LUSHNJA
Lushnja
LUSHNJA
QENDËR TREGTARE
BASHKIA
L
Përmbajtja / Content Toka Burimet ujore Gojëdhënat për themelimin e Lushnjes Toponime të vjetra në qytetin tonë Gjetjet arkeologjike Periudha qytetare ilire Periudha e Antikitetit të Vonë Historiku Si të vini në Lushnje Transporti Popullsia Gjuha Besimet fetare Kultura e qytetit Lushnje Cfarë mund të vizitohet në Lushnje Arsimi
“Art & Bussines Center”
E US H NJ
Faqe / Page
...7 ...9 ...10 ...12 ...13 ...14 ...15 ...16 ...18 ...22 ...23 ...25 ...25 ...26 ...26 ...27 ...29 ...30 ...34 ...34
Kompleksi “Tre Kolonat” Bar, Restorant Piceri
51
2
Adresa: Bulevardi “Shëtitorja e Palmave”, Lagjia “Loni Dhamo” / Tel: +35535226412 E-mail: gkociu@yahoo.com
LUSHNJA
Fatos Tushe Kryetari i Bashkisë Lushnja është një qytet i ri, një qytet ku historia shkroi faqe të rëndesishme të jetës së saj në momentet e coptimit nga fuqite e medha pas Shpalljes se Pavarësisë. Është qyteti i Kongreseve të 1920: Kongresit Kombëtar të Lushnjës dhe Kongresit Arsimor. Është qyteti ku hodhën themelet Shtetit Shqiptar me Kushtetutën dhe Parlamentin e vet. Është një nyje e rëndesishme në kryqëzimin e autostradave veri - jug dhe lindje -perendim. Është vendosur në larëgësi të barabartë midis dy qytetërimeve: të Apollonisë së Lashtë dhe Beratit 2400 vjecar. Lushnja është ndërtuar nga puna dhe talenti i njerëzve që duan dhe janë të lidhura me tokën me prodhimin gjithëvjeçar dhe të shumëllojshme të kësaj toke të begatë. Myzeqeja ka fizionomin e vet në Lushnje. Ky qytet e ka ndërtuar të tashmen dhe projekton të ardhmen duke u bazuar në vlerat e tij, në traditën e hershme, në eksperiencën e akumuluar për të mënjanuar vështirësitë dhe dobësitë që dalin çdo ditë. Ky qytet ka burime natyrore të çmuara, klimë të favorshme ç’ka mundëson prodhim të shumëllojtë. Ka traditë në bujqësi dhe blegtori, agrobiznes dhe kërkon të përqafojë të përparuarën, më të mirën në këtë fushë duke ruajtur dhe vlerësuar traditat, idetë e reja në këtë fushë të cilat e kanë bazën tek studimet e mëparshme në fushën e bujqësisë duke i paraprirë vite e vite me radhë zhvillimit të vendit. Padyshim stadi aktual i zhvillimit të Lushnjës ka në themel punën e banorëve të kësaj treve pa mohuar edhe prurjet nga krahinat e tjera. Ky zhvillim i sotëm dhe e ardhmja kanë të përbashkët harmonizimin e traditës dhe eksperiencës, si dhe gjenerimin e praktikave, ideve dhe zgjidhjeve të së ardhmes.
3
LUSHNJA Lushnja është qytet myzeqar. Myzeqarët duan dhe punojnë për zhvillimin e qytetit duke përmirësuar cilësisht jetën e tyre. Burimet e qytetit janë në dispozicion të plotësimit të nevojave të qytetarëve sipas standarteve bashkëkohore dhe e ardhmja e qytetit projektohet nga vet qytetarët nëpërmjet fjalës së tyre që është dhe produkt i vendimmarrjes qytetare. Lushnja është një qytet dinamik dhe kompakt. Shfrytëzimi i mirë i territorit, përdorimi i kujdesshëm i tokës, pasurimi i qytetit me hapsira të gjelbëra kanë krijuar një mjedis të pëlqyeshëm për banorët dhë kanë rindezur shpirtin e qytetit. Lushnja është djepi i lindjes së artistëve të mëdhenj si: Vace Zela, Vath Korreshi, Margarita Xhepa, Ilia Shyti, Kristaq Dhamo, Pavlina Mani etj. Në Lushnje shijon Kabanë Myzeqare dhe Gjelin e Detit me Pershesh, Kabërnetin dhe Merlotin, Yshmerin dhe Rakinë Muskat. Vizitorë kureshtarë: Rrëzë kodrave dhe fushës së paanë Sofrën përherë shtruar mbanë Qyteti ynë Myzeqar! Ju mirëpresim!
Lushnja is a new city, a city where history wrote important pages of her life in the moments of dismemberment from great powers after the Declaration of Independence. It is the city of the 1920 Congresses: Lushnja National Congress and Educational Congress. It is the city where stands the foundation of Albanian State with its Constitution and Parliament. Is an important link in the intersection of highways northsouth and east-west. It is located in equal distance between two civilizations: Ancient Apollonia and Berat 2400 year. Lushnja is built from the work and talent of people who want and are connected to the earth with its multi-year and diversified production of this prosperous land. Myzeqeja has its physiognomy in Lushnja city.
4
LUSHNJA
This city has built its present and future projects based on the values in the ancient tradition, the experience accumulated in order to avoid the difficulties and weaknesses that emerge every day. This city has precious natural resources, favorable climate that enables diverse production. Lushnja has tradition in agriculture, farming and agribusiness and requires to represent development, best in this area, maintaining and valuating traditions, new ideas in this area are based on previous studies in the field of agriculture, preceding years and years of state development. Undoubtedly, the current stage of Lushnja development is based on the hard work of the residents in this area without denying even the feeds from other provinces. The current development and future has in common the harmonization of tradition and experience, as well as the generation of practices, ideas and solutions for the future. Lushnja is a Myzeqar city. Myzeqar people want and work for the development of the city by improving qualitatively their lives. City resources are available to meet the needs of citizens by modern standards and the future of the city is designed by the citizens through their speech, which is a product of their civic decision-making. Lushnja is a dynamic and compact city. The proper use of the territory, the careful use of the land, the enrichment of the city with green spaces have created a congenial environment for residents and rekindled the spirit of the city. Lushnja is the cradle of birth, for great artists like: Zela Vaçe, Korreshi Vath, Xhepa Margarita, Shyti Ilia, Dhamo Kristaq, Mani Pavlina …etc. In Lushnja you can taste “Kabanë Myzeqare” and the sea turkey with “përshesh”, Kabernet and Merlot wine and Muskat brandy. For curious visitors: The foot of hills and vast fields The table always full of food Our Myzeqar city You are welcome!
