Handboek milieuzorg managerassistent by Eendracht

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Voorwoord Het Handboek Milieuzorg Tankstations is tot stand gebracht door een samenwerking van alle brancheverenigingen voor tankstations, te weten Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI), Belangenvereniging Tankstations (BETA), Bond van Autohandelaren en Garagebedrijven (BOVAG ), de Nederlandse Organisatie voor de Energiebranche (NOVE) en het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de branche (OOTW). Middels de huidige wijze van opzet van het Handboek wordt inzage verschaft in zaken die van belang zijn voor de ondernemer, managers en voor de medewerkers op tankstations. Het handboek in deze nieuwe vorm geeft inzicht in de wettelijke verplichtingen en hoe deze verplichtingen eenvoudig te implementeren en zelf te controleren zijn. Het kan tevens als naslagwerk worden gebruikt. Hiermee is het ook een effectief hulpmiddel om de milieubelasting op de tankstations tot een minimum te beperken. Het digitale handboek wordt steeds “up to date” gehouden zodat je altijd over de juiste informatie beschikt. In de huidige digitale opzet van het Handboek is overzichtelijk en schematisch de relevante weten regelgeving opgenomen wat een goed hulpmiddel kan zijn bij de dagelijkse werkzaamheden op jouw locatie. Bovendien kun je met de aanwijzingen in het Handboek op systematische wijze voorkomen dat er onnodig milieubelasting door jouw tankstation wordt veroorzaakt. Om de kennis over de inhoud van het handboek te vergroten en te testen is er een e-learning ontwikkeld voor de ondernemer, manager en de medewerkers op tankstations. Tevens is er een inspectielijst in het handboek opgenomen waarmee je zelf kunt controleren of je aan de verplichtingen uit de weten regelgeving voldoet. Hiermee kun je ook het risico op financiële schade beperken. Bij het samenstellen van het handboek zijn bovengenoemde doelstellingen steeds als uitgangspunt genomen. Degene die het tankstation drijft, draagt uiteindelijk zelf de eindverantwoordelijkheid voor de naleving van de uit de wet voortvloeiende verplichtingen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Inhoud 1.

Exploitatie ....................................................................................................................................... 6 Introductie .......................................................................................................................................... 7 Vergunningen en meldingen ............................................................................................................... 7 Installatieboek................................................................................................................................... 20 Inspecties, keuringen en controles ................................................................................................... 25 Arbo en Veiligheid ............................................................................................................................. 35 Gevaarlijke stoffen ............................................................................................................................ 44

Voorterrein.................................................................................................................................... 49 Introductie ........................................................................................................................................ 50 De pompinstallatie ............................................................................................................................ 50 Mobiele pompinstallatie ................................................................................................................... 53 Elektrisch laden ................................................................................................................................. 54 Dampretoursysteem ......................................................................................................................... 55 Vloeistofdichte vloer ......................................................................................................................... 55 Olie- en benzine afscheider (OBAS) .................................................................................................. 56 Goten en straatkolken ...................................................................................................................... 58 Opslagtanks ....................................................................................................................................... 58 Onderhoud voorterrein .................................................................................................................... 64 Perslucht compressor ....................................................................................................................... 65 Blustoestel ........................................................................................................................................ 66 Noodstop .......................................................................................................................................... 67 Shopproducten voorterrein .............................................................................................................. 68

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Shop & Magazijn ........................................................................................................................... 70 Ruitensproeivloeistof, koelvloeistof en gevaarlijke (afval-)stoffen .................................................. 71 Kogelwerende kooi ........................................................................................................................... 71 Shopentree........................................................................................................................................ 71 Toiletten en overige openbare ruimtes ............................................................................................ 73 Keukenapparatuur ............................................................................................................................ 74 Opslag frituurvet / vetafscheider ...................................................................................................... 74

Wasplaats ...................................................................................................................................... 76 Introductie ........................................................................................................................................ 77 Wasinstallaties .................................................................................................................................. 77 Wasmiddelen .................................................................................................................................... 83 Waswater .......................................................................................................................................... 84 Onderhoud van de wasplaats ........................................................................................................... 84 Elektrische deuren washal en werkplaats......................................................................................... 88 Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM's)................................................................................... 88

LPG, CNG & LNG ............................................................................................................................ 89 Introductie ........................................................................................................................................ 90 Wat is LPG ......................................................................................................................................... 90 Gevaren van LPG ............................................................................................................................... 91 LPG wetgeving................................................................................................................................... 92 LPG installatieboek............................................................................................................................ 93 Vullen LPG-opslagtanks..................................................................................................................... 94 Gasflessen en wisselreservoirs ......................................................................................................... 95 LPG-aflevering ................................................................................................................................... 96 Technische onderdelen ..................................................................................................................... 97 LPG controlerondes .......................................................................................................................... 98 Veiligheidsvoorzieningen .................................................................................................................. 99 Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Preventie ..................................................................................................................................... 100 Blussen van een brand .................................................................................................................... 101 Explosiegevaar ................................................................................................................................ 103 Noodplan......................................................................................................................................... 104 Uitvoeren van werkzaamheden ...................................................................................................... 105

Begrippenlijst .............................................................................................................................. 106 Bevoegd gezag ................................................................................................................................ 107 OBAS ............................................................................................................................................... 107 Aanrijdbeveiliging ........................................................................................................................... 108 Blusmiddelen .................................................................................................................................. 108 Noodstop ........................................................................................................................................ 109 Verplichte veiligheidsstickers.......................................................................................................... 110 Schoonmaakmiddelen .................................................................................................................... 110 Persoonlijke beschermingsmiddelen .............................................................................................. 111 Veiligheidsinformatieblad ............................................................................................................... 112 Dampretourstage I .......................................................................................................................... 113 Dampretourstage II ......................................................................................................................... 113 Vloeistofdichte vloer ....................................................................................................................... 113 Installatieboek................................................................................................................................. 113 Afkortingen ..................................................................................................................................... 114

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

1. Exploitatie

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Introductie Dit hoofdstuk beschrijft de weten regelgeving van het exploiteren van een tankstation. Met welke wetten en vergunningen heb je te maken, welke documenten zijn verplicht, hoe zorg je dat er veilig wordt gewerkt en wat moet er worden gecontroleerd, geïnspecteerd en gekeurd op het tankstation.

Vergunningen en meldingen Voor de bouw en exploitatie van een tankstation zijn verschillende vergunningen en meldingen nodig. De volgende vergunningen worden besproken:  Omgevingsvergunning  Melding Activiteitenbesluit  Besluit LPG tankstation  Bevi en Revi  Watervergunning

Omgevingsvergunning Een belangrijke vergunning is de omgevingsvergunning. De omgevingsvergunning bundelt zo’n 25 vergunningen op het gebied van bouwen, ruimte, natuur en milieu. Er is niet altijd een omgevingsvergunning nodig. In een aantal gevallen kan men vergunning vrij bouwen. Een omgevingsvergunning kan nodig zijn voor bijvoorbeeld het:  Oprichten of veranderen van een bedrijf  Bouwen  Slopen  Aanbrengen van reclame  Afwijken van een bestemmingsplan  Kappen van bomen  Maken van een uitrit  Brandveilig gebruiken van een bouwwerk  Verstoren van flora en fauna De omgevingsvergunning is wettelijk geregeld in de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht, ook wel Wabo genoemd. Onder de Wabo kunnen tankstations te maken hebben met vergunningplicht, de algemene regels van het Activiteitenbesluit, een Algemene Maatregel van Bestuur (beter bekend als AMvB) of een combinatie daarvan. In onderstaand schema zijn de verschillende mogelijkheden uitgewerkt.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Omgevingsloket online Op Omgevingsloket online kan worden bekeken of een bepaalde vergunning nodig is en of er een melding moet worden gedaan. Het Omgevingsloket bestaat uit twee onderdelen: 1) Vergunningencheck Hier kan worden gecontroleerd of een vergunning nodig is of dat er een melding moet worden gedaan. Bij twijfel is navraag bij de gemeente raadzaam. 2) Aanvraag/meldingsformulier Hier wordt een vergunning aangevraagd of een melding gedaan. De Waterwet, de Wabo en de Algemene wet bestuursrecht bepalen niets over de indiening van meldingen. Meldingen kunnen daarom zowel schriftelijk als digitaal worden gedaan. Meldingen op grond van het Besluit bodemkwaliteit kunnen worden gedaan via het Meldpunt bodemkwaliteit.

Activiteitenbesluit Het Activiteitenbesluit regelt het tanken met brandstoffen bij benzine tankstations. Het Activiteitenbesluit is gebaseerd op de Wet milieubeheer en de Wet verontreiniging oppervlaktewater. Het bevat algemene regels voor bedrijven die onder de Wet Milieubeheer vallen en voorheen een milieuvergunning nodig hadden. In het Activiteitenbesluit wordt verwezen naar de Activiteitenregeling waar nadere voorschriften worden gesteld. Het Activiteitenbesluit maakt onderscheid tussen 3 categorieën van bedrijven. Afhankelijk van de milieubelasting wordt bepaald onder welke categorie een bedrijf valt.  Type A bedrijf Bedrijven die zich moeten houden aan de regels van het Activiteitenbesluit maar niet melding plichtig zijn ten aanzien van hun activiteiten.  Type B bedrijf Bedrijven die wel melding plichtig zijn ten aanzien van hun activiteiten.  Type C bedrijf Bedrijven die voor het onderdeel milieu nog steeds een omgevingsvergunning moeten aanvragen. Bedrijven voor verkoop en opslag van vloeibare brandstoffen, zoals minerale oliën voor verwarming of motorbrandstof, vallen onder Type B of C bedrijf.

Inhoud Activiteitenbesluit Het Activiteitenbesluit is opgebouwd uit zes hoofdstukken:  Hoofdstuk 1 Algemeen  Hoofdstuk 2 t/m 5 Voorschriften  Hoofdstuk 6 Overgangsrecht

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

De hoofdstukken die van toepassing zijn voor benzinetankstations worden hieronder toegelicht. Hoofdstuk 2 Algemene regels ten aanzien van alle activiteiten Dit hoofdstuk bevat de algemene voorschriften, die van toepassing zijn op alle tankstations. In afdeling 2.1 is de algemene zorgplicht vastgelegd. Deze zorgplicht vormt de kapstok voor het nader uitwerken van de niet-gekwantificeerde doelvoorschriften en biedt de grondslag voor het regelen van aspecten en minder milieurelevante activiteiten die in het Activiteitenbesluit zelf niet expliciet aan de orde komen. Verder zijn in hoofdstuk 2 een aantal algemene bepalingen per milieuaspect geregeld. Hoofdstuk 3 Bepalingen met betrekking tot activiteiten Dit hoofdstuk bevat de voorschriften per activiteit die ook gelden voor inrichtingen van het type C, vergunning plichtige tankstations. Om het overzichtelijk te houden, zijn deze activiteiten ingedeeld in afdelingen en daaronder in verschillende paragrafen. Het gaat hierbij onder andere om activiteiten die voorheen geregeld waren in het besluit tankstations en een groot aantal lozingen, die voorheen geregeld werden in diverse Lozingenbesluiten. Deze voorschriften zijn voor vergunning plichtige tankstations direct werkend naast de vergunning en hoeven dus niet in de vergunning opgenomen te worden. Enkele voorbeelden zijn: Paragraaf 3.3.1 afleveren van vloeibare brandstof of gecomprimeerd aardgas aan motorvoertuigen voor het wegverkeer is van toepassing op benzinetankstations en stations met LPG, CNG en/of LNG. Paragraaf 3.3.2 uitwendig wassen van motorvoertuigen, werktuigen of spoorvoertuigen is van toepassing op tankstations met wasstraat. Paragraaf 3.4.2 opslaan in ondergrondse tanks van vloeibare brandstof, afgewerkte olie, bepaalde organische oplosmiddelen of vloeibare bodembedreigende stoffen die geen gevaarlijke stoffen zijn is van toepassing op benzinetankstations.

