SPECIAL ARTS Stichting Special Arts Nederland
Noord-Holland
Dwerg Masja en Sneeuwwitje AriĂŤnne
De Special Theater Road Show confronteert, verrast en verleidt tot meedoen!
SPEELDATA uari 2017 woensdag 1 febr uari 2017 donderdag 2 febr Kdanz
2
Voorwoord 4 regio’s, 4 all-in pop-up theatergroepen en 4 unieke theaterstukken In 2016 en begin 2017 tourt Special Arts door Nederland met de Special Theater Road Show om in vier regio’s een theatervoorstelling te maken. Special Arts brengt alle ingrediënten hiervoor: hoofdrolspeler en regisseur Art-Jan de Vries en een script geschreven door Don Duyns. Maar het talent ligt bij de deelnemers van zorgorganisaties, de lokale (amateurkunst)verenigingen, het speciaal onderwijs en in de wijk. Hoe dicht liggen lach en ontroering tijdens deze tour bij elkaar. Ik mag meedoen, wals over de dansvloer, lees teksten die raken, hoor fantasieën die ik niet voor mogelijk heb gehouden, ontmoet gepassioneerde begeleiders die de Special Theater Road Show omarmen om de talenten van hun cliënten te laten zien. Ik voer gesprekken om drempels te slechten, mijn topografische kennis wordt vergroot en binnen regio’s worden bijzondere verbindingen gelegd. Samen met deelnemers, lokale (amateurkunst)verenigingen, begeleiders, inwoners dromen wij grote dromen om het bijzondere sprookje Sneeuwwitje en de 7 op het podium te brengen. In elke regio op een unieke manier. Na een bijzondere eerste editie in Drachten en een uitbundige voorstelling in Limburg doet de Special Theater Road Show de komende maanden twee volgende regio’s aan. In Overijssel is zorgorganisatie Frion onze partner, het ‘epicentrum’ is Zwolle. In Noord-Holland strijkt de Special Theater Road Show neer in Schagen, waar cliënten van Skager AC / Esdégé-Reigerdaal hun talenten gaan laten zien. Het Special Theater Road Show digitale magazine geeft per regio een kijkje achter de schermen en is net als de voorstelling een groeiende productie. Regelmatig verschijnt een aangevuld magazine. Like onze facebookpagina en je leest wanneer er weer een nieuwe editie in de lucht is. Tine Veldhuizen t.veldhuizen@specialarts.nl specialtheaterroadshow
3
Noord-Holland
Coby Schoen Astrid Snaas Heleen Woestenburg “Samen Schagen laten schitteren”
Voor het Skager AC is de Special Theater Road Show een
prachtkans om mensen in Schagen te verbinden. En om het
dagactiviteitencluster van Esdégé-Reigersdaal met Schagen te
verbinden. Want het cluster zoekt nadrukkelijk het contact met de Schager bevolking. Om samen Schagen mooier te maken. Cliëntbegeleidsters Astrid Snaas en Heleen Woestenburg:
“Het doet er niet toe wat je beperking is en of je daarvoor ondersteuning krijgt. Mensen versterken elkaar.” “De Special Theater Road Show sluit aan bij onze visie,” vult clustermanager Coby Schoen aan. “We zoeken verbinding. Met elkaar, maar ook met andere organisaties en met de Schager samenleving.” Heel de mens De cliënten van het Skager AC zijn allemaal mensen met een beperking of niet-aangeboren hersenletsel. “Maar,” zegt Heleen Woestenburg, ”het gaat om heel de mens en niet om de beperking. We kijken naar mogelijkheden en willen elkaars kracht gebruiken.” En dat werkt inspirerend, zo leren de ervaringen met de Special Theater Road Show. In de voorbereiding is er al een workshopdag geweest en zijn cliënten begonnen met het werken aan de decors. Astrid Snaas: “Eén van de cliënten had een boom gemaakt. Ik werk bij wooncluster het Polderhuis en wekte hem de volgende ochtend. Ondanks zijn ochtendhumeur bromde hij met gepaste trots vanonder zijn
dekens vandaan: heb je die boom gezien?” Heel Schagen Heleen Woestenburg vult aan: “Je laat je inspireren door wat cliënten doen, maar ook door elkaar. Je bent samen mens. Iedereen is even uniek. En op die basis treden we ook naar buiten. Schagen wordt er mooier op als onze cliënten volop meedoen.” Coby Schoen benadrukt: “Dus de kans om in en met Schagen mee te doen aan de Special Theater Road Show grijpen we graag. Juist omdat cliënten op veel verschillende manieren hieraan kunnen bijdragen. En omdat we als Skager AC sociaal en cultureel kunnen bijdragen aan onze stad, aan onze samenleving. Het creatief uiten biedt kansen op ontmoeting, meedoen, ontdekken van verborgen talenten en het leren van nieuwe vaardigheden. Bovendien kan Schagen meteen kennismaken met ons als nieuwe gebruiker van Cultuurhuis Markt18.”
Skager AC
5
s r u e t c a De Een eerste kennismaking met 13 van de 34 acteurs.
