Met:
Simon Bruinders
(Zuid-Afrika)
Lien Botha (Zuid-Afrika) Marlene van Niekerk (Zuid-Afrika) François Smith (Zuid-Afrika) Marita van der Vyver (Zuid-Afrika) Ena Jansen (Nederland)
Muzikale omlijsting
Karin Hougaard
(Zuid-Afrika/VS)
Met medewerking van onder meer Adriaan van Dis, Tom Lanoye en Martin Bossenbroek
In deze special:
agenda (van dag tot dag)
interview met Karin Hougaard boeken van deelnemende auteurs
16 t/m 25 september: Week van de Afrikaanse roman
Van 16 t/m 25 september 2016 wordt in Nederland en Vlaanderen voor de tweede keer de Week van de Afrikaanse roman gehouden. Vijf Zuid-Afrikaanse schrijvers komen speciaal voor de Week van de Afrikaanse roman naar de Lage Landen: Simon Bruinders, Lien Botha, Marlene van Niekerk, Franรงois Smith en Marita van der Vyver. Vanuit Nederland reist Ena Jansen, emeritus-hoogleraar ZuidAfrikaanse literatuur aan de UvA, mee. De optredens van de schrijvers worden muzikaal omlijst door zangeres Karin Hougaard, een van de iconen van de Afrikaanse muziek, die ook twee zelfstandige concerten zal geven.
Ruim een week lang reizen de deelnemers kriskras door Nederland en Vlaanderen, om op te treden in theaters, boekwinkels, bibliotheken en collegezalen. De schrijvers zoeken de lezers dus op in hun eigen omgeving. Een belangrijk element van de Week zijn de ontmoetingen met Nederlandse en Vlaamse schrijvers; onder meer Adriaan van Dis, Tom Lanoye en Martin Bossenbroek hebben hun medewerking al toegezegd. Ook jij kunt een optreden van deze schrijvers én Karin Hougaard bijwonen. Kijk voor bijzonderheden en kaartverkoop op de website van de organiserende instantie bij jou in de buurt. Op de website www.weekvandeafrikaanseroman.nl vind je meer informatie over de deelnemers en altijd de meest recente programma-informatie. Je kunt ook op de hoogte blijven via de nieuwsbrief van ‘de Week’ en via Facebook en Twitter.
Agenda
Woensdag 14 september 2016 Ena Jansen, lezing, Boekwinkel De Kleine Johannes, Leuven (B) www.de-kleine-johannes.be Vrijdag 16 september 2016 Alle schrijvers, Karin Hougaard en Nederlandse schrijvers, openingsavond i.s.m. SLAA, Vondel CS, Amsterdam www.slaa.nl Zaterdag 17 september 2016 Simon Bruinders, boekpresentatie i.s.m. CLO en uitgeverij Mozaïek, Kasteel De Schaffelaar, Barneveld www.christelijkliterairoverleg.nl
Marlene van Niekerk, Nacht van de Poëzie, Tivoli Vredenburg, Utrecht www.nachtvandepoezie.nl
Zondag 18 september 2016 Lien Botha, schrijfworkshop, Schrijfdag, De Omval, Diemen www.schrijvenonline.org Maandag 19 september 2016 Marita van der Vyver, Karin Hougaard e.a., Expat-avond, restaurant TjingTjing, Amsterdam www.tjingtjing-amsterdam.com Lien Botha, Donkere Kamer i.s.m. DuPho, Pakhuis de Zwijger, Amsterdam www.dupho.nl Dinsdag 20 september 2016 Francois Smith, Martin Bossenbroek e.a., Literatuur en geschiedenis, i.s.m. uitgeverij Brevier, Zuid-Afrikahuis, Amsterdam www.zuidafrikahuis.nl
Woensdag 21 september Marlene van Niekerk, Poëzie Rendez-Vous, Poëziecentrum, Gent (B.) www.poeziecentrum.be Marita van der Vyver, filmvertoning Dis koue kos, skat met nagesprek o.l.v. Eva Posthuma de Boer, Zuid-Afrikahuis, Amsterdam www.zuidafrikahuis.nl Marlene van Niekerk e.a., i.s.m. De Wintertuin, Filmhuis Lux, Nijmegen www.wintertuin.nl
