OEKRAÏNE

11 maart 2022 • # 05 • www.vraagenaanbod.nl

De eerste Nederlandse bedrijven beginnen gevolgen te ondervinden van de Russische inval in Oekraïne. Trioliet meldt al dat alle leveringen zijn gestaakt. Ook Royal Kaak Terborg, een wereldwijd belangrijke producent van productielijnen voor bakkerijen, kampt met de gevolgen van de oorlog, laat het bedrijf weten in de Gelderlander.

Nederlandse bedrijven en Oekraïne

Royal Kaak Terborg meldde in de Gelderlander dat het zijn medewerkers uit Rusland heeft teruggehaald. ‘Langs een veilige route via Scandinavië’, verduidelijkt ceo Lodewijk van der Borg. Het bedrijf, dat 850 medewerkers telt in meerdere vestigingen in Nederland en het buitenland, is een wereldwijd belangrijke producent van productielijnen voor bakkerijen. Momenteel is het niet actief in Oekraïne, maar in Moskou liepen twee projecten. Daaraan werkten vier mensen van Kaak: twee Achterhoekers en twee Italianen. Zakelijk gezien heeft de inval vooralsnog geen grote gevolgen voor het Achterhoekse bedrijf. Van der Borg: ‘En ik ben er klaar mee, we doen even geen zaken meer in Rusland.’

DAF

In het Eindhovens Dagblad laat DAF weten te zijn gestopt met de levering van trucks en onderdelen naar Rusland. ‘Orders voor de komende maanden worden geannuleerd en naar achteren geschoven.’ Door de koersval van de roebel zouden de trucks nu sowieso te duur zijn voor Russische transporteurs. Internationaal logistiek dienstverlener Nunner uit Helmond, met tien medewerkers in Moskou, meldt dat ‘alle handelsstromen naar Rusland zijn gestopt door de Nederlandse en Belgische douane’. Nunner regelt voor bedrijven het vervoer van goederen als hightech, chemie en farma over de hele wereld.

Heavac

Leverancier van busairco’s Heavac zal volgens directeur Paul van Rooijen ‘zeker iets gaan merken’ van de sancties tegen Rusland’. Het Nuenense bedrijf haalt zo’n twintig procent van de omzet uit Rusland, waar het zaken doet met zowel een distributeur als met een Russische producent van elektrische bussen. Voor Heavac is nog onduidelijk of het verboden wordt om klimaatsystemen te leveren aan Rusland. Mocht het kunnen blijven leveren dan is de vraag of Russische klanten nog kunnen betalen.

Staalbedrijf Arcelor Mittal legt Oekraïense fabriek nagenoeg stil

Staalconcern ArcelorMittal sluit zijn ijzerertsmijnen bij zijn staalfabriek in Oekraïne wegens de Russische aanval op het land. De productie in de staalfabriek zelf in de stad Kryvy Rih, 350 kilometer ten zuiden van hoofdstad Kiev, zal worden teruggebracht tot een technisch verantwoord minimum, meldt de multinational. In een brief aan haar klanten meldt Dirk Stragier, CMO AMDS Benelux dat het bedrijf per direct uit de markt te gaat om ‘een beter zicht te hebben op de magnitude van deze plotse ontwikkelingen.’ De gevolgen volgens Stragier zijn dat ‘alle lopende aanbiedingen vervallen per direct’ maar dat ‘alle bevestigde orders zullen uitgeleverd worden’. Volgens Samenwerkende Nederlandse Staalbouw (SNS)-voorzitter Bob Evers gaat dit ook gevolgen hebben voor de Nederlandse markt. ‘De grote staalleveranciers geven geen prijzen meer af. De rode draad is dat naar verwachting de prijzen omhoog zullen gaan, ook voor het balkstaal. Hoe ver de prijzen zullen stijgen en voor hoe lang kan niemand voorspellen.’ Evers benadrukt wel dat ‘de pijn die wij moeten leiden door deze onzekere marktsituatie in schril contrast staat met de oorlogssituatie waarin de Oekraïne is beland.’ ArcelorMittal Kryvyi Rih, zoals de Oekraïense dochteronderneming voluit heet, is een van de grootste metaalbedrijven van het land. Het moederbedrijf meldt ook plannen klaar te hebben om personeel ter plaatse in veiligheid te brengen, zonder in details te treden.

