Zorg en lik op stuk

22 november 2012

ZORG EN LIK OP STUK

Verbetering Leerplichtketen in Amsterdam

Voorwoord Samen versnellen

W

e vragen ons bij Verbetering Leerplichtketen wel eens af welke term het meest valt bij dat traject. ‘Versnellen’ en ‘doorpakken’ gooien hoge ogen. Maar ook ‘samen’ en ‘elkaar’ hoor je regelmatig.

Dat laatste is natuurlijk niet zo gek als meer dan twintig organisaties samenwerken. Maar dat dit samenwerken zo goed samengaat met ‘versnellen’ en ‘doorpakken’, durven we gerust bijzonder en zelfs uniek te noemen.

Niks geen woud aan protocollen of stroperige bureaucratie. Positieve energie. Doen.

De organisaties en programma’s die meedoen, staan open voor elkaar. We willen elkaar leren kennen, gaan bij elkaar op bezoek.

Vol verwondering en bewondering kijken we bij elkaar in de keuken. We beseffen niet alleen dat we samen een keten vormen, we willen ook de verantwoordelijkheid nemen voor die keten, niet alleen voor ons eigen stukje. We zijn kritisch, maar geven elkaar ook de ruimte.

Ook over het doel van de samenwerking is er overeenstemming. Jongeren hun talent laten benutten in plaats van het te verkwisten.

Zorgen dat ze een startkwalificatie behalen, hun plekje vinden in de maatschappij. Hoe

dat nog beter kan worden bereikt? Door een mix van preventie én lik op stuk, van zorg én repressie. De eerste resultaten tonen overduidelijk dat dit succes heeft.

Dit magazine is bedoeld om die resultaten te laten zien, en om de samenwerking te intensiveren. Lees elkaars verhalen. Bel elkaar op, mail, twitter, spreek af. Het vliegwiel draait. Geef er zelf een zetje aan!

Niks geen woud aan protocollen of stroperige bureaucratie

Nel Winkel, hoofd Bureau Leerplicht Plus, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling

Erik Gerritsen (l) en Freek Ossel

Coby van Berkum

Simone Kukenheim

Deze nieuwsbrief gaat over de uitdaging Verbetering Leerplichtketen. Die begon op 14 juni 2012 met een zogenaamd ambtswoninggesprek op uitnodiging van wethouder Lodewijk Asscher. In een ambtswoninggesprek bespreken (gemeentelijke) organisaties hoe een bepaald probleem dat de gemeente erg belangrijk vindt - oftewel: waarvoor een doorbraak nodig is - het best kan worden aangepakt. Betrokkenen worden dan door de burgemeester en/of wethouder uitgenodigd om hierover te praten in de prachtige ambtswoning, de woning van de burgemeester, aan de Herengracht.

Sinds het startgesprek trekken ruim twintig organisaties intensiever dan voorheen samen op om het verzuim op scholen in Amsterdam te verminderen. Op 22 november jongstleden nodigde wethouder Freek Ossel de betrokken partijen opnieuw uit om de reeds behaalde resultaten te bespreken en nieuwe afspraken te maken. Hij complimenteerde de aanwezigen, in het bijzonder het Openbaar Ministerie, met de gezamenlijke inzet en de bereikte resultaten, zoals: • gesprekken met veertien risicoscholen zijn begonnen, de aftrap door Lodewijk Asscher was op 15 oktober.

De ambitie is om het verzuim onder leerlingen naar maximaal 10 procent te laten dalen.

• de opschoonactie processen-verbaal is geslaagd.

Jongeren zijn allemaal voor eind november op zitting geweest.

• de fastlane voor leerplichtige Top600-jongeren is een feit. Zes jongeren hebben inmiddels een proces-verbaal gehad, twee jongeren zijn al bij de kantonrechter geweest.

De uitdaging is nu om verder door te pakken, onder meer door: • succeselementen uit de Top600-fastlane in te zetten om ook het reguliere proces te versnellen, zodat alle jongeren in deze stad die verzuimen er iets van merken.

• niet alleen lik op stuk te bieden, we moeten ook preventief aan de slag gaan, door meer inzet van Halt en betere samenwerking met de zorg, om zo verzuim eerder te stoppen en recidive te voorkomen.

Stad en stadsdelen trekken samen op in het verbeteren van de leerplichtketen. Namens de stadsdelen waren dan ook aanwezig Coby van Berkum, wethouder jeugd/ onderwijs van stadsdeel Noord (zij beheert namens de zeven stadsdelen de portefeuille verzuim en uitval) en Simone Kukenheim, wethouder jeugd/onderwijs van stadsdeel Zuid.

