνο; αποφεύγεις το άλλο; Τότε είσαι πιστός χριστιανός! Κάποτε έκανε την εμφάνισή του στον τύπο ένα δημοσίευμα για οκτώ γιατρούς, μέλη ανθρωπιστικής οργάνωσης και δύο Αφγανούς που τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ οι Ταλιμπάν (οι φανατικοί νομικιστές του Ισλάμ) επειδή ήταν Χριστιανοί και κατάσκοποι (κατά την άποψή τους). Ο ένας Αφγανός που συμ11

Ιω 8,24. Για όλη αυτή τη θεολογική προσέγγιση του Παύλου και την ανάλυσή της βλ. στο έργο του John Stott, Το Μήνυμα της Επιστολής προς Γαλάτας (Υπό έκδοση, Εκδόσεις «Ο Λόγος»). 12

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

μετείχε στην αποστολή ως συνοδός, σώθηκε χάρη στην ετοιμότητά του να απαγγείλει την τελευταία στιγμή στίχους του Κορανίου, αποδεικνύοντας έτσι (εντελώς τυπικά) πως ήταν Μουσουλμάνος. Ο νομικισμός μπορεί κάποτε να είναι ωφέλιμος! Οι μεγάλοι κήρυκες του ευαγγελίου στην πατρίδα μας του β΄ μισού του 20ού αιώνα, κήρυκες, δάσκαλοι Κυριακών Σχολείων και ηγέτες της νεολαίας κήρυξαν το ευαγγέλιο, την αγία ζωή, την αύξηση στον αγιασμό, τον ιεραποστολικό ζήλο, την αφιέρωση στο έργο του Θεού. Και όσοι ήθελαν να μείνουν πιστοί στον Χριστό έμειναν, ανεξάρτητα του τι έκανε ο ένας και ο άλλος. Και να σκεφτεί κανείς ότι μιλάμε για τις δεκαετίες κοσμογονικών αλλαγών του ’60 (Μάης ’68), και του ’70 (άνοδος του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, όπως θα δούμε παρακάτω). Κι όχι μόνο κήρυξαν έτσι το ευαγγέλιο και τη χριστιανική ζωή αλλά άφησαν πίσω τους σπουδαίο κοινωνικό, εκκλησιαστικό και ιεραποστολικό έργο. Τι ακριβώς, όμως, είναι πνευματικότητα; Σε έναν θρησκευτικό ιστότοπο διάβασα κάποτε την πνευματική σύσταση ενός μητροπολίτη της βόρειας Ελλάδας προς τους πιστούς της Μητρόπολής του: «Σας συνιστώ αδελφικά και πατρικά, να μην ξεχνάτε καθημερινά όλο τον χρόνο στο σπίτι σας, μπροστά στις άγιες εικόνες, να ψάλλετε τον Παρακλητικό Κανόνα προς την Υπεραγία Θεοτόκο, και ακόμη κάθε βράδυ, μαζί με το Απόδειπνο να αναγινώσκετε και την Ακολουθία των Χαιρετισμών Της». Μην κολλάτε στη συνιστώμενη μορφή. Κάτι ανάλογο θα έλεγε ένας νομικιστής άλλης εκκλησιαστικής παράδοσης: «Πριν 18

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ

πάτε για ύπνο να διαβάζετε ένα κεφάλαιο από τη Γραφή και να κάνετε την προσευχή σας». Αυτό ως δείγμα πνευματικότητας. Αλλά υπάρχει και το αντίθετο. Μιλάει (στην παλιά ΝΕΤ) ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, (ένας πιστός άνθρωπος που τον έχω γνωρίσει και προσωπικά) για το πώς ξεκίνησε το ιεραποστολικό του έργο στην Αλβανία εκ του μηδενός: «Ιούλιος 1991, κατεβαίνω από το αεροπλάνο και με περιμένουν πολλοί άνθρωποι, και οι κληρικοί δεν διέφεραν από τους λαϊκούς αφού φορούσαν πολιτικά. Μου έγινε θερμή υποδοχή και πήγαμε σε μια εκκλησία που πριν ήτανε γυμναστήριο! Τότε μέσα στην αμηχανία μου ρωτώ έναν κύριο ελληνικής καταγωγής, διότι δεν γνώριζα τη γλώσσα, πώς λένε το “Χριστός Ανέστη” στα αλβανικά. Μου απαντά “Krishti u Ng-