Activiteitenbesluit Internet Module Omdat elke situatie uniek is, moet bij elk nieuw tankstation of elke verandering op een bestaand tankstation, gekeken worden welke wetgeving van toepassing is. Dit kan met de Activiteitenbesluit Internet Module (AIM). De Activiteitenbesluit Internet Module (AIM) is een ICT-systeem dat tot doel heeft het Activiteitenbesluit te ontsluiten voor bedrijven en het bevoegd gezag. Met de AIM kunnen gebruikers drie dingen doen:  Achterhalen om welk type bedrijf het gaat en of een Omgevingsvergunning beperkte milieutoets nodig is  Bepalen welke artikelen uit het Activiteitenbesluit en de Activiteitenregeling voor een specifiek bedrijf van toepassing zijn  Bedrijven kunnen de melding elektronisch bij de gemeente, provincie of minister indienen Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Het AIM bestaat uit twee hoofdmodules: Vraag/antwoord module Met de Vraag/antwoord module (kennisboom) kan de gebruiker door het beantwoorden van een aantal vragen voor een specifieke situatie te weten komen of het tankstation meldingsplichtig of vergunning plichtig is en of de melding naar een waterbeheerder gestuurd moet worden. De module maakt een overzicht van de geldende voorschriften, maatregelen en toelichtingen volgens het Activiteitenbesluit, die van toepassing zijn op het betreffende tankstation. Meldingsmodule Met de Meldingsmodule (formulier) kan de gebruiker van het ICT-systeem de feitelijke melding gericht aan het bevoegd gezag opstellen en deze langs elektronische weg versturen. Daarnaast kan de melding ook worden afgedrukt of opgeslagen om per post te versturen. De meldingsmodule geeft ook de mogelijkheid om eventueel gevraagde bijlagen digitaal mee te sturen.

Besluit LPG Tankstations Het Besluit LPG tankstations regelt het tanken met brandstoffen bij LPG tankstations. Het merendeel van de LPG-tankstations valt in de praktijk onder het Besluit LPG-tankstations. Het kan zo zijn dat het hele bedrijf bestaat uit enkel een LPG-tankstation, maar er kunnen ook andere activiteiten plaatsvinden. In beide gevallen geldt voor het LPG-tankstation het Besluit LPG-tankstations van rechtswege. Tankstations met installaties voor afleveren van LPG houden in alle gevallen de vergunningplicht in het kader van de Wabo. Dit geldt voor zowel de stations die onder het Besluit LPG tankstations vallen, als de stations die hier buiten blijven. Het merendeel van de LPG-tankstationbedrijven valt in de praktijk onder het Besluit LPG-tankstations. Het kan zo zijn dat het hele bedrijf bestaat uit enkel een LPG-tankstationgedeelte, maar er kunnen ook andere activiteiten plaatsvinden. In beide gevallen geldt voor het LPG-tankstationgedeelte het Besluit LPG-tankstations van rechtswege. Op het "niet LPG-tankstationgedeelte" is slechts een deel van het Activiteitenbesluit van toepassing. Alleen de aspecten die voor vergunningplichtigevergunning plichtige tankstations niet zijn geregeld in het Activiteitenbesluit, kunnen in de Omgevingsvergunning geregeld worden. Het Besluit LPG-tankstations bevat mogelijkheden tot het stellen van nadere eisen. Deze nadere eisen mogen in de vorm van vergunningvoorschriften gesteld worden. In de Omgevingsvergunning mogen geen zaken worden geregeld die al in het Besluit LPG-tankstations zijn opgenomen. Een verwijzing in de considerans van de Omgevingsvergunning naar het van toepassing zijn van het Besluit LPG-tankstations volstaat. Als er naast het LPG-gedeelte sprake is van een benzinetankstation, kan het Activiteitenbesluit van toepassing zijn. Niet alle LPG-tankstations vallen onder het Besluit LPG-tankstations. Belangrijkste uitzondering zijn de LPG-tankstations, die LPG afleveren aan uitsluitend binnen een bedrijfsterrein gebruikte Handboek Milieuzorg Manager & assistent

voertuigen, zoals vorkheftrucks. Als een LPG-tankstation niet onder dit besluit valt, dan moeten voor het hele tankstation in de vergunning voorschriften worden opgenomen, ook voor het LPG-tankstationgedeelte. In de Omgevingsvergunning moeten voorschriften op grond van PGS 16 worden opgenomen.

Bevi en Revi In de Regeling Externe Veiligheid Inrichtingen (Revi) art. 2.1a wordt aangegeven welke afstanden van toepassing zijn voor een LPG tankstation. De afstand tot een kwetsbaar object voor een LPG-tankstation is mede afhankelijk van de jaarlijkse doorzet. Onder kwetsbare objecten wordt, volgens Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen (Bevi) art. 1.1 onder andere verstaan: woningen, ziekenhuizen, grote winkels, bedrijven en kantoren. Voor tankstations zonder LPG geldt geen minimale afstandseis tot externe (beperkt) kwetsbare objecten. Wel geldt een vergunningsplicht voor onbemande tankstations met een beperkt kwetsbaar object binnen 20 meter van de afleverzuil.

Watervergunning De watervergunning is geregeld in de Waterwet. Een watervergunning kan nodig zijn voor het lozen of onttrekken van (grond)water, de aanleg van een steiger en het werken aan of nabij waterkeringen. Het aanvragen van een watervergunning of het doen van een â&#x20AC;&#x2DC;watermelding' kan via het Omgevingsloket online. Het bevoegd gezag voor de watervergunning is verplicht om aanvragen, die digitaal worden ingediend, in behandeling te nemen (artikel 6.22 Waterbesluit). Niet elke activiteit in het watersysteem heeft een watervergunning nodig. Vaak is voor minder ingrijpende activiteiten een melding voldoende. De melder moet wel voldoen aan de algemene regels zoals opgenomen in het Waterbesluit, de Waterregeling of een verordening van het waterschap. In deze wettelijke regelingen is vastgelegd of met een melding kan worden volstaan. Het is dan ook verstandig vooraf contact met de gemeente of direct met het bevoegde gezag op te nemen of vooroverleg aan te vragen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Grondwaterbeschermingsgebied Een tankstation kan in een grondwaterbeschermingsgebied liggen. Om na te gaan of dit het geval is, kan de website van de betreffende provincie worden geraadpleegd. Op deze website zijn kaarten te vinden, in de provinciale milieuverordening of omgevingsverordening, waarop de ligging van een grondwaterbeschermingsgebied staat aangegeven. In de Provinciale milieuverordening heeft Gedeputeerde Staten de mogelijkheid om algemene voorschriften vast te leggen voor niet-vergunning plichtige inrichtingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Het gaat hier om inrichtingen die onder het Activiteitenbesluit vallen. De aanvullende voorschriften hebben tot doel het risico van aantasting van de grondwaterkwaliteit met het oog op de drinkwaterwinning te beperken. Met deze aanvullende voorschriften wordt bereikt dat voor deze niet-vergunning plichtige inrichtingen dezelfde eisen op het gebied van grondwaterbescherming gelden als voor vergunning plichtige inrichtingen via de Omgevingsvergunning. Indien een tankstation vergunning plichtig is, kunnen in de Omgevingsvergunning voorschriften worden opgenomen met betrekking tot het grondwaterbeschermingsgebied. Indien een tankstation is gelegen in een grondwaterbeschermingsgebied kunnen strengere eisen gesteld worden met betrekking tot:  Het te lozen grondwater en afvalwater  Het keuringsregime van een ondergrondse brandstoftank (keuring elke 10 jaar)

Financiële zekerheidsstelling Voor de bedrijfsvoering van een tankstation is een financiële zekerheidsstelling verplicht. De financiële zekerheid dient ter dekking van de aansprakelijkheid die voortkomt uit verontreiniging van de bodem als gevolg van het exploiteren van een tankstation. De zekerheid is erop gericht om schade aan derden, waaronder de Staat, te vergoeden als deze schade niet op de exploitant is te verhalen. Dit geldt in het bijzonder voor de ondergrondse brandstoftanks. Deze verplichting is opgenomen in art. 2.24 van het Activiteitenbesluit. De financiële zekerheid is de verantwoordelijkheid van de drijver van de inrichting. Een afschrift van de financiële zekerheidsstelling moet in het installatieboek van de locatie worden opgeslagen. Voor een financiële zekerheidsstelling bestaan meerdere mogelijkheden.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

CoFiZe De brandstofbranche heeft in 1997 een stichting opgericht om invulling te geven aan de wettelijke verplichting om financiële zekerheid te stellen voor tankstations: de stichting Collectief Financieel Zekerheidsfonds (CoFiZe). Om te worden toe gelaten tot het Collectieve Financiële Zekerheidsfonds moet het tankstation worden aangemeld bij de stichting CoFiZe. Daarnaast moet worden voldaan aan de voorwaarden die zijn vermeld in het Reglement van de Stichting CoFiZe. Een voorwaarde is bijvoorbeeld dat het een tankstation voor openbare verkoop betreft. Daarnaast moet worden voldaan aan het Activiteitenbesluit. Tevens dient de bodemkwaliteit te zijn vastgelegd. Dit kan worden aangetoond door middel van een 0-situatie onderzoek, een evaluatierapport met beschikking van het bevoegd gezag (na sanering) of een nazorgplan met beschikking van het bevoegd gezag (bij restverontreiniging). Als een tankstation niet aan de voorwaarden van het CoFiZe voldoet, zal een andere vorm van financiële zekerheidsstelling gerealiseerd moeten worden, zoals een verzekering of bankgarantie.

Verzekering De drijver van een inrichting is niet wettelijk verplicht om zich aan te sluiten bij het CoFiZe of een bankgarantie af te sluiten. Om te voldoen aan de wetgeving met betrekking tot financiële zekerheidsstelling, kan ook een verzekering worden afgesloten waarin de dekking van de aansprakelijkheid is geregeld.

Bankgarantie Als een tankstation niet kan worden toegelaten tot het CoFiZe, bijvoorbeeld omdat het niet voldoet aan één of meerdere voorwaarden, kan een bankgarantie worden gerealiseerd. In dat geval staat de bank garant voor de kosten bij een bodemverontreiniging waarbij de drijver van het tankstation niet de kosten kan betalen.

Inkoop van diensten Bij het inkopen van diensten voor het leveren van goederen en diensten op het tankstation, zal voor bepaalde diensten rekening gehouden moeten worden met (wettelijke) voorschriften die aan de leverancier gesteld worden. Denk bijvoorbeeld aan een geaccrediteerde inspecteur voor de controle van een vloeistofdichte vloer of een gecertificeerd inspecteur voor de brandblussers. Het is belangrijk vooraf te weten aan welke voorschriften een leverancier moet voldoen. Het is mogelijk dat de oliemaatschappij nog aanvullende voorschriften heeft voor het gebruik van (geaccrediteerde) aannemers en/of leveranciers voor werkzaamheden of het leveren van goederen en diensten op het tankstation. Informeer bij de oliemaatschappij of dit het geval is. In het onderwerp certificaten van herkeur staat een overzicht van wie welke keuring mag doen. Dit overzicht kan gebruikt worden bij de inkoop van een leverancier voor de betreffende werkzaamheden.