VDL Nedcar legt productie stil

VDL Nedcar legt de productie vanaf maandag stil omdat de kabelbomen die nodig zijn voor de productie van de BMW- en MINI-modellen door de oorlog in Oekraïne niet geleverd kunnen worden. Het is nog niet duidelijk hoelang de fabriek stil blijft liggen. BMW en Porsche leggen ook de productie in de fabrieken in de Duitse plaatsen Dingolfi ng en Leipzig stil vanwege leveringsproblemen door de oorlog in Oekraïne. BMW gaat op zoek naar een nieuwe leverancier. Het grootste obstakel op dit moment lijkt het Duitse bedrijf Leoni dat twee vestigingen in Oekraïne heeft en kabelsystemen produceert. Daarnaast speelt ook het tekort aan chips nog steeds mee in de beslissing de productie te staken.

'De economische sancties hebben impact op de Nederlandse industrie'

11 maart 2022 • # 05 • www.vraagenaanbod.nl

Nederlandse bedrijven en Oekraïne

Trioliet merkt gevolgen Oekraïne-oorlog

Oldenzaal Trioliet uit Oldenzaal laat weten dat ze als internationaal bedrijf zaken doen met zowel Rusland als Oekraïne. Met eigen importeurs in beide landen. ‘Het is natuurlijk verschrikkelijk wat er gebeurt en we voelen mee met onze mensen daar’, zegt Jeroen Meijerink van Trioliet na vragen van Vraag & Aanbod. ‘Vooralsnog zijn onze mensen in Oekraïne veilig. Maar de situatie is natuurlijk zeer zorgelijk. Momenteel doen we niets, de leveringen zijn vanzelf gestaakt en we volgen het beleid conform de algemene richtlijnen’, laat Jeroen Meijerink, manager PR bij Trioliet, weten. ‘De consequenties zijn voor ons niet te overzien, de situatie kan elke dag weer veranderen. Hier kunnen we vooralsnog ook geen beleid op maken. Verder kunnen we er nu weinig over meedelen.’ Trioliet is een familiebedrijf dat zich bezighoudt met de ontwikkeling, productie en verkoop van machines en systemen voor het voeren van rundvee op veebedrijven. In Nederland is Trioliet marktleider op het gebied van voertechniek. Bij het bedrijf werken ruim 350 mensen, verdeeld over de hele wereld. Het hoofdkantoor staat in Oldenzaal en daar werken zo’n 260 mensen. Op de productielocatie in Polen werken 90 mensen. Verder werkt het bedrijf wereldwijd met eigen vertegenwoordigers. In onder andere Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk, Verenigde Staten, Canada, China en Argentinië heeft het bedrijf mensen in dienst. In de landen waar geen Trioliet vertegenwoordigers actief zijn worden producten aangeboden via importeurs.

Oorlog in Oekraïne heeft gevolgen voor beschikbaarheid en prijsontwikkeling aluminium

De levertijd van aluminium wordt langer en de prijs gaat omhoog. Dat verwacht aluminiumgroothandel Comhan Holland als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Naast de schrijnende humanitaire gevolgen heeft de Russische inval in Oekraïne een fl inke impact op de mondiale aluminiummarkt. Rusal, een van ‘s werelds grootste aluminiumbedrijven, stopt met leveren vanuit zijn Oekraïense raffi naderij die een belangrijke toeleverancier is voor de smelterijen van het concern in thuisland Rusland. Verdere beperkingen in het aanbod van aluminium als gevolg van economische sancties gericht tegen Rusland, lijken onvermijdelijk. Tenslotte hebben de recente gebeurtenissen geleid tot nóg hogere gasprijzen waardoor de winstgevendheid van aluminiumsmelterijen verder uitgehold wordt en productiecapaciteiten teruggeschroefd kunnen worden. Langere levertijden en stijging aluminiumprijs Door het verminderde aanbod is de verwachting dat de beschikbaarheid van aluminium de komende weken/maanden zal verslechteren, wat zal leiden tot langere levertijden en een verdere stijging van de aluminiumprijs. Comhan Holland adviseren dat ondernemers hier rekening mee te houden bij het maken van calculaties en het bestellen van aluminium profi elen en platen, zeker voor aanvragen/ projecten met een startdatum die wat verder in de toekomst ligt.