jall”. Τότε παίρνω ένα κεράκι, το σηκώνω μέσα στο μεσοκαλόκαιρο και λέω “Krishti u Ngjall!” και όσοι ήταν παρόντες δεν μπορούσαν να συνεχίσουν, γιατί έκλαιγαν. Έτσι ξεκινήσαμε!!» Ιδού ο νομικισμός και ιδού η πνευματικότητα! Πνευματικότητα είναι η στενή εσωτερική σχέση του πιστού με τον Χριστό, η οποία τον οδηγεί μέσα από τη μελέτη του θείου λόγου και με την προσευχή να βαίνει συνεχώς προς την τελειότητα, δεχόμενος τις επιδράσεις του περιβάλλοντός του, ώστε να μπορεί να επικοινωνεί με τους γύρω του και να τους μεταβιβάζει με λόγια και πράξεις το μήνυμα του ευαγγελίου. Δεν προσπαθεί να αποφύγει τα «έργα της σαρκός» κόβοντάς τα ένα-ένα, αλλά απλώς εγκαταλείπεται με πλήρη εμπιστοσύνη στο Πνεύμα να τον οδηγεί, και έτσι «θανατώνει» 19

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

διά του Πνεύματος τις πράξεις του σώματος13. Ο πνευματικός άνθρωπος δεν κοιτάζει πρώτα «τι πιστεύει» ο άλλος προκειμένου να τον συναναστραφεί και να του δείξει την αγάπη του ως χριστιανός. Ο πνευματικός άνθρωπος δεν εξετάζει την εξωτερική εμφάνιση του άλλου αδελφού προτού δημιουργήσει πνευματική κοινωνία μαζί του. Δεν κρίνει. Δεν τον ενδιαφέρουν τα ελαττώματα του άλλου, οι αρχές του, τα πιστεύω του, η κοινωνική του προέλευση, η δογματική του τοποθέτηση –γενικότερα δεν τον ενδιαφέρει το ξυλάριον το εν τω

οφθαλμώ του αδελφού του14, χαρακτηριστικό στοιχείο των υποκριτών της εποχής του Ιησού. Οι Φαρισαίοι περνούσαν τον άλλο από όλη τη γκάμα των 600 και πλέον κανονισμών που είχαν προσθέσει στον ηθικό νόμο ανά τους αιώνες (που ο Χριστός τα χαρακτηρίζει «βαριά φορτία» στις πλάτες του κόσμου15), τον εξέταζαν τι φορούσε, τι μουσική άκουγε, πώς ήταν κουρεμένος, κι αν είχε στο σπίτι του τηλεόραση ή όχι, και μετά καταδέχονταν να τον συναναστραφούν! Οι οπαδοί του Χριστού καλούνταν να βιώσουν το πνεύμα των Μακαρισμών και της Επί του Όρους Ομιλίας, κάτι που αργότερα με τον θάνατό του και την ανάστασή του ο Διδάσκαλός τους θα τους το πρόσφερε ο ίδιος ως δωρεά ζωής διά του Αγίου Πνεύματος. Ο πνευματικός χριστιανός μπορεί να λέει για τα διάφορα αμφισβητούμενα θέματα: «Έτσι ας σκε13

Ρωμ 8,13. Μτ 7,3-5 κ.παράλ. 15 Μτ 23,4 κ.παράλ. 14

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ

φτόμαστε, όσοι θέλουμε να είμαστε τέλειοι. Κι αν σε κάποιο σημείο σκέφτεστε διαφορετικά, ο Θεός και σ’ αυτό θα σας φανερώσει το σωστό»16. Κι εδώ πάλι ο Παύλος αναφερόταν στους νομικιστές της εποχής του. Ο πνευματικός χριστιανός θέλει η επιείκειά του να είναι γνωστή σε όλους17. Όχι σε άλλους να είναι αυστηρός και σε άλλους (στους φίλους του) επιεικής. Ο πνευματικός άνθρωπος δίνει το περιεχόμενο του πιάτου του και του ποτηριού του στον φτωχό18, χωρίς να εξετάζει σε τι πιάτο ή σε τι ποτήρι θα το προσφέρει… Μπορεί να έχει λεκέδες εκείνο το ποτήρι ή να μην είναι καλοπλυμένο –κάτι που έχει μεγάλη σημασία για τον νομικιστή αλλά καμιά για τον Χριστό! Ο πνευματικός χριστιανός συνεργάζεται με αγάπη με όλους τους αδελφούς για τη διάδοση του ευαγγελίου, ακόμη κι αν έχει αντιρρήσεις για την πολιτική τους ή για τις μεθόδους τους και τα δόγματά τους. Για τον άνθρωπο του Θεού προέχει το ίνα πάντες έν ώσι19 του Χριστού. Ο πνευματικός χριστιανός γίνεται τοις πάσι τα πάντα ίνα τινάς κερδήσει20. O νομικιστής ποτέ! Καλεί τους πάντες να γίνουν όπως αυτός, και θα δούμε αν θα ευδοκήσει τελικά να τους αποδεχτεί σαν αδελφούς και συνεργάτες. Ο πνευματικός άνθρωπος θεωρεί τους άλλους ότι υπερέχουν απ’ αυτόν21. Για τον νομικιστή κάτι τέ16

