overhoop
a ina's extr g a p 8 t e M k redeswee v e d r e v o
s e p t e m b e r
2 0 1 1
De soep van juf Jaklin Lichamelijke intimiteit
maandelijks · verschijnt niet in juli en augustus · AFGK Brussel X · erkenningsnr P708439
Een heldenverhaal uit de roaring sixties
Met de
toekomst
voor ogen
e r v a r e n · o n t m o e t e n · g e l o v e n
Kalligrafie
Trouwe lezers weten dat een van onze dochters een jaar in Sevilla heeft gestudeerd. Ze is sinds begin juli goed en wel terug thuis, maar haar punten zijn nog niet allemaal terecht. Dit wil zeggen, ze heeft voor alle onderdelen een meer dan voldoende behaald, maar kennelijk is het makkelijker om Europees geld van Brussel naar Madrid te sturen dan Erasmuspunten van Sevilla naar Leuven. En zo hebben we ons weer laten verleiden om ons daarover druk te maken. Net zoals die keer dat onze andere dochter één schamel puntje tekort kwam om geslaagd te zijn. Ook toen konden we eigenlijk niet anders dan trots zijn op haar omdat ze in dat jaar als mens zo gegroeid was, maar daar krijg je nu eenmaal geen punten voor. Het helpt mij als ik op zo’n momenten denk aan die ene man die op zijn achttiende naar de universiteit trok. Na een half jaar was hij het beu om vakken te volgen die hem niet boeiden. Hij liet ze vallen en verving ze door vakken uit andere faculteiten die hem wél interessant leken. Eén van de vakken die hij volgde, was kalligrafie. Ja, de kunst van het schoonschrift. Waarvoor heb je dat nu in godsnaam nodig?
V.U.: Ludo Vangilbergen - Korte Schipstraat 16, 2800 Mechelen
Wel, de man staat jaren later aan de wieg van de pc. Hij mag bepalen hoe cijfers en letters op het scherm en vervolgens op papier komen. Plots is zijn kennis van kalligrafie heel relevant. De naam van de man? Steve Jobs. De man die de communicatietechnologie mooi en gebruiksvriendelijk heeft gemaakt, hield op 12 juni 2005 een voordracht voor de studenten die dat jaar afstudeerden aan de Stanford University. We hebben die voordracht vertaald en op onze website geplaatst (www.overhoop.be). Gratis. En beter dan de iPad. Ludo Vangilbergen
2 overhoop 09/11
inspiratie 16
Notenkraker JE VEUX
22
Relatie en gezin LICHAMELIJKE INTIMITEIT
24
Open ogen ZUIVERE KLEUREN
25
Cursiefje EN DIE KAT KWAM WEER
30
Film THE HURRICANE
34
De Wijnstok WIE ZAL ER VOOR MIJ ZORGEN?
thema 4
Uit het leven gegrepen VOOR DE KLAS
6
Blikopener LEREN ZIJN
26
Beleefd PROFESSIONEEL
bijbel 18
Het woord Mijn vrede geef ik u
32
Een verhaal dat voortleeft ALS ELKE TWAALFJARIGE?
35
Studio 1000 seconden DE ONBARMHARTIGE DIENAAR
37
De Jezuscode EEN NIEUWE REEKS
overhoop deze maand in
6
34
terug naar school
gebed van Julia
I
n de klas beleven leerkrachten vandaag al de veranderingen van morgen. Hoe houden de pioniers van de nieuwe tijd het noorden? Berichten van het front.
13
Oosterse wijsheid voor ouders. Ook voor leerkrachten.
16
J
groeien in vrede
ulia is 80. Ze moet naar het ziekenhuis. Kanker. “Zou het niet voor iedereen gemakkelijker zijn als ik zo rap mogelijk sterf?” vraagt ze aan de pastor.
Ja of nee: mondeling examen met pak en das.
18
speciale editie
E
lk jaar sterven naar schatting een half miljoen mensen door kleine en lichte wapens. Vindt u ook dat dat niet kan? Doe dan mee met de vredesweek.
De vrede is niet altijd zo lief, meneer.