Energiebeheer Op een tankstation moet jaarlijks het elektriciteits-, gas- en waterverbruik worden bijgehouden. Indien gevraagd, moet dit getoond kunnen worden aan het bevoegd gezag. Deze verplichting is afkomstig uit Activiteitenbesluit afd. 2.6.Het uitgangspunt is dat altijd de best beschikbare technieken worden toegepast.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Degene die de inrichting drijft, neemt alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder. Deze wettelijke verplichting is vastgelegd in Art. 2.15 Activiteitenbesluit. Als aannemelijk is dat de energiebesparende maatregelen niet zijn genomen, kan bevoegd gezag een energiebesparingsonderzoek eisen. Dit kan echter alleen als het energieverbruik in een kalenderjaar groter is dan 200.000 kilowatt uur aan elektriciteit of groter dan 75.000 kubieke meter aardgasequivalenten aan brandstoffen. Als uit het energiebesparingsonderzoek blijkt dat niet alle verplichte energiebesparende maatregelen zijn getroffen, zal het bevoegd gezag een redelijke termijn stellen waarbinnen de maatregelen gerealiseerd kunnen worden. Deze energiebesparende maatregelen zijn niet noodzakelijk als een tankstation in een kalenderjaar minder dan 50.000 kilowatt uur aan elektriciteit en minder dan 25.000 kubieke meter aardgasequivalenten aan brandstoffen verbruikt.

Handleiding energiebesparingsonderzoek De handleiding energiebesparingsonderzoek beschrijft welke onderwerpen minimaal moeten worden benoemd. Voor een tankstation zijn dit de volgende onderwerpen:  Een beschrijving van bestaande en geplande bouwwerken of processen in hun geheel  Een overzicht van de energiehuishouding van de bouwwerken of processen in hun geheel  Een energiebalans van de relevante apparatuur per bedrijfsonderdeel  Een overzicht van de mogelijkheden tot energiebesparing en de kwantificering ervan (ook de niet rendabele maatregelen)  Een overzicht van de organisatorische en administratieve maatregelen  Een raming van de aan de maatregelen gerelateerde investeringskosten en verwachte besparingskosten  De bij de verschillende maatregelen behorende terugverdientijden  Een plan van aanpak voor het uitvoeren van de maatregelen met een terugverdientijd van minder dan 5 jaar

Bodemonderzoeken Een tankstation heeft op diverse momenten te maken met een bodemonderzoek of bodemsanering. Nul- en eindsituatie bodemonderzoek Binnen drie maanden na oprichting van een inrichting waar bodembedreigende activiteiten worden uitgevoerd, zoals een tankstation, moet een nul-situatie bodemonderzoek worden uitgevoerd. Het doel van dit onderzoek is om de bodemkwaliteit bij de aanvang van de activiteiten vast te leggen. Binnen zes maanden na het beëindigen van de bedrijfsactiviteiten, bijvoorbeeld als een tankstation wordt gesloten, moet een eindsituatie bodemonderzoek uitgevoerd zijn. Door de resultaten van de eindsituatie te vergelijken met de resultaten van de nul-situatie, kan worden nagegaan of het tankstation een bodemverontreiniging heeft veroorzaakt.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

De verplichting tot het uitvoeren van een nul- en eindsituatie bodemonderzoek is opgenomen in het Activiteitenbesluit artikel 2.11. of in de voorschriften van de omgevingsvergunning milieu. Verkennend Bodemonderzoek Een verkennend bodemonderzoek brengt de kwaliteit van de grond en het grondwater in kaart. Dit onderzoek is onder andere van belang bij de aan- en verkoop van terreinen en bij de aanvraag van bouwen milieuvergunningen.

Tussentijdsonderzoek Tijdens de bedrijfsactiviteiten is het mogelijk dat er wijzigingen op het tankstation worden toegepast. Bijvoorbeeld het uitbreiden van de vloeistofdichte vloer of het verwijderen van een tank die niet meer wordt gebruikt. Deze wijzigingen kunnen aanleiding geven tot het tussentijds uitvoeren van een bodemonderzoek. Dit dient bij voorkeur vooraf te worden afgestemd met het bevoegd gezag.

Bodemsanering Indien sprake is van een sterke verontreiniging in de grond dan geldt een saneringsplicht conform de Wet bodembescherming (Wbb). Als uit het Verkennend bodemonderzoek blijkt dat er een sterke verontreiniging op het terrein aanwezig is, dient voorafgaand aan de bouwwerkzaamheden een saneringsplan of BUS-melding (melding voor een eenvoudige bodemsanering) ter goedkeuring bij het bevoegd gezag te worden ingediend. Na afloop van de bodemsanering dient een evaluatieverslag te worden opgesteld. In het verslag staat onder andere: •

Een beschrijving van de sanering

•

Bewijsmiddelen van de afvoer van de verontreinigde grond

•

Bewijsmiddelen van de aanvulgrond

•

Een analyse van de certificaten

Indien sprake is van een nieuwe bodemverontreiniging dan dient deze gelijk te worden gesaneerd. Onder een nieuwe bodemverontreiniging wordt verstaan een verontreiniging die is veroorzaakt na 1987. De aanleiding voor een nieuwe verontreiniging is veelal een calamiteit, zoals een lekkage bij het vullen van de tanks of lekkage buiten de vloeistofdichte vloer.

Dampretour stage I Een tankinstallatie moet zijn voorzien van een dampretour stage I. Dampretour stage I houdt in dat de tankinstallatie zodanig is uitgevoerd dat bij het vullen van een opslagtank met benzine of diesel, de uit de opslagtank verdreven dampen door een gasdichte retourleiding kunnen worden teruggevoerd naar de tankwagen die de benzine of diesel levert. In Activiteitenregeling afdeling 3.3 paragraaf 3.3.1 zijn de regels vastgelegd voor openbare verkoop van benzine en diesel met betrekking tot uitstoot van dampen. Voor het vullen van een opslagtank met lichte olie (benzine) is het vastgelegd in Activiteitenregeling art.3.19. Tankstations met een debiet van benzine en diesel van minder dan 100 kubieke meter totaal per jaar zijn hiervan uitgezonderd. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Dampretour stage II Het dampretour stage II is het terugwinnen van damp tijdens het tanken van een voertuig op het tankstation. Dit is de belangrijkste eis voor tankstations om uitstoot van dampen te verminderen. Alle bestaande tankstations voldoen hier aan. In het Activiteitenbesluit zijn er regels opgenomen voor openbare verkoop van benzine en diesel over de uitstoot van dampen. De EU-regelgeving voor dampretour is opgenomen in het Activiteitenbesluit art. 3.20. Hier wordt de dampretour Stage II een EU-systeem voor dampretour fase-II genoemd. In dit artikel wordt onder andere beschreven waar een EU-systeem voor dampretour fase II aan moet voldoen. Daarnaast staan er voorschriften genoemd over de testprocedure en een keuringsfrequentie van 1 keer per jaar. Lid 8 van art. 3.20 stelt dat degene die de inrichting drijft, door middel van een uithangbord, sticker of andere melding in de inrichting duidelijk zichtbaar maakt dat een EU-systeem voor dampretour fase-II is ge誰nstalleerd. Hierover is met de wetgever afgesproken dat de keuringssticker voor de dampretour op de pomp voldoet. Er is op de overgang van Stage II naar fase-II een overgangsregeling van toepassing die is opgenomen in het Activiteitenbesluit art. 6.22a. Hierin wordt beschreven dat stations die zijn opgericht voor 1 januari 2012 niet in het nieuwe keuringsregime van 1 keer per jaar vallen, maar 1 keer per 3 jaar mogen keuren tot minimaal 2019. De keuringsrapporten moeten worden bewaard in het installatieboek Zowel de bestaande, onder stage II ge誰nstalleerde systemen als de nieuwe worden nu nog volgens de NMI Test procedure voor Damp Retour Systemen versie 1 februari 2011 of een gelijkwaardig protocol gekeurd door een geaccrediteerde inspectiefirma. Een voorbeeld van een gelijkwaardig protocol is de methode gebruikt door ECO. Er is inmiddels een nieuw EU-protocol dat het bestaande protocol zal gaan vervangen. Dit is de EN 16321-2. De EU-test wordt door een geaccrediteerde inspectiefirma uitgevoerd. Het is van belang dat de keuring plaats vindt voor het verstrijken van de termijn, dus binnen 1 of 3 jaar na installatie. De keuringsresultaten moeten opgenomen worden in het Installatieboek. De juiste sticker moet worden geplaatst op de pomp volgens Art.3.20 lid 8 van het activiteitenbesluit. Met de installatie onder de oude stage II regeling werd voor ingebruikname een eerste keuring gedaan door een geaccrediteerde inspectiefirma. Onder het nieuwe fase-II regime is die eerste keuring niet nodig. Een type certificaat van het dampretoursysteem volstaat. De eerste keuring moet binnen het jaar plaatsvinden. In het Installatieboek dient het type certificaat van het dampretour systeem te zijn opgenomen.

Ondergrondse opslagtank In het Activiteitenbesluit paragraaf 3.4.2. is het opslaan van vloeibare brandstof in ondergrondse tanks beschreven. Om verschillende redenen kan het nodig zijn een ondergrondse brandstoftank op een tankstation buiten gebruik te stellen. De tank kan bij een tankkeuring afgekeurd worden of is mogelijk niet meer nodig voor de bedrijfsvoering. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Bij het in gebruik hebben en buiten gebruik stellen dient met de volgende punten rekening te worden gehouden: • Het realiseren van een verwaarloosbaar bodemrisico • Het voorkomen dan wel zoveel mogelijk beperken van risico’s voor de omgeving en ongewone voorvallen en het realiseren van de gevolgen hiervan • Het voorkomen dan wel zoveel mogelijk beperken van verontreiniging van het grondwater

Tanksanering Het reinigen en verwijderen van de ondergrondse opslagtank wordt tanksanering genoemd. Binnen acht weken na het buiten gebruik stellen van de ondergrondse opslagtank, moet de opslagtank met de daarbij behorende leidingen en appendages worden gereinigd en verwijderd. Als er voor gekozen wordt de tank niet te verwijderen, moet deze worden aangemerkt als reservetank met de voorwaarden dat het onderhoud aan de tank blijft plaatsvinden. Dit is vastgelegd in het Activiteitenregeling art. 3.35 (afkeuren tanks) en art. 3.37 (verwijderen tanks). Voorafgaand aan de sanering moet een bodemonderzoek worden uitgevoerd en doet de aannemer een melding van de tanksanering bij het bevoegd gezag. De tanksanering wordt uitgevoerd door een gecertificeerde en erkende installateur. Als de tank is verwijderd, wordt er van deze tank een certificaat afgegeven: het saneringscertificaat. Dit certificaat moet in het Installatieboek worden opgeslagen en bewaard.

Tank vervangen Het kan nodig zijn om een ondergrondse brandstoftank op een tankstation te vervangen, bijvoorbeeld als een tank met een groter volume wenselijk is of als de tank bij de tankkeuring is afgekeurd. Het vervangen van de tank dient door een gecertificeerde en erkende installateur te worden uitgevoerd. Na afronding van de werkzaamheden zorgt de installateur dat de benodigde documenten, waaronder het tankcertificaat, van de nieuwe ondergrondse opslagtank in het bezit komt van de eigenaar van het tankstation. De eigenaar op zijn beurt slaat deze op in het Installatieboek.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Geluidsvoorschriften Op tankstations wordt geluid geproduceerd, onder andere door het laden en lossen van de tankwagens en tankende voertuigen. Om geluidhinder te voorkomen, zijn voorschriften opgesteld in de Wabo. Op basis hiervan zijn in het Activiteitenbesluit voor tankstations algemene regels opgenomen. Als een tankstation een vergunningsplicht heeft, neemt het bevoegd gezag de geluidvoorschriften op in de omgevingsvergunning. De Wet geluidhinder biedt geluidsgevoelige bestemmingen, zoals woningen, bescherming tegen geluidhinder van wegverkeerlawaai, spoorweglawaai en industrielawaai door middel van zonering. Anders dan de naam misschien suggereert, worden niet alle milieugerichte geluidsaspecten in de Wet geluidhinder geregeld. Ook in de Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) van gemeenten zijn voorschriften tegen geluidhinder in het ruimtelijk domein te vinden.