Φιλ 3,15. Φιλ 4,5. 18 Λκ 11,39-41 (Νέα Μετάφραση της Βίβλου). 19 Ιω 17,22-23. 20 Α΄ Κορ 9,22. 21 Φιλ 2,3. 17

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

τοιο είναι αδιανόητο22. Ο νομικιστής προσκαλεί τους άλλους να συμμορφωθούν αλλά όχι τον εαυτό του! Εντύπωση κάνει πώς αντιμετώπισε ο Κύριος Ιησούς Χριστός δύο θέματα που του παρουσίασαν οι Φαρισαίοι και οι νομοδιδάσκαλοι για να τον παγιδέψουν. Το ένα θέμα ήταν ο λιθοβολισμός μιας γυναίκας που είχε συλληφθεί επ’ αυτοφόρω να μοιχεύεται. Ο Χριστός έπρεπε ν’ αποφασίσει με ποιον νόμο θα πάει: με τον νόμο του Μωυσή, που καταδίκαζε τη γυναίκα με λιθοβολισμό, ή μ’ εκείνον των Ρωμαίων που δεν πρόβλεπε θανατική ποινή23; Και ο Ιησούς ξεπέρασε το νομικό ζήτημα με τη γνωστή πνευματική λύση, χωρίς βέβαια να υιοθετήσει την αμαρτωλή συμπεριφορά της γυναίκας24. Το δεύτερο περιστατικό ήταν εκείνο όπου Φαρισαίοι και Ηρωδιανοί τού έθεσαν το θέμα της πληρωμής φόρων. «Να δίνουμε ή να μη δίνουμε φόρο;» ήταν το ερώτημα, και είδαμε κι εκεί με πόση πνευματικότητα απάντησε ο Χριστός25. Ποιο είναι το συμπέρασμα; Το συμπέρασμα είναι ότι για όλα τα πράγματα υπάρχει η πνευματική λύση που είναι το μέτρο. «Να βλέπουμε ή να μη βλέπουμε τηλεόραση;» είναι το ερώτημα των νομικιστών. Πιστεύω ότι με την ίδια σοφία ο Κύριός μας θα απαντούσε: Σας έδωσα το Πνεύμα μου, ξεχωρίστε εσείς ποια είναι τα κατάλληλα και ποια τα μη κατάλληλα για να δείτε. Τι 22 Πρβλ. τη συμπεριφορά του Φαρισαίου απέναντι στον Τελώνη μέσα στον ναό (Λκ 18,11). 23 Η Lex Julia de Adulteriis (18 π.Χ.) απαγόρευε τον γάμο οιουδήποτε με την επί μοιχεία συλληφθείσα ‒αλλά δεν τη θανάτωνε. 24 25