FME-enquête impact Russische inval Oekraïne

De Nederlandse industrie veroordeelt de Russische militaire inval in Oekraïne ten zeerste. Er voltrekt zich op dit moment een humanitaire ramp in Oekraïne. Het hart van de industriële bedrijven – verenigd in de ondernemersorganisatie voor de technologische maakindustrie FME – gaat uit naar de Oekraïense bevolking. Inmiddels zijn er door de Europese Unie, de Verenigde Staten en aan Russische zijde vergaande economische sancties ingesteld. Deze hebben impact op de Nederlandse industrie. Zo is het verboden om bepaalde machines en technologie vanuit Nederland naar Rusland te exporteren. Binnen de energiesector is een verbod ingesteld op de export van raffi nage technologieën. Dit betreft een verscherping van bestaande sancties tegen de olie- en gassector. Ook is het verboden om luchtvaartonderdelen te exporteren en reparaties te doen. Daarnaast zijn er exportcontroles en controles op exportfi nancieringen naar Rusland. Dit is een verstrekkende maatregel waarmee een lange lijst goederen en technologie niet meer, of slechts nog onder zeer strikte voorwaarden, naar Rusland geëxporteerd mag worden. Dit betreft onder andere elektronica zoals halfgeleiders, technologie voor telecommunicatie, informatiebeveiliging technologie, sensoren en lasers, navigatie en vliegtuigelektronica en technologie voor ruimtevaart.

Enquête

De resultaten van de FME-enquête geven een eerste beeld van de impact die de huidige sancties hebben. Enerzijds door de inkrimping van de afzetmarkt van Nederlandse producten en anderzijds door verstoringen in de toeleveringsketen. De bedrijven die zeggen maatregelen te treffen gaan op zoek naar nieuwe afzetmarkten en andere toeleveranciers. Bedrijven geven daarnaast aan gevoelig te zijn voor de hogere inkoopprijzen van grondstoffen en de afhankelijkheid van energie.

'Een exportrestrictie zou bijvoorbeeld machinebouwers kunnen raken' 15

11 maart 2022 • #05 • www.vraagenaanbod.nl

Gevolgen invasie Rusland in Oekraïne voor Nederlandse bedrijven

ECONOMIE Voor het Nederlandse bedrijfsleven zijn de gevolgen vermoedelijk het grootst voor onder andere de industrie

De grootschalige Russische invasie in Oekraïne heeft onmiskenbaar gevolgen voor Nederlandse ondernemers. ABN-Amro heeft een uitgebreide analyse gemaakt over de gevolgen voor de Nederlandse economie. De situatie is zeer onzeker, maar vooral de hoge gasprijs en een mogelijk tekort aan gas vormen een groot risico, aldus Albert Jan Swart en David Bolscher van ABN-Amro.

Daarnaast gaan de olieprijs en veel voedselprijzen omhoog. Ook de uitbreiding van het sanctiepakket tegen Rusland kunnen ondernemingen raken. Voor het Nederlandse bedrijfsleven zijn de gevolgen vermoedelijk het grootst voor de industrie, de bouw, de voedingsmiddelenindustrie en de landbouw. Hieronder volgt een toelichting op de belangrijkste risico’s: 1. Hoge gasprijs; 2. Risico op tekort aan gas; 3. Hoge prijzen voor andere grondstoffen; 4. Financiële sancties; 5. Handelssancties.

