Klimaatplan gemeente Amersfoort

Klimaat n a l p e i t c a 2012-2013

Gemeente Amersfoort

Stad met een hart

Noodzaak

klimaat actie plan

Amersfoort CO2-neutraal in 2030

De urgentie van een fors energie- en klimaatbeleid is hoog. Reductie van CO2emissie is noodzakelijk om de opwarming van de aarde binnen een veilig geachte bandbreedte te houden. Hierover zijn internationaal en nationaal afspraken gemaakt. De gemeente Amersfoort neemt hierin, net als veel andere gemeenten, een grote eigen verantwoordelijkheid.

In 2008 heeft de gemeente Amersfoort het ambitieuze doel gesteld om in 2030 een CO2-neutrale stad te zijn. Hiervoor is een Klimaatactieplan opgesteld met een looptijd tot eind 2011. Voor u ligt een samenvatting van het nieuwe Klimaatactieplan. Dit plan beschrijft de activiteiten waarop de gemeente zich in de jaren 2012 en 2013 gaat richten om de CO2emissie van de stad te reduceren. Ook wordt in dit plan de stand van zaken beschreven: wat is er allemaal al gedaan en waar staan we ten opzichte van de doelstelling in 2030?

De focus van de gemeente Amersfoort ligt minder op het zelf uitvoeren van en investeren in projecten, maar meer op het stimuleren, activeren en verbinden van partijen in de stad. Hiervoor lift het Klimaatactieplan (KAP), mee met het gemeentelijke Programma Duurzame Ontwikkeling, waarin de dialoog wordt aangegaan met bewoners, bedrijven en organisaties in de stad.

De gemeente zet de komende twee jaar proactief in op de volgende vier speerpunten: 1. de eigen organisatie 2. bestaande woningen 3. bedrijven 4. duurzame energie Op de overige terreinen neemt de gemeente een faciliterende rol in.

De Gemeente Amersfoort werkt graag met u aan het CO2-neutraal maken van onze stad!

Inhoudsopgave Noodzaak Klimaatactieplan Wist u dat?

CO2 voetafdruk gemeente in 2007 en 2010 Activiteiten op de onderdelen: > De eigen organisatie > Bestaande woningen > Bedrijven > Duurzame energie Monitoring

Wist u dat?

Wat is Trias Energetica?

Er wordt door de gemeente Amersfoort ingezet op een gehele verduurzaming van de energiestromen. Dit doet de gemeente volgens Trias Energetica: 1. Reductie van het gebruik van energie.

2. Maximale opwekking van duurzame energie.

3. Zo efficiĂŤnt mogelijk gebruik van niet duurzame energie voor het resterende deel.

De energiestrategie is niet alleen gestoeld op bezorgdheid over de dreigende mondiale klimaatcrisis, maar ook op sociaal beleid en op werkgelegenheid. Dit betekent dus ook dat er wordt ingezet op het verlagen van de energierekening en op op de zekerheid dat er voldoende energie beschikbaar blijft. Daarnaast levert de inzet op gebouwisolatie, op efficiĂŤnte gebouwinstallaties en op duurzame energiebronnen, zoals zonnepanelen en windmolens belangrijke werkgelegenheid op.

Verdeling van CO2uitstoot in Amersfoort over de verschillende sectoren.

14%

Huurwoningen

Overheid

Koopwoningen

Industrie

Verkeer en Vervoer

Handel en Diensten

15% 15%

19%

15%

23%

20% 18% 4%

25%

2007

855 kton

Wat betekent CO2-neutraal?

De gemeente Amersfoort heeft gekozen voor de definitie ‘CO2-neutraal’ en niet `klimaat- of energieneutraal’. Wat is het verschil? CO2 draagt bij aan de opwarming van de aarde. CO2 komt vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen.

Daarnaast zijn er nog andere broeikasgassen zoals methaan, lachgas en cfk’s.

Bij klimaatneutraliteit tellen deze overige broeikasgassen ook mee. In Amersfoort richten we ons op CO2 omdat dit het belangrijkste broeikasgas is. Energieneutraliteit gaat verder dan CO2-neutraal. In het eerste geval moet alle duurzame energie ook werkelijk binnen de gemeentegrenzen zijn opgewekt. Voor Amersfoort wordt dat niet haalbaar geacht.