5
LUSHNJA
Lushnja
6
LUSHNJA POZITA GJEOGRAFIKE Rrethi i Lushnjes bën pjesë në Ultësirën Perëndimore të Shqipërisë. Në Veri kufizohet me rrethin e Kavajës, në Lindje me rrethin e Elbasanit, në Juglindje me rrethin e Beratit, në Jug me rrethin e Fierit dhe në Perëndim me detin Adriatik. Rrethi i Lushnjes ka dalje të gjerë në detin Adriatik, përgjatë territorit të Divjakës, Karavastasë, Remasit, etj. Në territorin e këtij rrethi përfshihen vargu i kodrave të Karatoprakut, kodrat e Ardenicës dhe një pjesë e kodrave të Darsisë dhe të Dumresë. Gjithashtu në këtë rreth gjendet edhe laguna e Karavastasë, dhe ujëmbledhësit e njohur të Thanës dhe të Kasharajt. Fushat e Lushnjes përshkohen nga dy emisarë të mëdhenj kullues, ai i Tërbufit dhe i Bitajt, si dhe një rrjet i tërë kanalesh vaditëse. Gjatësia e vijës kufitare është 160,7 km, nga të cilat tokësore janë 82 km, detare 12.5 km, lumore 63 km dhe liqenore 3,2 km. Rrethi i Lushnjes ka një sipërfaqe toke të përgjithshme prej 71 239 ha dhe një popullsi prej 176 377 banorë. Ai përbëhet nga disa njësi administrative: 2 bashki, 14 komuna dhe 116 fshatra. I gjithë rrethi numëron 45.557 familje, 15.964 nga këto i takojnë Bashkisë së Lushnjës. Dendësia e popullsisë është 1283 banorë për km2, goxha më e lartë se mesatarja e vendit (106.7). Rrethi i Lushnjes përbëhet nga fusha e Myzeqesë, e cila zë 80% të sipërfaqes, ndërsa zonat kodrinore zënë 20% të saj. Myzeqeja, në përgjithësi është një fushë e rrafshët, dhe me reliev kodrinor. Lartësia më e madhe gjendet në fshatin Mollas, rreth 299 m mbi nivelin e detit, ndërsa lartësia mesatare është 67 m. Lushnja shquhet edhe për pasurinë e madhe të ujërave nëntokësore e sipërfaqësore, të cilat përdoren gjerësisht për bujqësinë dhe nevojat e popullsisë. Fusha e Myzeqesë është shumë pjellore, prandaj dhe është cilësuar si “Hambari i Shqipërisë”. I gjithë rrethi shtrihet në Myzeqenë e Madhe, midis lumenjëve Shkumbin dhe Seman. Rrethi i Lushnjes si dhe gjithë Ultësira Perëndimore kanë një klimë kryesisht mesdhetare, me temperaturë mesatare vjetore që arrin në 16°C.
7
LUSHNJA Muaji më i ftohtë i vitit është Janari. Temperatura mesatare arrin 8°C. Rrethi i Lushnjës është i mbrojtur nga erërat e ftohta të Lindjes, për shkak të relievit të tij fushor dhe kodrinor, gjithashtu gjendet nën ndikimin e vazhdueshëm të detit Adriatik. Qyteti i Lushnjes ka verë të nxehtë e të thatë, dimri është i butë dhe i lagësht, muajt më të nxehtë të vitit janë Korriku dhe Gushti. Temperatura maksimale arrin 40°C dhe minimalja -10°C. Sasia mesatare vjetore e reshjeve për qytetin e Lushnjes arrin në 880 mm. Muajt më të lagësht janë Nëntori e Dhjetori me 145 mm. Muajt më të thatë janë Korriku e Gushti me 22 mm reshje. GEOGRAPHICAL POSITION
Lushnja district is part of the Western Lowland of Albania. In North it is bordered by Kavaja district, on the East by the district of Elbasan, in Southeast by the district of Berat, in south by Fier and in the west by the Adriatic Sea. Lushnja district wides on the Adriatic Sea, along Divjaka, Karavasta, Remasit territory... etc. On the territory of this district are included the range of Karatoprak hills, the Ardenica hills and part of Darsia and Dumrea hills. Also in this district lies the Karavasta lagoon and the well known reservoir of Thana and Kasharaj. Lushnja areas are traversed by two large drainage emissaries, that of Tërbuf and Bitaj and a network of irrigation channels. Borderline length is 160.7 km, of which land is 82 km, 12.5 km sea, 63 km river and lake 3.2 km. Lushnja district has a total land area of 71 239 ha and a population of 176 377 inhabitants. It consists of several administrative units: 2 municipalities, 14 communes and 116 villages. The entire district counts 45,557 families, 15,964 of these belong to the Municipality of Lushnja. The population density is 1283 people per km2, quite higher than the national average (106.7). Lushnja district consists of Myzeqeja field, which occupies 80% of the area, while hilly areas account for 20% of it. Myzeqeja, in general, is an area of flat and hilly. The Greatest height is located in Mollas village, about 299 m above sea level, while the average height is 67 m.
8
LUSHNJA Lushnja is known for great wealth groundwater surface, which is widely used in agriculture and population needs. Field of Myzeqeja is very fertile, and therefore it is considered as the “granary of Albania”. The whole district lies in the Great Myzeqeja between Shkumbin and Seman rivers. The coastal part continues to increase due to lifting movements and small fluctuation of flux and reflux. Shkumbini and Seman mouths continue to increase the surface area. Lushnja district as well as all western lowlands have mostly a Mediterranean climate, with annual average temperature, that reaches 16° C. The coldest month of the year is January. The average temperature reaches 8° C. Lushnja district is protected from cold winds of the East, due to its flat and hilly relief, it also lies under the constant influence of the Adriatic Sea. Lushnja city has hot and dry summers, mild and wet winters, the hottest months of the year are July and August. The maximum temperature reaches 40 ° C and minimum is -10 ° C. The average annual rainfall for city of Lushnja reaches 880 mm. The wettest months are November and December with 145 mm rainfall. The driest months are July and August with 22 mm rainfall. TOKA Toka në pronësi të Bashkisë së Lushnjes është burimi kryesor i zhvillimit dhe progresit. Ajo është përcaktuar si zona ku zhvillohen të gjitha aktivitetet ekonomike dhe sociale. Ne këtë aspekt është theksuar që përdorimi i saj të bëhet në përputhje të plotë me legjislacionin. Sipërfaqja totale e Bashkisë është 4.450 hektarë. Nga këto, 660 hektarë janë zonë ndërtimi dhe pjesa tjetër tokë bujqësore. Rritja e kërkesave për ndërtime të reja në Bashkinë e Lushnjes është shoqëruar më tendencën për zgjerimin e zonës së ndërtimit. Sipas këtij raporti, zhvillimi bujqësor mbetet një nga prioritetet jo vetëm për Bashkinë por edhe për rrethin dhe kjo do ti japë rajonit tonë një profil agro - industrial. 3.360 hektarë janë të vaditur, ndërkohë që për 450 hektarë nuk ka mundësi vaditjeje.
9
LUSHNJA LAND
The land that Lushnja Municipality owns, is the main source of development and progress. It is defined as the area, where all economic and social activities are developed. In this regard it is noted that its use must be in full compliance with the legislation. The total area of the municipality is 4450 hectares. Of these, 660 acres are building zone and the rest are farmland. Increased demand for new construction in the Municipality of Lushnja is accompanied by a tendency to expand the construction zone. According to this report, agricultural development remains a priority not only for the city but also for the environment and it will give our region an agro-industrial profile. 3 360 hectares are irrigated, while for 450 acres there is no opportunity for irrigation.
BURIMET UJORE Bashkia e qytetit të Lushnjes furnizohet me ujë të pijshëm nga burimet e Çermës dhe Konjatit, të cilët ndodhen 10 - 15 km larg qytetit. Këto burime sot japin 11.000 m³ ujë për 24 orë, ose rreth 150 litra ujë për banor. Normativa shqiptare e vendosur nga qeveria është 150 litra, ç’ka do të thotë që Lushnja ka furnizim të mirë me ujë. Furnizimi bëhet 2 herë në ditë, me një kohëzgjatje 4-6 orë. Vitet e fundit është bërë një investim për rrjetin e brendshëm nga një Kompani Gjermane (KFË). Rezervuari i Kasharajt Ky rezervuar ndodhet në lindje të qytetit të Lushnjes. Ai ka një sipërfaqe prej 0.8 km² dhe është 25 metra i thellë. Uji i tij përdoret kryesisht për qëllime bujqësore, por në të ardhmen mund të përdoret dhe për qëllime të tjera,mund të kultivohet dhe peshk. Përroi i Lushnjes. Ndodhet në pjesën veriore të lagjeve “Kadri Qystri” dhe “Loni Dhamo” dhe derdhet në kanalin kryesor.