Samen versnellen

ACTIES om thuiszitters te bereiken

voorwoord ‘Er gaan er alweer 38 naar school’ Ambitie en speelsheid onder de

Ruud IJzelendoorn (Top600)

kroonluchters ambtswoninggesprek ACTIES om de samenwerking te ‘Ik heb een ander

verbeteren

wereldbeeld gekregen’ George Rasker (OM)

‘Het was een race tegen de klok’ Sophie Oskam

ACTIES om te voorkomen dat een

(Bureau Leerplicht Plus)

jongere een proces-verbaal krijgt ACTIES om de ouders erbij te ‘De dualiteit bij het

betrekken

personeel is een obstakel’ Jos de Wit (OSVO)

Jongere X in de fastlane Yamina Aolad si M’hammed (Bureau

ACTIES om het strafrechtproces

Leerplicht Plus)

te versnellen en vereenvoudigen Elkaars taal spreken in de ‘We bieden tough love’

leerplichtketen

Erik Gerritsen (BJAA) Deelnemende organisaties Colofon

AMBITIE EN SPEELSHEID ONDER DE KROONLUCHTERS Kroonluchters, lambriseringen, wandtapijten. Een fraai gedekte tafel vol drankjes en hapjes. Een wethouder omringd door programmamanagers, directeuren en bestuurders. Langs de wand adviseurs. Het is 22 november, plaats van handeling is de ambtswoning van de burgemeester. Kan het plechtiger?

De stemming is juist informeel.

Het ijs is al gebroken voor de zomer, bij het eerste ambtswoninggesprek over de leerplichtketen.

De deelnemers kennen elkaar. Dat zie je aan de begroeting vooraf.

Complimenten, vragen naar elkaars welzijn, nieuwsgierigheid naar resultaten.

‘Een feestje,’ zo betitelt voorzitter Erik Gerritsen, bestuursvoorzitter van Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam (BJAA), de bijeenkomst. Aansluitend staat een borrel gepland, De afspraak was dat die er alleen bij goede resultaten kwam, benadrukt hij.

Het gaat er soms speels aan toe.

ONO-ONO MAGAZINE

De 3-6-9-regel (bij drie uur verzuim stapt de school naar de leerling, bij zes uur naar de ouders, bij negen uur naar de leerplichtambtenaar) verleidt Gerritsen spontaan tot een 1-2-3-regel: de eerste week behandel je verzuim op schoolniveau.

Stagneert de aanpak, dan schaal je in de tweede week op naar het niveau van teammanagers. Is er dan nog geen doorbraak, dan spreek je in week drie de directies aan. Zijn improvisatie typeert de sfeer. Geen getob. Als je er op de afgesproken manier niet uitkomt, schaal dan op.

Meestal is nauwelijks merkbaar wat de achtergrond van een

spreker is. Maar heel soms begint iemand een zin met ‘Laten we niet vergeten…’, waarna er iets komt over het belang van zorg of juist straf.

George Rasker van het Openbaar Ministerie vertelt hoe geweldig hij de samenwerking vindt. Hij kijkt erbij alsof hij verliefd is. ‘De reis naar ons gezamenlijke doel is zo plezierig, dat je soms wenst dat het doel niet wordt gehaald,’ verzucht hij. Obstakels zijn er echter ook. Op de suggestie om verzuimers in de schoolvakantie te laten terugkomen, liet het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap weten dat deze mogelijkheid niet

VERZUIM: DE SOORTEN Absoluut verzuim: een kind/jongere is niet ingeschreven bij een school.

Luxeverzuim: een leerling gaat zonder toestemming tijdens de schoolperiode op vakantie.

Signaalverzuim: verzuim dat samenhangt met problemen van een leerling.

Relatief verzuim: een kind/jongere is wel ingeschreven, maar komt niet opdagen.

Wettelijk verzuim: er wordt minstens zestien uur in vier weken verzuimd, de school moet dit melden.

in de wet is opgenomen. Ja, dat was nou juist de reden dat de gemeente het ministerie benaderde…

Een ander obstakel: de behangrollen. Dat zijn de eindeloze papierstromen die de oude manier van werken voortbracht. ‘Ik ken een casus die zeven meter papierwerk opleverde!,’ vertelt iemand hoofdschuddend.

Soms zit een obstakel van binnen. Erik Gerritsen stelt dat we uit de ‘geestelijke gevangenis’ moeten komen, waarin probleONO-ONO MAGAZINE

men binnen één gezin afzonderlijk worden behandeld. ‘Dat is dus een doorbraak bij jezelf,’ constateert wethouder Freek Ossel droogjes. Er wordt smakelijk om gelachen.

Vijf maanden werken de organisaties nu samen aan het verbeteren van de leerplichtketen. Met welk resultaat? ‘Zo’n zeventig tot tachtig procent van de afspraken die we hebben gemaakt, is nagekomen,’ constateert Gerritsen. Die borrel is dus verdiend.

VERZUIM: DE CIJFERS Afgelopen schooljaar halveerde het verzuim in het mbo nagenoeg. In het basis- en voortgezet onderwijs zijn de cijfers tamelijk stabiel. Het verzuim van leerlingen boven de 18 jaar steeg juist.