Ιω 8. Μτ 22,15-22. 22

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ

οικοδομεί και τι δεν συμφέρει, όπως λέει κι ο Παύλος26. «Να φοράμε ή να μη φοράμε παντελόνια;» θα ρωτούσαν οι κοπελιές των νομικιστών. Κι ο Κύριος θα τους απαντούσε: Σας έδωσα «νουν Χριστού» να δείτε σε ποιες περιπτώσεις μπορείτε και σε ποιες το Πνεύμα μου θα σας λέει πως είναι άπρεπο. Τι μουσική να χρησιμοποιούμε; Να λέμε ύμνους της σύγχρονης χριστιανικής μουσικής ή μόνο τους παραδοσιακούς; Πάλι ο Κύριος θα μας απαντούσε: Σας έδωσα «πνεύμα διάκρισης». Δείτε σε ποιες περιπτώσεις η υπόλοιπη εκκλησία αποδέχεται αυτή τη μουσική και χρησιμοποιήστε την. Αν οι μεγαλύτεροι αδελφοί στενοχωρούνται, και το πνεύμα τους δεν «αναπαύεται» στη λατρεία του Κυρίου, σεβαστείτε το, και με το πνεύμα της αγάπης που σας έχω δώσει χρησιμοποιήστε και άλλα είδη μουσικής, που οικοδομούν και τις μεγαλύτερες ηλικίες. Μην κοιτάτε μόνο το δικό σας συμφέρον αλλά και το των άλλων27. Η αυταρχική επιβολή τού οτιδήποτε στην εκκλησία, είτε αυτό είναι συντηρητικό είτε μοντέρνο, δεν είναι του Πνεύματος του Αγίου. Με αυτό το τρίπτυχο όμως θα ασχοληθούμε και προς το τέλος της σειράς μας. Τι κατόρθωσαν, άραγε, ώς τώρα εκείνοι που προσπάθησαν να επιβάλουν την εξωτερική πνευματικότητα; Κράτησαν μήπως σε κάποιο επίπεδο αγιότητας την εκκλησία; Σήμερα δεν το βλέπουμε. Διασπάσεις βλέπουμε, απαξίωση εργατών του ευαγγελίου βλέπουμε, διαζύγια βλέπουμε, αποσυντονισμένες οικογένειες βλέπουμε, διάλυση της ιεραπο26 27

Α΄ Κορ 6,12. Α΄ Κορ 10,24.33. 23

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

στολής βλέπουμε, κλείσιμο πολύχρονων χριστιανικών περιοδικών βλέπουμε, στείρο δογματισμό βλέπουμε, αποσυντονισμό των διακονιών βλέπουμε, παιδιά μας να εγκαταλείπουν την εκκλησία βλέπουμε, αγιότητα όπως την εννοούν οι νομικιστές δεν βλέπουμε! Είναι πολλοί που απαξιώνουν την αθρόα προσέλευση κόσμου, και κυρίως νέων, σε εκκλησίες που δεν ακολουθούν την αυστηρή όπως εκείνοι την εννοούν εκκλησιαστική ζωή και λατρεία. Κατηγορούν αυτές τις εκκλησίες για κοσμικότητα, για πνευματική υποτονικότητα, για ανεκτικότητα απέναντι στην αμαρτία ή στο πνεύμα του κόσμου κλπ. «Δεν αποτελούν», λένε «οι αριθμοί σημείο αύξησης και προόδου. Καλύτερα να μείνουμε λίγοι και πιστοί, πνευματικοί, παρά πολλοί με ελαφριά συνείδηση». Όπως βλέπετε, στην κατάκριση πρώτοι! Φαντάζομαι ότι η ίδια ψυχολογία θα λειτούργησε και στους Φαρισαίους που έβλεπαν τα πλήθη ν’ ακολουθούν τον Ιησού, ιδιαίτερα μετά την ανάσταση του Λαζάρου: γι’ αυτούς ήταν ο όχλος

ούτος ο μη γινώσκων τον νόμον…28 Η Καινή Διαθήκη όμως έχει διαφορετική άποψη. Όταν θέλει να δείξει την επιτυχία του κηρύγματος ή ενός ιεραποστολικού ταξιδιού ή τη δύναμη του Πνεύματος, χρησιμοποιεί ακριβώς τον παράγοντα αριθμό για να το κάμει. Αναφέρεται η επιστροφή στον Χριστό 3.000 ατόμων με το πρώτο κήρυγμα του Πέτρου και 2.000 με το δεύτερο. Αναφέρεται αρκετές φορές ότι «ο Κύριος πρόσθετε κάθε μέρα αυτούς που σώ28