1. Hoge gasprijs

Rusland is een belangrijke leverancier van aardgas, olie, basismetalen, edelmetalen, meststoffen en granen. Door de escalatie van de politieke spanningen zijn de prijzen van deze grondstoffen sterk gestegen. De grondstoffen zijn nu nog beschikbaar, maar de premie die afnemers en handelaren moeten betalen om het risico op verdere prijsstijgingen af te dekken neemt toe. De markt prijst dus het risico op schaarste in en dat risico wordt vanwege de ontwikkelingen in de afgelopen dagen steeds groter geacht. De gasprijs is al maanden zeer hoog, ruim vier keer zo hoog als normaal. Vooral sinds eind september is de gasprijs opgelopen. De belangrijkste oorzaak was dat de Europese gasvoorraden waren geslonken door de strenge winter vorig jaar. De toen al oplopende spanningen tussen Rusland en Oekraïne speelden eveneens een rol. Europa heeft contractuele afspraken met Rusland over de levering van gas, maar de in deze contracten genoemde hoeveelheden zijn onvoldoende om bij koud weer tekorten aan gas te voorkomen. In combinatie met de politieke spanningen is paniek in de markt ontstaan, die eind december leidde tot recordhoogtes van de gasprijs. Nu de situatie in Oekraïne escaleert, loopt de gasprijs verder op. De Nederlandse eenmaands gasfuture (TTF) steeg dinsdag met 10 procent en woensdag met ruim 9 procent. Nu de Russische invasie een feit is staat de prijs donderdagmiddag nog eens ruim 30 procent hoger. Ook futures met langere looptijden zijn fors gestegen. De markt rekent tot en met het eerste kwartaal van 2023 op zeer hoge gasprijzen van ruim 110 euro per MWh. Pas voor daarna wordt gerekend met een prijs van zo’n 60 euro per MWh. Hoewel de markt volatiel is, staat vast dat marktpartijen die vandaag via deze contracten voor de middellange termijn zekerheid willen kopen, dit alleen tegen zeer hoge prijzen kunnen doen. De kans is zeer groot dat de gasprijs nog tot in 2023 zeer hoog blijft. In oktober besteedde ABN AMRO al aandacht aan de gevolgen van de hoge gasprijs voor verschillende sectoren. De hoge gasprijs raakt vooral de glastuinbouw, de industrie, de bouwmaterialenindustrie, de voedingsmiddelenindustrie en de horeca. Wel zijn er grofweg twee mitigerende factoren. Ten eerste hebben veel ondernemingen in een eerder stadium gas ingekocht tegen lage tarieven. Naarmate de crisis rond Oekraïne echter langer duurt, lopen meer contracten af en moeten steeds meer ondernemingen alsnog een hogere gasprijs betalen. Ten tweede lijken veel ondernemers er tot op heden goed in te slagen om hun verkoopprijzen te verhogen. Een ander risico van de hoge gasprijs is een economische neergang. De hoge gasprijs zet de koopkracht en het consumentenvertrouwen nu al onder druk. Een verdere stijging van de gasprijs kan de consumentenbestedingen serieus aantasten. Winkels, de horeca en de reiswereld – branches die al zo hard door de coronacrisis zijn getroffen – zouden hiervan de eerste slachtoffers kunnen zijn.