Volgens Bureau Leerplicht Plus komt dit deels doordat scholen beter melden. De groep verzuimers is nu dus beter in beeld. In totaal verzuimen jaarlijks meer dan achtduizend leerlingen in Amsterdam.

Het schoolverzuim in Amsterdam (cijfers van respectievelijk 20102011 en 2011-2012): - basisonderwijs: 2% - 2% - leerplichtig voortgezet onderwijs: 10% - 9% - mbo: 61% - 34% - bovenleerplichtig vo: 5% - 8% - bovenleerplichtig mbo: 26% - 37% Bron: jaarrapportage Bureau Leerplicht Plus 2011-2012.

George Rasker, teamleider Centrum-Zuid bij het Openbaar Ministerie (OM)

‘Ik heb een ander wereldbeeld gekregen’ ‘Op signaalverzuim werd in het verleden niet altijd even adequaat gereageerd, ook niet door het OM. De leerplichtambtenaar bedreef in arren moede te zeer maatschappelijk werk. Als niets had gewerkt, werd een ingewikkeld proces-verbaal opgemaakt.

Maar niet alleen de kinderen, ook de ketencollega’s hebben recht op snelle interventies.

Vroeger was ik jeugdofficier in Den Haag met leerplicht in mijn portefeuille. Dat is een geweldige rugzak hiervoor. In Den Haag heb ik het OM-plan tegen schooluitval gepresenteerd aan burgemeester Deetman. Dit traject is breder. En het valt in vruchtbare aarde. De geesten waren in Amsterdam al rijp gemaakt door Tazo en Top600. Top Aanpak Zuidoost is een plan van aanpak naar aanleiding van de schietpartijen in 2009, en de Top600 is het plan om de zeshonderd meest overlast bezorgende criminelen intensief aan te pakken.

Het meest weerbarstige onderdeel vind ik de snelheid van reageren. Pas als je snel reageert, profiteer je werkelijk van de ketenbenadering. De afspraak is nu om in de eerste week van signaalverzuim meteen alles op alles te zetten. En niet te aarzelen om de leerplichtambtenaar in te zetten.

Doordat we bij elkaar over de vloer komen, heb ik een ander wereldbeeld gekregen. Er bleek heel wat veranderd sinds ik bij de paters op school zat, haha. Ik schrok van de massaliteit van de scholen.

Het lijken wel fabrieken. Waar begin je dan? Het verhoogt het begrip, als je bij elkaar in de keuken kijkt.

Wat ik van medewerkers verwacht, is dat ze doelgericht en efficiënt te werk gaan. Dat ze prioriteiten stellen. Snelheid gaat bij mij boven uitgebreidheid.

Houd een advies over een afdoening signaalverzuim bijvoorbeeld simpel.

Per 1 januari begint er een nieuw team Persoons Gerichte Aanpak. Daar hebben we alle informatie bij elkaar. Het team focust op alle jeugdzaken, dus ook op leerplicht. Dat zal de uitval verder helpen beperken.’

ONO-ONO MAGAZINE

‘Ik vind snelheid belangrijker dan uitgebreidheid’

DE ACTIES#1

Met Verbetering Leerplichtketen willen de ketenpartners het volgende bereiken: - Voorkómen en sneller stoppen van verzuim. Dit gebeurt door een effectievere inzet van ouders, scholen, leerplichtambtenaren en zorginstellingen. Zo blijft de druk op de strafrechtketen beperkt.

- Een snellere en efficiëntere aanpak binnen de strafrechtketen.

Jongeren en hun ouders ervaren die aanpak als lik op stuk.

Hoe gaan we dat doen? In de twee ambtswoninggesprekken zijn vijf typen afspraken gemaakt (zie ook verderop in dit magazine):

Acties om te voorkomen dat een jongere een proces-verbaal krijgt • Veertien scholen met bovengemiddeld verzuim, samen goed voor meer dan de helft van het Amsterdamse verzuim, stemmen in met een maatwerkaanpak. De scholen werken behalve aan het verzuim ook aan de veiligheid, het pedagogisch klimaat en de zorg. Ook de gezins- en wijkgerichte aanpak wordt meegenomen. In 2013 en 2014 willen deze scholen het verzuim hebben teruggebracht naar tien procent. Het Nederlands Jeugdinstituut onderzoekt hoe medewerkers, leerlingen en ouders de zorg en veiligheid op de scholen in het voortgezet onderwijs ervaren. Ook de ouderbetrokkenheid wordt bekeken.

De resultaten hiervan zijn half januari bekend.

• Het aanpakken van signaalverzuim heeft hoge prioriteit. Scholen moeten daarom snel verzuim melden. Ook verwijst Bureau Leerplicht Plus meer door naar Halt. Dat kan door een versimpeling van de Halt-verwijzing per januari.