10
LUSHNJA
Sot për sot, ai mund të konsiderohet më shumë si një faktor ndotjeje sesa një burim uji. Lunja. Ky lumë i vogël fillon në juglindie të Kodrave të Lushnjes dhe përshkonë fshatrat e Zgjanës, Skilaj, Karbunarë e Vogël. Pasi kalon përmes qytetit ai përfundon në kanalin kryesor. Lunja është një kolektor i ujërave të zeza të qytetit.
WATER RESOURCES Lushnja municipality is supplied with drinking water from Çerma and Konjati sources, who are 10 - 15 km away from the city. These sources may today give 11.000 m³ of water for 24 hours, or about 150 liters of water per inhabitant. Albanian norm set by the government is 150 liters, which means that Lushnja has good water supply. Supply is made 2 times a day, with a duration of 4-6 hours. Recent years, there has been an internal network investment by a German company (KFE). Kashar reservoir This reservoir is located in the east of the Lushnja city. It has a surface of 0.8 km ² and 25 meters deep. Its water is used primarily for agricultural purposes, but in the future it may be used for other purposes. Lushnja brook It is located in the northern suburbs of “Kadri Qystri” and “Loni Dhamo” neighborhoods and flows into the main channel. Today, it can be considered more of a pollution factor than a source of water. Lunja This small river starts in southeast of Lushnja Hills and passes through Zgjana, Skilaj and Small Karbunara villages. After passing through the city it ends up in the main channel. Lunja is a city sewage collector.
11
LUSHNJA Gojëdhënat për themelimin e Lushnjes 1-Sipas dëshmive të ruajtura gojarisht,qyteti fillimisht shtrihej në kodrat e Virovës, në afërsi të kodrave të Golemit. Më vonë,prej këtu banorët zbritën afër Përroit të Vogël. 2-Një tjetër gojëdhënë shumë e përhapur, tregon për “Hanin e Salushes” nga ku ka ardhur dhe emri i qytetit Salushe - Lushe - Lushnje. Salushja, mendohej të ishte e veja e Pashait ose skllavja e tij, hani i saj i famshëm gjëndej në tokat e Institutit, pranë varrezave të dëshmorëve. The legends of Lushnja establishment 1 - According to evidences preserved orally, in the beginning the city was extended in the hills of Virova, near of Golem hills. Later, from here all inhabitants went down by the minor river. 2 - Another legend all widespread, tells about “Hani of Salusha”, where came also the name of the city Salushe - Lushe - Lushnje. Salusha, thought to be the widow of Pasha or his slave, her famous place was located in the land of the Institute, near the graves of the martyrs.
Vendi ku ngrihej dikur Kisha e Madhe.
The place, where once stood the Great Church.
“Hani i Salushes”
“Hani of Salusha”
Sipas një tjetër gojëdhëne, qyteti fillimisht ka qënë i vendosur në kodrat e Kishës së Madhe, në kodrat e Vainit. According to another legend, the city was originally located in the hills of the Great Church, in the Vain hills.
12
LUSHNJA Toponime të vjetra në qytetin tonë Lagjia Teqe (sot lagja Kadri Qystri) sipas gojëdhënave të ruajtura gojarisht mendohet që në këtë lagje ka qenë ngritur një teqe e vogël. Lagjia Topallti (sot Loni Dhamo) ky emër është me origjinë nga turqishtja dhe do të thotë “vëndi që përdor ligjet turke”, Lagjia Derexhik (mendohet te jete rruga e palmave, dhe do të thotë “Derë me vajza të mira”). Toponimi Mehmet Pasha diku afër lagjes Xhevdet Nepravishta. Lagjia Stan (sot lagja Kongresi) këtë emër e ka marrë nga Çobanët e qytetit të vendosur në këtë kodër. Kodra “Vain” e pa qartë origjina e saj. Kodra e “Harburit” sot ndodhet Blerimi toponim i hershëm që mund të lidhet me Arbërit. “Kroi i Kongresit” ka qenë një çezmë e ndërtuar në vitin 1924 në lagjen Kongresi, përroi i Çapokut sot përshkron qytetin në dy pjesë. Përroi i Krakullit ëmër me origjinë turke Karakull që do të thotë “fortifikim” se pikërisht pak më sipër këtij përroi një kodër ruan toponimin Turra që nga latinishtja nënkupton kullë.
Old toponyms in our city Teqe neighborhood (today called Kadri Qystri) according to legends preserved orally it is thought that in this neighborhood has been set up a small mosque. Topallti neighborhood (today called Loni Dhamo) this name comes from Turkish language and means “country that uses Turkish laws”. Derexhik neighborhood (thought to be the way of palm trees, means “the door with the good girls”). Toponym Mehmet Pasha Somewhere near the Xhevdet Nepravishta neighborhood. Stan neighborhood (now the Congress neighborhood) this name was taken from the town shepherds located in this hill. Hill “Vain” has unclear origin. Hill “Harbur” today is Blerim hill, early toponym may be associated with Arbër. “Congress fountain” has been a tap built in 1924 in the Congress neighborhood, the torrent of Çapok today crosses the city into two parts. Krakulli torrent, a name on behalf of Turkish origin “Karakull” which means “fortification” , because above the torrent a hill fortificates the Turra toponym from Latin means tower.
13
LUSHNJA Gjetjet arkeologjike Territori i (rrethit) Lushnje përbëhet nga depozitime terragjene, molasa të Miocenit, Pliocenit e Kuaternarit si dhe depozitime lumore, kënetore, dhe detare të shkrifta. Gjatë etapës neotektonike ky territor ka pasur prirje në zhytje, ndërsa në fillim të Kuaternarit doli mbi ujë dhe më pas u përfshi nga lëvizjet ngritëse, ndërsa fushat në fillim nga lëvizjet ulëse gjë që dëshmohet nga trashësia e madhe e depozitimeve molasike (guacka). Zbulimet më të hershme arkeologjike dëshmojnë se gjurmët e para të vendbanimit në qytetin tonë datojnë qysh nga periudha Neolitike. Vite më parë gjatë tarracimeve u zbulua një Sopatë guri e cila daton në këtë periudhën.
Archaeological finds The territory (district) of Lushnja consists of terrigenous deposits, molasas of Miocene, Pliocene and Quaternary and fluvial deposits, swamp and marine. During stage of neotectonic the territory has had the tendency of diving, while at the beginning of the Quaternary it turned on the water and then got involved with lifting movements, while the fields at the beginning with down movements, which is evidenced by the large thickness of the molasas deposits(shells). Earliest archaeological discoveries show that the first traces of settlement in our city dates back to the Neolithic period. Years ago during tarracements there was found a stone ax that dates back to this period.
14
LUSHNJA Periudha qytetare ilire Lushnje, në vitin 1989 në lagjen “Kadri Qystri” u zbulua varre me inventar të pasur arkeologjikë. Varret ishin pa ndonjë konstruksion të veçantë. Ato dëshmojnë se varrimi bëhej i thjeshtë madje trupi i të vdekurit vendosej drejtpërdrejt në tokë. Materiali arkeologjik që u gjet ishte shumë i pasur ndër to veçohen dy lekitë të pikturuara, vendin kryesor e zinin figurat femërore, lartësia e tyre arrin në 12-15 cm, vlen të përmendet edhe një terrakotë burri e stilit arkaik si dhe mjaft fragmente qeramike si: Skifosa, Kupa, Amfora, etj. Në bazë të studimeve varreza datohet në shek IV-III p.e.s, ajo i përket ndoshta një vendbanimi të hapur fshatarë, krahas materialeve me origjinë nga Apollonia, bie në sy dhe prodhimi lokalë të cilat pas shek III p.e.s bëhen dominuese në trevë. Lekane, zbuluar në Lushnje shek III p.e.s Kupë, zbuluar në Lushnje shek IV-III p.e.s Skifos, zbuluar në Lushnje shek IV-III p.e.s
Muzeu Historik Lushnje
15
LUSHNJA Illyrian civic periods.