Bekijk het filmpje en hoor wie er gaan figur eren in de voorstelling. https://youtu.be/UEPQ 8iVCbe0
Noord-Holland
ag was de dag van pd ho ks or w e “D : in ffr Je d ik binnenin een mijn leven!! Daarna ha heb ontdekt dat blij gelukkig gevoel. Ik het echt mijn ding is.�
workshopdag
Noord-Holland
Bekijk het filmpje van de workshopdag in Noord-Holland https://youtu.be/ Crz2GpAapcU
WieWatWaarom sneeuwwitje
workshop dans
“Zingend naar mijn werk, net als de 7 dwergen” Wie? “Ik ben Brigitte van danscentrum De Bruijn-Bonel in Alkmaar. Wij geven danslessen aan jong en oud, ook in Schagen en Heiloo. Je kunt bij ons kiezen uit meer dan 10 verschillende danssoorten.” Wat? “Dansen! Zelf ben ik 17 jaar geleden begonnen met stijldansen, nu nog steeds één van mijn favoriete dansstijlen. In de loop der jaren ben ik me verder gaan ontwikkelen, ook in andere dansstijlen en nu ben ik thuis in een uiteenlopend aanbod aan dansstijlen. Aan de kleintjes geef ik bijvoorbeeld peuterdans en K3 dans. Er is Streetdance voor de tieners, ook voor volwassenen trouwens. Ik geef Zumba, Latin Solo, Rock & Roll en nog veel meer!” Waarom? “Die passie die ik voel voor dansen, wil ik delen met zoveel mogelijk mensen. Toen ik hoorde van de mogelijkheid om mee te doen, werd ik direct enthousiast. Ik heb ’s ochtends de warming up gedaan,
waarbij ik me liet inspireren door de andere dansers. Er waren erg leuke mensen die de ochtend gezellig en vol enthousiasme mee deden. Daardoor kon ik lekker improviseren, wat een erg goed effect had!” Sneeuwwitje? “Ik denk bij het sprookje van Sneeuwwitje aan de zeven dwergen, die altijd vrolijk zingen onderweg naar hun werk. Precies zoals ik doe! Zingend naar mijn werk om daar lekker te dansen. ;-)”
Brigitte
www.debruijnbonel.nl
9
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Astrid Volten is fotograaf en heeft haar eigen studio in Schagen. “Als je kunt werken in een relaxte sfeer, zie je dat terug in het resultaat. In mijn vrije tijd trek ik zoveel mogelijk de natuur in om de omgeving te fotograferen. Vaak met verbluffend mooie resultaten.” Wat? “Toen ik 40 werd, wist ik eindelijk wat ik ‘later wilde worden’. Ik ben toen naar de Fotovakschool gegaan in Amsterdam, waar je alle facetten van het ambacht leert kennen. Sindsdien geniet ik elke dag van mijn mooie vak, ben ik heel dankbaar dat ik mij hierin kon doorontwikkelen. Inmiddels ben ik al weer 11 jaar bezig. Het blijft een mooi proces, foto`s maken is ook altijd een feestje. Als de mensen iets laten afdrukken zie je weer blije en dankbare gezichten. Kortom: het mooiste vak dat er is!” Waarom? “Ik vind het een leuke ervaring om bij zo`n mooi project te helpen en hoe geweldig is het, als ik iemand zou inspireren
om dit fijne vak te beoefenen. En ik zou het prachtig vinden als mensen op deze manier misschien wel een verborgen talent ontdekken bij zichzelf.” Sneeuwwitje? “Bij het verhaal van Sneeuwwitje krijg ik ontzettend veel associaties, maar vriendschap steekt daar met kop en schouders boven uit. De band die Sneeuwwitje en de dwergen opbouwen door de dingen die ze samen meemaken, waardoor ze het vertrouwen hebben in een goede afloop. Dat is voor mij de link met het echte leven. De verbindingen die je dagelijks aangaat met mensen, geven je vertrouwen in de samenleving en in een goede afloop!”
Astrid Volten www.fotografieastridvolten.nl
10
workshop fotografie
“Toen ik 40 werd wist ik eindelijk wat ik ‘later wilde worden’”
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Barbara Boeree, werkzaam als begeleider bij ‘s Heeren Loo en als leidster op een kinderdagverblijf. Ze heeft diverse opleidingen gedaan, waaronder pedagogisch medewerker. Wat? “De workshop bloemen maken heb ik met veel plezier gegeven. Ik heb een bloemistenopleiding gedaan en in enkele bloemenwinkels gewerkt, dus ben ik op zich thuis in de ‘bloemen’. De workshopruimte heb ik laten geuren met oliën. Samen met klassieke muziek zorgde dit voor een ontspannende sfeer.”
workshop creatief
“Ik vind het belangrijk dat mensen met een handicap mooie, bijzondere ervaringen op kunnen doen”
Waarom? “In het dagelijks leven begeleid ik mensen met een verstandelijke beperking. Het was echt een dag om op terug te kijken, een hele leuke sfeer en wat genoten de clïënten!” Sneeuwwitje? “Bij Sneeuwwitje denk ik aan warmte, liefde, tijdloos en heel veel bloemen en dieren.”
Barbara Boeree www.facebook.com/barbara.boeree
11
IK ZOEK N E G I E E J , T L E I O S M A N JE E E G N E N E K A M P O N ED E E BM AAR , N E K K E D L E F A T D E DSCHOON BE BEN B E H J I WEANNETEW N KE. LKOM. RUW DM ETAR HW
rgITeJnE SN DEeEdUwWeW how
specialtheaterroads
AC Sk ag er Sk ag er AC
WieWatWaarom sneeuwwitje
workshop tekst
“Waanzinnig goede verhalen” Wie? Hans Duin, in het dagelijks leven werkzaam als journalist bij het Noordhollands Dagblad, is de oprichter van de Schager Schrijfgroep. Wat? In het grote succes van de schrijfworkshops tijdens Nederland Leest zag Hans Duin aanleiding om een heuse Schager Schrijfgroep op te richten. Onder zijn inspirerende leiding komen enthousiaste amateurschrijvers iedere tweede en derde dinsdagmiddag van de maand bij elkaar in het Leescafé van de bibliotheek in Schagen. De bijeenkomsten draaien om het plezier, de kick van het schrijven. Er wordt vooraf een thema genoemd, maar het staat de deelnemers vrij om daarvan af te wijken. Waarom? “Wij doen mee om te (laten) zien en te ervaren dat je veel plezier kunt maken met elkaar als je een sprookje als
thema neemt. De opdracht was het klassieke verhaal van Sneeuwwitje als textueel uitgangspunt te nemen en daarop lekker voort te borduren met woorden. Wat een waanzinnige goede verhalen leverde dat op...” Plotseling schijnt de koplamp van Mark op het lichaam van Blondy. Sodeju wat ligt daar nu, roept hij. Iemand ligt zomaar op het pad te slapen, moppert Ben. Ze tillen haar in de bakfiets en nemen haar mee. In de grote hut onderzoekt Piet haar en zegt dat ze haar hoofd erg bezeerd heeft en voorlopig niet wakker wordt. Hans Duin http://www.kopgroepbibliotheken.nl/docentdigisterker/schager-schrijfgroep.html
13
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Bij Chi Schagen geeft Rita van Slageren lessen en workshops Zhineng Qigong, een Chinese bewegingsmethode. Kort vertaald betekent Qigong: werken met energie. “Een goede, vrije energiestroom is belangrijk voor een energiek en succesvol leven. Zo kunnen we blokkades opheffen of voorkomen. Kortom: Zhineng Qigong reorganiseert de energiehuishouding van je lichaam en heeft een positief effect op je emotionele staat en je incasseringsvermogen.” Wat? “Ik geef lessen en workshops voor verschillende doelgroepen. Zhineng Qigong combineert beweging, meditatie en visualisatie om het lichaam los te maken en te ontspannen. Je voelt je lekker, gezond en vitaal als alle energie goed door je lichaam stroomt. Dat maakt deze methode bijzonder geschikt om ook toe te passen bij mensen met bijvoorbeeld een chronische ziekte zoals MS of Parkinson. Want daarbij krijg je te maken met spanning, balansverlies en weinig energie.”