3%

29%

2010

740 kton

Wat is de CO2-uitstoot van Amersfoort?

In 2007 werd 855 kton CO2 uitgestoten.

Door het uitvoeren van actief klimaatbeleid is de CO2-uitstoot binnen de gemeentegrenzen teruggedrongen tot circa 740 kton CO2 in 2010. Opgemerkt moet worden dat de reductie van de uitstoot door de industrie wordt veroorzaak door een herijking van de kengetallen en niet zozeer door daadwerkelijke besparing.

Huur- en koopwoningen (34%) en Handel en diensten en Industrie (37%) zijn de sectoren met de grootste bijdrage aan de CO2-voetafdruk. Binnen deze sectoren zijn dan ook de grootste resultaten behaald. De CO2-voetafdruk geeft aan hoeveel CO2 er in dat jaar wordt uitgestoten door de verschillende sectoren.

CO 2 voetafdruk

gemeente in 2007 en 2010

DE GEMEENTE AMERSFOORT ZET DE KOMENDE TWEE JAAR IN OP DE EIGEN ORGANISATIE, BESTAANDE WONINGEN, BEDRIJVEN EN DUURZAME ENERGIE.

Eigen huis op orde

De CO2-uitstoot van de gemeentelijke organisatie was in 2007 13 kton. Door inkoop van groene energie en compensatie is dit in 2009 tot nul teruggebracht. Hiermee is de gemeentelijke organisatie CO2-neutraal. Maar, omdat we een voorbeeldfunctie hebben, benutten we de kansen voor het terugdringen van het energieverbruik en het zelf opwekken van duurzame energie, zo veel mogelijk.

Dit gebeurt al in Amersfoort: • Compensatie van de CO2-uitstoot voor dienstreizen door CO2-credits van de Neutral Climate Group.

• Vergroenen van het eigen energieverbruik met behulp van groencertificaten.

• Zelf energie opwekken met 202 zonnepanelen op het dak van het stadhuis (45.000 kWh per jaar).

• 100% duurzaam inkopen.

En hier zet gemeente Amersfoort op in: Gemeente Amersfoort bereidt de energiezuinige renovatie van het eigen stadhuis in 2014 voor.

Daarnaast inventariseert de gemeente de mogelijkheden voor de besparingen in de overige gemeentelijke panden, het zogenaamde tweede huis. Bovendien onderzoekt ze de mogelijkheden van Energy Service Companies, waarmee de markt investeert in energiebesparende maatregelen in vastgoed.

Bestaande woningen

Bestaande huishoudens dragen voor een substantieel deel bij aan de totale CO2-uitstoot. In 2007 was dit 34%. Hierop is ook in het vorige KAP fors ingezet.

Dit gebeurt al in Amersfoort: • Met de campagne ‘Energiebesparing in de wijk’ zijn in twee jaar tijd ongeveer 800 woningen, die voor 1985 zijn gebouwd, nageïsoleerd. De samenwerking met bedrijven en bewoners is succesvol gebleken. Daarom nemen marktpartijen de uitvoering nu verder over.

• Voor de huurwoningen heeft de gemeente convenantafspraken gemaakt met de twee grootste woningcorporaties Alliantie en Portaal. De afspraak om jaarlijks minimaal een CO2-reductie van 2% te behalen bij bestaande woningen is ruimschoots gehaald.

http://www.033energie.nl/

En hier zet de gemeente, samen met andere partijen uit de stad, op in: De komende drie jaar werkt het consortium 033Energie aan het energiezuiniger maken van minimaal 2000 woningen en de energieneutrale renovatie van nog eens 20 woningen. Diverse partijen werken hierbij samen waaronder bouwbedrijven, installatiebedrijven, kennisinstituten, een bank, een energiebedrijf, marketingbureau, adviesbureaus, woningcorporaties en de gemeente Amersfoort. Dit gaat gepaard met een verwachte totale investering van 15 miljoen euro door woningeigenaren. Het consortium heeft een subsidie van 500.000 euro van het Rijk ontvangen. Dit zelfde consortium gaat in het kader van ‘Alle lichten op groen’ 20 woningen energieneutraal renoveren. Hiervoor is een subsidie van 250.000 euro ontvangen.