• De 3-6-9-werkwijze bij verzuim is nu officieel op de scholen vastgelegd. Deze werkwijze draagt bij aan het snel aanpakken van beginnend verzuim. Bij drie uur verzuim wordt de leerling aangesproken, bij zes uur de ouders en bij negen uur betrekt de school de leerplichtambtenaar bij de verzuimaanpak. Hierdoor kan de leerplichtambtenaar sneller een Halt-proces-verbaal afgeven.

Scholen moeten bij de verzuimmelding de nodige documenten leveren: een brief aan de ouders, een gespreksverslag met de

mentor en eventueel materiaal met andere afspraken of interventies.

• Zijn er zorgproblemen? Ook dan is het credo: maak ze snel bespreekbaar. Ter ondersteuning is het 1-2-3-escalatiemodel afgesproken: binnen een week een (zorg)probleem oplossen op de werkvloer. Lukt dit niet, dan binnen twee weken de zaak opschalen naar de manager. Heeft dit ook niet het gewenste resultaat, dan gaat de zaak binnen drie weken naar de directie/bestuurder. Dit model mag de 3-6-9-werkwijze niet in de weg lopen.

• Ook een goede ziekteverzuimbegeleiding is succesvol, blijkt uit ervaringen op 35 scholen in het voortgezet onderwijs en bij jongeren uit de Top600. De beONO-ONO MAGAZINE

geleiding houdt in dat een leerling wordt opgeroepen door de schoolarts, aIs die leerling tien dagen achter elkaar ziek is, of drie keer in twee maanden. Bekeken wordt of ziekteverzuimbegeleiding door de GGD nu ook snel op alle andere scholen in het voortgezet onderwijs, bij School2care en Transferium kan worden ingezet.

• Nieuw in 2013 is een proef met het afgeven van een last onder dwangsom op drie mbo-locaties. Verzuimers zonder zorgproblemen krijgen niet meteen een proces-verbaal, maar eerst een zogenaamde bestuurlijke boete van tien euro per uur verzuim, met een maximum van honderdzestig euro over een periode van een jaar.

• In december vindt een onderzoek plaats naar de effectiviteit van de preventieve spreekuren.

De spreekuren voor beginnende verzuimers in het voortgezet onderwijs en het mbo zijn bedoeld om afglijden naar wettelijk verzuim en aanraking met het strafrecht te voorkomen.

In de toekomst moeten de spreekuren verbinding krijgen met programma’s als ‘Om het kind’.

• Het primair en het voortgezet onderwijs ontvangen in december het vernieuwde Amsterdams Handboek Leerplicht. In januari volgt het handboek voor het speciaal onderwijs en het mbo.

7

12 15

11 9

6

14

5

2 17 10

1

3

4 8

13

1 Simone Kukenheim (stadsdeel Zuid) 2 Christine van Dijk (Programmabureau Top600) 3 Anne Gosenshuis (Bureau Leerplicht Plus) 4 Willeke Passmore (DMO/PIT) 5 Erik Pennink (Rechtbank) 6 Frits Otto (Samenwerkingsverband VO) 7 Jan Pronker (Politie Amsterdam-Amstelland) 8 Sandra Mast (Veiligheidshuis) 9 Janette Kouwenhoven (Openbaar Ministerie) 10 Jos de Wit (Bestuur OSVO) 11 Rose Funke Küpper (Openbaar Ministerie) 12 George Rasker (Openbaar Ministerie) 13 Jolanda Hogewind (Calvijn met Junior College) 14 Mariënne Verhoef (Spirit) 15 Sophie Oskam (Bureau Leerplicht Plus) 16 Erik Gerritsen (Bureau Jeugdzorg)

17 Dick van Reekum (Rechtbank) 18 Freek Ossel (wethouder) 19 Mark Hendriks (Politie Amsterdam-Amstelland) 20 Yamina Aolad si M’hammed (Bureau Leerplicht Plus) 21 Marjan Koopman (School2care) 22 Paul van Velpen (GGD) 23 Nel Winkel (Bureau Leerplicht Plus) 24 Robert Kool (Raad voor de Kinderbescherming) 25 Henry Janssen (Bureau Jeugdzorg) 26 Anita Veldman (Stadsdeel Zuid) 27 Maartje Boots (Stadsdeel Noord) 28 Jose Kokken (Bureau Leerplicht Plus) 29 Hester Korver (Raad voor de Kinderbescherming) 30 Coby van Berkum (Stadsdeel Noord) 31 Sander Otte (Bureau Leerplicht Plus)

16

24 19

25 27

22

29 20

31 21 18

26 23

30

28

Jos de Wit, bestuurder OSVO (vereniging van vertegenwoordigers van schoolbesturen in het voortgezet en het middelbaar beroepsonderwijs)

‘De dualiteit bij het personeel is een obstakel’ ‘Ik vind dat er goede vooruitgang wordt geboekt. Er zijn strakke afspraken gemaakt en per deelonderwerp trekkers aangewezen. Of het werkt, moeten we natuurlijk afwachten. Maar er is beslist een gevoel van urgentie. We gaan er met z’n allen voor.