14
“Ik weet uit ervaring hoe Waarom? belangrijk het is om letterlijk ‘lekker in je vel’ te zitten. Daarom wil ik zo veel mogelijk mensen laten kennis maken met de heilzame werking van Qigong. Ik vond het fijn in deze context mijn steentje bij te dragen aan deze mooie groep mensen. “ Sneeuwwitje? “Een dame die na een lange meditatie in de glazen kist haar levenspartner vindt.” Rita van Slageren www.chischagen.nl
workshop beweging
“Belangrijk om letterlijk ‘lekker in je vel’ te zitten”
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? “Wij zijn een videofilmclub die al ruim 40 jaar bestaat. Momenteel hebben we 24 leden en komen één keer in de week bij elkaar om elkaar te inspireren en te helpen. Er worden tips en trucs uitgewisseld voor het filmen en monteren. Dit geldt zowel voor de beginners als voor de gevorderden in de groep.” Wat? “Wij maken zowel individueel als samen films van verschillende genres. Een aantal leden filmt nu nog met een mobiele telefoon of een action camera. Maar het liefste filmen we eigenlijk toch met een videocamera omdat dit het beste beeld en het beste geluid geeft. Een keer per jaar doen we een ‘rondje Schagen’. Dit keer hebben we alle standbeelden van Schagen in beeld gebracht. Momenteel onderzoeken we de mogelijkheid om een cursus te gaan geven.” Waarom? Het blijkt altijd weer dat je van elkaar kunt leren en nieuwe ideeën kunt opdoen: “Onder de deelnemers waren mensen met hele slimme ideeën. Willem bedacht dat je een interview kunt doen met 2 camera’s. Beide camera’s instellen op de zelfontspanner en dan ben je zelf onderdeel van het interview. Deelnemer Jordy leerde filmen met iemand die in beweging is. Op een gegeven moment kwam hij te dicht bij en
workshop film
“Verrast door de slimme oplossingen”
toen draaide hij de camera om de persoon in beeld te houden. Goede vondst! Berbel wilde graag een kat filmen, toen dat niet lukte, probeerde ze het met 2 honden. Wij waren verrast door de slimme oplossingen die gevonden werden.” Sneeuwwitje? “Bij Sneeuwwitje denken wij aan de film van Walt Disney, uit lang vervlogen tijden. Het huidige , digitale tijdperk, met zoveel meer snelheid in het filmen en bij de montage, is niet meer te vergelijken met die oude, analoge film. Het is een compleet andere tak van sport geworden.” Marcel Mosch
Marion Dassen Henk van Eldik
Piet Groenewoud www.videofilmclubschagen.nl
15
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Diana Ransijn is werkzaam als muziekagoog bij het Skager AC van EsdégéReigersdaal. Wat? “Ik werk voornamelijk met mensen met niet aangeboren hersenletsel (NAH). Samen met een logopedist geef ik spraakmuziektherapie voor mensen met een afasie of een spraak-apraxie. Ook onderdeel van mijn werk is de begeleding van een band met mensen met niet aangeboren hersenletsel. Als muzikant ben ik veelzijdig: ik zing en speel van alles een beetje. Voor mij ligt de kunst en de uitdaging in het muziek op maat brengen voor mensen met een beperking en daarmee bijvoorbeeld hun cognitie, emotie, spraak of gevoel voor eigenwaarde te triggeren.” “Ik ben gevraagd en vond Waarom? het meteen een super leuk idee! De betrokkenheid ligt voor mij bij twee dingen: het theater en de doelgroep! Muziek is een geweldig communicatiemiddel, dat brengt talenten, maar ook persoonlijke eigenschappen of problemen aan het licht die je eerder niet zag. Je kunt dus iemand laten groeien met muziek. En met muziek
16
bedoel ik alle domeinen: zingen, luisteren, muziek maken, bewegen en muziek vastleggen.“ Sneeuwwitje? “Een moeilijke vraag: misschien spreekt het zorgaspect wel het meest tot mijn verbeelding. De dwergen zorgen voor Sneeuwwitje, en Sneeuwwitje zorgt voor de dwergen. Ook de ongewone oplossingen zoals ‘het wakker kussen’, een hele onverwachte invalshoek. Door de toepassing van dit sprookje vindt er participatie in de ‘gewone’ maatschappij plaats. Dat laatste past prima bij de visie van Esdégé-Reigersdaal.” Diana Ransijn www.skagerac.st-er.nl
workshop muziek en zang
“Muziek is een geweldig communicatiemiddel ”
WieWatWaarom sneeuwwitje
workshop ritme
“Als het goed voelt, doe ik het” Wie? “Ik ben Tonnie Spruijt, percussionist en speel al vijftig jaar muziek met iedereen die het leuk vindt.” Wat? “Ik schilder, musiceer en ontwerp. Ik ben volledig autodidact. In de 67 jaar die ik op deze aardbol rondloop, heb ik 75 verschillende beroepen uitgeoefend. Inmiddels ben ik al weer een tijdje gepensioneerd en aan het genieten van de mooie dingen die op mijn pad komen.” Waarom? “Ik ben op een maandag gevraagd of ik dinsdag wilde trommelen, dat heb ik gedaan. Wat, hoe en waarom, dat weet ik niet. Daar ben ik de persoon niet naar om me dat af te vragen. Als het goed voelt, doe ik het. Het was heel leuk om de workshop te geven. Ik kende veel van de mensen die
aanwezig waren, Esdégé-Reigersdaal was één van mijn werkgevers. Bovendien kreeg ik veel waardering: dat is altijd fijn om te merken.” Sneeuwwitje? “Eigenlijk doet het me denken aan mijn oudste zoon, die in zijn schooljaren een uitvoering had van Sneeuwwitje. Hierin hadden ze de beginletters omgedraaid van de namen , waardoor het Weefsnitje en de dwezen zwergen werd.”