Donderdag 22 september 2016 Karin Hougaard, lunchpauzeconcert, Cultuurhuis deBuren, Brussel (B.) www.deburen.eu Alle schrijvers, Karin Hougaard en Vlaamse schrijvers, deBuren, Brussel www.deburen.eu Vrijdag 23 september 2016 Letterkundig symposium, Universiteit van Amsterdam, Amsterdam www.uva.nl Karin Hougaard, Simon Bruinders e.a., Herman van Veen Arts Center, Soest www.hermanvanveenartscenter.com Zaterdag 24 september 2016 Ena Jansen, Marlene van Niekerk, Adriaan van Dis e.a., tentoonstelling i.s.m. Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, Letterkundig Museum, Den Haag www.letterkundigmuseum.nl Karin Hougaard, concert, Zuid-Afrikahuis, Amsterdam www.zuidafrikahuis.nl
Zangeres Karin Hougaard geboren onder een ‘rondloper-ster’ Tekst: Ingrid Glorie Tijdens de Week van de Afrikaanse roman staan boeken natuurlijk centraal. Maar er komt ook een fantastische zangeres met de schrijvers mee: Karin Hougaard. Samen met pianiste Mart-Marie Snyman zal Hougaard de gesprekken over literatuur muzikaal omlijsten. Ook zal ze twee volledige concerten geven: in Amsterdam en Brussel. Intiem, emotioneel en fabelachtig knap – een optreden van Karin Hougaard is een belevenis die je niet mag missen.
Karin Hougaard is een van de iconen van de Afrikaanstalige muziek. Als kind al speelde ze in musicals als The Sound of Music en op haar zestiende kreeg ze landelijke bekendheid toen ze een belangrijke talentenjacht won. Sinds dat prille begin heeft ze dertien cd’s uitgebracht en zo’n beetje alle prijzen in de wacht gesleept die er in Zuid-Afrika op muziekgebied te winnen zijn. De laatste jaren heeft ze zich ook ontwikkeld als schilder, schrijver, actrice en videokunstenaar. Samenwerking met Herman van Veen In Nederland en Vlaanderen is Hougaard vooral bekend door haar samenwerking met Herman van Veen. Zo was ze understudy van Lori Spee in de door Van Veen geschreven Jacky Kennedy-musical The First Lady en speelde ze de hoofdrol in Mata Hari toen die musical werd opgevoerd in > Mata Hari’s geboortestad Leeuwarden. Samen met Anne van Veen schreef Hougaard ‘Bij mij’, een lied dat onder meer door Herman van Veen en Paul de Leeuw is opgenomen en dat in 2012 is verkozen tot een van de nieuwe klassiekers van de Nederlandse liedkunst. Bij mij: https://youtu.be/7eNOr1iZi8w In 2015 was Hougaard gastvrouw tijdens een tweedaags Zuid-Afrikaans muziekfestijn op Van Veens landgoed De Paltz in Soest. ‘Mijn samenwerking met Herman heeft mijn kop opengemaakt,’ vertelt ze. ‘Toen ik zijn muziek voor het eerst hoorde, was het alsof ik een zielsgenoot ontmoette. En toen ik hem voor het eerst zag optreden, zat ik letterlijk te huilen. Niet alleen omdat hij inmiddels al jaren een rolmodel voor me was; ik zag iemand die op het toneel dezelfde eigenschappen liet zien als ik. Naarmate ik hem beter leerde kennen, merkte ik dat we over veel zaken hetzelfde denken en dat we dingen vaak op dezelfde manier verwoorden. We hebben hetzelfde gevoel voor humor, en we hebben dezelfde hoop en ambities voor de toekomst – niet alleen als artiest, maar ook voor de wereld.’ Stem als instrument Hougaard schrijft haar liedjes meestal zelf. Daarvoor baseert ze zich op haar eigen ervaringen en op onderwerpen die haar raken. ‘Alles kan me inspireren,’ vertelt ze, ‘een kleur, een geur, een woord. Ik schrijf alleen als ik inspiratie heb. Dat betekent dat ik niet elke dag schrijf. Maar als de muze me te pakken heeft, dan is het alsof de sluizen opengaan. Vaak heb ik de hele tekst al in mijn hoofd voordat ik ga zitten om hem op te schrijven. Ik heb er dan al zo lang op lopen broeden, dat ik er daarna bijna niets meer aan hoef te veranderen. Het zou misschien goed zijn als ik meer constant kon schrijven. Maar ik wil ook alleen iets zeggen als ik het gevoel heb dat ik werkelijk iets te zeggen heb.’ Hougaard houdt van talen en ze heeft een passie voor haar moedertaal, het Afrikaans. Toch vindt ze als performer de zangstem uiteindelijk belangrijker dan de tekst van een lied. ‘De stem van een goede muzikant kan woorden overstijgen. Het hangt natuurlijk af van wat je zingt. Maar voor mij ligt de uitdaging erin om mijn stem als een instrument te zien. Het komt aan op vaardigheid. Ik wil kunnen spelen met de melodie, de frasering. Niet op een technische manier, maar intuïtief.’ Dwaalster In 2008 volgde Hougaard haar Zuid-Afrikaanse geliefde naar Oak Ridge in de Amerikaanse staat North Carolina. Ze had altijd gedacht dat ze nog eens in Nederland zou eindigen, omdat ze hier kon optreden. De gedachte aan Amerika was nooit in haar opgekomen. Maar toen de gelegenheid zich voordeed, heeft ze geen moment geaarzeld. ‘Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik onder een
rondloper-ster geboren ben. Altijd reiskriebels. Altijd bang dat de zandloper leeg is voordat ik de kans heb gehad om alles te beleven wat mij mogelijk beschoren is.’ Hougaard heeft zich dan ook met volle overgave in het avontuur gestort. De eerste drie jaar richtte ze zich vooral op het creëren van een veilige nieuwe have. Geen gemakkelijke opgave, want ze hadden een huis gekocht met bijna drie hectare bosrijke grond eromheen, en dat bos moest eerst getemd worden. Het feit dat ze in Zuid-Afrika van jongs af aan een ster was, betekende in Amerika niets. ‘In Zuid-Afrika kende iedereen me van radio en televisie en iedereen had een mening over me. Dat legde een grote druk op me. Toen ik naar Amerika ging, heb ik dat achter me gelaten. Daar kan ik zijn wie ik ben – de buurvrouw met haar kaplaarzen aan, die bezig is om een boom om te zagen.’ Eind 2011 keerde Hougaard terug naar de muziek en begon ze te werken aan haar meest rece nte cd, Alien Sky (2013). De liedjes op deze cd weerspiegelen haar ervaringen als migrant. ‘Dit album > gaat specifiek over de vraag wat het betekent om een vreemdeling te zijn,’ legt Hougaard uit. ‘Om naar de hemel te kijken en je herkent de sterren niet. Je weet niet waar de zon en de maan opkomen, waar noord en zuid zijn… Tijdens onze eerste jaren in Amerika was ik vooral bezig om een nieuw kompas te scheppen. Nu ik dat heb, kan ik mezelf opnieuw gaan oriënteren.’ In Zuid-Afrika voelde Hougaard zich vanwege haar status als voormalig kindsterretje ook altijd een buitenbeentje. Nu heeft ze voor het eerst het gevoel dat ze bij een groep hoort: de internationale expat-gemeenschap. ‘Opeens kan ik meepraten over hoe het is om een vreemdeling te zijn en jez elf opnieuw uit te vinden, net als andere emigranten.’ Met de schrijvers op toer Hougaard ziet geweldig uit naar de Week van de Afrikaanse roman en het samenzijn met de groep schrijvers die ze stuk voor stuk bewondert. ‘De gemeenschap van de heiligen,’ haalt ze lachend uit de bijbel aan. ‘Ik vind het een eer om mee te doen en ik kijk ernaar uit om van deze mensen te leren. Ik zie in de Lage Landen een groeiende belangstelling voor het Afrikaans, en dit programma vertegenwoordigt het beste wat het Afrikaans te bieden heeft.’