Beschermingsniveau Het beschermingsniveau tegen geluidhinder is geregeld in Afdeling 2.8 van het Activiteitenbesluit. Het Activiteitenbesluit geeft doelvoorschriften voor geluid. In algemene zin biedt het Activiteitenbesluit bescherming tegen het geluid veroorzaakt door de: • Op het tankstation aanwezige installaties en toestellen • Op het tankstation verrichte werkzaamheden en activiteiten • Laad- en losactiviteiten ten behoeve van en in de onmiddellijke nabijheid van het tankstation Het Activiteitenbesluit bevat uitzonderingen voor diverse situaties. Enkele voorbeelden van activiteiten die voor de beoordeling van het geluid niet worden beschouwd zijn: • Het maximale geluidsniveau van laad- en losactiviteiten in de dag periode • Het ten gehore brengen van onversterkte muziek tenzij en voor zover daarvoor bij gemeentelijke verordening regels zijn gesteld Het Activiteitenbesluit bevat standaardwaarden voor het beschermingsniveau tegen geluidhinder. Het gaat om het toegestane langtijdgemiddelde beoordelingsniveau (LAr,LT) en het maximale geluidsniveau (LAmax).

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Installatieboek Op een locatie moet een installatieboek aanwezig zijn met daarin verschillende verplichte documenten. Afhankelijk wat een tankstation verkoopt, moet een Installatieboek Brandstof en/of Installatieboek LPG aanwezig zijn. Volgens PGS 28 vs 4.6.2 moet het installatieboek altijd voor het bevoegd gezag ter inzage gereed liggen. Dit mag in hardcopy of digitaal.

Installatieboek Brandstof De drijver van een tankstation moet een installatieboek bijhouden. Hierin staan de actuele situatie van de installatie en van de bodem beschermende voorzieningen. (Activiteitenbesluit art. 3.22) De volgende certificaten, meet- en keuringsrapporten en overige documenten moeten volgens PGS 28 vs 4.6.1 aanwezig zijn: • Een geregistreerd installatiecertificaat met de daarbij behorende geregistreerde tankcertificaten • Eventuele installatiecertificaten van aanpassingen of herstelwerkzaamheden • Eventuele aanvullende certificaten, zoals voor een lekdetectiesysteem of applicatie van inwendige bekleding • Een geregistreerd certificaat van de vloeistofdichte vloer of verharding of introductie-keuringsrapport of aanlegcertificaat van een foliebaksysteem • De resultaten van de jaarlijkse controle van de vloeistofdichte vloer of verharding overeenkomstig bijlage D van de aanbeveling • De zes jaarlijkse inspectierapporten op vloeistofdichtheid volgens de CUR/PBV aanbeveling 44 (de VVV-verklaring) • Een geregistreerd rapport van bodemweerstandsmeting of een installatiecertificaat waarop de bodemweerstandsmeting is vermeld • De jaarlijkse rapporten van de kathodische bescherming controlemeting • De rapportage van de onafhankelijke inspectie-instelling betreffende de opleveringscontrole van het systeem voor dampretour ‘stage II’, de driejaarlijkse controle en het productcertificaat • Het bodemonderzoeksrapport voor het vastleggen van de nul situatie: NEN 5740 (indien van toepassing) • De rapporten van de water/bezinksel-controle • De jaarlijkse rapporten van elektrische overgangsweerstand bij vulpuntaardingen • De jaarlijkse rapporten van de grondwaterbewaking • Eventueel rapport(en) van herkeuring(en), een eventueel rapport van dichtheidsbeproeving(en) • Een rapport van de tweejaarlijkse controle op de werking van het temperatuurdetectiesyteem in de aflevertoestellen • Een tekening waarop de ligging van de tank(s), leidingen en appendages is aangegeven; eventuele wijzigingen moeten direct op deze tekening worden bijgewerkt en gedateerd • Een vermelding van de opgeslagen producten vergezeld van een veiligheidsinformatieblad Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Bewaartermijn De resultaten van de metingen, keuringen en controles moeten minstens drie jaar in het installatieboek worden bewaard. De installatiecertificaten moeten gedurende de levensduur van de installatie bewaard blijven, net als het bewijs van financiële zekerheid. Dit is terug te vinden in art. 2.6 van de Activiteitenregeling.

Installatieboek LPG Als er op het tankstation ook een LPG pompinstallatie aanwezig is, moet een apart installatieboek worden bijgehouden. In het LPG installatieboek bevindt zich een bedrijfshandleiding en een logboek. Bedrijfshandleiding Een bedrijfshandleiding bevat de basisinformatie over de LPG installatie, zoals het ontwerp, de uitvoering aan de hand van tekeningen en het installatieschema. Er zit een gebruiksaanwijzing in die informatie geeft over: • De opstellingswijze van het reservoir • De ligging van de leidingen • De plaats, functie en bediening van de in de installatie opgenomen appendages • De wijze van bediening van de aflevertoestellen • De werking van de blusmiddelen zover noodzakelijk Logboek In het logboek staat onder meer informatie over uitgevoerde werkzaamheden, onderhoud en eventuele storingen. (PGS 16 3.4) Het logboek bevat in ieder geval de volgende gegevens: • De resultaten van alle (her)keuringen en controles, in de vorm van gedagtekende verklaringen die zijn afgegeven door of namens degene die de (her)keuringen of controles heeft uitgevoerd • Informatie over werkzaamheden, reparaties en aanpassingen • Informatie over het uitgevoerde onderhoud en inspectie van de installatie • De getekende verklaringen zoals bedoeld in PGS 16 vs 6.5.2 Het LPG installatieboek moet altijd voor het bevoegd gezag ter inzage gereed liggen. Dit kan zowel in hardcopy als digitaal. Bewaartermijn Alle gegevens moeten volgens PGS 16 lang genoeg worden bewaard om de periode tussen herkeuringen te omvatten. Daarna begint een nieuw interval met het resultaat van de laatste herkeuring als startdocument. Op het aantekenblad worden bij de verklaring van in gebruik neming alle bijzondere gebeurtenissen als keuringen en reparaties aan de installatie genoteerd door de keuringsinstelling. Het aantekenblad blijft zolang de installatie in gebruik is of gebruiksklaar staat, bij de installatie aanwezig. Op die manier is de geschiedenis van de installatie altijd na te gaan.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Installatiecertificaten In het Activiteitenbesluit milieubeheer en Besluit LPG tankstations milieubeheer is onder andere beschreven dat: • • •

De brandstof installatie ( benzine / diesel ) de voorschriften uit het activiteitenbesluit volgt De LPG installatie de voorschriften uit het LPG besluit volgt De Carwash installatie de voorschriften uit het activiteitenbesluit volgt

Deze wetgeving en de aan het Activiteitenbesluit gekoppelde activiteitenregeling schrijven voor volgens welke normen en richtlijnen de installatie gebouwd en onderhouden moet worden. Om de kwaliteit van de installatie te waarborgen en om controle mogelijk te maken, moeten delen van de installatie onder certificaat aangelegd worden, gekeurd worden door geaccrediteerde inspectie firma’s of gecertificeerde bedrijven en onderhouden worden door gecertificeerde bedrijven. De installateur is verplicht een certificaat af te geven. De certificaten van de inrichting moeten door de drijver van de inrichting worden gearchiveerd, zodat het bevoegd gezag deze documenten kan controleren op geldigheid. Hier wordt het Installatieboek (papier of elektronisch) voor gebruikt. Welke certificaten zijn vereist ten behoeve van de oprichting van de installatie?

Brandstof installatie De brandstof installatie moet opgericht worden door een BRL-K903 gecertificeerd installateur, die de volgende documenten af dient te leveren: • Bodemweerstand onderzoek (ten behoeve van bepaling KB) • Installatie Certificaat • KB meting (oplevering als KB noodzakelijk is) • Potentiaal / Aardings meting (oplevering) • Tank certificaten ( of Conformiteitsbewijzen). Indien een tank voorzien is van inwendige coating, dan inclusief inwendige coating volgens BRL / K779 en BRL K790 • Certificaat van Lekdetectie (indien aanwezig bij dubbelwandige tanks) volgens BRL K910/01 • Certificaat van de vulpuntenbak als deze volledig gesloten is en inclusief vloeistofdichte voorziening • Certificaat van de gebruikte overvul beveiliging • Oplever controlerapport Certificaat Dampretour Stage II / Fase II (van Pomp leverancier)

De vloeistofdichte vloer • •

Aanleg Vloeistofdichte vloer onder certificaat volgens BRL-7700 en keuring volgens SIKB 6700 Product certificaat OBAS volgens geldende norm: NEN-EN 858 of NEN 7089

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Certificaten van herkeur De documenten van herkeur / keuringen en inspecties van de installaties moeten door de drijver van de inrichting worden gearchiveerd, zodat het bevoegd gezag deze documenten kan controleren op geldigheid. In het onderstaande overzicht staan de vereiste documenten ten aanzien van keuring en inspecties weergegeven.

Brandstofinstallatie De brandstof installatie moet moet herkeurd en geïnspecteerd worden door een voor die specifieke keuring/inspectie geaccrediteerde, gecertificeerde of aangewezen firma of persoon. Type keuring / inspectie

Door wie? (CI= geCertificeerd inspecteur, AI = geAccrediteerd Inspecteur)

Frequentie

Herkeur Installatie

1 X 10, 15 of Zie Activiteitenregeling art. 3.35 20 jaar. Afhankelijk van het tanktype.

Bodemweerstand

Gelijk aan termijn tankkeuring

Water / Sludge

1 X 1-3 Jaar

Zie Activiteitenregeling art. 3.36 lid 5 en 6

1 X jaar

Art 3.36

Dampretour Stage II / Fase II

1 X 3 jaar of 1 X per jaar

Activiteitenbesluit art.3.20 lid 5 Afhankelijk of de installatie onder de nieuwe Fase II regeling valt of onder de” oude” Stage II regeling. (zie onderwerp Dampretour stage II)

Controle Temperatuur Installateur gevoelige element

1 X 2 jaar

Activiteitenregeling art.3.21 lid 3 Alleen van toepassing op tankstations zonder toezicht

Lekdetectie

1 X jaar

Activiteitenregeling art. 3.35 lid 13 Indien er dubbelwandige tanks aanwezig zijn

Stroomopdruk proef

1 X Jaar

Indien geen KB, Activiteitenregeling art.3.36 lid 4

Aarding vulpunten

(BRL K903)

1x jaar

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

De vloeistofdichte voorziening / Milieu Type keuring / inspectie

Door wie? (CI= geCertificeerd inspecteur, AI = geAccrediteerd Inspecteur)

Frequentie

Herkeur Vloeistofdichte Voorziening incl washalvloer

1 X 6 jaar

Volgens SIKB AS 6700 Art. 2.1 lid 4 Act. Reg.