Tonnie Spruijt
17
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Susanna Florie is schrijfster, schrijfcoach en eigenaar van Leessst, een uitgeverij voor e-books. Ze geeft verschillende schrijfworkshops voor allerlei doelgroepen, zowel creatief als zakelijk. “Door de workshops kom ik bijvoorbeeld bij kinderen in de klas om samen een verhaal te maken.” Wat? De workshops geeft Susanna meestal aan volwassenen en zijn bedoeld om inspiratie te krijgen om te gaan schrijven. Want, waar begin je als je een boek wilt uitgeven? Of mee wilt doen aan een verhalenwedstrijd, gedichten wilt schrijven of blogs voor een website online wilt zetten? “Ik ben ooit zelf begonnen met een blog en dit is uiteindelijk uitgegroeid tot een thriller.” Waarom? “Ik doe mee aan de Special Theater Road Show omdat ik geloof dat iedereen creatief kan zijn met tekst, als je je maar openstelt. En de mensen met wie
18
workshop tekst
“In iedereen schuilt een sneeuwwitje”
ik gewerkt heb tijdens de workshop hebben zoveel creativiteit en inlevingsvermogen laten zien, dat iedereen hier wat van zou kunnen leren.” Sneeuwwitje? “Sneeuwwitje is een verhaal en verhalen vertellen past bij uitgeverij Leessst. Of het nu sprookjes zijn of waargebeurde, alle verhalen zijn welkom. En in iedereen schuilt een Sneeuwwitje; we kunnen allemaal onze dromen waarmaken, goed zijn voor de wereld en de mensen om ons heen, en nog lang en gelukkig leven, als je hier zelf maar in blijft geloven.” Susanna Florie www.leessst.com
Hoe het volgens de workshopdeelnemers van Leessst ook zou kunnen zijn: Sneeuwwitje en de acht gebochelden, waarvan één uit de Notre Dame en de andere zeven uit de kerk van Schagen. Ook de dwergen worden wakker gekust door de prins… die overigens niemand wil zijn, zolang ze niet weten wie Sneeuwwitje speelt. Sneeuwwitje heeft geen dwergen, maar zeven draagmoeders en heeft zelf vuurrood haar zoals haar mooi gestifte lippen.
. . . s n e e s a w Er ! e j t i w w u e e n S
Art-Jan de Vries Kijk eens wat je allemaal kan!
Aan het einde van een workshopdag spraken we met Art-Jan de Vries (39), theaterambassadeur van Special Arts en regisseur van Sneeuwwitje en de 7. Hij volgde de mime-opleiding in Amsterdam en maakte onder andere vele solovoorstellingen voor Theaterfestival de Parade. Tekst Wessel de Vries
A
rt-Jan zit uitgeput maar voldaan voor het gebouw waar hij de hele dag workshops heeft gegeven. ArtJan: “Als aftrap van de Special Theater Road Show in een regio organiseren wij een workshopdag met workshops zang, dans, theater, muziek, fotografie, film en tekst. Op deze dag werken we samen met iedereen die aan ons project gaat deelnemen. Zo kunnen wij de deelnemers leren kennen en zij ons.” Art-Jan is duidelijk onder de indruk: “Ik heb zoveel gezien vandaag en iedereen was zo enthousiast. We hebben gezongen, gedanst en scènes uit het script gespeeld. Het was een fantastische dag.” De begeleiders, die om Art-Jan heen zitten, zijn het met hem eens. “We hebben echt dingen gezien die we niet voor mogelijk hielden. Begint ineens iemand te dansen die nog nooit gedanst heeft. Of blijkt een meisje prachtig te kunnen zingen, terwijl wij dat helemaal niet wisten!”
20
Een voorstelling voor mensen met een beperking Een jaar of vijf geleden bedacht Art-Jan dat hij een voorstelling wilde maken met mensen die een beperking hebben. ArtJan vertelt: “Ik speelde op dat moment in een kleutervoorstelling, waarmee we voornamelijk op scholen speelden. Op een ochtend kwamen de actrice met wie ik in die voorstelling speelde en ik op een school die voor kinderen met een beperking bleek te zijn. Kwamen er geen kleuters, maar veel grotere kinderen binnen die behoorlijk achterliepen op hun leeftijdsgenoten. Dat was best even schrikken, maar uiteindelijk vond ik het heel leuk om voor dat publiek te spelen. Ze gingen helemaal in onze voorstelling op, ze begrepen alles en gingen heel blij naar huis.” “Maar toen ik op de terugweg napraatte met mijn collega-actrice, was ze een stuk minder enthousiast. Ze was er niet van gediend dat ze voor een dergelijk publiek moest spelen. Het was echt verschrikkelijk wat ze zei, ik schrok daar nogal van. Ze zei dingen over mensen met een beperking die ik hier niet ga herhalen, maar die me wel aan het denken hebben gezet.”