Ιω 7,49. 24

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ

ζονταν στην εκκλησία»29, εκτός και αν για να δεχτούμε αυτόν τον απολογισμό πρέπει να ελέγξουμε πρώτα τι είδους πιστοί ήταν όλοι αυτοί και τι βαθμό πνευματικότητας είχαν! Η αύξηση του πλήθους των προσερχομένων στη συνάθροιση σίγουρα δεν συνεπάγεται αυτόματα και την αύξηση της πνευματικότητας της εκκλησίας, αλλά οπωσδήποτε δείχνει ότι ο Κύριος εργάζεται στη συγκεκριμένη εκκλησία, κι ότι ο κόσμος ενδιαφέρεται ν’ ακούσει τον λόγο του Θεού ή να απολαύσει την κοινωνία των αδελφών. Πώς έβλεπε όμως και ο Παύλος το όλο θέμα του νόμου και της χάρης; Επιτρέψτε μου εδώ να παραθέσω ένα σημείο από τη «Θεολογία της Καινής Διαθήκης» του George Ladd30: Αυτό που δίνει ώθηση για μια ζωή που θα ευαρεστεί τον Θεό είναι η ενοίκηση του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος στον πιστό. Ορισμένοι ερμηνευτές του Παύλου εκτιμούν ότι για τον απόστολο, αυτό ήταν το σπουδαιότερο κίνητρο. Ο Mrashall τονίζει την αντίθεση που αναφέρει ο Παύλος ανάμεσα στην παλαιά οικονομία και στη νέα εποχή με την εσώτερη δυναμική της, του Πνεύματος. Ο Παύλος επιμένει ότι για τον χριστιανό η μέθοδος του κώδικα δεν υπάρχει πια, και τη θέση της την έχει πάρει η μέθοδος του Πνεύματος. Ο νόμος έχει καταργηθεί τόσο ως μέσον σωτηρίας όσο και ως κανόνας συμπεριφοράς. «Ο Παύλος επιμένει πως ο Χριστιανισμός δεν είναι Κώ29 30

Πραξ 2,47· 5,14· 11,24. George E. Ladd, A Theology of the New Testament, σελ. 561εξ. 25

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

δικας (μία εκ των έξω ρύθμιση), αλλά Πνεύμα (μια ρύθμιση εκ των έσω)»31. Ο Παύλος ανακάλυψε το μυστικό της αγνής ζωής στην αγαθή προδιάθεση, και το μυστικό της αγαθής προδιάθεσης το είδε στην επίδραση του Πνεύματος του Θεού στην εσωτερική ζωή του ανθρώπου32. Η ερμηνεία αυτή του Παύλου αντιλέγεται από το γεγονός ότι ο ίδιος επικαλείται τις διατάξεις του νόμου σαν το αποκαλυμμένο θέλημα του Θεού για τη ρύθμιση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η αντίθεση που εμφανίζει ο Παύλος ανάμεσα στον εξωτερικό γραπτό κώδικα και στη νέα ζωή του Πνεύματος (Ρωμ 7,6· Β΄ Κορ 3,3) δεν σημαίνει ότι βλέπει την ενοίκηση του Πνεύματος σαν μια εγγενή δύναμη που ικανώνει τον άνθρωπο να πράττει αυτόματα το σωστό, ούτε βάζει κατά μέρος την Παλαιά Διαθήκη στο σύνολό της. Ο νόμος έχει κλείσει τον κύκλο του ως τρόπος δικαίωσης (Ρωμ 10,4). Ο Παύλος όμως κάνει διάκριση ανάμεσα στον νόμο ως νομικό κώδικα αφενός, και ως τη μόνιμη αποκάλυψη του Θεού αφετέρου, και για πάνω από μία φορά δίνει τη διαβεβαίωση ότι η νέα ζωή του Πνεύματος είναι εκείνη που ικανώνει τον χριστιανό να εκπληρώνει πραγματικά τον νόμο (Ρωμ 8,34· 13,10· Γαλ 5,14). Είναι σαφές ότι ο Παύλος θεωρεί το Πνεύμα σαν μια νέα ενοικούσα δύναμη η οποία εκδηλώνεται στη διαγωγή του πιστού. Η νέα ζωή είναι το δώρο του Πνεύματος (Β΄ 31 32

