Op oorlogspad met sergeant Gilbert

DESSEL/MOL —De Kempen is weer een toeristische attractie rijker. Sinds kort kan je in Dessel, letterlijk, op oorlogspad gaan. Daarbij volg je de tocht van sergeant Gilbert, een soldaat die in de Tweede Wereldoorlog ver van huis was en niet alleen onze kanalen en bunkers leerde kennen maar ook het trauma van Witgoor. Voor Onderox was Dries Majewski (36) van de Molse gidsenkring en lid van het team ‘Battle for the Locks’ onze gids.

Majewski, een naam die allesbehalve Kempens klinkt, daar moet een verhaal achter schuilen. “Inderdaad”, zegt Dries, “Mijn grootvader komt uit Oekraïne, meer bepaald uit Charkov. Hij heeft in de Tweede Wereldoorlog drie jaar dwangarbeid verricht in een Duits kamp. Maar verder wist mijn familie heel weinig over zijn verleden. Ik ben na mijn lerarenopleiding gaan onderzoeken waar onze familienaam vandaan

“DE DOCHTERS VAN SERGEANT GILBERT LEEFDEN NOG EN HEBBEN ONS ZIJN HELE VERHAAL VERTELD.”

kwam. Dat heeft jaren geduurd want over die groep mensen uit Charkov was niets bekend. Het heeft me getriggerd om me verder te verdiepen in wat er tijdens de oorlog in onze regio is gebeurd. Vooral de meidagen van 1940 en de Vooruitgeschoven Stelling aan de kanalen vond ik interessant. Het kanaal Dessel-Schoten en de bruggen speelden er een rol in. Met de wandeling ‘Op stap met sergeant Gilbert’ willen we vooral de kinderen aanspreken. Als ze dan een bunker tegenkomen, leren ze dat die een functie had in de oorlog en dat die niet voor vleermuizen is gebouwd.”

DE SLAG VAN WITGOOR Vanaf de jaren dertig gaat ons land zich voorbereiden op een mogelijke invasie van de Duitsers, ook via Nederland. Uit de Eerste Wereldoorlog hadden we geleerd dat de natuur en zeker de waterlopen daarin een belangrijke hulp zijn en werden er verschillende linies uitgebouwd. Dries: “De eerste linie was de Vooruitgeschoven Stelling aan het kanaal Dessel-Schoten. Bedoeling was om bij een invasie vertragingsmanoeuvres uit te voeren en infrastructuur zoals bruggen en wegen op te blazen. Het Franse leger stond klaar aan de grens maar mocht België nog niet in omdat wij neutraal gebied waren. Toen de Duitsers ons land binnenkwamen, stonden ze supersnel hier. Op vraag van het Franse leger waarvan één tankeenheid in Nederland zat, moest brug II tussen Retie en Postel gevrijwaard blijven. Duitse verkenners signaleerden echter de intacte brug met toegangswegen tot Turnhout en Geel en zetten de aanval in. Onze soldaten hebben toen vier dagen lang heftig gestreden, waarbij minstens 24 Duitse soldaten zijn gesneuveld. Als vergelding is het Duitse regiment Witgoor binnengetrokken, hebben er vaders en zonen in de kerk samengebracht en een hele dag onder schot gehouden. Door bemiddeling is dat gelukkig goed afgelopen. De Fatima-beeldengroep aan de kerk gaat daarover. Wat er aan de kanalen is gebeurd, hebben we voorgesteld met infoborden bij de belangrijkste plaatsen. We hebben ook een reconstructie gemaakt van een loopgraaf. We baseerden ons daarvoor op radarbeelden die hoogtes aangeven en ter plekke konden we inderdaad de verschillen in het landschap vaststellen.”

BATTLE OF THE LOCKS Oorspronkelijk is ‘locks’ het Engelse woord voor ‘meer’ maar in de Britse regimenten ging Battle of the Locks over het gevecht om de sluizen. Dries: “onze vereniging is een deel van de overkoepelende Verbroedering Vaderlandslievende Groeperingen Mol, zeg maar

de Oud-Strijders van vroeger. Naast de geschiedenis sprokkelen we ook verhalen en getuigenissen van familieleden van soldaten. Zo kwamen we ook veel te weten over sergeant Gilbert want die heeft dus echt bestaan. Toevallig vond ik een anekdote van hem over zijn oorlogservaringen in Dessel. Dat is eerder uitzonderlijk want hij was een gewone soldaat. We zijn die familie dan gaan zoeken. Zijn dochters leefden nog en hebben het hele verhaal verteld. Dat creëert een band maar ook een verantwoordelijkheid. Omdat een familie die jou als onderzoeker niet kent, je toch alles geeft wat ze weten en hebben. En wij kunnen

3

EEN BELANGRIJKE LES VOOR KINDEREN “Wij willen ook een boodschap uitdragen naar jongeren en kinderen. Verwondering is de start van alles. Als kinderen op de wandeling een bunker zien of in de tentoonstelling in het bezoekerscentrum van de Sas-4 toren de objecten die de soldaten bij zich hadden, willen we dat ze zich vragen gaan stellen over het

4

verhaal dat daarachter zit. We kunnen niet alles beantwoorden maar elke nieuwe vraag is ook een startpunt naar verder onderzoek. Het boekje dat de wandeling begeleidt, hebben we samen met Paul Vincent uit Retie, die les geeft in het vijfde leerjaar naar kinderen, vertaald. Hij heeft dat op een fantastische manier gedaan, met eenvoudige uitleg van de geschiedenis en enkele doe-opdrachtjes. Het is een manier om ons oorlogserfgoed levend te houden want mensen die het meegemaakt hebben, zijn er bijna niet meer. We moeten het nu vastpakken en je moet echt geen militair zijn om mee op die kar te springen.”

Tekst en portretfoto: Suzanne Antonis

MEER INFO: De wandeling ‘Op pad met Sergeant Gilbert’ is bewegwijzerd. Het begeleidend boekje is verkrijgbaar bij de toeristische diensten van Dessel. Via de Gidsenvereniging van Mol kan je Dries Majewski boeken voor een gegidste wandeling. Info over publicaties over oorlog in de Kempen op www.battleforthelocks.be

Foto 1: De wandeling richt zich op gezinnen met kinderen. Foto 2: Dries Majewski in de reconstructie van de loopgraaf. Foto 3: De houten voetgangersbrug tussen Dessel en Retie werd op 13 mei 1940 door Gilbert en zijn strijdmakkers opgeblazen. Foto 4: De wandeling is volledig bewegwijzerd.