A
rt-Jan werkt voor de voorstelling Sneeuwwitje en de 7, net als bij veel van zijn andere projecten, nauw samen met Inez Schatz. Zij helpt hem met van alles en nog wat en is daarnaast zijn artistieke klankbord. “Ik weet
22
“Het gaat niet om mij, het gaat om de mensen met wie ik straks op het podium sta”
nog dat Art-Jan me belde”, zegt ze. “Hij had naar die tirade van zijn collega-actrice geluisterd en hij vond het zo onredelijk. Wat Art-Jan stoort, is dat veel mensen niet voorbij die beperking kunnen kijken, terwijl zij veel meer zijn dan dat en veel meer in huis hebben.” Art-Jan lacht. “Eigenlijk gedroeg die collegaactrice zich nogal als een prinsesje en daarom kwam ik op het idee om het verhaal van Sneeuwwitje te gebruiken voor deze voorstelling. Ik wil een Sneeuwwitje op toneel zetten die te maken krijgt met zeven dwergen met een beperking. Ze vindt het helemaal niks dat ze het podium moet delen met zeven beperkte dwergen, maar langzaam ontdekken het publiek en Sneeuwwitje dat de dwergen veel meer talent in huis hebben dan ze aanvankelijk dachten. Op die manier wil ik laten zien dat mensen met een beperking veel meer kunnen dan iedereen denkt.”
Mensen laten bloeien Omdat Art-Jan al een paar jaar ambassadeur is voor Special Arts, heeft hij veel theatervoorstellingen gezien waarin mensen met een beperking een rol spelen en is hij betrokken geweest bij projecten waarbij zij in aanraking werden gebracht met kunst. “Rondom Het Andere Gedicht heb ik een aantal lessen gegeven in voordragen. Op een gegeven moment kwam ik op een dagbestedinglocatie, waar ik een meisje vroeg om haar gedicht voor te dragen. Toen greep haar begeleidster in door te zeggen dat het meisje niet kon lezen en die begeleidster kende dat meisje al tien jaar. Maar wat bleek nou? Dat meisje kon dat gedicht hartstikke mooi voordragen. Ze kon wel lezen!” Een begeleidster zegt: “Het mooie aan ArtJan is dat hij mensen met een beperking niet nog verder beperkt, maar dat hij ze juist laat bloeien.”
M
aar Art-Jan vindt dat het nu lang genoeg over hem is gegaan. “Want het gaat niet om mij, het gaat om de mensen met wie ik straks op dat podium sta. Het script, geschreven door Don Duyns, steekt heel goed in elkaar: ik kan eraan toevoegen wat ik wil. Dus als iemand heel mooi kan walsen, dan komt het in de voorstelling. En als blijkt dat iemand prachtig kan zingen, dan gaan we ook daar een plek voor zoeken. Ik wil iedereen een fantastische tijd bezorgen.”
Puzzel Of hij nerveus is? “Natuurlijk. Ik vind het heel spannend en soms denk ik: wat ik heb ik me op mijn hals gehaald?” Natuurlijk worden het geen artistiek hoogwaardige Toneelgroep Amsterdam-producties, maar we zetten wel mensen in hun kracht, iedereen gaat stralen en we gaan aan die zaal laten zien wat al deze jongens en meisjes en mannen en vrouwen in huis hebben.”
23
“Ik wil laten zien dat mensen met een beperking veel meer kunnen dan iedereen denkt”
H
et zal in iedere regio een puzzel zijn, geven Art-Jan en Inez toe. Want er moeten rollen verdeeld worden en keuzes worden gemaakt. En ze willen dat mensen die niet op het podium staan, toch aan de voorstelling kunnen bijdragen. “De dagbesteding, die zich met keramiek bezighoudt, kan de kopjes voor de zeven dwergen maken. Als mensen liever schilderen, mag dat ook. Op het achterdoek beamen we wat mensen geschilderd hebben”, zegt Art-Jan. “Dit vormt het decor.” “Vanochtend”, zegt hij als hij opstaat uit het gras, “zei iemand dat ze iets niet kon. Toen heb ik ingegrepen en gezegd dat ik dat vandaag niet meer wilde horen.” Hij lacht. “We kunnen alles.”
www.art-jandevries.nl www.facebook.com/artjandevries 24
Don s Duyn
“Theater is misschien geen wondermiddel, maar het helpt wel”
Don Duyns (49) is schrijver. Voor theater schrijft hij zowel stukken voor grote zalen, zoals de familievoorstellingen die hij voor het Ro Theater schrijft, als intiemere stukken. Een voorbeeld hiervan is Schijn, over de coming-out van acteur Fahd Lahrzaoui. Daarnaast schrijft hij filmscenario’s, korte
verhalenbundels en voor Special Arts de voorstelling Sneeuwwitje en de 7. tekst Wessel de Vries 26
D
on werd in een Amsterdams café door regisseur Art-Jan de Vries gevraagd om een tekst voor hem te schrijven. Don is dol op sprookjes en heeft voor het Ro Theater in Rotterdam meerdere sprookjes bewerkt tot familievoorstellingen. Hij schreef bijvoorbeeld de scripts voor Lang en Gelukkig (een mengelmoes van Assepoester en Roodkapje) en De Gelaarsde Poes. “Eigenlijk hoopte ik dat Art-Jan me zou vragen om Repelsteeltje te bewerken, mijn lievelingssprookje aller tijden, over een kleine groene mafkees die een smiecht is en tegelijkertijd heel dom… Maar Art-Jan vroeg me om een bewerking te maken van Sneeuwwitje en de zeven dwergen, waar ik ook wel enthousiast van werd.” De belangrijkste reden dat Don mee wilde doen, was dat Art-Jan hem heel duidelijk kon vertellen waarom het belangrijk is om theater te maken met en voor mensen met een beperking. “Dat enthousiasme werkt aanstekelijk. Bovendien sprak het verhaal me aan . Maar het allerleukste vond ik het feit dat Art-Jan dit met de mensen zelf gaat maken. Dat biedt een hoop mogelijkheden.”