L. H. Marshall, The Challenge of NT Ethics, 229. Όπ. π., 231. 26

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ

Κορ 3,6· Γαλ 6,25), κι αποδεικνύει την ύπαρξή της με τον καρπό του Πνεύματος (Γαλ 5,20), τον οποίο ο Παύλος τον ερμηνεύει με όρους χριστιανικών αρετών. Προφανώς επιδιώκεται μια αντίθεση ανάμεσα στα έργα και στον καρπό: ανάμεσα στην ανθρώπινη προσπάθεια και σε μια εσώτερη πνευματική δυναμική. Η ενοίκηση του Πνεύματος σημαίνει μια νέα εμπειρία αγάπης (Ρωμ 5,5), ελευθερίας (Ρωμ 8,2) και υπηρεσίας (Ρωμ 7,6). Δεν είναι, ωστόσο, ξεκάθαρο αν ο Παύλος εννοεί την ενοίκηση του Πνεύματος σαν μια εσώτερη εγγενή δύναμη που εκδηλώνεται με διαρκή πρόοδο, και με αύξηση των χριστιανικών αρετών33. Το ότι ο Παύλος προσδοκά την ανάπτυξη του χριστιανικού χαρακτήρα είναι σαφές: «Όλοι, εμείς, λοιπόν, χωρίς κάλυμμα στο πρόσωπο, κοιτάζουμε σαν σε καθρέφτη τη λαμπρότητα του Κυρίου και μεταμορφωνόμαστε σ’ αυτή τη λαμπρή εικόνα του· με την ενέργεια του Κυρίου, που είναι το Πνεύμα, βαδίζουμε από δόξα σε δόξα» (Β΄ Κορ 3,18). Σ’ αυτή την περικοπή, ωστόσο, το Πνεύμα δεν είναι η ενοικούσα δύναμη της νέας ζωής αλλά ταυτίζεται με τον ένδοξο Κύριο που έχει πια αναληφθεί στους ουρανούς. Η ενασχόληση του χριστιανού με τον ένδοξο Κύριο θα συντελέσει ώστε ο χριστια33

V. Furnish, Theology and Ethics in Paul, 240-41· M. Bouttier, Christianity according to Paul (1966), 22εξ. Στη συγκεκριμένη συζήτηση περί «Προόδου, Αύξησης και Τελειοποίησης» ο W. A. Beardslee πολύ μικρή αναφορά κάνει στη μεταμορφωτική δύναμη του ενοικούντος Πνεύματος. Βλ. Human Achievement and Divine Vocation in the Message of Paul (1961) 6678. 27

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

νός να συμμορφώνεται ατομικά όλο και περισσότερο με την εικόνα του Χριστού. Το όλο πλαίσιο της περικοπής, όμως, είναι αυτό της διακονίας: «Ο Θεός μάς ελέησε και μας εμπιστεύτηκε αυτό το έργο…» (Β΄ Κορ 4,1). «Αυτό που περιγράφεται είναι η δόξα του αξιώματος, της εξαγγελίας, του κηρύσσομεν (4,5)»34, κι όχι γενικά η ηθική τελειότητα. Είναι εντυπωσιακό το ότι ο Παύλος δεν προσφεύγει στο Πνεύμα σαν άμεση πηγή ηθικού φωτισμού. Ο Παύλος ξέρει ότι το Άγιο Πνεύμα αποκαλύπτει τα σχέδια του Θεού (Α΄ Κορ 2,10) αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι νιώθει ανεξάρτητος από την Παλαιά Διαθήκη κι από τη διδασκαλία του Ιησού35. Υπάρχει μόνο μία περίπτωση όπου ο Παύλος επικαλείται το Πνεύμα σαν οδηγό ηθικής, και εδώ, ενώ ισχυρίζεται πως έχει το Πνεύμα, δίνει απλώς τη γνώμη του (Α΄ Κορ 7,40). Στο πιο εκτεταμένο παραινετικό κείμενό του (Ρωμ 12,1–15,13), υπάρχουν μόνο τρεις σύντομες αναφορές στο Πνεύμα (Ρωμ 12,11· 14,17· 15,13) αλλά καμιά απ’ αυτές δεν λέει ότι το Πνεύμα είναι οδηγός ηθικής. Αμφισβητείται αν ο Παύλος θεωρεί το Πνεύμα σαν πηγή εγγενούς γνώσεως του καλού και του κακού. Πράγματι, ποτέ δεν διατυπώνει κάποια θε34 G. Kittel, TDNT 2:251. Ο P. Ramsay κατανοεί αυτό το εδάφιο ότι αναφέρεται στην αγάπη που εκδηλώνεται με πλήρη υπακοή. Basic Christian Ethics (1950), 259. 35 Δες τον ισχυρισμό του E. F. Scott, The Spirit in the NT (1923), 17273.

