Podcast Aureooljournalistiek: van kerk tot heilige

PODCAST AUREOOLJOURNALISTIEK

“KERKEN HERBERGEN PRACHTIGE VERHALEN”

In elk Kempens dorp bepaalt wel ergens een kerk de skyline. Vaak kennen mensen de naam van de kerk wel, maar welk verhaal schuilt er achter de naam van sint of martela(a)r(es)? Bij erfgoeddienst Stuifzand heeft Annelies Vanherck, die de parochies helpt bij het inventariseren van hun erfgoed, het idee opgevat om een podcastreeks te maken over de kerken in Geel, Mol, Retie, Laakdal, Balen, Dessel en Meerhout. De verhalen worden voorgelezen door Wivine Vanmechelen, Nathalie Hermans en de klassen woord van de Geelse Academie. Muzikant Louis B Burrows verzorgt de audioproductie, samen met de klas audio-engineering van de Geelse muziekacademie. Marnix Ongenae componeerde de muziek en June Meesters voorzag elke aflevering van een tekening.

We moeten eerlijk en ootmoedig toegeven dat devotie en vroomheid bij ondergetekende op een laag pitje branden sinds hij bij zijn plechtige communie een nieuw kostuum aangemeten kreeg. En daarna wijwaterkwispel en biechtstoel voor bekeken hield. Maar omdat we bij Annelies Vanherck toch nog onze Mechelse catechismus feilloos wisten te debiteren, kregen we een vrijgeleide om dankzij norbertijn Vincent Ceulemans (41) van de abdij van Averbode en parochievicaris in Balen en Mol en dankzij Rik Van Braband (68), beheerder van een Kempense streekbibliotheek vol lokale literatuur, alvast een voorbeschouwing om komend luistergenot wereldkundig te maken.

Rik, jouw voorliefde voor boeken is meer dan legendarisch. Ik hoor dat er nog eens — vlotjes — 8.000 werken bijgekomen zijn? Rik Van Braband: “Ik heb een prachtige col1

lectie gekregen van Jef Berghmans. Die heeft een verzameling aangelegd vanaf Abraham Hans en Renier Snieders. Hij heeft alles opgedeeld in een vijftigtal thema’s waardoor alles snel op te snorren valt. De hele collectie gaat wel naar de Molse Kamer voor Heemkunde en zal opengesteld worden voor het publiek.”

Maar laten we het even over heiligen hebben. Om in Geel ergens te beginnen, bijvoorbeeld? Rik: “Wel, dan kom ik in Geel-Zammel terecht waar Laurentius de patroonheilige van de kerk is. Hij is de patroonheilige van comedians, van brandweermannen en van bibliothecarissen. Hij was in de derde eeuw bewaker van ‘de schatten van de kerk’. Maar hij weigerde de belasting over te maken en gaf liever het geld aan de armen die volgens hem ‘de schatten van de kerk’ waren. Als straf werd hij op de rooster gelegd. Volgens de overlevering zou hij dan gezegd hebben: ‘Draai me eens om, aan deze kant ben ik al gebraden.’ Hij zou ook Laurentiustranen geplengd hebben. Die verwijzen nog altijd naar de vallende sterren in augustus. Ook de poon, een zeevis, noemt men wel eens Laurenskop. En Walter van den Broeck noemt Laurentius in ‘Het beleg van Laken’ zijn favoriete heilige.”

Bijzonder fraai. Zo weet je over Retie ook wel iets te vertellen? Rik: “Daar kun je uiteraard niet buiten SintMaarten, de Romeinse soldaat die uit mededogen zijn legermantel in stukken sneed om een arme medemens enige warmte te bieden. De legerleiding kon dat matig appreciëren en veroordeelde hem tot dertig stokslagen. Omdat hij nu zelf kou leed, priemde er vanuit de hemel één zonnestraal, recht op hem. In Retie is 11 november nog altijd een dag die gevierd wordt. Er wordt deur-aan-deur gezongen en er zijn de Sint-Maartensvuren.”