Vroeger modderde een school soms lang aan, tegen beter weten in. Nu zetten we eerder een zwaardere partij ter ondersteuning in. Dat moet mijns inziens op schoolniveau nog wel indalen. We zijn voortrekkers.

Een obstakel vind ik de dualiteit. Verzuimers zijn vaak niet de meest plezierige en toegankelijke leerlingen.

Medewerkers zien na verloop van tijd wegens gebrek aan respons van die leerlingen soms liever hun hielen dan hun tenen. Wat dat betreft is het zaak er vroeg bij te zijn. Want dan is er minder strijd en kan er in preventieve sfeer resultaat worden geboekt.

We gaan nu in gesprek met veertien scholen met het meeste verzuim. Hun eerste reactie is vaak: hoe kan dat nou, dat wij zo hoog scoren? Terwijl ze zelf hun gegevens hebben aangeleverd. Het verhoogt het bewustzijn als de spotlight erop staat en er gericht aandacht en ondersteuning wordt geboden.

We maken per school een aanpak op maat. Dat biedt de meeste kans op succes. Er moet wederzijds vertrouwen ontstaan. Disciplineren alleen werkt vaak afschrikwekkend. Om de houding van de leerlingen te veranderen, verdient ook die van medewerkers soms bijstelling. Medewerkers moeten niet leerlingen figuurlijk gesproken zelf de hielen tonen.

Ik vind deze maatwerkaanpak echt een succes als het verzuim op het vmbo daalt naar tien procent. Dan weet je: de leerlingen vinden het daar prettig. Maar of dat in een paar jaar te bereiken is, weet ik niet. Enig realisme is wel op zijn plaats. Ik denk dat het verzuim in het vmbo altijd wat hoger zal zijn dan elders. Daar is het toch wat meer twaalf ambachten en dertien ongelukken.

Betrokkenheid van de ouders is essentieel voor het welslagen. Het zou mooi zijn als je daar niet langer aan hoeft te trekken. Maar het project geeft daar zeker een impuls aan.’

‘Het verhoogt het bewustzijn als je de spotlight erop zet’

DE ACTIES#2 Acties om het strafrechtproces te versnellen en vereenvoudigen • Het OM licht het strafrechtproces door op onnodige schakels en efficiëntie. De doorlooptijden worden korter. Zaken worden minder vaak aangehouden. Processen-verbaal worden vereenvoudigd. De kwaliteit van de processen-verbaal is inmiddels enorm verbeterd. Hulde!

• De opschoonactie deze zomer was een succes: voor 116 bestaande processen-verbaal zijn extra kanton- en taakstrafzittingen gehouden. Volgend jaar september en oktober komen er opnieuw zes extra zittingen, zodat de zaken van het huidige schooljaar vóór de herfstvakantie van 2013 zijn afgewikkeld. Leerplichtambtenaren moeten vóór 7 juni 2013 alle processen- verbaal voor verzuim, met uitzondering van luxeverzuim, hebben ingediend. Het hele jaar door kunnen processenverbaal voor luxeverzuim worden ingediend.

Hierdoor ontstaat ruimte om processen-verbaal voor ander verzuim sneller in te dienen en af te handelen.

• Snelheid komt er ook doordat Bureau Jeugdzorg voortaan is vertegenwoordigd bij de zittingen.

De gezinsmanager kan direct de laatste informatie geven en na de zitting aan de slag gaan met de opgelegde straf. Dit geldt ook voor de Raad voor de Kinderbescherming.

• Scholen gaan bekijken of verzuimers de verloren uren kunnen inhalen vóór, in en na de zomervakantie. Volgens de wet kan dat niet, maar scholen mogen zelf wel zo’n afspraak maken met ouders en leerlingen. Er is draagvlak bij de scholen om dit idee verder uit te werken en met het ministerie van OCW te bespreken.

• Samen met het Programmabureau Top600 is een zogenaamde fastlane opgezet voor leerplichtigen in de criminele top-600 van Amsterdam. Al bij één uur verzuim komt de leerplichtambtenaar in actie en bij een ziekmelding neemt meteen de schoolarts contact op voor controle. Bij wettelijk verzuim volgt binnen een week proces-verbaal en binnen een maand een zitting. Deze groep krijgt ook extra zorg en nazorg. Hiervoor zijn vijf leerplichtambtenaren deels vrijgemaakt.

‘Zorg zonder repressie leidt tot grotere behangrollen’

Erik Gerritsen, bestuursvoorzitter van Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam (BJAA)

‘We bieden tough love’ ‘Het project is tot nu toe een duidelijk succes.

We hebben snellere doorlooptijden en een betere samenwerking. Onze gezinsmanagers zitten bijvoorbeeld nu al bij de zitting in plaats van dat ze een leerling pas na afloop als klantje krijgen.