In 1989, in the “Kadri Qystri” neighbourhood, there were discovered graves with rich archaeological inventory. They were without any special construction. They showed that the burial was simple, even the dead bodies were placed directly on the ground. Archaeological material that was found was very rich, here we mention two lecites painted, the main place was occupied by female figures, their height reaches 12-15 cm, it is worth mentioning a terracotta husband of archaic style and many ceramic fragments as: Skifosa, Kupa, Amfora...etc. On the basis of studies the cemetery dated back to the IV-III century BC, it is probably an open dwelling villagers, along with materials originating from Apollonia, it is notable the local production which after the III century BC, became dominant in the area. Lekane, discovered in Lushnja III century BC. Kupa, discovered in Lushnje IV-III century BC. Skifos, discovered in Lushnje IV-III century BC. Periudha e Antikitetit të Vonë Gjatë një ekspedite të ndërrmarrë vite më parë në lindje të qytetit, në vendin e quajtur “Kalifas” u gjetën 3 varre të dëmtuara. Sipas studjuesve, varret datohen në shek III-IV m.Kr. Mesjeta Gjatë një ekspedite, në kodrat në lindje të qytetit, u zbuluan rastësisht tuba qeramike që shërbenin për të çuar ujin pranë popullsisë që banonte në këto kodra, ku sot shtrihet qyteti i Lushnjes. Datimi i tubave qeramike mendohet se i përkasin shek X-XII por duhet theksuar se nga mënyra dhe lloji i ndërtimit ato janë përdorur deri në Mesjetën e Vonshme. Një pjesë e këtyre tubave ndodhet të ekspozuar në muzeun e qytetit. Një tjetër monument që lidhet me krijimin e qytetit tonë është Ura e Kasharajt. Kjo urë mendohet të jetë ndërtuar në shek XII-XIII.
16
LUSHNJA
Ajo shërbente për të lidhur zonën e Darësisë dhe Dumresë me Myzeqenë. Mendohet që kjo urë të jetë pjesë e rrugës Egnatia. Në Shtator të vitit 1.385, në kohën e Sulltan Muratit I, një ushtri turke prej 40.000 vetash nën komandën e vezirit Hajredin Pasha, hyri nga Maqedonia në Shqipëri dhe zaptoi Kosturin e Beratin. Beteja e përgjakshme u zhvillua pranë Savrës (Lushnje), ku ishte edhe shtrati i lumit Seman. U mund dhe u vra Balsha II. Koka e tij ju çua si trofe Hajredin Pashës. The Period of Late Antiquity During an expedition undertaken years ago in the east of the city, at a place called “Kalifas” were found 3 damaged graves. According to the researchers, the graves date back to III-IV century AD. The Middle Age During an expedition in the hills, east of the city, was accidentally discovered some serving ceramic pipes to bring water to the people who lived in these hills, where today lies the city of Lushnja. Ceramic pipes dating thought to belong to X-XII century but it should be noted that from the mode and type of building ,they were used till later Middle Ages. A portion of these pipes is exposed in the museum of the city. Another monument associated with the creation of our city is the Bridge of Kasharajt. This bridge is supposed to be built in XII-XIII century. It served to connect Darësia and Domrea area with Myzeqeja. It is believed that this bridge is part of the Egnatia road. In September 1.385, at the time of Sultan Murat I, a Turkish army of 40,000 men under the command of vizier Hajredin Pasha, came from Macedonia to Albania and invaded Kosturi and Berat. Bloody battle took place near Savrea (Lushnja), where was also the Seman river bed. Balsha II was defeated and killed. His head was sent as a trophy to Hajredin Pasha.
17
LUSHNJA HISTORIKU Si qendër e banuar Lushnja u krijua ne shek. XV dhe quhej “Lusme”. I pari regjistrim dokumentar i popullsisë së myzeqesë gjendet në defterin turk të vitit 1.431, ku Myzeqeja kishte 33 fshatra dhe 58 familje kurse Lushnja në këtë periudhe ishte një katund dhe na paraqitet me 15 shtëpi dhe 100 banorë. Në vitin 1850 Lushnja na paraqitet përsëri si katund dhe në këtë periudhe mori emrin Lushnje nga emri i njerës prej grave të Pashait te Beratit Salushes të cilës këtë territor i’a bëri si dhuratë. Lushnja filloi të dallohet si qëndër dhe të marrë një rëndësi të veçantë në vitin 1970 duke u bërë qëndër këmbimi midis tregjeve të Beratit, jugut dhe veriut. Regjistrimet zyrtare për herë të parë i gjejmë në vitin 1923 ku duke përfshirë dhe zonën e Libofshës, Lushnja ka 28.348 banorë kurse në vitin 1937 territori i Lushnjes ka një siperfaqe 834 km² dhe nje popullsi prej 46.420 banorë. Nga viti 1924-1939 Lushnja pati një shtesë vetëm prej 18.000 banorë. Gjatë këtij 15 vjeçari në territorin e Lushnjes erdhen rreth 500 familje kosovare që u shpërndanë në 30 fshatra, por edhe nga rrethi i Skraparit, pak familje çamësh e çobanësh, ardhje që vazhduan edhe në vitet në vazhdim, ku erdhen dhe korçar dhe kusturlinjë Rrethi i Lushnjes kishte 63 çifligje me 11.157 ha tokë. Banorët e këtyre viteve mbajnë emrin “Myzeqarë” që do të thotë njerëz me prirje për muzikë, fakt i cili vërtetohet edhe sot kur këngët myzeqare janë me të mirat dhe me të kërkuarat e këtij kombi. Qyteti i Lushnjes mori pjesë aktive në Shpalljen e Pavarësisë në Nëntor 1912. Një moment historik tepër i rëndësishëm është “Kongresi i Lushnjes” që u mbajtë 21 - 31 Janar të vitit 1920 në të cilin Tirana shpallet Kryeqyteti i Shqipërisë.
18
LUSHNJA
Në Kongres morën pjesë rreth 50 përfaqësues nga gati të gjitha trevat e shqiptarë. Kongresi i përfundojë punimet e tij me miratimin e tre vendimeve të rëndësishme për mbarë popullin shqiptar: -Nuk u pajtua me projektet e Konferencës së Paqes që cënonin pavarësinë e tërësisë tokësore të shtetit shqiptarë duke i kundështuar ato u shprehë për pavarësinë e plotë të Shqipërisë, kundër çdo mandati ose protektorati të huaj. -Miratimi i një akti kushtetues duke ngritur organe si: Keshilli i Lartë i cili do të përfaqësonte kryetarin e shtetit deri në caktimin e formës së regjimit. Ky këshill përbëhej nga 4 vete si: Aqif pashë Elbasani (kryetar), dr. Mihal Turtulli, Luigj Bumçi dhe Abdi bej Toptani. Ky këshill ushtronte pushtetin ekzekutiv së bashku me qeverinë dhe kishte të drejtën e zgjedhjes së kryeministrit. Këshilli Kombtar i përbërë prej 37 antarësh që do të kryente funksionet e parlamentit dhe do të ushtronte pushtetin legjislativ. -Rrëzimin e qeverisë së Durrësit, duke e quajtur veprimtarinë e saj si antikombetare dhe zgjodhi një qeveri të re të kryesuar nga Sulejman Delvina. Me iniciativën e Ministrisë së Arsimit Kombëtar u thirr në Lushnje në gusht 1920, Kongresi i Parë Arsimor, i cili përcaktoi unifikimin e arsimit shqiptar. -Mori pjesë aktive në Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare dhe në luftën për përmbysjen e sistemit Komunist.