Daarnaast worden er medio 2012 nieuwe convenantafspraken gemaakt voor CO2reductie bij bestaande woningen met de woningcorporaties Alliantie en Portaal. Bij deze afspraken wordt ook ingezet op bredere duurzaamheidsaspecten.

De bedrijven in Amersfoort dragen voor 37% bij aan de totale CO2-uitstoot. Het blijkt lastig om in deze sector energie te besparen. De sector is namelijk heel divers en ziet energiebesparing vaak niet als prioriteit of ziet weinig mogelijkheden hierin te investeren. Daarbij is ook de economische recessie van invloed. In Amersfoort neemt echter wel een groep betrokken bedrijven initiatief om gezamenlijk verduurzaming in gang te zetten en te versnellen. De gemeente wil hen betrekken bij verdere ontwikkeling van verduurzaming van werklocaties en bedrijven.

Bedrijven

Dit gebeurt al in Amersfoort: Er gebeurt al veel in het bedrijfsleven.

Deze ingezette lijnen worden komende jaren verder uitgewerkt.

• Zorginstellingen kennen een groot energieverbruik. Met besturen van een aantal grote instellingen in Amersfoort wordt verkend welke mogelijkheden zij zien voor energiebesparing. Hiervoor wordt onder andere een energiescan ingezet, die ontwikkeld is door de Hogeschool Utrecht.

• Het Servicebureau Gemeenten richt zich in het kader van de handhaving eveneens op zorginstellingen en scholen uit het voortgezet en hoger onderwijs.

• Het Servicebureau Gemeenten heeft alle supermarkten in Amersfoort actief benaderd om afdekking van koelmeubelen af te dwingen.

• Uit het Platform Duurzaam Bouwen, waarin verschillende bedrijven uit de bouwkolom verenigd zijn, zijn verschillende werkgroepen voort gekomen waarvan er een zich richt op duurzame energieopwekking in bestaande bouw. http://www.amersfoort.nl/smartsite.shtml?id=234253

• De Stichting Amersfoort Onderneemt Duurzaam is opgericht, met ondersteuning van de gemeente, die duurzaamheidsvignetten uitgeeft aan bedrijven en organisaties. http://www.amersfoortonderneemtduurzaam.nl/

En hier zet gemeente Amersfoort op in: We willen meer inzicht krijgen in de kansen en belemmeringen die bedrijven ondervinden om te investeren in energiebesparende maatregelen. Hiervoor is een onderzoek uitgezet bij studenten van de Universiteit Utrecht. De effectiviteit van instrumenten die de gemeente zelf kan inzetten om duurzame bedrijvigheid te stimuleren worden eveneens in beeld gebracht. Aanhaken bij de natuurlijke verandermomenten lijkt een effectieve strategie. Als een bedrijf toch al van plan is te investeren in uitbreiding of vervanging, doen zich kansen voor om energie te besparen of om de energievoorziening te verduurzamen. Daarnaast wordt door handhaving en advisering actief ingezet op energiebesparende maatregelen bij zorginstellingen, scholen en kantoren. Samen met de ambassadeurs van het Programma Duurzame ontwikkeling, het consortium 033Energie en de Energiecoöperatie Amersfoort wordt gekeken hoe bedrijven en inwoners zelf aan de slag kunnen met duurzame energieopwekking.

Duurzame energie

Door actief beleid gericht op energiebesparing kan de CO2-uitstoot in 2030 zijn teruggebracht van de huidige hoeveelheid naar 465 kton per jaar. Dat houdt in dat, om CO2 neutraal te worden, de resterende uitstoot moet worden vermeden door opwekking van duurzame energie.

Uit de gegevens die verzameld zijn, blijkt dat de gezamenlijke duurzame energiebronnen in 2030 circa 60% van de totale resterende CO2-uitstoot duurzaam kunnen invullen (273 kton/jaar). Uit het onderzoek “Ruimte geven aan verduurzaming” wordt er echter een lagere vermeden CO2-emissie door duurzame energie vermeld. Hierin wordt namelijk rekening gehouden met het feit dat het maximale potentieel in 2030 nog niet volledig benut wordt. Dit komt doordat een nieuwe techniek vaak 30 à 50 jaar nodig heeft om volledig toegepast te kunnen worden binnen een maatschappij.