Bedrijfs Interne Controle (BIC) incl washal vloer

Aangewezen Persoon

1 X jaar

Activiteitenregelingen art.2.1 lid 5. een jaarlijkse controle van de bodembeschermendebodem beschermende voorziening overeenkomstig bijlage bijlage 6 van AS6700

OBAS, onderhoud

Aangewezen Persoon

2 X Jaar

volgens NEN-EN 858-2: NEN-EN 858-2:2003 Is onderhoud: controle op olie laag, werking klep.

OBAS, Lediging / Reiniging / Inspectie

Aangewezen Persoon

1 X 5 Jaar of zo vaak als nodig

NEN-EN 858-2: NEN-EN 858-2:2003

Grondwater monitoring Peilbuizen volgens NEN 5744

1 X Jaar

Zie Activiteitenregeling art. 2.2

Brandblussers

1X 2 jaar

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Revisietekening Een revisietekening is een actuele tekening van het tankstation, op een schaal van ten minste één op tweehonderdvijftig. Deze tekening omvat alle bouwwerken, installaties, tanks en leidingen na realisatie van een tankstation. Bij elke aanpassing van het tankstation of de aanwezige bouwwerken en installaties moet de revisietekening worden geactualiseerd. Een revisietekening moet in het installatieboek worden opgeslagen.

Inspecties, keuringen en controles Op een tankstation vinden activiteiten plaats die de bodem of het milieu kunnen bedreigen. Er moet aangetoond worden dat er maatregelen zijn getroffen om de bodem en het milieu te beschermen (Activiteitenbesluit art.2.1). Het periodiek keuren en controleren van de installatie is hier een cruciaal onderdeel van. Periodiek vinden er keuringen en controles plaats op de locatie. De keuringen en controles moeten worden uitgevoerd door hiervoor gecertificeerde of geaccrediteerde inspecteurs. Een overzicht van erkende inspecteurs is terug te vinden in het onderwerp Certificaten van herkeur. Als er een keuring of controle heeft plaatsgevonden, moeten de resultaten hiervan worden opgeslagen in het Installatieboek. Een bevoegd gezag controleert, aan de hand van het Installatieboek, regelmatig of de keuringen en controles op tijd zijn uitgevoerd. De frequentie van een inspectie, keuring en controle is te vinden op de checklijst Installatieboek.

De volgende onderdelen van de installatie moeten periodiek worden gekeurd dan wel geïnspecteerd: • Kathodische bescherming • Aarding van de vulpunten • Lekdetectiesysteem (indien aanwezig bij dubbelwandige tanks) • Vloeistofdichte voorzieningen (vloeren) • Grondwatermonitoring • Vetvangput • Olie- en benzine afscheider(s) en slibvangput • Bodemweerstand • Water/sludge in tanks • Inwendige corrosie • Dampretour stage/fase 2 • Temperatuurgevoelige elementen (bij onbemande verkoop) • Blusmiddelen Als er LPG op de locatie wordt verkocht, zijn hier nog aanvullende controles en inspecties. Deze worden behandeld in de module LPG.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Controle Kathodische Bescherming Kathodische Bescherming (KB) is een methode van corrosiebestrijding bij ondergrondse stalen tanks die berust op het principe van potentiaalverlaging van de tank. Of het noodzakelijk is om KB aan te brengen, wordt bepaald aan de hand van de resultaten van een bodemweerstandmeeting waarmee de elektrische weerstand in de bodem wordt gemeten. In art. 3.36 van de Activiteitenregeling wordt aangegeven dat een Kathodische Bescherming ten minste eens per jaar op zijn goede werking moet worden gecontroleerd door een instelling die hiervoor erkend is op grond van Besluit bodemkwaliteit Hfd. 2 afdeling 1. De resultaten van de controle van de Kathodische Bescherming moeten zijn opgenomen in het Installatieboek. Dit geldt voor een periode van minimaal drie jaar, maar in ieder geval tot de resultaten van de eerstvolgende meting, keuring dan wel controle beschikbaar zijn (art. 3.22 Activiteitenbesluit).

Controleren aarding vulpunten Bij het vullen van een ondergrondse tank, bijvoorbeeld door een tankwagen met benzine, kan door statische oplading vonkvorming optreden. Als de temperatuur van de benzine zich boven het vlampunt bevindt, zou dit een brand of explosie tot gevolg kunnen hebben. Bij het vulpunt moeten daarom afdoende maatregelen worden getroffen om statische elektriciteit af te voeren. Statische elektriciteit is elektriciteit waarbij geen stroom loopt, maar wel een hoge spanning aanwezig is door een ongelijke verhouding tussen elektronen en protonen. De regels voor omgang met statische elektriciteit staan beschreven in PGS 28 vs. 3.3.9 en 3.3.10. De verspreidingsweerstand van vulpunten en dampretourpunten moet jaarlijks worden gemeten (Activiteitenregeling art. 3.35 lid 4 en 3.71d lid 7). Deze controlemeting dient uitgevoerd te worden door een erkende leverancier conform protocol AS 6803. Van de aanleg en controle van de aarding en potentiaalvereffening moet een certificaat in het Installatieboek worden bewaard. De resultaten van deze controles moeten beschikbaar zijn tot aan de resultaten van de eerstvolgende controle, met een minimale lengte van drie jaar (Activiteitenregeling art. 3.22).

Controle Lekkage Het lekdetectiesysteem is bedoeld om de tank te controleren op lekkage. Dubbelwandige stalen tanks voor de opslag van vloeibare brandstoffen op het tankstation, kunnen voorzien zijn van een lekdetectiesysteem. Dit kan een elektronisch systeem zijn voor ondergrondse en bovengrondse tanks of een lekdetectiepotsysteem voor bovengrondse tanks. Een elektronisch lekdetectiesysteem geeft een duidelijk hoorbaar of zichtbaar alarm op het moment dat een afwijking optreedt. Dit alarm zal blijven doorgaan totdat er actie is ondernomen. Het elektronisch lekdetectiesysteem moet voorzien zijn van een proefinrichting waarmee de goede werking van het alarmsysteem kan worden gecontroleerd. Het (proef)alarm van het lekdetectiesysteem moet maandelijks gecontroleerd worden. Een maal per jaar moet van de controle een aantekening in het Installatieboek worden gemaakt. Indien er een defect aan het lekdetectiesysteem wordt geconstateerd, moet er direct contact worden opgenomen met een gecertificeerde installateur. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Een lekdetectiepotsysteem van een dubbelwandige bovengrondse tank moet voldoen aan BRL-K903. Deze systemen zijn niet standaard voorzien van een hoorbaar of zichtbaar alarm. De lekdetectiepot met vloeistof aanwijzing voor minimale en maximale vloeistofniveaus is doelmatig. Indien het vloeistofniveau in het lekdetectiepotsysteem afwijkt, moet actie worden ondernomen. Zie hiervoor PGS 30 vs. 2.2.7 tot 2.2.11.

Controle vloeistofdichte voorziening (BIC) Voor de vloeistofdichte vloeren op een tankstation gelden algemene onderhoudseisen, zoals het jaarlijks controleren op gebreken en reparatie en onderhoud. Deze eisen staan aangegeven in Activiteitenregeling art. 2.1 lid 5. Deze jaarlijkse controle is de BedrijfsInterneControle (BIC). Voor het uitvoeren van een BIC van een vloeistofdichte vloer, waarvoor een Verklaring Vloeistofdichte Voorziening wordt verstrekt, stelt de inspecteur een specifieke controlelijst op. Voor het opstellen van deze controlelijst is in bijlage 6 van AS6700 een basismodel opgenomen. Dit basismodel moet voor de voorziening specifiek worden gemaakt door niet relevante controleaspecten weg te laten. Daarnaast worden niet vermelde, voor de vloeistofdichtheid relevante, controleaspecten toegevoegd. Als er op het tankstation een incident/calamiteit heeft plaatsgevonden, of als er een andere aanleiding toe bestaat, moet de vloeistofdichte vloer gecontroleerd worden op beschadigingen. De controle mag door de drijver van de inrichting worden uitgevoerd maar kan ook worden uitbesteed aan een keurende instantie. De controle moet door de drijver van de inrichting kunnen worden uitgevoerd zonder dat deze een opleiding op het niveau van een Deskundig Inspecteur heeft gevolgd. Daarnaast moeten de vloeistofdichte vloeren elke 6 jaar gekeurd worden door een hiervoor erkende inspectie-instelling (Activiteitenregeling art. 2.1 lid 4). Een bewijs van de zes jaarlijkse controle en de BIC moet bewaard worden in het Installatieboek.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Controle grondwater Ter plaatse van de ondergrondse brandstoftanks dient jaarlijks het grondwater te worden onderzocht. Dit noemt men een grondwatermonitoring. De verplichting volgt uit de Activiteitenregeling artikel 2.2. In artikel 2.2 lid 3 en 7 wordt ook aangegeven wanneer een grondwatermonitoring niet verplicht is: •

•

Als de ondergrondse tank dubbelwandig is uitgevoerd met een systeem voor lekdetectie in de wand Als de ondergrondse tank in een afgedekte betonnen bak is geplaatst met een systeem voor lekdetectie in deze bak die zich onder de opslagtank bevindt Als de gemiddeld laagste grondwaterstand zich meer dan vijf meter beneden het maaiveld bevindt

Ten behoeve van de grondwatermonitoring worden peilbuizen op locatie bemonsterd. Vervolgens wordt het grondwater analytisch onderzocht op minerale olie, vluchtige aromaten en MTBE/ ETBE (loodvervangers). Indien uit de grondwateranalyseresultaten blijkt dat in het grondwater matige tot sterke verontreinigingen zijn aangetroffen, wordt eerst geprobeerd de oorzaak te achterhalen. Als er geen duidelijk aanwijzing is, wordt het grondwater binnen drie maanden nogmaals bemonsterd en onderzocht op de betreffende parameter. Blijkt uit de analyseresultaten dat er nog steeds sprake is van een matige of sterke verontreiniging, dan wordt een nader bodemonderzoek uitgevoerd. Tijdens dit onderzoek wordt de omvang van deze verontreiniging geanalyseerd. Daarna wordt bekeken of de verontreiniging kan worden gesaneerd (verwijzing naar onderdeel bodemgegevens). Mogelijke oorzaken van een grondwaterverontreiniging kunnen zijn: • Lekkende pomp, leiding of riool • Morsing buiten de vloeistofdichte bestrating Het grondwater wordt bemonsterd uit diverse peilbuizen, die op het station aanwezig zijn. Deze peilbuizen zijn voorzien van een gele vloeistofdichte afdekkap of stalen afdekkap. (zie afbeeldingen). Het is belangrijk dat deze afdekkappen aanwezig zijn. Bij het ontbreken van deze kappen kan een bodemverontreiniging ontstaan. Indien een kap ontbreekt of niet goed afsluit, moet dit gemeld worden bij de eigenaar van het tankstation. De analyserapporten van de bemonstering van de peilbuizen moeten in het Installatieboek worden opgeslagen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Controle vetvangput Het lozen van plantaardige of dierlijke oliën en vetten in het openbaar riool is ongewenst. Gestold vet kan zich in het riool afzetten, wat tot verstopping kan leiden. Het is dan ook mogelijk dat een tankstation met een broodjescorner of voedselbereidingsplaats een vetafscheider heeft. Art. 3.131 van het Activiteitenbesluit bepaalt dat de vetafscheider gebruikt moet worden conform NEN-EN 1825-1 en 2. In de NEN-EN-1825 is als verplichting opgenomen dat de afscheider eens per maand volledig wordt geleegd en op gebreken wordt gecontroleerd. Dit kan overigens aangescherpt of versoepeld worden door het bevoegd gezag, mits de goede werking van de afscheider is gewaarborgd (art. 3.131, lid 4) Het vet wordt dus regelmatig verwijderd en correct afgegeven aan een erkende inzamelaar. Een registratie van de documenten met betrekking tot de vetafscheider, zoals de ledigings- en onderhoudsbonnen, moet voor de medewerkers beschikbaar zijn.