19
LUSHNJA
HISTORY
Lushnja was established in XV century as inhabited center and was called “Lusme”. The first documentary record of the population of Myzeqe was found in Turkish documents of 1431, when Myzeqeja had 33 villages and 58 families and Lushnja in this period was a village with 15 houses and 100 inhabitants. In 1850 Lushnja was still a village and in this period took Lushnja name, from the name of one of the women of Pasha from Berat, Salushe, who had this territory as a gift. Lushnja began to be noticed as a center and got a special significance in 1970 becoming the center of exchange between the markets of Berat district, south and north. Official records for the first time were found in 1923 which including also Libofsha area, Lushnja had 28,348 inhabitants and in 1937 Lushnja territory had a surface of 834 km ² and a population of 46,420 inhabitants. From 1924-1939 Lushnja had an addition of only 18,000 inhabitants. During this 15-year-old in the territory of Lushnja came about 500 families from Kosovo, who were
20
LUSHNJA placed in 30 villages, but also from Skrapar district, some shepherds and Çams, this migrations continued in subsequent years. Lushnja district had 63 fiefdoms with 11,157 ha of land. Residents of these years bear the name “Myzeqar” which means people with a knack for music, a fact which is confirmed today when songs from myzeqeja are the best and most demanding of this nation. Lushnja town took an active part in the declaration of independence in November 1912. A very important historical moment was “Lushnja Congress” held on January 21-31, 1920 in which Tirana became Albania’s capital. In the Congress, attended about 50 representatives from almost all corners of the Albanian state.The Congress completed its work with the consent of three important decisions for the entire Albanian people: Not agreeing with the projects of Peace Conference that violated the territorial integrity of the state independence of Albania, by objecting them the “Congres Of Lushnja” expressed the full independence of Albania against any foreign mandate or protectorate. The consent of a constitutional act set up bodies like: High Council which would represent the head of state until a final determination of the regime. This council consisted of 4 persons: Aqif pashë Elbasan (chairman), dr. Mihal Turtulli, Luigj Bumçi and Abdi Bej Toptani. This executive council together with the government had the right to choose the prime minister. National Council composed of 37 members would perform the functions of parliament and exercise legislative power. Durres government crash, calling it as anti-national activities and chose a new government headed by Sulejman Delvina. On the initiative of the Ministry of National Education, there was called to Lushnja, on August 1920, the first “Education Congress”, which determined the unification of the Albanian education. They took an active part in Antifascist-Nationalfreedom war and in the war of Communist System break down.
21
LUSHNJA ETNOGRAFIA Një vend me rëndësi në historinë e Rrethit të Lushnjës zë edhe etnografia. Cilësia e tyre e punimit, shija estetike e të qëndisurit, përdorimi i ngjyrave, paraqitet në veshjet karakteristike myzeqare, të cilat janë të ekzpozuara në Muzeun Historik Lushnjë. Këtu gjejmë veshje të moshave dhe sekseve të ndryshme. Që në kohët më të lashta, zona e Myzeqesë karakterizohej për prodhimin e pëlhurave në tezgjah. Pothuaj në çdo shtëpi kishte tezgjah, me të cilin popullësia e kësaj treve përmbushte nevojat e prodhimit të veshjeve të të gjitha llojeve. Përveç punimit me vegje,një vend me rëndësi zënë edhe punimet me thurje me shtizë,punim i cili është zhvilluar vazhdimisht. Lënda e parë në punimin e veshjeve popullore prodhohej në vend, brënda familjes. Materialet që përdoreshin ishin liri, pambuku, leshi e më pak mëndafshi. Në zonat kodrinore punohej edhe gjineshtra(xana). Kur ajo rritej mund ta përdorje për të prodhuar shtresa, trasta, litar qilima dhe rrugica etj. Myzeqarët kanë qënë mjeshtra edhe në prodhimin e qilimave të llojeve të ndryshme, por më karakteristik është ai me thekë, që përdorej për miqtë dhe si dyshekë për pajën e nuses, pasi dysheku nuk ka qenë i përhapur më parë në Myzeqe. Në rrethin e Lushnjës numëroheshin deri në 16 kostume tradicionale të Myzeqesë, 8 për gra dhe 8 për burra (disa prej tyre sot ruhen në muzeun e qytetit).
22
LUSHNJA ETHNOGRAPHY An important place in the history of Lushnja District, is occupied by ethnography. Their quality of production, the aesthetic taste of sewing and use of colors, is shown in wardrobe characteristic of Myzeqeja, which are exhibited in the Museum of Lushnja History. Here you will find dress from different ages and sexes. Since ancient times, the area of Myzeqeja was characterized for production of handloom fabrics. Almost every home had a loom, with which the population of this area meet the production of all kinds of cloths they needed. In addition to working with the loom, an important place was occupied by the works with knitting knitting stitch which is continuously developed. The raw material used in making of popular clothing was produced in the same place, within the family. The materials used were linen, cotton, wool and silk less. In hilly areas they used also ginestra(xana). When she grew it could be used to produce layers, sacks, ropes etc. Myzeqar people were also masters in the production of different types of rugs, but most characteristic is the one with the fringe, which was used for guests and mattresses for the bride’s dowry, because the mattress had not been prevalent before in Myzeqe. Lushnja district counted 16 traditional costumes of Myzeqeja, 8 for women and 8 for men (some of them are now preserved in the City Museum).
SI TË VINI NË LUSHNJË? Lushnja ndodhet në kryqëzimin e autostradave veri-jug, lindje - perëndim. Aeroporti “Nënë Tereza” Rinas ndodhet 77 km larg qytetit të Lushnjës Nëse vini nga Durrësi dhe Vlora, Lushnja ndodhet 45 km larg portit të Durrësit duke zbritur për në jug në autostradën Tiranë-Durrës. Porti i Vlorës duke kaluar nga Fieri 60 km. Nëse vini nga Greqia (Kakavija) jugu i Shqipërisë mund të vini me autobus në linjat. Athinë - Lushnje 670 km KakaviLushnjë 165 km duke kaluar në rrugën automobilistike Gjirokastër - Tepelenë - Fier - Lushnjë
23
LUSHNJA
Nëse vini nga Greqia (Kapshtica) Kapshticë - Lushnje 225 km duke kaluar Korcë - Pogradec - Elbasan - Rrogozhinë - Lushnje me autobuzat e linjës Selanik-Lushnjë. Nëse vini nga Maqedonia do të kaloni në rrugën automobilistike Qafë Thanë - Librazhd - Elbasan - Rrogozhinë Lushnjë 122 km.
HOW TO COME TO LUSHNJA Lushnja is located at the intersection of north-south highways, eastwest. Airport “Mother Teresa” Rinas is located 77 km from the city of Lushnja. If you come from Durres and Vlora, Lushnja is located 45 km away from the port of Durres descending south in Tirana-Durres highway. Port of Vlora 60 km from Fier. If you come from Greece (Kakavija) south of Albania can pick bus lines. Athens-Lushnjë 670 km. Kakavi- Lushnja 165 km passing automobile road axis Gjirokastra-Tepelena-Fier-Lushnja. If you come from Greece (Kapshtica) Kapshtica- Lushnja 225 km passing Korça-Pogradec-Elbasan-Rrogozhin-Lushnja with the bus line Thessaloniki-Lushnja. If you come from Macedonia you will pass the auto road QafëThane- Librazhd-Elbasan-Rrogozhinë - Lushnja 122 km.
24
LUSHNJA TRANSPORTI Pozicioni i favorshëm gjeografik ka favorizuar edhe zhvillimin e transportit interurban me linjat ndërqytetëse të autobuzëve të cilët janë të organizuara në shoqërit e transportit në linjat: Lushnjë - Tiranë - Korcë - Vlorë - Durrës - Sarandë, si dhe transporti ndërkombëtar të udhëtarvarëve me linjat Lushnjë-Athinë-Selanik Lushnjë-Shkodër-Prishtinë Shërbimi taksi në 24 orë me kapacitet 4+1dhe 8+1. Shërbimi qytetar në linjat e transportit urban: Karbunarë – Qëndër Qytetit - Rrethrrotullimi i Plukut Savër - Stacioni i Trenit - Varrezat Publike. Me një interval kohe prej 30 minuta.