2. Risico op tekort aan gas

Europa is zeer a ankelijk van Russisch gas en president Poetin heeft dus met de gaskraan een machtig drukmiddel in handen. Indien Rusland de gaskraan dichtdraait, zou de gasprijs verder kunnen stijgen naar zo’n 200 euro per MWh. Dit is ruim tien keer zo hoog als een jaar geleden. In antwoord hierop zou Europa meer vloeibaar gas (LNG) kunnen importeren uit onder andere de Verenigde Staten, maar het aanbod is waarschijnlijk onvoldoende. Vooral komende winter zou een tekort aan gas kunnen ontstaan in Europa. Bij een tekort treedt het Bescherm- en Herstelplan Gas van de Nederlandse overheid in werking. De eerste stappen zijn nog niet verstrekkend en omvatten onder meer het oproepen van burgers en kantoren om de kachel wat lager te zetten. Bij verdere escalatie kan een tekort aan gas wel grote gevolgen hebben voor de industrie. In eerste instantie worden de grootverbruikers afgesloten, want de overheid wil het midden- en kleinbedrijf graag ontzien, aldus het plan. Indien de situatie langer duurt, worden ook andere bedrijven geraakt, vooral indirect door een tekort aan toelevering van bijvoorbeeld chemicaliën, metaal of glas. Het betreft dan ook middelgrote en kleine ondernemingen in bijvoorbeeld de rubber- en kunststofproductindustrie, metaalproductindustrie, bouwmaterialenindustrie en de bouw. De financiële gevolgen zijn vermoedelijk het grootst voor de bedrijven die normaliter 24 uur per dag produceren, zoals in de basischemie en de basismetaalindustrie. Deze bedrijven kunnen immers moeilijk een inhaalslag maken als het gastekort is opgelost. Middelgrote en kleinere ondernemingen draaien lang niet altijd 24 uur per dag en hebben dus meer mogelijkheden om een tijdelijke sluiting later in te halen door overuren te draaien. Voor huishoudens en kleine ondernemingen zou de Nederlandse overheid in geval van nood extra Gronings gas kunnen oppompen, wat de prijs voor deze afnemers zou kunnen drukken. De gaswinning in Groningen is zeer omstreden, maar minister Jetten voor Klimaat en Energie sluit deze mogelijkheid niet geheel uit, zo zei hij in januari in de Tweede Kamer. Het gas uit Groningen is echter waarschijnlijk onvoldoende om de volledige Nederlandse industrie draaiende te houden. Bovendien gebruiken veel fabrieken vooral hoogcalorisch gas, dat voornamelijk uit Rusland wordt geïmporteerd. In Groningen kan alleen laagcalorisch gas worden gewonnen. Het ministerie van Economische Zaken werkt daarom al maanden aan een precieze uitwerking van het Bescherm- en Herstelplan met een overzicht van de volgorde waarin verschillende sectoren en bedrijven worden afgeschakeld bij een eventueel tekort.

3. Hoge prijzen voor andere grondstoffen

Door de escalatie lopen ook de prijzen van andere grondstoffen op. De hogere olieprijs kan leiden tot hogere brandstofprijzen. In de sector Transport & Logistiek kunnen de meeste ondernemingen hogere brandsto osten doorberekenen aan hun opdrachtgevers op basis van een brandstofclausule. Een hogere olieprijs is echter slecht nieuws voor luchtvaartmaatschappijen omdat de vraag naar vliegtickets meestal afneemt als de tickets duurder worden. Ook de prijzen van tarwe, maïs en zonnebloemolie lopen op, omdat Rusland en Oekraïne daarvan veel produceren. Dit kan druk zetten op de marge van ondernemingen in de voedingsmiddelenindustrie en de veeteelt. Door de hoge gasprijs wordt ook kunstmest duurder, wat druk kan zetten op de marges in de landbouw. In de metaalindustrie kunnen hogere prijzen voor metalen druk zetten op de bedrijfsvoering. De hogere prijzen voor deze grondstoffen hebben waarschijnlijk minder verstrekkende gevolgen dan de hoge gasprijs.

4. Financiële sancties

De Europese Unie (EU) en de VS zullen met zwaardere sancties komen. Zij passen daarbij het concept van de ‘escalatieladder’ toe, waarbij de sancties steeds iets worden aangescherpt wanneer het conflict verder escaleert. Indien direct alle mogelijke sancties zouden worden getroffen, zouden de Westerse mogendheden snel hun kruit verschieten. Het risico bestaat overigens ook dat Rusland als vergelding de gaskraan dichtdraait.