Op basis van dit uitgangspunt is het realistische potentieel voor duurzame energie ingeschat op een jaarlijkse CO2-reductie van 147 kton in 2030.

Van alle duurzame energieopties lijkt het erop dat op termijn geothermie veruit het grootste potentieel in Amersfoort. Op dit moment is echter nog onzeker of dit potentieel in de praktijk ook verzilverd kan worden. Op basis van bureaustudies (Geother-

mie Amersfoort, haalbaarheidsonderzoek (concept); IF Technology, 23 juni 2011) lijkt de bodem geschikt te zijn, maar de proefboringen die moeten uitwijzen of dit daadwerkelijk het geval is zijn erg kostbaar.

Voor de lange termijn is duurzame warmte bepalend voor de energietransitie in Amersfoort. Samen met corporaties, andere warmteafnemers en potentiële energieexploitanten moeten afspraken worden gemaakt over het versnellen van toepassing van Warmte Koude Opslag (WKO).

Dit gebeurt al in Amersfoort: • Er zijn haalbaarheidsstudies uitgevoerd om de kansen voor wind, zon, biomassa, WKO en geothermie in beeld te brengen.

• Er is een masterplan Bodemenergie opgesteld waarmee toepassing van WKO actief gestimuleerd kan worden en tevens regie op de ondergrond gevoerd kan worden.

• Uit een haalbaarheidsonderzoek naar gebouwgebonden windenergie blijkt dat er aan de randen van de stad goede mogelijkheden zijn. Vervolgens is in het kader van de Crisis- en Herstelwet de toepassing ervan op bedrijventerreinen vergunningvrij mogelijk gemaakt. Op bedrijventerrein De Hoef zijn inmiddels twee kleine windmolens geplaatst.

Aandeel duurzame energie 2030 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Maximaal

Verwacht aandeel

PV WKO Biomassa Geothermie Wind

Figuur 5.1: Maximaal en verwacht aandeel duurzame energie in 2030 • In het kader van de herontwikkeling Hogekwartier wordt onderzocht of het mogelijk is de energievoorziening te verduurzamen door inzet van biogas uit mestvergisting.

• Burgerinitiatieven voor collectieve en grootschalige toepassing van zonnepanelen in hun wijk worden door de gemeente ondersteund door inhuur van een specialist op dit gebied.

En hier zet gemeente Amersfoort op in: Op het gebied van duurzame energie ligt de focus de komende periode op duurzame warmte. Welke mogelijkheden zijn er voor warmtenetten al dan niet in combinatie met geothermie en Warmte Koude Opslag

(WKO). Op bedrijventerrein Isselt heeft de gemeente de kans voor het koppelen van vraag en aanbod van restwarmte in beeld laten brengen. De bedrijven gaan hier nu mee aan de slag. Daarnaast worden collectieve initiatieven voor zonnestroom ondersteund en met elkaar verbonden. Ook wordt er een zonnekansenkaart gemaakt, waarop in één oogopslag zichtbaar is of een dak wel of niet geschikt is voor zonnepanelen. Tevens worden mogelijke locaties voor grote windturbines in beeld gebracht. Daarnaast is de gemeente co-financierder van het project Smart-Grids. Hierbij gaat het om duurzame energieopwekking en het op elkaar afstemmen van vraag en aanbod door middel van slimme meters en ICT.

monitoring

Stedin, de regionale netbeheerder van gas en elektriciteit, gaat in 2012 per kwartaal de gebruikersgegevens van alle huishoudens en bedrijven leveren. Hiermee wordt beter in beeld gebracht wat het daadwerkelijke energieverbruik is. Met deze gegevens kunnen gerichter acties worden ondernomen.

Klimaat actieplan 2012-2013 Gemeente Amersfoort

Colofon Dit tijdschrift is totstandgekomen, met dank aan: Eindredactie: Simone BommeljĂŠ Fotografie: Saskia Bernedis van Berlekom Vormgeving: AKIMOTO ontwerpt Voor meer informatie over het Klimaatactieplan www.amersfoort.nl/milieu http://www.amersfoort.nl/smartsite.shtml?id=216644