Karin Hougaard geeft op donderdag 22 september een concert bij Cultuurhuis deBuren in Brussel en op zaterdag 24 september bij het Zuid-Afrikahuis in Amsterdam. Op vrijdag 23 september ontvangt Karin Hougaard de schrijvers van de Week in het Herman van Veen Arts Center op De Paltz in Soest. Zie www.weekvandeafrikaanseroman.nl voor het volledige programma.
BOEKRECENSIES
Zo’n dorp waar nooit iets gebeurt ‘Het verleden is een ander land. Waar is de weg die erheen loopt?’ Zo begint de roman Verliesfontein van de Zuid-Afrikaanse schrijver Karel Schoeman. Het is ook de vraag die een schrijver en een fotograaf zichzelf stellen, wanneer ze onderweg zijn naar het dorpje Fouriesfontein om een graf uit de Boerenoorlog te zoeken. Het lijkt wel alsof de afslag verdwenen is! Het is een snikhete dag, de reis is zit er bijna op en de fotograaf dommelt in. De schrijver loopt alleen het veld in, op zoek naar sporen van het verleden. En dan belandt hij plotseling in de zomer van 1901. Maar wie zijn al die mensen die de straten van Fouriesfontein bevolken? Op dat punt nemen enkele stemmen uit het oude Fouriesfontein het verhaal over. Hun gedachten gaan terug naar een korte episode tijdens de Boerenoorlog, toen Boerencommando’s uit de Vrijstaat de Kaapkolonie binnendrongen en een week of zes
de macht in het anders zo rustige dorpje overnamen. Opmerkelijk is dat de mensen die het hebben meegemaakt, al even onzeker lijken over wat zich precies heeft afgespeeld als de schrijver ruim een eeuw later. Verliesfontein gaat niet alleen over de vraag in hoeverre we het verleden kunnen doorgronden. Het gaat ook over emoties, over trauma en over pijnlijke herinneringen die de mensen die erbij zijn geweest, het liefst zouden willen vergeten. Het valt niet altijd mee om tot de waarheid door te dringen. Daarom heeft Schoeman zijn boek bewust traag opgebouwd, met lange, meanderende zinnen. Zo ontstaan er geleidelijk inzichten die je in een roman met een sneller tempo niet zo makkelijk zult vinden. Wie bereid is om langzaam te lezen, wordt aan het eind rijkelijk beloond. Karel Schoeman, Verliesfontein. Vertaling: Rob van der Veer. Uitgeverij Brevier. 220 p. € 22,50. ISBN: 9789491583902.
Simon Bruinders zet bruine gemeenschap op de kaart Simon Bruinders is in eigen land vooral bekend als acteur. In Dit is mijn land vertelt hij het verhaal van zijn vader, een eenvoudige timmerman uit de omgeving van George in de ZuidKaap. Abraham de Bruin heeft maar één wens, en dat is dat zijn kinderen later een beter leven zullen krijgen dan hij heeft gehad. Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, meldt hij zich aan bij het leger en neemt hij deel aan de geallieerde opmars door Oost-Afrika. Hij
doet dat niet alleen uit idealisme, maar ook omdat bruine rekruten zoals hij na de oorlog een eigen stuk grond zullen krijgen. Maar als hij tegen het einde van de oorlog zwaargewond naar huis terugkeert, wacht hem een bittere teleurstelling: een dikke jas en een fiets, dat is het enige wat de bruine soldaten krijgen! En dit is nog maar het begin van Abrahams ontnuchtering, want een paar jaar later, in 1948, komt de Nasionale Party aan de macht en begint de systematische Apartheid. Telkens weer probeert Abraham een nieuw bestaan voor hem en zijn gezin op te bouwen, en telkens weer worden ze verjaagd. ‘Slegs vir blankes!’ Totdat het Abraham allemaal te veel wordt en hij met een dramatische daad de grip op zijn leven probeert terug te krijgen… In Dit is mijn land beschrijft Simon Bruinders de geschiedenis van een zogenaamde ‘kleurling’ en zijn gemeenschap. Dat is belangrijk, omdat bruine mensen vroeger nauwelijks in de geschiedenisboeken voorkwam. De vele details in het boek zijn voor bruine lezers dan ook een feest van herkenning en erkenning. Maar ook voor veel blanke lezers die in het oude Zuid-Afrika zijn opgegroeid en die nooit hebben geweten hoe het leven aan de andere kant van de kleurgrens eruit zag, is dit boek een eye opener. Simon Bruinders heeft Dit is mijn land oorspronkelijk geschreven als theatermonoloog. Later is het verhaal bewerkt tot musical. Tijdens de Week van de Afrikaanse roman zal Bruinders fragmenten uit het verhaal spelen en zal zijn dochter Marguerite liedjes uit de musical ten gehore brengen. Simon Bruinders, Dit is mijn land. Vertaling: Ingrid Glorie. Uitgeverij Mozaïek. 272 pagina’s. ISBN: 978 90 239 9689 7
Niet langer op de achtergrond ‘Onze bediende was als een moeder voor me’, zeggen veel blanke Zuid-Afrikanen die door een zwarte vrouw zijn opgevoed. Of: ‘Ze is bijna familie.’ Dat is misschien sympathiek bedoeld, maar de woordjes ‘als’ en ‘bijna’ verraden al dat de werkelijkheid vaak minder rooskleurig was. In haar boek Bijna familie onderzoekt Ena Jansen, tot voor kort hoogleraar Zuid-Afrikaanse literatuur aan de Universiteit van Amsterdam, de rol van de zwarte huiswerker in de ZuidAfrikaanse samenleving én in de Zuid-Afrikaanse literatuur. Vooral voor blanke ZuidAfrikanen in de grote steden was de zwarte vrouw die het huishouden verzorgde, generaties lang hun enige verbinding met het leven in de townships en de tuislande. Terwijl de huiswerker alles van hún leven afwist, wisten zij vaak maar bitter weinig van dat van haar en haar kinderen. Ena Jansen brengt daar nu verandering in. Met dit lijvige, maar zeer toegankelijk geschreven boek geeft ze de voorheen nauwelijks opgemerkte figuur van de huiswerker een gezicht, een stem en een naam. Terecht heeft dit boek in Zuid-Afrika een belangrijke literaire prijs gewonnen. Voor de Nederlandse uitgave zijn er extra hoofdstukken toegevoegd over de ervaringen van Nederlandse journalisten en hún huiswerkers. Ze zitten vol goede bedoelingen. Maar of ze ook echt in staat zijn om het helemaal anders te doen dan de ZuidAfrikanen…? Ena Jansen, Bijna familie. Vertaling: Riet de Jong-Goossens. ISBN: 9789059366770. 352 pagina’s. Prijs: € 24,95.
Wraak is zoet Schrijfster Marita van der Vyver geniet in eigen land sterrenstatus. Met elk boek – voor jonge kinderen, tieners of volwassenen – staat ze garant voor een heerlijke leeservaring. Haar boeken zijn humoristisch en sprankelend geschreven, maar raken tegelijk aan actuele thema’s en herkenbare menselijke emoties. Dat geldt zeker voor Koud opgediend, een satirische brievenroman waarin culinair journaliste Clara Brand moet leren omgaan met het feit dat haar man haar heeft ingeruild voor een jongere, mooiere (en natuurlijk ook slankere) vriendin. De eerste jaren zint Clara op wraak jegens haar ontrouwe echtgenoot, en wraak, zo weten we, wordt koud opgediend. Maar gelukkig heeft ze haar vriendinnen bij wie ze per mail haar hart kan uitstorten. En dan is er nog de gemoedelijke Griekse chef Arie Artisjok, die Clara leert dat seks ook op latere leeftijd nog heel smakelijk kan zijn... In augustus gaat in Zuid-Afrika de op dit boek gebaseerde film Dis koue kos, skat in première. Op woensdag 21 september is deze film te zien bij het Zuid-Afrikahuis in Amsterdam. Na afloop zal Marita van der Vyver in gesprek gaan met Eva Posthuma de Boer. Marita van der Vyver, Koud opgediend. Vertaling: Riet de Jong-Goossens. Uitgeverij Orlando. ISBN 978 9492 08620 4. 320 pagina’s. € 19,95.