Klooien met verwachtingen
Don heeft met veel plezier aan de tekst voor Sneeuwwitje en de 7 gewerkt. “Ik geniet van sprookjes en mythen. Daar kun je lekker mee klooien en de verwachtingen van mensen doorkruisen. Want dat is het leuke: iedereen kent het verhaal van die sprookjes en zeker van Sneeuwwitje. Eigenlijk vind ik haar een beetje een tutje, maar dat is in deze bewerking wel anders. Zeker omdat ArtJan tegelijkertijd Sneeuwwitje én de boze stiefmoeder is. Weet je wat trouwens
gemeen is? Dat Sneeuwwitje altijd leuk is en de boze stiefmoeder altijd boos. Stiefmoeders hebben een veel te slechte naam!” Of hij rekening heeft gehouden met de mensen die het stuk gaan spelen? “Ik heb geprobeerd om het script aanpasbaar te maken. Art-Jan is de enige constante factor, verder is er ruimte om met de inbreng van de spelers in het rond te goochelen. Je kunt met het script veel kanten op, waardoor Art-Jan de mogelijkheid heeft om dingen te veranderen als hij ontdekt dat spelers iets niet kunnen spelen of als hij ontdekt dat spelers iets juist wel goed kunnen. Inhoudelijk speelt het ook een rol dat de voorstelling door mensen met een beperking, zonder veel theaterervaring gespeeld wordt. Eerst doet Art-Jan namelijk heel hooghartig tegen zijn medespelers, zo van: zij hebben geen toneelschool gedaan, wat moet ik hier mee? En later…” Don laat een stilte vallen. “Nee, dat ga ik nog niet vertellen.”
Muren weghalen
Als hem gevraagd wordt waarom hij denkt dat theater en Special Arts zo belangrijk zijn, zegt Don: “Theater is een bron van leven. Het brengt je op ideeën, je kunt je gedachten erin verzetten, je kunt ervan genieten, erdoor in spanning zitten en dat is dus voor iedereen van belang, ook en misschien juist voor mensen met een beperking. Want theater helpt ook om muren tussen mensen weg te halen en hokjesdenken te doorbreken. Theater is misschien geen wondermiddel, maar het helpt wel.” http://members.upc.nl/e.lenskoek/ don.duyns
27
Onderzoek Theater als stimulans voor maatschappelijke participatie
Het ‘theater-effect’ Annely Noeverman, een pas afgestudeerde theaterdocent uit Zwolle, bezocht twee jaar geleden voor het eerst een repetitie van een theatergezelschap met verstandelijk beperkte acteurs en was geraakt door het pure, ontroerende en eerlijke spel. Ze besloot voor haar afstuderen onderzoek te doen naar de vraag of theater de maatschappelijke participatie van mensen met een verstandelijke beperking kan stimuleren. In dit artikel doet zij verslag van haar ervaringen en bevindingen.
K
an theater de maatschappelijke participatie van mensen met een verstandelijke beperking stimuleren? Om een antwoord te krijgen op mijn onderzoeksvraag heb ik allereerst onderzocht wat verschillende begrippen betekenen, mij verdiept in de geschiedenis door Zin der Zotheid van Inge Mans te lezen en in kaart gebracht welk theateraanbod er in Nederland is voor mensen met een verstandelijke beperking. Daarnaast heb ik een aantal interviews met theatermakers gehouden en verschillende theatergroepen bezocht, zoals Theater Kamak, Theater Klare Taal en het RCTH. Wat mij opviel bij alle theatergroepen
28
Annely Noeverman, ArtEZ student Docent Theater
was dat artistieke kwaliteit van de voorstelling voorop lijkt te staan. Juist die insteek, waarbij een professionele werkhouding van spelers wordt verwacht, leidt tot meer fysiek bewustzijn, taalbegrip en taalvaardigheid en vermogen tot samenwerken Daarnaast zoeken veel theatergroepen verbinding met de samenleving, onder andere door samenwerkingsprojecten of het aansnijden van actuele thema’s. Door theater hopen de gezelschappen begrip voor de doelgroep te creëren bij het publiek en daarmee de acceptatie van de doelgroep te bevorderen.
Het onderzoek
houden van het huishouden en boodschappen doen zijn
Naar aanleiding van diverse gesprekken heb ik in
nauwelijks toegenomen sinds de theateractiviteiten
samenwerking met Onderzoeksbureau HHM een online
begonnen.
enquête opgezet. De vragen die ik stelde waren allemaal van toepassing op maatschappelijke participatie. 52
Er is ook onderzocht of theater effect heeft gehad op
respondenten, bestaande uit ouders, familieleden of
de daginvulling van acteurs met een verstandelijke
zorgbegeleiders van acteurs met een verstandelijke
beperking. De waarden scoren een gemiddelde van 3,752.
beperking van 11 verschillende theatergroepen hebben
De waarden samenwerken en kunnen leren/groeien
gereageerd. Respondenten konden aangeven of
scoren binnen dit levensdomein hoger dan een 4 en
verschillende waarden sinds het deelnemen aan theater
zijn dus het meest toegenomen sinds de deelname aan
zijn afgenomen, gelijk gebleven of toegenomen.
theateractiviteiten.