TRANSPORTATION The advantageous geographical position has favored the development of interurban transportation with intercity bus lines which are organized in transport lines societies: LushnjëTirana-Korça- Vlora-Durres-Saranda and international transport with lines Lushnja- Athens-Thessaloniki Lushnjë-Shkodra-Pristina Taxi service in 24 hours with a capacity of 4+1 and 8+1. Civil service in urban transportation lines: Karbunara - City Center - Rotation of Pluk Savër-Train Station-Public Cemetery With a time interval of 30 minutes.
POPULLSIA Në vitin 2011 në qytetin e Lushnjes numërohej një popullsi prej 54.961 banorë dhe 15.154 familje. Sipas statistikave të vitit 2012 popullsia totale e qytetit të Lushnjës është 55.041 banorë, nga të cilët 27.715 meshkuj dhe 27.326 femra.
25
LUSHNJA POPULATION In 2011 the city of Lushnja counted a population of 54 .961 inhabitants and 15,154 households. According to the statistics of 2012 the total population of the city of Lushnja is 55.041 inhabitants, of whom 27.715 males and 27.326 females.
GJUHA Në qytetin e Lushnjës flitet dialket i Shqipërisë së Mesme, afër normës së gjuhës letrare. LANGUAGE In Lushnja district is spoken with dialect of Middle Albania, close to the rate of literary language.
BESIMET FETARE
Bashkia e Lushnjes ka në përbërje të saj katër komunitete fetare kryesore që bashkëjetojnë në harmoni me njëri-tjetrin: mysliman - muhamedan dhe bektashinj, të krishtere ortodoks dhe katolik. Këto besime kanë institucionet e tyre ku kryejnë ritet fetare. Toleranca dhe harmonia janë tregues i bashkëkzistencës së tre besimeve. Shumica e qytetarëve festojnë së bashku ritet e besimeve të ndryshme.
26
LUSHNJA RELIGIOUS BELIEFS Lushnja Municipality consists of four main religious communities that live in harmony with each other: Mohammedan-Muslim and Bektash, Orthodox Christian and Catholic. These beliefs have their institutions where they worship their religions. Tolerance and harmony are indicatives of the coexistence of the three religions. Most people celebrate together various religious rites.
KULTURA E QYTETIT LUSHNJE
Qyteti ka dukuri kulturore të trasheguara brez pas brezi. Në vitin 1930 u themelua shoqëria letrare, artistike, sportive me emrin “Kongresi Lushnjes”. Qëndra Kulturore e Bashkise dhe Qëndra Kulturore e Femijeve janë insitucionet që ndihmojnë në gjallërimin e jetës artistike në qytet, në zhvillimin e talenteve në fushën e artit dhe në përgjithësi në zhillimin dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore myzeqare. Treva myzeqare dhe qyteti i Lushnjes janë vendlindja e të madhes Vaçe Zela, shkrimtarit Vath Korreshi, Faslli Halitit, Fisar Zhitit, e aktorëve: Margarita Xhepa, Pavlina Mani e të shumë e shumë artistëve të rinjë që bëjnë sot emër në skenat Shqiptare dhe ato Ndërkombëtare. Në qytetin e Lushnjes kanë fituar qytetarinë: -Festivali Ballkanik i Poezisë. -Fesivali Tipologjik Kombëtar i valles Burimore. -Eksozita të artit pamor të organizuara nga Galeria e arteve të qytetit tregojnë shpirtin artistik dhe krijues të qytetit.
27
LUSHNJA Qëndra Kulturore “Vaçe Zela” menaxhon të gjithë aktivitete kulturore dhe artistike të qytetit. Salla kryesore ka një kapacitet prej 470 vendesh dhe suporton të gjithë aktivitet kulturore të qytetit. Aktiviteti i muzeut fokusohet në Muzeun Historik dhe në Shtëpinë Muze “Kongresi Lushnjes”. Biblioteka e qytetit është mjaft e frekuentuar nga lexues të të gjitha moshave. Fondi i librave është 72.400 cop dhe 11.700 tituj.
Lushnja njihet edhe për traditën në sport, veçanërisht në fushat e futbollit ku pjesëmarrja në ligën e parë ka një histori gjysëmshekullore. Lushnja del për herë të parë në këtë ligë në vitin 1953 me një skuadër të përbërë vetëm nga lojtarë vendas. Skuadra e futbollit “Traktori” ka qenë në 10 vendet e para në shumë kampionate. Ka një stadium me emrin “Roza Haxhiu”, me një kapacitet prej 7.800 vendesh. Pas viteve ’90 skuadra mori emrin “Lushnja”. Veç futbollit në qytetin e Lushnjes janë të zhvilluara edhe sporte të tjera si: volejboll, basketboll, atletik, peshngritje, mundje, boks, karate, bilardo... etj, sporte të cilët kanë patur mjaftë rendiment si në veprimtarit kombëtare dhe ato ndërkombëtare. CULTURE OF LUSHNJA TOWN The city has cultural phenomenons inherited from generation to generation. In 1930 was founded the literary society, artistic and sporting under the name “Lushnja Congress”. Cultural Hall Center and Children’s Cultural Center are institutions that contribute to the revival of artistic life in the city, the development of talents in the field of art and generally in the development and preservation of cultural heritage of Myzeqeja. Myzeqeja region and Lushnja city are the birthplace of the famous singer Vaçe Zela, famous writer Vath Korreshi, Faslli Haliti, Fisar Zhiti, and actors:
28
LUSHNJA Margarita Xhepa, Pavlina Mani and many young artists, who have their prestigious name in national and international scenes. In the city of Lushnja have gained citizenship: Balkan Festival of Poetry. National Typology Festival of Resource Dance. Visual art exhibitions organized by the city’s art gallery show artistic and creative spirit of the city. Cultural Centre “Vaçe Zela” manages all cultural and artistic activities in the city. Main hall has a capacity of 470 seats and supports all cultural activities of the city. Museum activities are focused on History Museum and Museum House “Lushnja Congress.” City Library is frequented by readers of all ages. Book fund is 72 400 pcs and 11 700 titles. Lushnja is known for tradition in the sport, especially in football area where participation in the first league football has a a half century history. Lushnja emerged for the first time in the league in 1953 with a team consisting only of local players. Football team “Traktori” has been up to 10 best countries in many championships. There is a stadium named “Rozan Haxhiu”, with a capacity of 7800 seats. After 90-es the team was named “Lushnja”. Lushnja city besides football, is known for other sports such as: volleyball, basketball, athletics, weightlifting , wrestling, boxing, karate, billiards... etc. This sports have had enough performance both at national and international activist.
PROFILE EKONOMIK Para viteve ’90 qyteti i Lushnjës përparësi kishte zhvillimin e bujqësisë kryesishtë në drithrat dhe perimet, si dhe industria e lehtë kimike dhe ajo ushqimore. Edhe mbas këtyre viteve njerëzit e lidhur me tokën vazhdojnë ta punojnë atë, por tani të diktuar nga tregu për kulturat që mbjellin. Lushnja ka rreth 4500 ha tokë e cilësisë së mirë. Kryesisht fermerët prodhojnë për konsum, por edhe tregëtojnë prodhimin e tyre në Tregun e Shitjes me Shumicë Fruta - Perime, në të cilin qarkullojnë rreth 500 makina në ditë që transportojnë produktet e zonës në tregun shqiptar, si dhe në
29
LUSHNJA Maqedoni dhe Kosovë. Prodhimi i frutave dhe perimeve ka bërë të mundur që të ruhet tradita për përpunimin e këtyre produkteve. Agrobiznesi është fusha që mund të zhvillohet për të rritur të ardhurat e qytetarëve. Në qytet zhvillojnë veprimtarinë e tyre 1.250 biznese te vegjël dhe 250 biznese te medhenj.