22
Intimiteit is niet alleen een streling voor de ziel.
overhoop 09/11 3
thema blikopener
Leren zijn
met de toekomst B
ijna veertig kleuters in een klasje met één juf, directeurs van een lagere school die bezwijken onder een toenemende administratieve last, leerlingen die mondiger worden en ouders die veel vaker verhaal komen halen, onrust omwille van de aankondiging van een zoveelste vernieuwing van het secundair onderwijs, armoede, witte en zwarte scholen, het inkantelen van hogescholen in universiteiten. Het is maar een greep uit de vele uitdagingen van het nieuwe schooljaar. Toch laten de meeste mensen die actief zijn in het onderwijs, zich niet van de wijs brengen. Het is misschien zelfs door de vele veranderingen van de laatste jaren dat men op zoek is gegaan naar de essentie: zoeken om de mogelijkheden van iemand te ontdekken en daarop op een positieve manier inspelen. Hoe doe je dat heel concreet? Hoe sta je dan in de klas? Welke vakken moet je al dan niet aanbieden? En wat zou dan de eigenheid van een christelijke school kunnen zijn? Hoe kan een overkoepelende raad van bestuur die eigenheid in een bepaalde richting sturen?De volgende bijdragen gaan op die vragen in.
6 overhoop 09/11
thema blikopener
voor ogen I Waar moet het onderwijs zijn Latijn insteken? Ludo Vangilbergen
O
ngeveer een jaar geleden kondigde minister van onderwijs Pascal Smet een hervorming van het secudair onderwijs aan. Binnen enkele weken zullen de beleidsmakers meer uitleg geven over het hoe en waarom van die onderneming. Dat zal vermoedelijk in het begin van 2012 vuurwerk opleveren in de media, wanneer de minister zijn concrete plannen publiek maakt. In juni kregen we daarvan al een voorsmaakje. Toen werkte het onderwijstijdschrift Impuls de uitgangspunten van de hervormingsnota concreet uit in een lessenrooster voor de eerste graad, d.w.z. de eerste twee jaren van het secundair onderwijs. In de denkoefening kregen wetenschap en techniek meer uren dan in het huidige ASO-pakket. Ten koste van het vak ‘Latijn’, dat daarenboven werd omgedoopt tot ‘klassieke cultuur’. De lont van de latinisten vatte vuur. Uit de discussies die her en der in de kwaliteitskranten openspatten, laat ik u graag meegenieten van een vuurpijl, die in De Standaard van 27 juni werd afgeschoten door Luc Devoldere, hoofdredacteur van het cultureel tijdschrift Ons Erfdeel. Ik citeer uit zijn opiniestuk: ‘De zinvolheid van onderwijs in oude talen [...] is [allemaal] moeilijk meetbaar, en het nut niet echt aanwijsbaar, maar dat is nu net verfrissend in een klimaat waarin het onderwijs meer en meer geïnstrumentaliseerd wordt, dienstbaar gemaakt aan de noden van de markt. De les Latijn en Grieks kan vandaag juist een kritische vrijplaats zijn, een weldadig elders dat haaks staat op de waan van de dag en de terreur van ongerichte productie en blinde consumptie’.
Wie Latijn (of Grieks) geeft, beseft maar al te goed dat niet de leerstof, maar de leerling centraal staat. De leerkracht moet vooral oog hebben voor de houding van de leerling, de manier waarop hij of zij de leerstof aanpakt en verwerkt. Het geduld en het doorzettingsvermogen om de woorden en de grammatica te leren. De analytische geest om de teksten te lezen. De kritische zin om met de ideeën van de klassieke schrijvers naar zichzelf en de wereld te kijken. De belangrijkste vaardigheden die een leerkracht Latijn aanleert, hebben op zich niets met de oude taal te maken, maar met de persoonlijkheid van de leerling. Het gaat niet zozeer om het leren weten (woorden of uitdrukkingen), het leren doen (spreken) of het leren samenleven (handel drijven), maar om het leren zijn. Het Latijn is een alibi om mensen te vormen met gevoel voor nuance, mensen die met een onbevangen blik naar de werkelijkheid kijken en die zich niet zomaar iets laten wijsmaken. Maar niet alleen het Latijn en het Grieks kunnen als alibi voor het ‘leren zijn’ dienen. Vrijwel elke leerstof komt daarvoor in aanmerking, zolang leerkrachten zichzelf en hun leerstof in vraag durven stellen en oog hebben voor de persoonlijkheid van de leerlingen. In een tijd waarin iedereen alles kan beweren, is het vermogen om kritisch te oordelen goud waard.