Ongetwijfeld herbergt ook Laakdal een fraai verhaal? Rik: “De heilige Gertrudis! Zij werd abdis van een middeleeuwse abdij in Nijvel. Gertrudis overleed al op 33-jarige leeftijd van uitputting door het harde werken. Ze wordt steevast afgebeeld met een boetekleed, een staf met drinkbeker en…muizen. Enerzijds zegt men dat ze ooit een muizenplaag oploste, anderzijds staat volgens de middeleeuwse mythologie de muis symbool voor de ziel die het lichaam verlaat bij de dood. Gertrudis is ook de patroonheilige van de onvruchtbare vrouwen. Die kregen door de paters minderbroeders de ‘Mantel van Gertrudis’ omgelegd. De zus van Gertrudis was Begga, de stichteres van de Begijnen. En bekend is de heildronk die de mannen maken bij het begin van een pelgrimstocht: de Sint-Geertens-minne.”

Meerhout tenslotte? Rik: “In de kerk van Meerhout-Zittaart staat een beeld van de Heilige Bavo. Hij zou een broer geweest zijn van de heilige Gertrudis en de heilige Begga. In zijn jonge jaren was Bavo een verwende, rijke schelm, iets wat veranderde na de dood van zijn echtgenote. Hij trok zich terug als kluizenaar en woonde een hele tijd in een holle boom. Hij wordt afgebeeld met een grote kinkhoorn. Daaruit kregen kinderen vroeger wijwater te drinken als bescherming tegen kinkhoest. Aan Bavo zijn de begrippen bamistijd (1 oktober) en bamisweer verbonden.”

Vincent, hoe ben jij in contact gekomen met de podcast van Stuifzand? Vincent Ceulemans: “Ik kende Annelies al even. Toen ze contact opnam, voelde ik me gerust, deels door mijn basiskennis en omdat ik toch ook over een stevige bibliotheek beschik. Het is dan best interessant om bij het vertellen

“VERHALEN MOGEN NIET VERZANDEN. HET MOET BOEIEND BLIJVEN IN EEN BABBEL VAN ERGENS TUSSEN DE VIJF EN TIEN MINUTEN.”

van dergelijke verhalen niet te verzanden. Het moet boeiend blijven in een babbel van ergens tussen de vijf en tien minuten.”

Met jou wil ik het hebben over zowel Balen als Mol, met de figuur van Odrada. Vincent: “Odrada leeft hier nog wel hoor. Er is in Balen zelfs een meubelzaak die in gans Vlaanderen bekend is. (glimlacht) Ik moet deemoedig erkennen dat ik er nog niet binnen geweest ben. Het verhaal is bekend: Odrada was een zeer godvruchtig meisje dat ergens in de zevende of achtste eeuw een kerkinwijding in Millegem wilde bijwonen. Maar de ouders waren tegen. Ze wist een wild paard mak te maken met een kruis van lindetakken. Ze maakte de rit naar Mol-Millegem en plantte er de lindetakken in de grond, waarop meteen een bron van helend water ontstond. Daarom werd Odrada aangeroepen bij extreme droogte. De Balenaars gingen dan stoetsgewijs naar Millegem. En omgekeerd ging het vanuit Millegem naar Balen. De paraplu’s waren ofwel dicht, ofwel open!”

COLLEGA’SGEZOCHT

Nu doet het verhaal van Odrada me wel erg denken aan het Keltische verhaal van Epona. Een verhaal dat behoorlijk gekerstend werd. Vincent: “Wie zal het zeggen. Het is wel zo dat in de Sint-Andrieskerk het onderkaakbeen van Odrada bewaard wordt. Na een koolstofonderzoek werd dit gedateerd tussen 660 en 780. Het is in elk geval zeker dat het verhaal in Scheps nog fel leeft. En er zijn nog altijd een paar tientallen gelovigen die Odrada herdenken.”

En dan hebben we nog de ‘Sagrada Familia’ van Dessel-Witgoor? Vincent: “De zondag na kerst is er het feest van de Heilige Familie. Een feest dat het gezinsleven moet versterken. Zo zijn zowel de beroemde Sagrada Familia in Barcelona als de kerk van Witgoor hier naar vernoemd. Architect Stan Leurs mag dan niet de wereldwijde faam van Gaudi hebben, beide kerken zijn de beroemdste werken uit de portfolio van beide architecten.”

Tekst en foto’s: Jef Aerts

MEER INFO:

‘Aureooljournalistiek’ is te beluisteren op alle podcastplatforms of via aureooljournalistiek.podbean.com

Foto 1: Vincent Ceulemans bij Sint-Odrada en haar paard. Foto 2: Rik Van Braband te midden van de vele duizenden boeken, die allemaal oprechte vrienden zijn. 2

Ramen, deuren & veranda’s

» Toonzaal Rijkevorsel Merksplassesteenweg 18 » Toonzaal Herentals Poederleeseweg 131/001