Als je alleen maar zorg biedt, zonder repressie, krijg je steeds grotere behangrollen. Wat wij doen, is wat de Amerikanen tough love noemen. Van tevoren denk je dat er spanning is tussen die zorg- en die repressiekant, maar daar blijkt niets meer van, als mensen eenmaal bij elkaar aan tafel zitten.

Voor mij begon dit traject toen ik een keer bij het OM was en vroeg hoe die eigenlijk over ons dacht.

Leerplichtrechter Erik Pennink vond dat we aan pappen en nathouden deden. Toen ben ik zelf eens naar een zitting gegaan en van het een kwam het ander.

De basis van het succes is dat we de bazen aan tafel hebben. Ook belangrijk is dat we voor elk knelpunt een trekker aanwijzen. En we laten het niet bij één bijeenkomst. Want dan is iedereen lyrisch maar bloedt het daarna dood.

Je moet het top-down ontketenen. Maar de concrete oplossingen moeten van de werkvloer komen.

Lukt dat niet, dan komt het punt bij ons terug. Dat is een goede wisselwerking.

Een probleem was dat een zaak soms pas vier maanden later weer op de rol stond, als een jongere niet kwam opdagen, Gezinsmanagers meldden jongeren om die reden vaak niet eens aan. Nu werken de rechters sneller en begrijpt iedereen het belang van snel terugmelden, ook onze zogenaamde geitenwollensokkenmensen.

Voor mij is het project een succes als eind 2013 de verzuimcijfers zijn gedaald. Nee, ik ga geen concreet streefcijfer noemen, dan wordt het target hunten en gaat de discussie alleen nog daarover. Ik ben ervan overtuigd dat die daling zal plaatsvinden. Nog een jaartje en dit project kan worden opgeheven.’

ONO-ONO MAGAZINE

DE ACTIES#3 Acties om thuiszitters te bereiken •De doorbraakaanpak thuiszitters is effectief. De in 2012 gevormde doorbraakgroep heeft tot nu toe 52 jongeren besproken.

Voor de meeste is een (zorg)oplossing gevonden. Ook het basisonderwijs en het mbo worden in 2013 bij deze aanpak betrokken. In de doorbraakgroep zitten vertegenwoordigers van Bureau Leerplicht Plus, het voortgezet onderwijs, Bureau Jeugdzorg, de Raad voor de Kinderbescherming en De Bascule.

• Altra en Spirit gaan aansluiten bij de doorbraakgroep. Het 1-2-3-escalatiemodel (de eerste week behandel je verzuim op schoolniveau, de tweede op dat van teammanagers en de derde op dat van directies) wordt ook in de doorbraakgroep ingevoerd.

• Speciaal voor Roma-leerlingen, die relatief vaak thuis zitten, is er een casuïstiekoverleg opgezet om problemen beter in kaart te brengen en ervoor te zorgen dat de kinderen naar school blijven gaan. Er zal een intermediair worden ingeschakeld die de geschiedenis en cultuur van de Roma goed kent. Begonnen wordt in het stadsdeel Zuidoost. Een probleem waar hulpverleners tegenaan lopen, is dat de motivatie om onderwijs te volgen laag is in deze groep. Uitval begint al op jonge leeftijd. Ook is er veel bijkomende problematiek. Bovendien leiden maatregelen als uithuisplaatsing vaak tot uitstoting of vertrek uit Nederland.

DE ACTIES#4 Acties om de samenwerking te verbeteren • Jaarlijks zijn er stadsdeelbrede bijeenkomsten, bedoeld als leerinterventies. Daarin wisselen professionals aan de hand van casuïstiek ervaringen uit met elkaar.

• Partners uit de keten worden uitgedaagd bij een andere organisatie over de heg te kijken om zo de samenwerking te verstevigen. Loop eens mee in een andere organisatie! Hoe je dat kunt regelen, lees je in het artikel ‘elkaars taal spreken in de leerplichtketen’ verderop in dit magazine.

ONO-ONO MAGAZINE

Ruud IJzelendoorn, programmamanager Top600

‘Er gaan er alweer 38 naar school’ ‘Verbetering Leerplichtketen is enorm belangrijk voor ons. Een kleine vijftig jongeren van onze doelgroep is onder de achttien. Het merendeel daarvan ging niet naar school. Samen met Bureau Leerplicht Plus, de politie, het OM en de rechtbank hebben we deze zomer een fastlane ontworpen.

Of beter: een super fastlane. Bij ongeoorloofde afwezigheid op school staat zo’n leerling nu binnen dertig dagen voor de rechter in plaats van na acht of negen maanden. Dat noem ik nog eens snel een tik op de neus geven!

We hebben ervoor gekozen onze energie eerst op deze kleine groep te richten. Nu dat succesvol blijkt, gaan we de groep tussen de achttien en vierentwintig benaderen. Die groep is vele malen groter. Slechts zeer weinigen daarvan hebben een startkwalificatie. Een aantal staat ingeschreven bij de Dienst Werk en Inkomen, en daarmee hebben we een enorme stok achter de deur.