overhoop 09/11 7
thema blikopener
Met hart en ziel besturen V Mia Verbanck De West-Vlaamse Griet Desmet twijfelde tussen architectuurstudies en toegepaste economische wetenschappen. Het werd TEW. En ze koos daarbij bewust niet voor het bedrijfsleven, maar voor het onderwijs. Dat grootvader directeur-hoofdonderwijzer was in een instituut voor gerechtskinderen, zal haar daarbij ongetwijfeld hebben geïnspireerd. Intussen staat ze niet meer voor de klas, maar is ze nog steeds intensief bezig met onderwijs. We hadden een boeiend gesprek over haar engagement en bekommernissen in de context van onderwijs.
Na negen jaar hebt u het onderwijs verlaten? Ik was gehuwd, had kleine kinderen. Ik hielp mijn man die architect is, veel met zijn administratie. Ik had elke dag een niet zo vanzelfsprekende verplaatsing van Roeselare naar Veurne. En het werd teveel om het allemaal goed te doen.
Hebt u mettertijd spijt gekregen van uw beslissing? Eigenlijk wel. Ik was scoutsleidster geweest, had in een koor gezongen, ik was sociaal en ik miste het onderwijs en het bezig zijn met iets diepers. Na een tiental jaren inzet voor mijn man en kinderen - de kinderen waren intussen groter - had ik nood aan een eigen terrein. Dat heeft zich vanzelf aangediend. Men heeft me gevraagd om in de Inrichtende Macht van twee scholen in Roeselare te komen. Ik vond het een boeiende uitdaging en zei ‘ja’.
14 overhoop 09/11
De scholen van Roeselare werden het begin van uw jarenlange inzet voor schoolbesturen? Inderdaad. Ik begon bij de Inrichtende Macht van twee scholen. Twee jaar later stapte het gehele onderwijs over naar scholengemeenschappen. De tien secundaire scholen van Roeselare kregen één overkoepelend bestuur. Ik werd toen gevraagd voor de Raad van Bestuur, alsook het Dagelijks Bestuur van scholengroep Sint-Michiel. Ik ben geboeid door de vele terreinen die een bestuur onder zijn hoede neemt: het financiële, het juridische, het spirituele.
Het spirituele is u erg dierbaar. Hoe pakken jullie dat in Sint-Michiel zoal aan? Spiritualiteit is verankerd in het schoolleven, het zit als het ware in het behang. We proberen als schoolbestuur een evangelische cultuur te stimuleren, de voorwaarden te creëren, die dimensie expliciet ter sprake te brengen. We voeren gesprekken met de verantwoordelijke, kennen uren toe aan vrijgestelden pastoraal, zorgen voor financiële middelen. We voorzien uiteraard bezinningsen gebedsmomenten. En we maken keuzes. Alle scholen steunen bijvoorbeeld de meest kwetsbare school, een kleine Bu-school van 130 leerlingen. In de werving van nieuwe bestuursleden, directeurs, coördinatoren, in functioneringsen evaluatiegesprekken brengen we de religieuze dimensie ten berde en wordt er gepeild naar gelovige beleving. We hebben er aandacht voor, geven mensen impulsen en groeikansen.