ECONOMIC PROFILE Before 90-es Lushnja city priority was the development of agriculture mostly in cereals and vegetables, as well as chemical light industry and food. Even after all these years people on the ground continue to work it, but now dictated by the market to plant crops. Lushnja has about 4500 acres of land of good quality. Mostly farmers produce for consumption, but also, trading their products in sales markets of fruits and vegetables in which circulate around 500 cars per day carrying products in the Albanian market area, as well as in Macedonia and Kosovo. Production of fruits and vegetables has made it possible to preserve tradition for the processing of these products. Agrobusiness is the area that can be developed to increase citizen’s incomes. In the city operate 1250 small businesses and 250 large businesses.
ÇFARE MUND TE VIZITOHET NE LUSHNJE? Qyteti i Lushnjës është një vend i përshtatshëm për tu stacionuar për të eksploruar gjithë krahinën e Myzeqesë për të vizituar veprat e kultit.
30
LUSHNJA Ura e Lunjës Kjo urë ndodhet në qendër të fshatit Karbunarë e Madhe. Ajo gjendet vetëm 300 m nga rruga nacionale LushnjeBerat, kjo urë ndodhet mbi përroin e Lunjës. Kjo urë njihet edhe me emrin ”Ura e Begeve”, mendohet të jetë ndërtuar në shek XVII. Ura e Kasharajt Kjo urë ndodhet pranë varrezave publike të Lushnjes, ndodhet shumë afër me digën. Ajo përbëhet prej vetëm një qemeri rrethor dhe është e punuar me gurë shtufi. Gjatësia e saj arrin në 13 m, gjerësia 2.4 m, lartësia rreth 6 m. Ura mendohet se mund t’i përkasë shek XII-XIII. Kisha Shën Kollit në fshatin Krutje e Sipërme. Kjo kishë u rindërtua në vitin 1804. Ajo mbart afreske të pikturuara në vitin 1811 nga Johan Cetiri dhe nipi i tij, të cilat kanë vlera të mëdha historike dhe të papërsëritshme. Kisha e Shën Mërisë në fshatin Bishqethem. E ndërtuar në shek e XII. Sipas gojëdhënave në vitin 1600, kisha u shkatërrua deri në themel nga turqit. Më vonë, aty rreth vitit 1700 u rindërtua. Në këtë kishë kanë pikturuar Johan Cetiri dhe nipi i tij, kjo kishë është shpallur monument kulture. Kisha e Shën Thanasit në Karavasta. Eshtë një kishë shumë e bukur dhe ruan shumë vlera artistike, në kishë gjenden shumë afreske të pikturuara gjatë vitit 1800. Kisha e Shën Todrit në Kadipashaj. Kjo kishë ruan shumë afreske me vlera historike. Në këtë kishë kanë pikturuar Johan Cetiri bashkë me nipin e tij. Mendohet të jetë ndërtuar rreth 300 vjet më parë. Kisha e Shën Kollit në fshtatin Toshkëz. Kjo kishë ruan shumë vlera artistike, kulturore dhe është shumë e pasur me ikona. Manastiri i Ardenicës. Mendohet se themelet e këtij manastiri janë hedhur në vitin 1282 me nismën e perandorit Andronik II Paleolog të Bizantit, i cili e ngriti këtë tempull pas fitores mbi Anzhuinët në Berat. Shtysë për këtë veprim do të jetë bërë ndodhja në atë vend e kapeles së Shën Triadhës e ngritur aty shekuj më parë.
31
LUSHNJA Dëshmi tjetër, për rëndësinë e këtij manastiri është dhe fakti që po zë një vend gjithnjë e më të rëndësishëm në historinë e Shqipërisë, se në altarin e kishës së Manastirit të Ardenicës, është bërë edhe kurorëzimi i martesës së heroit tonë kombtar, Gjergj Kastriot Skenderbeu me Andronika Arianitin. Ceremoniali u bë në mesditën e 23 prillit 1451 nga peshkopi i Kaninës Feliks, në prani të princave shqiptarë dhe ambasadorëve të Napolit, Venedikut, Raguzës. Këtë fakt e përmend për herë të parë në vitin 1940, italiani A. Lorenconi. Plazhin e Divjakës dhe pyllin e pishave 40km, Laguna e Karavastasë në perëndimin e magjishëm të diellit. Kryqin e Stan Karbunarës, Rezervuarin e Thanës ose Murrizit 15 km që shërben për vaditjen e tokave bujqësore, por edhe si rezervat peshku dhe ambjent shlodhës për vizitorët. Shtëpia muze Kongresit të Lushnjes, monument kulture. Qyteti i Lushnjes ofron një panoramë magjepsëse nga lartësia e pikës turistike Blerimi duke filluar nga kodra, shtrirja e qytetit e deri në fushat në horizontin e largët. Shoqëritë turistike që prenotojmë në Berat dhe Fier - Vlorë - Sarandë, kafen pa dyshim duhet t’a pinë në Lushnje për të vizituar qytetin dhe gjithçka të bukur që ofron ai. What can be visited in LUSHNJA Lushnja city is a convenient place to be stationed ,to explore all of Myzeqeja province and to visit religious works which are Lunja bridge This bridge is located in the center of “Karbunarë e Madhe” village. It is located only 300 meters from the national road Lushnje-Berat, this bridge is above the Lunja brook .This bridge is also known by the name the “Begeve Bridge” it is supposed to be built in the XVII century. Kasharaj Bridge This bridge is located near the public cemetery of Lushnja, very close to the dam. It consists of only a circular vault and it is built by shtuf stones. Its length counts 13 m, width 2.4 m and height 6 m. The bridge is believed to belong to the XII-XIII century. Shën Koll church in “Krutja e Sipërme” village. The church was rebuilt in 1804. The church bears frescoes painted in 1811 by Cetiri Johan and his grandson, which have great historical and unique values.
32
LUSHNJA Shën Mëria church in Bishqethem village. It is built in the XII century. According to legends in 1600, the church was destroyed to the ground by the Turkish army. Later, around 1700, it was rebuilt. In this church have painted Cetiri Johan and his grandson, this church was declared a cultural monument. Shën Thanasi church in Karavasta It is a very beautiful church and retains very artistic values, in this church are present many frescoes painted during 1800. Sh. Todri church in Kadipashaj The church retains many frescoes with historic values. In this church have painted Cetiri Johan with his nephew. It is thought to have been built about 300 years ago. Sh. Kolli church in Toshkëz village This church retains many cultural and artistic values and it is very rich with icons. Ardenica monastery It is believed that the foundation of this monastery were built in 1282 on the initiative of the Emperor Andronicus II Paleologus of Byzantium, who raised the temple after the victory over Anzhuins in Berat. The impetus for this action may have been the occurrence at the site of the chapel of Saint Trinity, established there centuries ago. Further evidence for the importance of this monastery is the fact that it is taking an increasingly important place in the history of Albania because on the altar of the church of the “Ardenica Monastery” has become the crowning of the marriage of our national hero, Gjergj Kastriot Skanderbeg with Andronika Arianiti. The ceremony took place at midday on 23 April 1451 by the Bishop of Kanina (Felix), in the presence of Albanian princes and ambassadors of Naples, Venice and Ragusa. This fact is mentioned for the first time in 1940, by the Italian A. Lorenconi. Divjaka Beach and pine forest 40km, Karavasta Laguna on the magnific sunset. Stan Karbunara Cross, Thane or Murrizi tank 15 km ,used for irrigation of agricultural lands, but also as fish resevoir and relaxing environment for visitors. Museum House Congress Lushnja, which is a culture monument. Lushnja city offers a fascinating panorama of the height from tourist Point Blerim ranging from hills, extending the city to the fields on the distant horizon. Touristic companies from Berat and Fier-Vlora-Saranda, no doubt want to drink coffee in Lushnja to visit the city and everything beautiful it offers.