Controle olie- en benzineafscheider en slibvangput Op een tankstation moet een vloeistofdichte bestrating aanwezig zijn rond de afleverzuilen, het vulpunt en, indien van toepassing, bij de wasstraat en wasboxen. Zo worden gemorste producten en afvalwater opgevangen en dringen deze niet door in de bodem. Deze producten en het regenwater waarmee ze vermengd worden, moeten echter wel afgevoerd worden. Het mengsel mag niet zomaar in het riool of in het oppervlaktewater geloosd worden. Het afvalwater van de vloeistofdichte vloeren wordt daarom eerst behandeld door een olie- en benzineafscheider of OBAS. Voor deze afscheider (OBAS) is een slibvangput aanwezig. Ter plaatse van de slibvangput worden de vaste, bezinkbare delen uit het afvalwater gehaald. Op die manier verloopt de werking van de OBAS zo optimaal mogelijk. In art.3.23 van het Activiteitenbesluit wordt voor de eisen die gesteld worden aan de olieafscheider en slibvangpunt en het gebruik ervan doorverwezen naar de NEN-EN-858-1 en 2. Er bestaan enkele uitzonderingen op art. 3.23. Deze worden genoemd in art. 6.17 van het Activiteitenbesluit. In de NEN-EN-858-2 is aangegeven dat tenminste één keer per 6 maanden onderhoud aan de olieafscheider dient plaats te vinden door vakkundig personeel. Alle onderdelen van de olieafscheider die regulier onderhouden moeten worden, moeten altijd bereikbaar zijn. Het onderhoud bevat in ieder geval de volgende onderdelen: • Slibvanggedeelte: bepaling slibvolume • Afscheider: meting dikte olielaag, controle automatische vlotter, controle waarschuwingsinstrument • Bemonsteringsschacht: schoonmaken van het afvoerkanaal Naar gelang de uitkomst van deze halfjaarlijkse inspectie, dient olie en slib uit de OBAS verwijderd te worden. Hierna moet de afscheider gevuld worden met schoon water. De inhoud van een olieafscheider en slibvangput is gevaarlijk afval en moet worden ingezameld door een erkende inzamelaar. Afvoerbonnen moeten worden bewaard in het Installatieboek.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

In aanvulling op het halfjaarlijkse onderhoud, moet er volgens de NEN-EN-858-2 ook een vijfjaarlijkse controle worden uitgevoerd. Tijdens deze controle moet de afscheider worden geleegd en op de volgende onderdelen worden gecontroleerd: • Lekkage van het systeem • Controle van de constructie • Controle van eventueel aangebrachte coatings • Het functioneren van de verschillende onderdelen • Het functioneren van elektronische instrumenten en installaties • Controle van de instellingen van de automatische afsluiting, bijvoorbeeld drijvende bestanddelen De vijfjaarlijkse controle wordt uitgevoerd door vakkundig personeel. Als iemand binnen het bedrijf de controle uitvoert, vraag dan een goede werkinstructie aan de leverancier inclusief een taak risico analyse. De registraties van zowel de halfjaarlijkse als de vijfjaarlijkse controles moeten worden bewaard in het Installatieboek.

Controle Bodemweerstand Een bodemweerstandmeting wordt uitgevoerd om de elektrische weerstand van de bodem te meten. Deze meting wordt uitgevoerd bij stalen onderdelen van de ondergrondse installatie. In het geval van een tankstation is dit de stalen ondergrondse tank. De uitvoeringstermijn van de bodemweerstandmeting is gelijk aan de keuringstermijn van de tank, zie Activiteitenregeling art. 3.34.2. Als uit de resultaten van de bodemweerstandmeting blijkt dat kathodische bescherming noodzakelijk is, dan moet deze worden aangebracht en jaarlijks worden gecontroleerd door een hiervoor erkend bedrijf. Als een stalen tankinstallatie niet is voorzien van een kathodische bescherming, moet tenminste één keer per jaar een zogeheten stroomdrukproef worden uitgevoerd door een hiervoor erkend bedrijf. Als de specifieke weerstand van de bodem meer bedraagt dan 100 ohm-men, is deze jaarlijkse drukproef niet verplicht. Indien er een bodemweerstandmeting is uitgevoerd, moet hiervan een afschrift in het Installatieboek aanwezig zijn.

Controle water in tanks De Activiteitenregeling art. 3.36, lid 5, bepaalt dat bij de ondergrondse opslagtank een jaarlijkse controle plaatsvindt op de aanwezigheid, of eigenlijk afwezigheid, van water en bezinksel. Volgens PGS 28 vs 4.5.6 mag een stalen tank voorzien van een inwendige coating verlaagd worden naar eenmaal per 3 jaar. Via de peilleiding(en) wordt een monster genomen uit de ondergrondse stalen tank. Eventueel aanwezig water/bezinksel moet onmiddellijk worden verwijderd. Als bij de analyse blijkt dat voor de derde opvolgende keer agressief water is aangetroffen, dient een inwendige inspectie plaats te vinden. De resultaten van de jaarlijkse controle water/sludge worden in het Installatieboek bewaard voor tenminste 3 jaar. Controle water/sludge moet volgens PGS 28 vs 4.5.6 worden uitgevoerd op stalen tanks. Dit betekent dat de controle niet van toepassing is op ondergrondse kunststoftanks.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Controle Inwendige corrosie De stalen tanks, leidingen en appendages op een tankstation kunnen aangetast worden door corrosie. Corrosie is het proces waarbij metalen onder invloed van zuurstof en water gaan roesten en de materialen aantasten. Brandstof kan een biobrandstof component bevatten. Deze componenten kunnen agressief zijn en corrosie bij metalen veroorzaken. Water in het product kan tankwanden corroderen. Art. 3.35 van de Rarim bepaalt dat ondergrondse opslagtanks met de daarbij behorende leidingen en appendages waarin vloeibare brandstof of afgewerkte olie wordt opgeslagen, periodiek moeten worden gekeurd door een erkende inspectie-instelling. De controle op afwezigheid van corrosie is een onderdeel van deze inspectie. Voor een ondergrondse opslagtank met de daarbij behorende leidingen en appendages gelden de keurings- en herkeuringstermijnen weergegeven in Activiteitenregeling tabel art. 3.35

Controle temperatuurgevoelige elementen Een aflevertoestel waar brandstof kan worden afgeleverd zonder toezicht, bijvoorbeeld op een onbemand tankstation of een station met een nachtautomaat, moet zijn voorzien van een temperatuurgevoelig element. Dit temperatuurgevoelige element zorgt ervoor dat bij stijging van de temperatuur in de afleverzuil boven de 70째C, een systeem in werking treedt waardoor alle spanning voerende delen spanningsloos buiten werking worden gesteld. De beheerder of daartoe aangewezen persoon wordt automatische gealarmeerd. Alleen deze kan het aflevertoestel weer in werking stellen. Het temperatuurgevoelige element en het aangesloten waarschuwingssysteem dienen als veiligheidsvoorziening om apparatuur uit te schakelen en de beheerder te waarschuwen. Het is geen detectieapparatuur waarmee hulpdiensten worden gealarmeerd. Het temperatuurgevoelige element moet eenmaal per 2 jaar worden gecontroleerd door een daartoe opgeleid persoon of installateur. Een bewijs van de keuring moet in het Installatieboek worden opgenomen.

Controle HVAC-installatie HVAC is de Engelse afkorting van Heating Ventilation en Air Conditioning. Op tankstations kunnen verschillende HVAC-installaties aanwezig zijn, zoals een warmtepomp, aircosysteem, koelvitrine of vriesinstallatie in de shop. Koelinstallaties moeten regelmatig worden gecontroleerd en onderhouden door gekwalificeerde personen. Installaties moeten minstens eenmaal per jaar preventief onderhouden worden bij een inhoud van meer dan 3kg koelmiddel. Als de koelinstallatie groter is, moet dit vaker gebeuren. De Europese F-gassen verordening, voorheen STEK-besluit, bevat de regelgeving rond gefluoreerde broeikasgassen (HFK's, SF6) en ozonlaag afbrekende stoffen (HCFK's). De regelgeving stelt eisen aan bedrijven en personeel die koelinstallaties, hoogspanningsschakelaars en blusgassystemen onderhouden en aan de eigenaren van die installaties.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Deze F-gassen verordening geeft aan wie onderhoud en reparaties moet uitvoeren en welke eisen aan deze personen en bedrijven worden gesteld. Daarnaast staan de minimale onderhoudsintervallen omschreven. Koelmiddelinhoud:

Aantal controles/jaar bij installaties

z贸nder lekdetectiesysteem:

m茅t lekdetectiesysteem:

0 tot 3 kg

Conform leveranciersinstructie

3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

Meer dan 300 kg

Van het onderhoud wordt een registratie bijgehouden in de vorm van een logboek, dat beschikbaar is voor de medewerkers.

Controle LPG installatie De LPG installatie op een tankstation moet ten minste eenmaal per half jaar door een gecertificeerde installateur worden gecontroleerd (Bijlage I art. 3.2 Besluit LPG-tankstations milieubeheer). Een bewijs van de controle moet worden bewaard in het LPG Installatieboek. Tijdens de controle moeten in ieder geval de volgende onderdelen gecontroleerd worden: 1. Visuele uitwendige inspectie op aantasting, ligging en ondersteuning van een bovengronds reservoir, bovengrondse leidingen en toebehoren 2. Visuele uitwendige inspectie en controle op de goede werking van het toebehoren, evenals een controle op de goede werking van instrumentele veiligheidsvoorzieningen en de op afstand bedienbare afsluiters 3. Controle op de aanwezigheid van de brandblusmiddelen bij de afleverzuil(en) 4. Controle op gasdichtheid van de installatie, bijvoorbeeld door "afzepen" onder de heersende LPG-druk

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Controle apparatuur In de shop van een tankstation kunnen diverse koelinstallaties, vriezers, airconditioning en verwarming aanwezig zijn. Deze apparatuur moet periodiek worden onderhouden door de installateur. Van dit onderhoud moet een registratie bijgehouden worden, die beschikbaar moet zijn op het tankstation. Het is belangrijk dat de apparatuur dagelijks wordt gecontroleerd op netheid en bruikbaarheid. Als blijkt dat een apparaat niet goed functioneert, moet dit zo snel mogelijk worden gemeld zodat het probleem kan worden opgelost. Dit staat opgenomen in het storingenbeleid. In verband met het terugdringen van het energieverbruik, zijn er een aantal aandachtspunten waar op gelet moet worden, zoals: • Goed functionerende afdekking van de koelmeubels (permanent en buiten gebruikstijden) • Geen ijs aangroei in de verdamper van de airconditioning • Naar buiten afvoeren van warmte van de koel- en vriesbakken • Het starttijdstip van het opwarmen van het gebouw is geoptimaliseerd