Afgevaardigden van besturen wisselen uit per bisdom. U bent gevraagd om uw bestuur te vertegenwoordigen in Brugge? Ja, vrij snel heeft men me uitgenodigd om deel uit te maken van het Diocesaan Comité van Inrichtende Machten van het bisdom Brugge. Daar wisselen we van gedachten over
thema blikopener
thema’s die besturen aanbelangen. Uiteraard komt de katholieke identiteit ter sprake. Het onderwijs laat u niet los. In 2004 vroeg men u om vanuit uw bisdom te zetelen in de VIMKO of Vereniging van Inrichtende Machten van het Katholiek Onderwijs in de Guimardstraat in Brussel. En dat werd de start van nieuwe engagementen? Vanuit de VIMKO kwam ik in de Raad van Bestuur. Ik werd ondervoorzitster en later voorzitster. Vanuit de VIMKO ben ik afgevaardigde naar het Centraal Bestuur van het Katholiek Onderwijs. Het is me telkens gevraagd geweest. Het boeit me. Ik doe het als vrijwilliger en investeer er vrij veel tijd in. Mijn kinderen zijn nu volwassen en mijn man geeft me die ruimte. Ik ben hem daar dankbaar voor. U bent de zus van jezuïet Marc Desmet. Zo te zien deelt u nogal wat bekommernissen met hem en zijn er nogal wat raakpunten in uw benadering? Hij is arts op een palliatieve eenheid. Hij is onder andere bekend om zijn boek ‘Liefde in tijden van management’. Al nemen we een andere positie in en werken we in een andere organisatie, we delen dezelfde vragen en bedenkingen bij grote structuren en hun management. We hebben beide veel aandacht voor het spirituele en voor menselijke noden. We hebben oog voor de vele facetten die een rol spelen in het besturen. De werkelijkheid is veel complexer dan een mooi uitgetekend organigram. Er spelen niet alleen wetten van efficiency en rentabiliteit. Structuren zijn geen doel op zich en geen garantie voor openheid, dialoog, respect, communicatie, transparantie... Een overkoepelende organisatie is nodig, al was het maar om de competentie te bundelen. Maar schaalvergroting moet samengaan met ruimte voor eigenheid, met vrijheid voor lokale inkleuringen. Wij zijn met mensen bezig, met leerlingen en leerkrachten. Er staat ons een bepaald pedagogisch project voor ogen. En ik geloof in de waarde van levensbeschouwelijk onderwijs.
Reflectie is belangrijk? Hoe voer je beleid? Hoe ga je met mensen om? Hoe motiveer en sensibiliseer je mensen zodat ze mede-eigenaar worden? Hoe werk je in alle openheid naar morgen? Hoe organiseer je een debatcultuur waarin de waardigheid van iedere mens gegarandeerd wordt? Een draagvlak, een visie gedragen door alle participanten, is belangrijk. Het zijn items die je onder de loep moet nemen! Het gaat om veel meer dan probleemoplossend werken.
U staat voor een vrouwelijke aanpak van gezag voeren? Ik geloof in gezag omwille van kennis en kunde. Een manier van werken met alle kaarten op tafel, met oog voor transparantie en lange termijnvisie. Ik hou niet van verborgen agenda’s, non-communicatie, machtsspel... In waarheid spreken, openheid daar waar het moet en tegelijkertijd grote discretie aan de dag leggen, zijn belangrijke attitudes. Vrouwen zijn doorgaans gevoelig voor het relationele netwerk rond de tafel en ze kunnen een onderwerp langs vele kanten bekijken, rationeel, emotioneel, spiritueel. Luisteren naar mensen, openstaan voor bedenkingen, moeilijke gesprekken niet uit de weg gaan, feedback geven na een beslissing, het zijn kostbare attitudes waarin vrouwen sterk staan en een bijdrage kunnen leveren.
U gelooft sterk in het katholiek onderwijs? Ik zet me ervoor in omdat ik geloof in de christelijke waarden, in Jezus. Dagelijks falen we als mens. We moeten voorzichtig handelen en ons bescheiden opstellen. Verkeerde interpretaties zijn zo gauw gemaakt. Daarom is het christelijke geloof voor mij altijd belangrijk geweest en misschien hoe langer hoe meer. Ik geloof in het project van het katholiek onderwijs. Ik zet me daarvoor in vanuit het evangelie. Dat is mijn richtsnoer, mijn toetssteen en mijn referentiepunt. Die voedingsbodem heb ik van thuis ook meegekregen.
overhoop 09/11 15
thema blikopener
Je fouten zijn een zegen Hoe leren kinderen hun fouten te corrigeren? Door te zien hoe jij jouw fouten corrigeert. Hoe leren kinderen hun tekortkomingen te overwinnen? Door te zien hoe jij de jouwe overwint. Hoe leren kinderen zichzelf te vergeven? Door te zien hoe jij jezelf vergeeft. Daarom zijn jouw tekortkomingen en jouw fouten een zegen en unieke hulpmiddelen bij de opvoeding. Uit: William Martin, ‘De Tao Te King voor ouders. Opvoeden met Lao Tse’, Altamira.
overhoop 09/11 13