De nieuwe EU-sancties treffen vooral Russische staatsobligaties, individuen uit Poetins entourage en Russische banken. Het is wel mogelijk dat de EU nog meer sancties treft tegen Russische banken, waardoor deze niet meer kunnen deelnemen aan het internationale betalingsverkeer. Dat zou betalingen van Russische ondernemingen aan bijvoorbeeld Nederlandse toeleveranciers kunnen bemoeilijken. Het kredietrisico voor deze toeleveranciers neemt bovendien toe doordat de koers van de roebel onder druk staat. In het uiterste geval zou Rusland kunnen worden uitgesloten van Swift, waardoor er geen internationaal betalingsverkeer meer mogelijk zou zijn, zoals dat voor Iran het geval is.

5. Handelssancties

Vooralsnog zijn weinig handelssancties getroffen, behalve dan tegen de door Rusland als ona ankelijk erkende volksrepublieken in het oosten van Oekraïne. Afgezien van olie en gas is de directe handel met Rusland beperkt. Nederland voert vooral een kleine hoeveelheid metalen en industriële producten in. Jaarlijks voert Nederland voor ruim 6 miljard euro aan goederen uit naar Rusland, goed voor zo’n 1,5 procent van onze totale export. Vooral chemische producten (2 procent van de totale export van chemische producten), (landbouw)machines (1,5 procent), transportmiddelen en medische apparatuur worden veel naar Rusland geëxporteerd. Handelssancties zouden dus vooral specifieke industriële ondernemingen kunnen raken, maar de gevolgen zijn vermoedelijk te overzien. Oekraïne exporteert vooral agrarische grondstoffen zoals tarwe, maïs en zonnebloemolie. Op de wereldmarkt zijn in geval van nood alternatieven beschikbaar, maar wel tegen veel hogere prijzen. De import van industriële goederen is beperkt, al kan het wel gaan om specifieke producten en materialen. Zo is chipmachinefabrikant ASML op zoek naar extra leveranciers van neongas, omdat het bedrijf onder andere neongas uit Oekraïne gebruikt. De kans op meer handelssancties is duidelijk aanwezig. Zo maakte de Amerikaanse president Biden bekend samen met Taiwan, Japan en Singapore de export van bepaalde technologie, zoals halfgeleiders, aan banden te leggen. Daarbij zou Biden gebruikmaken van dezelfde wetgeving (FDPR) die nu al op de Chinese technologiegigant Huawei van toepassing is. Die komt erop neer dat de export naar Rusland wordt verboden van producten die Amerikaanse technologie bevatten. Aangezien bij het ontwerp van zeer veel hoogtechnologische producten gebruik wordt gemaakt van Amerikaanse patenten, zou Biden de export van nagenoeg elk product dat een chip bevat kunnen verbieden. Een dergelijke exportrestrictie zou bijvoorbeeld machinebouwers kunnen raken, zoals ondernemingen die machines maken voor de voedingsmiddelenindustrie of de landbouw. Dit kan pijn doen omdat machinebouwers soms werken aan langer lopende projecten die misschien door sancties niet zouden kunnen worden voltooid. Machinebouwers zijn ook het meest gevoelig voor een eventueel inreisverbod naar Rusland en Oekraïne omdat dit de installatie van machines bij de afnemer door Nederlandse monteurs kan blokkeren. De Rotterdamse haven kan ook gevolgen ondervinden van nieuwe sancties tegen Rusland. Van de overslag in steenkool en olieproducten in de haven is 20 procent gerelateerd aan Rusland, zo meldt het Havenbedrijf. Daarnaast is 13 procent van de totale goederenoverslag gerelateerd aan Rusland. Bij ruwe olie gaat het zelfs om 30 procent. Het havenbedrijf stelt dat er uit andere landen kan worden ingevoerd, wanneer de import uit Rusland aan banden wordt gelegd. Dit kan leiden tot verstoringen in de toevoer van grondstoffen en producten. Zulke verstoringen kunnen ervoor zorgen dat de tekorten en prijzen van grondstoffen verder stijgen.