33
LUSHNJA PROFILE SOCIAL Lushnja është qendër Nënprefekture në Qarkun e Fierit. Tradita arsimdashëse daton me Kongresin Kombëtar Arsimor të Lushnjes që u mbajt në gusht të vitit 1920. Ky Kongres hodhi bazat e unifikimit të arsimit Shqiptar. Shkolla e parë u hap më 1907 në Hanet e Beki Sefës. Qysh në vitit 2008 në qytetin e Lushnjes funksionon Filiali i Universitetit Bujqesor të Tiranës me katër degë: Agrobiznes, Frutikulturë, Hotikulturë, Veterinari i cili numëron 500 studentë.
SOCIAL PROFILE Lushnja is center prefecture in the district of Fier. Tradition in education dates back to Lushnja Education National Congress which was held in August 1920. This Congress laid the foundation for the unification of Albanian education. School first opened 1907 in Hanet at Beki Sefës. Since the year 2008 in the city of Lushnja Agricultural University of Tirana subsidiary works with four branches: Agribusiness, fruit-growing, Hoticulture, which counts 500 Veterinary students.
ARSIMI FUNKSIONON
34
Në qytetin tonë funksionojnë: -8 shkolla publike 9-vjeçare me 3.598 nxënës. -3 shkolla publike të mesme të pergjithëshme me 1.678 nxënës. -1 shkollë e mesme publike profesionale me 207 nxënës. Në Lushnje është i zhvilluar edhe arsimi jopublik në të cilin zhvillojnë aktivitetin 5 shkolla. Numri i nxënësve të rregjistruar në arsimin 9 - vjeçar është 555 dhe numri i nxënësve në arsimin e mesëm është 387. Numri i mësuesve gjithsej është 50 nga të cilat 15 janë meshkuj dhe 35 janë femra.
LUSHNJA
Në arsimin parashkollor jopublik janë të rregjistruar edhe 245 fëmijë dhe 16 edukatore.
EDUCATION WORKS In our city: - 8 public schools of 9-years with 3598 students. - 3 secondary public schools with 1678 students. - 1 professional public high school with 207 students.
35
Lushnja is developed and non-public education hold 5 school activity. The number of students enrolled in the 9-year-old school is 555 and the number of students in secondary schools is 387. Number of teachers in total is 50 of which 15 are male and 35 are female. In a non-public preschool are registered 245 children and 16 teachers. In 2008 the city of Lushnja opened branch of Agricultural University of Tirana in: Agribusiness, Finance Economics and Horticulture and in 2011 the Veterinary Division.
LUSHNJA
Hotel Bar Restorant “Pilo Lala”
36
LUSHNJA
Kompleksi “El Don Park”
37
Adresa: Kryqëzimi i rrugëve Lushnjë - Berat - Fier Tel: 035535226400 / Cel: +355 69 20 89171 E-mail: eldon.park@yahoo.com / www.eldonpark.com
LUSHNJA
Bar Pastiçeri Restorant “Vila Met Çela”
Adresa: Lagjia “Çlirimi”, pranë varrezave të Dëshmorëve Cel: 068 20 75151
Bar Piceri “IGLI”
38
Adresa: Lagjia “Çlirimi”, pranë varrezave të Dëshmorëve Cel: 069 44 08666
LUSHNJA
“BULEVARD” BAR
Altin Gjyla Adresa: Bulevardi “Shëtitorja e Palmave” Cel: 0683059150
“Speranza” Bar
39
Adresa: Bulevardi “Shëtitorja e Palmave” Cel: 068 20 12382
LUSHNJA
Bar “Luna Park”
Adresa: Lagjia “Kongresi i Lushnjës”, pranë kryqëzimit të Poliklinikës Cel: 069 20 93493
Bar Restorant Piceri “Boema” 40
Adresa: Lagjia “Xhevdet Nepravishta”, përballë spitalit, rruga “Rrahman Uruçi” Tel: +35535226100
LUSHNJA
The GRAND STORE Bar
Bar Restorant “JUDI”
41
LUSHNJA
EMILY TRAVEL
42
LUSHNJA
Adresa: Lagjia “Çlirimi”, pranë Kinoteatrit Tel: +35535226005 / +35535223757 / Cel: 068 60 88130 E-mail: celatravel@yahoo.com Adresa: Lagjia “Çlirimi”, pranë Kinoteatrit /Tel: +35535222206 Cel: 068 20 12388 / 068 20 95559
Metropol Center
Adresa: Lagjia “Çlirimi”, pranë Kinoteatrit “Vaçe Zela”
Adresa: Lagjia “Çlirimi”, pranë Kinoteatrit / Tel: +35535222206 Cel: 068 20 12388 / 068 20 95559
LUSHNJA
“ALB TRANS”
44
Adresa: Shoqëri transporti ndërkombëtar udhëtarësh, Agjensi Turistike Adresa: lagjia “Loni Dhamo” E-mail: albtrans06@yahoo.com Tel-Fax: +35535223191 www.albtrans.net
LUSHNJA
Adresa: Autostrada Lushnje - Tiranë km 1 Cel: 069 20 83041
“LU.ALUMIL” 45
Lagjia: “Xh. Nepravishta” / Rruga: “Besim Nuri” Tel: +35535224557 / Cel: 0692092934
LUSHNJA
BIG MARKET
1
2
1 Adresa: Lagjia “Kongresi i Lushnjes”, prapa Raiffeisen Bank, Rruga “Marin Barleti” Cel: 069 40 65231 / 068 20 12289 2 Adresa: Lagjia “Skënder Libohova”, rruga “Vedat
46
Dokollari”, pranë gjimnazit “18 Tetori” Cel: 069 40 65231 / 068 20 12289
LUSHNJA
Adresa: Lagjia “Xhevdet Nepravishta”, pranë ambulancës Cel: 068 20 68979
Farmaci “Lushnja” Adresa: Lagjia “Xhevdet Nepravishta”, pranë Poliklinikës Tel: +35535220395 / 225828 / www.farmacilushnja.com E-mail: farmacilushnja@hotmail.com / info@farmacilushnja.com
47
LUSHNJA
Adresa: Lagjia Xhevdet Nepravishta, Përballë Poliklinikës Tel/fax: +35535223602 Cel: 069 20 92141
Adresa: Lagjia “Kongresi i Lushnjes” Tel: +355 352 2 5800 Fax: +355 352 2 2800
LUSHNJA
Farmaci “Era”
Adresa: Lagjia Xhevdet Nepravishta, përballë Spitalit, rruga: “Rrahman Uruçi” / Tel: +35535701020
Klinika Mjekësore “IKEDA” Lushnje
Adresa: Lagjia “Xhevdet Nepravishta” (përballë Spitalit) Tel: +355352216 98 / Cel: 068 90 12491 www.ikeda-euromedica.com
LUSHNJA
Klinikë Dentare “Dr. Renilsa Biti Adresa: Lagjia Xhevdet Nepravishta, kryqëzimi pranë stadiumit “Roza Haxhiu” Cel: 069 21 30524 / 066 29 72814
FARMACI
FARMACI
FARMACI
FARMACI
FARMACI DENADA
Lagjia: Xh.Nepravishta (përballë Klinikës Dentare) Cel: 0692029007
FARMACI PERIN VOGLI Lagjia: Xh.Nepravishta Cel: 0672572744
FARMACI PJERIN VODO Lagjia: Xh.Nepravishta Cel: 0689021864
FARMACI DORI FARMA
Lagjia: L.Dhamo, Rruga: Uan Kondakçiu Cel: 0682000300
50