Behalve dat samenwerking loont, hebben we geleerd dat een scherpe focus op een kleine groep een enorme succesfactor is. Ook heel belangrijk is dat er één aanspreekpunt is voor de scholen.

Een spaghetti aan contacten maakte het er niet eenvoudiger op. Een andere les vind ik dat je iets oplosbaar maakt door het veel aandacht te geven.

Gooi de zaken open, maak ze transparant, benoem de problemen zonder elkaar de schuld te geven…

De credits voor de fastlane gaan voor een belangrijk deel naar George Rasker van het Openbaar Ministerie. Mede door zijn inzet is helder geworden hoe het kon gebeuren dat het negen maanden duurde voordat een jongere voor de rechter stond.

Ik ben tevreden als alle jongeren met wie we bezig zijn weer op school zitten. Vertrekpunt is: iedereen een diploma en als dat niet lukt, zoeken we een oplossing. Want zonder diploma red je het niet in Nederland. Er zitten er nu 38 op school en met zes zijn we het fastlane-gevecht aangegaan. Ik heb er alle vertrouwen in dat het uiteindelijk ook met hen gaat lukken.’

DE ACTIES#5 Acties om de ouders erbij te betrekken • Ouders zijn vaak nog een vergeten partij bij de aanpak van verzuim. Daarom wordt met de veertien scholen in het voortgezet onderwijs met bovengemiddeld verzuim gesproken over manieren om de ouders meer te betrekken bij het voorkómen van verzuim en uitval.

Sophie Oskam, teamcoördinator cluster West van Bureau Leerplicht Plus

‘Het was een race tegen de klok’ ‘Het verzuim loopt aan het eind van het schooljaar altijd op. Je krijgt dan een hausse aan processen-verbaal. De zittingen volgen pas na de zomervakantie. Soms zitten er wel zes maanden tussen het verzuim en de zitting. En als iemand niet op zitting verschijnt en de zaak wordt aangehouden, kan dat oplopen tot een jaar. Dat is niet effectief. De jongere zit dan al op een andere school, het gaat inmiddels veel beter of iemand is juist helemaal afgegleden. Zo’n zitting is dan mosterd na de maaltijd.

Dit jaar hebben we de leerplichtambtenaren zo veel mogelijk processen-verbaal vóór de zomer laten opmaken. Dat was echt een race tegen de klok. Wanneer er wel een verhoor was geweest, maar ná 1 juli, kregen de ouders een brief. Daarin stond dat ze het proces-verbaal niet zouden krijgen, tenzij hun kind wéér verzuimde. In dat geval volgde alsnog een proces-verbaal, ook al na één uur verzuim in het nieuwe schooljaar.

Na de zomer zijn er extra zittingen gehouden. De rechtbank heeft daar extra capaciteit voor vrijgemaakt en de leerplichtzaken voorrang gegeven. Zo hebben we de stapel die voor en na de zomer was opgebouwd in één keer weggewerkt.

Ik vind dit een goede aanpak. Het is meer lik op stuk. Leerplichtambtenaren zijn zich nu niet alleen bewuster van de noodzaak, zij zien ook direct effect van het sneller insturen van een proces-verbaal.

Het was hard buffelen om alles op tijd voor 1 juli af te hebben. Ik denk wel dat de ervaring van dit jaar zal helpen om volgend jaar de opschoonactie soepeler te laten verlopen. En als we samen met de scholen preventiever gaan werken en Halt gaan inzetten, kunnen we ons met een proces-verbaal misschien op de zwaarste zaken richten.’

Leerplichtambtenaar Yamina Aolad si M’hammed en de nieuwe werkwijze

Jongere X in de fastlane

Binnen een week krijgen X en zijn ouders een uitnodiging voor een verhoor

Een leerplichtige Amsterdamse jongen was betrokken bij een schietincident. We noemen hem voor het gemak X. Even lag hij in het ziekenhuis. Binnen twee weken ging X weer naar school.

Hij verzuimde daarna één keer.

Vroeger zou er dan niets zijn gebeurd. Nu nodigde Yamina Aolad si M’hammed van Bureau Leerplicht Plus de jongen en zijn ouders binnen een week uit voor een verhoor. De leerplichtassistent gaf de uitnodigingsbrief persoonlijk bij hem thuis af. Zijn ouders tekenden voor ontvangst. Ook belde Yamina de ouders op.

Tijdens het verhoor wilde X eerst niet meewerken. Zijn vader was erg boos over het verzuim van zijn zoon. ‘Je verspeelt je toekomst. Waar ben je mee bezig? Als jij de vragen van de ambtenaar niet beantwoordt, doe ik dat voor je!’ Dat deed de houding van X veranderen. Yamina: ‘Hij liet goed gedrag zien.