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ

ωρία για το πώς γίνεται γνωστό το σωστό και το λάθος36. Το Πνεύμα είναι μια ενοικούσα δύναμη με σκοπό να ικανώνει τον πιστό να ζει σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Ακόμη κι εδώ διαπιστώνουμε μια διάσταση ανάμεσα στο οριστικό και στο επιτακτικό. «Αφού, λοιπόν, ζούμε με τη δύναμη του Πνεύματος [οριστικό: η νέα ζωή έρχεται από το Πνεύμα], πρέπει ν’ ακολουθούμε το Πνεύμα [επιτακτικό: πρέπει]» (Γαλ 5,25). Ωστόσο, η νέα αυτή ζωή του Πνεύματος δεν είναι μια ανεξέλεγκτη, εσώτερη, εγγενής δύναμη, αλλά μια δύναμη που βρίσκεται σε διαρκή αντίθεση με τη σάρκα. Η σάρκα και το Πνεύμα αντιμάχονται το ένα το άλλο, «και γι’ αυτό άλλωστε δεν κάνετε αυτά που θα θέλατε να κάνετε» (Γαλ 5,17). Αυτή η διαλεκτική επιλύεται μόνο με μια ζωή διαρκούς απόφασης. Η απόφαση αυτή απαιτεί διαρκή άρνηση της σάρκας και ένα εξίσου διαρκές περπάτημα κατά το Πνεύμα. «Όπως με υπακούατε πάντοτε, το ίδιο να κάνετε και τώρα: μετά φόβου

και τρόμου την εαυτών σωτηρίαν κατεργάζεσθε. Κι αυτό, γιατί ο ίδιος ο Θεός ενεργεί σ’ εσάς…» (Φιλ 2,12). Αυτό ακριβώς σημαίνει να οδηγείται συνεχώς κανείς από το Πνεύμα (Ρωμ 8,14· Γαλ 5,18). Αυτά γράφει ο Ladd. Κλείνοντας το πρώτο αυτό τμήμα θα ήθελα να παραθέσω περικοπή ενός πολύ εύστοχου κειμένου του γιατρού και συγγραφέα κ. Πέτρου Γιαννακάκου στο σάιτ The Eternal Word

of God (Ιούλιος 2008): 36

V. Furnish, Theology and Ethics in Paul, 231-33. 29

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ένας άλλος κίνδυνος της ελευθερίας είναι η παρουσία ανθρώπων, μέσα στα πλαίσια της πίστης, με νοοτροπία ολοκληρωτικού νομικισμού, με τον οποίο μπορεί να υπάρχει η αντίληψη ότι εργάζονται για τη λύτρωση του ανθρώπου, ενώ δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να απεργάζονται άλλης μορφής ιδεολογικά και θεολογικά δεσμά. Οι φορείς αυτού του πνεύματος πιστεύουν ότι έχουν κατ’ αποκλειστικότητα δίκαιο, το οποίο μάλιστα θέλουν να επιβάλουν, αναγορεύοντας τις προσωπικές τους θέσεις σε κοσμοθεωρία. Εδώ σχέση έχει η ψυχολογία, όπου η ιδιοσυγκρασία παράγει την κοσμοθεωρία και όχι η κοσμοθεωρία την ιδιοσυγκρασία, και όπου ο ολοκληρωτικός άνθρωπος του θρησκευτικού νομικισμού δεν είναι ικανός να βγει έξω από τον εαυτό του και να συμμεριστεί τη θέση του άλλου. Είναι χαρακτηριστική η έλλειψη συγκατάβασης, η έλλειψη συμπάθειας, η έλλειψη της οριζόντιας σχέσης στην έννοια του σταυρικού ξύλου. Ο νομικισμός συνήθως επικαλείται τη δικαιοσύνη και την αγιότητα, ενώ στην ουσία δεν έχει πνευματική δύναμη αλλά μόνο σκληρότητα, γιατί δεν αναγνωρίζει ισότιμους αλλά θέλει να επιβάλλεται χωρίς διάλογο και αντίλογο. Στο χώρο του πνευματικού αυτού ολοκληρωτισμού η ανθρώπινη ματαιοδοξία και ο εγωκεντρισμός εκδηλώνονται συχνά με το επικάλυμμα αγιαστικών προτεραιοτήτων. Είναι η φοβική διάσταση της ελλοχεύουσας 30

ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ

αμαρτίας που συντηρεί τη δύναμή του, ενώ στο βάθος κρύβεται η ουσιαστική αδυναμία, δηλαδή η ανάγκη για άμυνα, η μεταμφιεσμένη μνησικακία, τα απωθημένα συμπλέγματα και άλλοι παράγοντες αστάθμητοι και σκοτεινοί. *** Οι κίνδυνοι της εν Χριστώ ελευθερίας δεν προέρχονται τόσο από τους δηλωμένους εχθρούς Του, όσο από το πλήθος των φίλων Του. Ατυχώς, ενώ μπορούν να νοηθούν διαφορετικοί άνθρωποι, πιστοί που με ίση ειλικρίνεια πιστεύουν σε συμπληρωματικές εκδοχές περί ελευθερίας, συχνά αναπτύσσεται ένα κλίμα απειλής, φοβίας, πανικού, μέσα στο οποίο μπορεί να απαγγελθούν αναθέματα για όποιον έχει διαφορετικές ιδέες και προσεγγίσεις. Σ’ αυτό το κλίμα όποιος δεν ασπάζεται τις ιδέες μου δεν είναι απλά ο αντιφρονών, ο αδελφός που φρονεί «άλλως πως», αλλά ο πλάνος που εύκολα τον τοποθετώ στο στόχαστρο της καταλαλιάς, του στιγματισμού και του διασυρμού. Μπορεί έτσι να συντηρείται σε συναθροίσεις ένα υποσυνείδητο κλίμα ψυχολογικού καταναγκασμού μέσα στο οποίο τυχόν παρέκκλιση μπορεί να συνεπάγεται την αποβολή και την αποσυναγωγή. Ο πνευματικός εργάτης, φορέας του πνεύματος της εν Χριστώ ελευθερίας, είναι αντίθετα μια γρηγορούσα συνείδηση που φωτίζει και παραδειγματίζει, σε αντίθεση με τους σύγχρονους παραχαράκτες που δεν χρησιμοποιούν 31

ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

την παλιά μέθοδο απομίμησης του καλού, αλλά με την ολοκληρωτική εγωκεντρική νοοτροπία των ψυχολογικών καταναγκασμών, προκαλούν ίση δυσπιστία για όλα τα λε-

γόμενα χριστιανικά ιδανικά37.

Αναφερόμενη βιβλιογραφία: 1. Άγγ. Τερζάκη, «Οι Απόγονοι του Κάιν», έκδ. των Φίλων, Αθήνα 1972. 2. Peter Wilkes, «Οι Δράκοντες της Ψυχής», εκδ. «Πέργαμος», Αθήνα 1993. 3. Μπομπ Τζωρτζ, «Επιστροφή στη Γνησιότητα», εκδ. «Ο Λόγος», Αθήνα 1997. 32

ώς πρέπει να λατρεύουµε τον Θεό;

όρθιοι ή καθιστοί; Πρέπει να ψάλλουµε µοντέρνους ύµνους ή µόνο παραδοσιακούς; Πρέπει να χρησιµοποιούµε µουσικά όργανα –και ποια– στις λατρευτικές συνάξεις της εκκλησίας; Πώς πρέπει να ντύνεται ο πραγµατικός χριστιανός; Είναι σωστό να φοράνε παντελόνια οι γυναίκες; Πρέπει να βλέπουµε τηλεόραση ή να πηγαίνουµε σινεµά; Ποιοι είναι οι πνευµατικοί χριστιανοί και ποιοι οι «κοσµικοί»; Τι είναι «φονταµενταλισµός» και ποια η σχέση του µε το ευαγγέλιο; Με αυτά και άλλα ερωτήµατα και διλήµµατα καταπιάνεται το βιβλιαράκι που κρατάτε στα χέρια σας. Ζητήµατα πρακτικά αλλά και θεωρητικά που µέχρι σήµερα προβληµατίζουν, συγκλονίζουν και διχάζουν πολλές κοινότητες συνειδητών χριστιανών της πατρίδας µας και απαιτούν άµεσα αντιµετώπιση και βέβαια κάποια βιβλική διαχείριση. Με σεβασµό στο λόγο του Θεού και στη θρησκευτική συνείδηση των πιστών χριστιανών, το ανά χείρας πόνηµα προσπαθεί να δώσει απαντήσεις και εξηγήσεις µέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του τι είναι Νοµικισµός και τι Πνευµατικότητα...

Ο Χάρης Νταγκουνάκης είναι πτυχιούχος Νοµικής του Παν/µίου Αθηνών µε γνώσεις Βιβλικής Θεολογίας. ∆ραστηριοποιείται για πολλά χρόνια στο χριστιανικό έργο, στους τοµείς του κηρύγµατος και της αρθρογραφίας στα έντυπα της Ευαγγελικής Κοινότητας της πατρίδας µας. Πρώην στέλεχος της «Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας», συνεργάζεται επίσης µε τον χριστιανικό εκδοτικό οίκο «Ο Λόγος».

ο Λό γ ο ς Ε Κ ∆ Ο

Σ Ε Ι Σ

www.ologos.gr

ISBN 978-960-510-169-5