Onderhoud en Keuring arbeidsmiddelen Onder arbeidsmiddelen vallen alle hulpmiddelen die bij het werk gebruikt worden, zoals ladders en trappen, maar ook een hogedrukreiniger, een schrobmachine en persoonlijke beschermingsmiddelen. Om veilig en gezond te kunnen werken moeten arbeidsmiddelen in goede staat verkeren en op de juiste wijze worden gebruikt. Naleving van de voorschriften voor arbeidsmiddelen is een verplichting voor zowel werkgevers als werknemers. Onderhoud arbeidsmiddelen In het Arbeidsomstandighedenbesluit artikel 7.5 staat de wetgeving over het onderhoud van de arbeidsmiddelen beschreven. De arbeidsmiddelen moeten worden onderhouden zodat ze altijd in een goede staat verkeren. Daarbij moet altijd aan de oorspronkelijke eisen van vervaardiging worden voldaan. In de gebruiksaanwijzing van de fabrikant van het arbeidsmiddel staat informatie over het onderhoud. Van het onderhoud moet een administratie worden bijgehouden. Bij een calamiteit kan de werkgever met het onderhoudsboek van het arbeidsmiddel aantonen dat voldoende onderhoud is gepleegd. Keuring In het Arbeidsomstandighedenbesluit artikel 7.4a wordt de wetgeving met betrekking tot het keuren van arbeidsmiddelen beschreven. Voor sommige arbeidsmiddelen geldt naast een onderhoudsplicht ook een aanvullende keuringsverplichting. Keuren na installatie De keuring na installeren moet plaatsvinden voordat het arbeidsmiddel voor de eerste keer in gebruik wordt genomen. De manier van installeren wordt gekeurd op veiligheid. De keuring moet worden herhaald als het arbeidsmiddel is gedemonteerd of op een andere plaats wordt geïnstalleerd. Tijdens de keuring wordt beoordeeld of het arbeidsmiddel op de juiste manier is geïnstalleerd en of het goed en veilig functioneert in de arbeidssituatie. Denk hier aan de warmwaterinstallatie of de elektrische deur van de shop. Periodieke keuring Met een periodieke keuring en de eventuele beproevingstest kan worden nagegaan of er voldoende onderhoud wordt gepleegd. Het gebruik of invloeden van buitenaf kan leiden tot slijtage, veroudering of verslechtering. Hoe vaak gekeurd moet worden, hangt af van het soort arbeidsmiddel en de intensiteit van het gebruik ervan. In de toelichting van het Arbobesluit is minimaal één keuring per jaar als richtlijn gegeven. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Uitvoerder van de keuring De werkgever mag zelf bepalen door wie hij zijn arbeidsmiddelen laat keuren. De keuring moet worden uitgevoerd door een deskundige persoon of instelling. Dit kan een onafhankelijke keuringsinstantie zijn of een onderhoudsdienst van de leverancier. Van de uitgevoerde keuringen moeten schriftelijke bewijsstukken op de locatie aanwezig zijn om aan te kunnen tonen dat aan de keuringsplicht is voldaan. Elektrische arbeidsmiddelen Elektrische arbeidsmiddelen zijn alle apparaten met een stekker die gebruikt worden op de werkplek. Dit kan een koffiezetapparaat zijn, een kassa of een hogedrukreiniger. Alle elektrische arbeidsmiddelen moeten zijn voorzien van de CE-markering. Dit geeft onder andere aan dat het arbeidsmiddel voldoet aan de laagspanningsrichtlijn. Arbeidsmiddelen die geproduceerd zijn voor 1994 zijn niet voorzien van een CE-markering. Deze dienen te voldoen aan de Arbeidsmiddelenrichtlijn (Arbobesluit). Voor het keuren van elektrische arbeidsmiddelen gelden naast de algemene voorschriften van keuring en onderhoud van Arbeidsmiddelen, aanvullende voorschriften die zijn beschreven in de NEN-EN 501110 (Algemene Europese bepalingen) en NEN 3140 (aanvullende Nederlandse bepalingen). Het keuren van elektrische arbeidsmiddelen wordt gedaan door een Voldoende Opgeleid Persoon (VOP). Het zelf repareren van elektrische apparaten is niet toegestaan. Afhankelijk van het soort reparatie, kan deze worden uitgevoerd door een Werkverantwoordelijke (WV), een Vakbekwaam Persoon (VP) en in sommige gevallen ook door een Voldoende Opgeleid Persoon (VOP). Na iedere reparatie moet het apparaat geïnspecteerd worden. Elektrische arbeidsmiddelen moeten ook periodiek worden geïnspecteerd volgens de NEN 3140. De frequentie van de keuring wordt berekend op basis van: • De staat van het arbeidsmiddel • Frequentie van gebruik • Deskundigheid van de gebruiker • De omgeving waarin het arbeidsmiddel gebruikt wordt

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Liften Een lift wordt niet gezien als een arbeidsmiddel. Voor liften gelden dan ook andere regels voor keuring en onderhoud. Indien er een lift voor goederen of personen aanwezig is op het tankstation, dan moet deze voldoen aan specifieke wettelijke veiligheidseisen. De lift moet 12 maanden na ingebruikname en vervolgens elke 18 maanden door een gecertificeerde en keurende instelling worden gekeurd. Bij een periodieke keuring wordt getoetst of de installatie veilig is en nog voldoet aan de vervaardigingsvoorschriften en relevante weten regelgeving. Als de lift is goedgekeurd wordt een certificaat van goedkeuring afgegeven. Van elke lift is een instructieboek en een liftboek, of een afschrift daarvan, op locatie aanwezig. De wetgeving over het keuren en onderhouden van liften is vastgelegd in het Warenwetbesluit liften artikel 17. NB: Trapliften voor goederen vallen niet onder het Warenwetbesluit liften maar onder de Machine richtlijn.

Arbo en Veiligheid De Arbeidsomstandighedenwet, ook wel de Arbowet genoemd, heeft als doe te zorgen voor de veiligheid en gezondheid van werknemers. De inhoud van de Arbowet bestaat uit weten regelgeving. Ieder bedrijf moet maatregelen nemen om de arbeidsomstandigheden voortdurend te verbeteren. In de Arbowet staat het volgende beschreven: • Arbeidsveiligheid: Het voorkomen van ongevallen met machines of door vallen • Gezondheid: Beschermen van de werknemer tijdens het werk • Ergonomie: Het werk, de uitrusting en de werkomgeving moeten zijn aangepast aan de mens • Arbeidshygiëne: Het voorkomen van schadelijke invloeden die verbonden zijn met de aard van het werk • Verfraaiing: Het verzorgen van sanitaire voorzieningen of kantines • Leefmilieu: Het verzorgen van afvalinzameling en het opslaan van gevaarlijke stoffen

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Opleiding & Training Elke werkgever is volgens Arbeidsomstandighedenwet artikel 8 verplicht de werknemers doeltreffend in te lichten over de te verrichten werkzaamheden en de daaraan verbonden risico's met de maatregelen die erop gericht zijn deze risico's te voorkomen of te beperken. Volgens de richtlijn van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, betekent doeltreffend: • Afgestemd op ervaring, kennisniveau, capaciteiten en behoeften • Begrijpelijk • Praktisch en zo mogelijk aanschouwelijk • Niet uitsluitend schriftelijk Er is een onderscheid gemaakt tussen voorlichting en onderricht. Onder voorlichting wordt het geven van inlichtingen en informatie verstaan, onderricht is instructie en training. De werkgever moet de werknemers onder andere voorlichten over: • Het werk dat hij/zij moet doen • De daaraan verbonden gevaren, zoals de kans op vallen, snijden of rugklachten • De maatregelen die gevaren moeten voorkomen of beperken, zoals goed tillen en het juist werken met gevaarlijke stoffen • Persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals veiligheidsschoenen, kleding en brillen • Veiligheidsvoorzieningen aan machines en apparaten • De manier waarop de bijstand van Arbodeskundigen is georganiseerd, zoals de Arbodienst en preventietaken Het is van belang dat voor iedere functie en de daarbij behorende taken een eigen onderricht beschikbaar is en wordt uitgevoerd.

RI&E Arbeidsomstandighedenwet artikel 5 beschrijft de verplichting van elke werkgever om in een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) schriftelijk vast te leggen welke risico's de arbeid voor de werknemers met zich mee brengt. Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) Bij de RI&E wordt gekeken naar de aanwezige gevaren en gevaarbronnen en of deze tot risico’s kunnen leiden. Er wordt gekeken welke beheersmaatregelen er al getroffen zijn en hoe effectief deze zijn om die risico’s te verkleinen. De grootte van de risico’s wordt bepaald. Indien nodig, wordt er een aanvullend verbetervoorstel gedaan. Uiteindelijk wordt de prioriteit van de verschillende verbetervoorstellen bepaald en vastgelegd in het bij de RI&E behorende Plan van Aanpak. Door op deze manier te werk te gaan, kunnen risico’s veel stelselmatiger tegen elkaar en tegen overige bedrijfsbelangen worden afgewogen en kan er een evenwichtig en structureel beleid gevoerd worden. Toetsen van de RI&E De verplichting tot het toetsen van de RI&E hangt af van de grootte van het bedrijf en het soort RI&E-instrument dat gebruikt wordt. Deze toetsingsverplichting verschilt per situatie. Organisaties met meer dan 25 werknemers Een tankstation met meer dan 25 werknemers moet de RI&E door een gecertificeerde arbodienst/deskundige laten toetsen. De deskundige toetst de RI&E en adviseert bij het Plan van Aanpak. Hij kijkt of alle risico’s op de lijst staan, of de situatie in het bedrijf goed is weergegeven en of de laatste normen en richtlijnen zijn gebruikt. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Organisaties met ten hoogste 25 werknemers Een tankstation met maximaal 25 werknemers die voor het opstellen van de RI&E gebruik maakt van RI&E tankstations van RIE Mobiel, hoeft de RI&E niet te laten toetsen door een gecertificeerde arbodienst. Organisaties met ten hoogste 40 uur arbeid per week Een tankstation die voor maximaal 40 uur per week arbeid laat verrichten(alle werknemers bij elkaar opgeteld), moet een RI&E hebben opgesteld, maar hoeft dat document niet te laten toetsen. Dit tankstation mag ook gebruik maken van de ‘Checklist Gezondheidsrisico’s’. Dit is een verkorte versie van de RI&E. NB: voor het tellen van het aantal medewerkers geldt niet het aantal FTE’s, maar het daadwerkelijke aantal personen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Valbeveiliging Volgens het Arbeidsomstandighedenbesluit artikel 3.16 is er sprake van valgevaar bij aanwezigheid van risico verhogende omstandigheden, openingen in vloeren, of als het gevaar bestaat om 2,5 meter of meer te vallen. Dit is vooral van toepassing bij werkzaamheden aan apparatuur op het dak van het shopgebouw en het schoonmaken van de luifel. Door middel van het aanbrengen van permanente valbeveiligingsvoorziening met behulp van ankerpunten op de shopdaken en de luifel kan onderhoud veilig worden uitgevoerd. Een dak en luifel mogen alleen betreden worden door personen die bekend zijn met het gebruik van de benodigde valbeveiliging. De ladder die noodzakelijk is voor het betreden van het dak of de luifel, wordt opgesteld bij de daarvoor bestemde ladder opstelplaats op een stevige ondergrond. De werkplek wordt duidelijk zichtbaar afgezet met pionnen. Een hoogwerker mag alleen worden gebruikt door personen die bekend zijn met het gebruik van de hoogwerker en in het bezit zijn van een instructie van de betreffende hoogwerker. Controle Conform de Europese regelgeving NEN EN 365 in combinatie met EN 795 en EN 353-2, dient elke permanente valbeveiliging, afhankelijk van het gebruik, minimaal ĂŠĂŠn keer per jaar door een geautoriseerde instantie of leverancier te worden geĂŻnspecteerd.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Legionella Hoofdstuk 4 van het Drinkwaterbesluit bepaalt dat eigenaren/beheerders van daarin aangewezen (prioritaire) collectieve leidingwaterinstallaties, een risicoanalyse voor legionellapreventie moeten uitvoeren. Uit deze risicoanalyse kan voortkomen dat er: • aan moeten worden • Een beheersplan opgesteld en uitgevoerd moet worden • Een logboek bijgehouden moet worden • Een periodieke analyse van het water op legionellabacteriën moet plaatsvinden Deze regelgeving is van toepassing op zogenaamde ‘prioritaire inrichtingen’. Hieronder vallen onder andere truckstops en benzinestations met openbare douches.