De lichamelijke gezondheid van mensen met een
Ook is het effect van theater op het sociale leven
verstandelijke beperking die aan theater zijn gaan doen,
onderzocht. De respondenten geven aan dat binnen
scoort op een schaal van 1-5 gemiddeld een 3,740. De
het sociaal leven het gevoel ergens bij te horen
waarden die het meest zijn toegenomen zijn volgens
het meest is toegenomen. Deze waarde scoort
de respondenten: fysiek bewustzijn (4,00), kijken en
namelijk een 4,23. Andere hoog scorende waarden
luisteren (3,97), woordenschat (3,95) en duidelijk praten
zijn: verantwoordelijkheid voelen (4,15) en andere
(3,85).
mensen ontmoeten (4,10). De gemiddelde score van de gezamenlijke waarden is 3,901. Het sociale leven van de
De geestelijke gezondheid scoort een gemiddelde
acteurs met een verstandelijke beperking is dus sinds
van 3,964. Er zijn binnen dit levensdomein meerdere
hun deelname aan theater toegenomen.
waarden die een 4 of hoger beoordeeld worden. Volgens respondenten zijn de waarden: zich gewaardeerd voelen
Op de vraag of theater een positief effect kan hebben
(4,28), motivatie en ambitie (4,26), zelfvertrouwen (4,21),
op de maatschappelijke participatie van mensen met
plezier in het leven (4,21), doorzettingsvermogen (4,15)
een verstandelijke beperking, geeft veruit het grootste
en het kunnen uiten van emoties (4,06) dus (het meest)
deel van de respondenten aan dat zij geloven dat theater
toegenomen. Respondenten geven aan dat de geestelijke
inderdaad een positief effect kan
gezondheid van acteurs met een verstandelijke
hebben op de maatschappelijke participatie. De
beperking is toegenomen sinds ze deelnemen aan
verschillende voorbeelden die respondenten gaven bij
theater.
de open vragen, onderschrijven dat de participatie is toegenomen. Zo schrijft een van de ouders het volgende:
Het derde domein dat onderzocht is, is de thuissituatie. De thuissituatie scoort een gemiddelde van 3,500,
“Een acteur leert zich beter staande te houden in
dus precies tussen gelijk gebleven en toegenomen in.
deze hectische wereld. Door zich aan te sluiten bij een
Respondenten geven aan dat theater een positief effect
theatergroep staat hij steviger in zijn schoenen. Hij komt
kan hebben op waarden die binnen de thuissituatie
op bijzondere plaatsen waar hij anderen
passen, maar in andere gevallen lijkt theater geen effect
ontmoet en heeft dan ook werkelijk iets te vertellen over
te hebben op de thuissituatie. Bijvoorbeeld het op orde
zijn ervaringen. De integratie is dan tweeledig.”
29
Scènefoto uit
de voorstelling
Con Amore van
het rotterdamscentrumvoortheater (rcth) en Theater Maatwerk (Pameijer)
In het boek Zin der Zotheid staat dat in 1995 ouders van verstandelijk beperkten op een mensenrechtenconferentie in Warschau het volgende concludeerden:
effect op de maatschappelijke participatie kan hebben, als meer ingezet wordt op de samenwerking met mensen met en zonder verstandelijke beperking.
“Mensen met een verstandelijke beperking beschikken over het vermogen om het maatschappelijk leven positief te beïnvloeden door hun openheid, emotionaliteit en spontaniteit; ze kunnen daarmee belangrijke accenten plaatsen in een concurrerende en materialistische maatschappij”
De potentie van theater De overheid wil maatschappelijke participatie stimuleren. En dat is juist wat theater kan. Theater is een unieke manier om publiek kennis te laten maken met de kwaliteiten van mensen met een beperking. Want wat op de vloer gebeurt, is echt live. Niets kan worden weggepoetst in het theaterlicht. Dat is wat het middel theater zo’n bijzondere vorm maakt. Directe confrontatie. Je eigen – ‘beperkte?’ - lichaam als instrument.
Zeker binnen theater worden deze vermogens zichtbaar. Ik merkte tijdens het schrijven van mijn scriptie dat in het werkveld een ontwikkeling gaande is die past bij de opdracht van de overheid om participatie te stimuleren. Ik denk dat theater een nog groter
30
BEN IK GROOT OF ZIJN JULLIE KLEIN?
E J T I W W U E E SN adshow
ro specialtheater
S k a ggeerr AACC Sk a
4x
Speciaal voor het affiche te maken kunstwerk
voorstellingen, affiches Sneeuwwitje en de 7-logo
Kleurbaan met informatie over de organisaties die meedoen en de speeldata. l onderwijs en t, WIL, speciaa ties enten van Talan tal en vele organisa or rs do ne ld wo ee n in Gesp yns. edewerking va m Du et n m Do n ies va Vr t Ar t-Jan de in een scrip geving. Dit alles uit Zwolle en om 29 oktober 2016 el 26 oktober 2016 Theater De Spieg r uu Tr y-out 19.30
Alle fondsen die de Special Theater Road Show 2016 mogelijk maken 32
AKIMOTO uit Amersfoort is het creatieve brein achter het logo, de vormgeving, het magazine en de beeldtaal. Met de vormgeving willen zij deelnemers, organisaties, bezoekers en Special Arts heel vaak verrassen...
Skager AC Skager AC
2 februari 2017 Première
uari 2017 ère
Geweldig dat je bij de Special Theater Road Show workshopdag was! Kom je naar de voorstelling Sneeuwwitje en de 7? Skager AC Skager AC
11 juli 2016 2 februa 14 rijuli 20172016 Try-out Première Het Forum Sittard
Noord-Holland
1 februa 10 juli 2016 ri 2017 Try-outFair Magic Kasteel Limbricht
Geweldig dat je bij de Special Theater Road Show work shopdag was! Kom je naar de voorstelling Sneeuww itje en de 7?