Hij bekende schuld, al vond hij dat niet alle verzuimuren klopten. Ook deed hij beloftes. Hij zei: ‘Ik zal voortaan naar school gaan en mijn best doen. Ik wil wel mijn diploma halen.’

Tijdens het verhoor bleek dat X stage moest lopen, maar dat niet deed. Hij zei dat hij geen stageplek kon vinden en niet was geholpen door school. Yamina nam meteen contact op met de stagebegeleider. Het bleek dat er wel degelijk een stage was voor X, maar dat hij niet naar de gemaakte afspraak met de stagebegeleider was gegaan.

Yamina maakte op de dag van het verhoor een proces-verbaal op en verstuurde dit digitaal naar het parket. Voor aanvullende informatie zocht ze contact met de regisseur van X (de gezinsmanager van Bureau Jeugdzorg) en de IFA-coach (Intensieve Forensische Aanpak, van Spirit). Direct werd de zittingsdatum vastgesteld. X en zijn ouders kregen een brief mee met datum en tijdstip van de zitting. Ze tekenden voor ontvangst. X zei benieuwd te zijn naar zijn straf.

Jongere X zit in de Top600, het programma om de zeshonderd meest overlast gevende criminelen aan te pakken. Hiervoor zijn vijf leerplichtambtenaren voor een deel van hun tijd vrijgemaakt.

Elke week is er een Top600-overleg met Bureau Jeugdzorg, de school, de IFA-coach en de leerplichtambtenaar. Al bij één uur verzuim neemt de school contact op met de leerplichtambtenaar en de IFA-coach. Iedere week heeft de leerplichtambtenaar contact met de school over het verzuim. De jongere heeft elke week contact met de IFA-coach. De laatste informeert de anderen over deze contacten.

Elkaars taal spreken in de leerplichtketen

In het ambtswoninggesprek van 14 juni 2012 is onder meer afgesproken om ketenpartners met elkaar te laten meelopen en in elkaars keuken te laten kijken. Zo kunnen de partners bij elkaar zorgen voor eventuele verbeteringen of versnellingen. Ook als dat niet lukt, krijgen ze in elk geval meer begrip voor de mogelijkheden en onmogelijkheden in het werk van de ketenpartner. De verwachting is dat partners elkaar daarna gemakkelijker opzoeken en meer elkaars taal leren spreken. Dat komt de samenwerking beslist ten goede.

Afgesproken is dat werkgroepleden nog in december binnen de eigen organisatie vragen waarnaar medewerkers nieuwsgierig zijn bij een ketenpartner en op welke manier zij die informatie willen krijgen.

De informatie kan op verschillende manieren verkregen worden. Zo is er de mogelijkheid om een casus van een leerling te volgen, wat zicht geeft op het proces en wie daarbij wanneer wordt ingeschakeld. Het is ook mogelijk een dag mee te lopen, een gesprek te hebben, een onderdeeltje van elkaars werk te doen, enzovoort.

Hiertoe is een werkgroep met afgevaardigden van een groot aantal ketenpartners samengesteld.

Alle werkgroepleden zorgen ervoor dat er een contactpersoon is binnen hun organisatie die vraag en

aanbod zal koppelen. In januari begint de uitwisseling van informatie en het met elkaar meelopen. De medewerkers moeten na afloop een kort ervaringsverslag maken, zodat indrukken en succesverhalen gedeeld kunnen worden. Bureau Leerplicht Plus verzamelt de ervaringen, zodat die gebruikt kunnen worden voor de evaluatie in maart.

We hopen op interessante en nieuwe voorstellen van de werkvloer, waarmee we de leerplichtketen nog sneller en slimmer kunnen organiseren!

De organisaties die deelnemen aan Verbetering Leerplichtketen Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam Openbaar Ministerie Rechtbank Politie Raad voor de Kinderbescherming Veiligheidshuis OSVO Calvijn College Bindelmeer College Samenwerkingsverband Voortgezet Onderwijs GGD

ONO-ONO MAGAZINE

Spirit Altra William Schrikker Groep School2care Stadsdeel Noord Stadsdeel Zuid Programmabureau Top600 Bureau Leerplicht Plus Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Preventief Interventie Team Bestuursdienst

ono-ono magazine on the spot ono-ono is Japans voor: zoveel mensen, zoveel woorden. Het ono-ono, your magazine-team zet de woorden van de deelnemers en beelden van jouw evenement – kort na afloop – om in een tijdschrift. Zo blijft jouw evenement leven. www.ono-ono.nl Voor meer informatie over Verbetering Leerplichtketen zie www.amsterdam.nl/blp.

Neem voor jouw ono-ono magazine contact op met: Akimoto (grafische vormgeving) Gijsbert Raadgever (06-51626041).

Het ono-ono team bestond deze keer uit: Redactie: Menno Bosma Eindredactie: Simone Bommeljé en Sandra Ekkelboom Fotografie: Roelof Pot Vormgeving: Gijsbert Raadgever, Akimoto ontwerpt