2 februari 2017 Première
Skager AC Skager AC
1 februari 2017 Try-out 2 februar Première
Kom kijken, zing mee of word figurant
Een productie van Special Arts en Stichting Artertainment, in Zwolle. Gespeeld door talenten van Frion, speciaal onderwijs en Art-Jan de Vries met medewerking van inwoners en vele organisaties uit Zwolle en omgeving. Dit alles in een script van Don Duyns. specialtheater roadshow De Special Theater Road Show 2016 wordt georganiseerd door Special Arts en mede mogelijk gemaakt door: De Special Theater Road Show 2016 wordt georganiseerd door Special Arts en mede mogelijk gemaakt door Fonds voor Cultuurparticipatie, VSBfonds, Stichting Dioraphte, NSGK, Fonds verstandelijk gehandicapten, Innovatiefonds Zorgverzekeraars , Stichting SPZ, Cornelia Stichting, Ars Donandi + Russell-ter Brugge fonds, Ridderlijke Duitsche Orde, Stichting SFO, Stichting Woudsend Anno 1816, Dr. C.J. Vaillant Fonds, Stichting Elise Mathilde Fonds, K.F. Hein Stichting, Stichting SFO, Pasman Stichting, Stichting De Boom, Hélène de Montigny.
De Special Theater Road Show brengt Sneeuwwi tje Schagen. Een verhaal dat confronteert, verrast en de 7 naar meedoen. Komt dat zien. Dit mag je niet missen. en verleidt tot Zing, dans, lach en huil met ons mee! xxxxx
1 februari 2017 Try-out
Geweldig dat je bij de Special Theater Road Show workshopdag was! Kom je naar de voorstelling Sneeuwwitje en de 7?
De Special Theater Road Show brengt Sneeuwwi tje Schagen. Een verhaal dat confronteert, verrast en de 7 naar meedoen. Komt dat zien. Dit mag je niet missen. en verleidt tot Zing, dans, lach en huil met ons mee!
Openingstijden maandag t/m vrijdag van 9.00-16.00 uur woensdag van 18.30-21.00 uur zaterdag van 13.30 -17.00 uur
Skager AC Skager AC
Kaartjes voor de voorstelling in in Theater de Spiegel zijn à € 2,50 te koop bij xxxxx
2 februari 2017 Première
Geef je op bij Skager AC
iet zo arrogant Art. maakt bent. Zo perfect.”
1 februari 2017 Try-out
Kom kijken, zing mee of word figurant
“ Doe niet zo arrogant Art. Alsof jij volmaakt bent. Zo perfect.”
Skager AC Skager AC
Een productie van Special Arts en Stichting Artertainment, in Zwolle. Gespeeld door talenten van Frion, speciaal onderwijs en Art-Jan de Vries met medewerking van inwoners en vele organisaties uit Zwolle en omgeving. Dit alles in een script van Don Duyns. specialtheaterroadshow De Special Theater Road Show 2016 wordt georganiseerd door Special Arts en mede mogelijk gemaakt door: De Special Theater Road Show 2016 wordt georganiseerd door Special Arts en mede mogelijk gemaakt door Fonds voor Cultuurparticipatie, VSBfonds, Stichting Dioraphte, NSGK, Fonds verstandelijk gehandicapten, Innovatiefonds Zorgverzekeraars , Stichting SPZ, Cornelia Stichting, Ars Donandi + Russell-ter Brugge fonds, Ridderlijke Duitsche Orde, Stichting SFO, Stichting Woudsend Anno 1816, Dr. C.J. Vaillant Fonds, Stichting Elise Mathilde Fonds, K.F. Hein Stichting, Stichting SFO, Pasman Stichting, Stichting De Boom, Hélène de Montigny.
De Special Theater Road Show brengt Sneeuwwi tje Schagen. Een verhaal dat confronteert, verrast en de 7 naar meedoen. Komt dat zien. Dit mag je niet missen. en verleidt tot Zing, dans, lach en huil met ons mee! Een productie van Special Arts en Stichting Artertainment, in Zwolle. Gespeeld door talenten van Frion, speciaal onderwijs en Art-Jan de Vries me
Meewerkende organisaties Schagen
locaties Skager AC Berkenweg Berkenweg 2 1741 VA Schagen 0224 21 32 06 De Loet / Wiedeloe Loet 31 1741 BN Schagen 0224 29 62 76 skagerac.loet@esdegeriegersdaal.nl Prachtwerk Dorpsstraat 126 1749 AJ Warmenhuizen 06 137 54 254 skagerac.prachtwerk@esdegereigersdaal.nl Locatie M(arkt) 18 Torenstraat 1 1741 CB Schagen 06 836 75 256 skagerac.markt18@esdegereigersdaal.nl
34
Tracé Herenbosstraat 18-20 1741 CG Schagen 0224 21 33 30 skagerac.trace@esdegereigersdaal.nl
Fotografie Astrid Volten De Boog 2 1741 MN Schagen 06 234 96 314 info@fotografieastridvolten.nl www.fotografieastridvolten.nl
Organisaties Schagen en omgeving
Leessst Westerpark 108 Steenwijk 1742 BX Schagen 06 166 06 181 info@leessst.com www.leessst.com
ChiSchagen Vliedlaan 88 1741 RS Schagen 06 547 98 777 info@chischagen.nl www.chischagen.nl De Bruijn-Bonel Hotel Igesz Markt 22 1741 BS Schagen 06 514 31 252 info@debruijnbonel.nl www.debruijnbonel.nl
Schager Schrijversgroep jam.duin@quicknet.nl Videofilmclub Schagen www.videofilmclubschagen.nl Tonnie Spruijt afm.spruijt@gmail.com
r o o d t k a a m Mogelijk ge De Special Theater Road Show wordt georganiseerd door Special Arts, en mede mogelijk gemaakt door
Stichting SFO
Pasman Stichting
Stichting SFO Met dank aan: vele vrijwilligers, Albert Heijn Zwolle, NTR Het Klokhuis, Ruud van der Graaf Fotografie, Photowork, Smink Transport
Pasman Stichting
s r e n t r a p o i g re Skager AC Skager AC www.talant.nl
www.ozodoeikmee.nl
www.daelzicht.nl
www.frionzorg.nl
www.specialarts.nl kennisplatform.specialarts.nl facebook.com/speciaaltheaterroadshow
www.skagerac.st-er.nl/
35