Drinkwaterwet De bescherming van het drinkwater is geregeld in de Drinkwaterwet (Dww), het daarop gebaseerde Drinkwaterbesluit (Dwb) en de Drinkwaterregeling (Dwr). Het gaat in de Drinkwaterwet om wettelijke bepalingen die de volksgezondheidsaspecten van water bestemd voor de menselijke consumptie regelen.

Controle door het drinkwaterbedrijf Op grond van artikel 24 van de Dww controleren de drinkwaterbedrijven de op het leidingnet van het drinkwaterbedrijf aangesloten woninginstallaties, collectieve watervoorzieningen, collectieve leidingnetten, waaronder tankstations, en overige installaties. Voor aangesloten collectieve watervoorzieningen en collectieve leidingnetten, richt de controle zich ook op de bescherming van derden aan de tappunten. Dit wordt ook wel terugstroompreventie genoemd. Op een tankstation is dit bijvoorbeeld de afwasmachine of de koffieautomaat. Een deel van de aangesloten collectieve installaties wordt tevens gecontroleerd op legionellapreventie. De controles door de drinkwaterbedrijven op locatie worden uitgevoerd op basis van Waterwerkblad 1.4G “Beheer van leidingwaterinstallaties (oktober 2011)”.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Zorgplicht Zorgplicht met betrekking tot legionella, houdt in dat een eigenaar van (collectieve) installaties de verantwoordelijkheid draagt om deugdelijk drinkwater te leveren aan derden. Deugdelijk drinkwater betekent dat het drinkwater geen stoffen of onderdelen mag bevatten die een gevaar voor de gezondheid van de gebruiker kunnen opleveren. De grenswaarde voor Legionella is 1000 kve/l. Door een installatie volgens de regels en richtlijnen in de Waterwerkbladen te installeren, kan hier aan worden voldaan. Als de installatie niet voldoet, moet deze worden aangepast of moeten beheersmaatregelen worden uitgevoerd. De belangrijkste eisen zijn: • Geen dode leidingdelen in de installatie • Apparatuur en tappunten zijn voorzien van de vereiste beveiligingen • Koud watertemperaturen zijn onder de 25°C • Geen opwarming, zoals de zogenaamde “hotspots” • Warm water met een circulatiesysteem onder de 60°C • Installatietekeningen komen overeen met de huidige situatie Door deze gegevens vast te leggen in logboeken, kan worden aangetoond dat al het mogelijke is gedaan om deugdelijk drinkwater te leveren. Tankstations met wasstraten en wasboxen vallen ook onder de zorgplicht. Deze tankstations hebben wel een hoger risicoprofiel. Bij wasstraten en wasboxen vindt verneveling van water plaats. De aerosolen die hierbij vrijkomen kunnen legionella bevatten. Daarvoor moeten preventieve maatregelen worden genomen. Zie voor meer informatie met betrekking tot de wasstraten het onderwerp Legionella bij de wasstraten en wasboxen.

De reguliere tankstations zonder douches worden niet als prioritaire inrichting gezien. Voor deze tankstations is de risico analyse voor legionellapreventie niet van toepassing. Er moet echter wel aandacht worden besteed aan legionellabeheersing. Eigenaren* van (collectieve) installaties die niet in de lijst van ‘prioritaire inrichtingen’ voorkomen, moeten ervoor zorgen dat het drinkwater op het tappunt voldoet aan de wettelijk gestelde eisen. Zij moeten minimaal kunnen aantonen dat er aandacht is besteed aan risico’s op blootstelling aan legionella. Deze zorgplicht is terug te vinden in artikel 26, 30 en 31 van de Drinkwaterwet. *De exploitant van een collectieve watervoorziening of een collectief leidingnet wordt gelijkgesteld aan de eigenaar DWW art1 lid3

Terugstroompreventie Een terugstroombeveiliging, ook wel keerklep genoemd, is een beveiliging die voorkomt dat het water terug kan stromen. Keerkleppen zitten bij apparaten die rechtstreeks staan aangesloten op de waterleiding. Een keerklep belet automatisch het terugstromen van warm en koud water. Er bestaat ook een zorgplicht voor terugstroompreventie. Deze zorgplicht houdt in dat voorkomen moet worden dat er verontreinigd of onbekend water kan terugstromen in het drinkwaternet. De keerklep is een hulpmiddel om de kwaliteit van het drinkwater op de aftappunten waar het water aangewend wordt voor menselijke consumptie, te beveiligen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Voor de diverse apparaten en voorzieningen zijn verschillende typen terugstroombeveiliging voorgeschreven. In waterwerkblad 3.8 “Beveiliging (gevaarlijke) toestellen (juni 2004)” staat beschreven hoe drinkwater moet worden beschermd tegen vervuiling van terugstroming. Het is mogelijk dat een apparaat of voorziening al is voorzien van een keerklep. In dat geval wordt hiermee voldaan aan de voorwaarden. Art.2.3 Waterwerkblad 3.8 Indien een (gevaarlijk) toestel de vereiste beveiligingseenheid op de juiste wijze waarneembaar is ingebouwd, behoeft vóór het toestel geen beveiligingseenheid te worden toegepast. Om hier zekerheid over te verkrijgen, moet de technische informatie van de apparaten opgevraagd worden bij de leverancier. Keerkleppen moeten jaarlijks gecontroleerd worden en hiervan moet een administratie/registratie worden bijgehouden.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Schoonhouden verkooppunt en omgeving In Activiteitenbesluit art. 2.13 staat dat de drijver van de inrichting zo vaak als nodig etenswaren, verpakkingen, sport- of spelmateriaal en andere materialen verwijdert die uit de inrichting afkomstig zijn of voor de inrichting zijn bestemd binnen een straal van 25 meter van de inrichting. Behalve dat schoonhouden is voorgeschreven in de weten regelgeving, geeft een schoon tankstation een goede algemene indruk aan de klant. Het verwijderen van zwerfafval is maar een onderdeel van het schoonhouden van het tankstation. Ook het pompeiland, de shop, het sanitair en de wasplaats moeten worden schoongehouden. Om te verzekeren dat alle onderdelen tijdig worden schoongemaakt, kan er gebruikt gemaakt worden van een schoonmaakrooster met aftekenlijst. Voor het schoonmaken van de diverse onderdelen moeten de juiste schoonmaakmiddelen en daarbij behorende persoonlijke beschermingsmiddelen worden gebruikt.

Bedrijfsafval Bedrijfsafval of bedrijfsafvalstoffen moeten worden gescheiden en gescheiden worden afgevoerd. De drijver van het tankstation kan er voor kiezen dit zelf te doen of een contract afsluiten met de gemeente of een particuliere inzamelaar of afvalverwerker. Voor het vervoeren en inzamelen van bedrijfsafvalstoffen in Nederland is vermelding op de VIHB-lijst verplicht. Bedrijven worden op de lijst vermeld, als zij aan alle vereisten voor registratie voldoen. bnZij vervoeren de bedrijfsafvalstoffen naar erkende verwerkers. Als afvalstoffen worden afgegeven aan een erkende inzamelaar, moet dit worden geregistreerd. Dit gaat via een afvalstoffenregistratie. Als het tankstation beschikt over een omgevingsvergunning voor milieu, staan hier voorschriften over afvalscheiding in. Zo niet, dan gelden de algemene regels van afdeling 2.5 afvalbeheer van het Activiteitenbesluit. Het is volgens art. 2.13 Activiteitenbesluit verplicht om het zwerfvuil van het tankstation, dat ontstaat door bedrijfsactiviteiten of bezoekers, binnen een straal van 25 meter van het bedrijf op te ruimen. Stopt het tankstation met alle bedrijfsactiviteiten, dan moeten binnen 8 weken alle afvalstoffen van het tankstation zijn afgevoerd.

Gevaarlijk afval Gevaarlijke afvalstoffen zijn afvalstoffen die risico's of hinder kunnen veroorzaken voor mens en milieu. Deze stoffen moeten gescheiden van andere afvalstoffen worden opgeslagen en afgevoerd door een erkende inzamelaar. De VIHB-lijst toont aan of een inzamelaar erkend is om ook gevaarlijk afval af te voeren.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Afgewerkte olie Afgewerkte olie is elke soort minerale of synthetische smeerolie die ongeschikt is geworden voor het gebruik waarvoor zij oorspronkelijk bestemd was. Dit moet worden afgevoerd door een erkende inzamelaar. In het Besluit inzamelen afvalstoffen wordt aangegeven waar de inzamelaar aan moet voldoen.

Gevaarlijke stoffen Gevaarlijke stoffen zijn chemische stoffen die één of meerdere eigenschappen hebben die al in relatief kleine hoeveelheden schade kunnen aanrichten aan de menselijke gezondheid of het milieu. Van de gevaarlijke stoffen vormen zeer zorgwekkende stoffen het grootste risico. Al in geringe concentratie kunnen deze stoffen leiden tot grote, onherstelbare of langdurige schade aan mens of milieu. Het zijn bewerkelijke en erg dure stoffen om mee te werken, omdat de werkgever maatregelen moet nemen om de werknemers, klanten en het milieu tegen de gevaren te beschermen. Of een product een gevaarlijke stof of mengsel is, is te zien aan het etiket op de verpakking. Van een product met een gevaar symbool moet een Veiligheids Informatie Blad (VIB) op locatie zijn. Iedereen die hiermee werkt, moet weten waar deze VIB’s te vinden zijn. Denk hierbij aan de brandstoffen, LPG, maar ook schoonmaakmiddelen die gebruikt worden en zelfs de motorolie of ruitensproeiervloeistof die wordt verkocht in de shop. Hoe we in Nederland omgaan met Veiligheidsinformatiebladen en gevarenetiketten is bepaald in de Europese regelgeving. De verplichting voor een werkgever om werkpleketiketten op te stellen is gebaseerd op de Arbeidsomstandighedenwet. In artikel 8 van de Arbeidsomstandighedenwet (Voorlichting en onderricht) staat vermeld dat de werkgever ervoor moet zorgen dat de werknemers doeltreffend worden ingelicht over de te verrichten werkzaamheden en de daaraan verbonden risico’s. Evenals de maatregelen die erop gericht zijn deze risico’s te voorkomen of te beperken. Deze risico’s kunnen zich onder meer voordoen bij het werken met gevaarlijke stoffen en/of mengsels. Het Arbeidsomstandighedenbesluit gaat verder in op deze voorlichting. Artikel 4.1c, onder i regelt de verplichting om verpakkingen van gevaarlijke stoffen en mengsels te voorzien van etiketten met daarop de naam van de stof en een aanduiding van de aard van het gevaar of de gevaren, verbonden aan die stof of dat mengsel. Deze werkpleketiketten moeten opvallend en goed leesbaar op de verpakking van de stof worden aangebracht.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Veiligheidsinformatieblad Het Veiligheidsinformatieblad, afgekort VIB, wordt ook wel een MSDS (Material Safety Data Sheet) genoemd of een productveiligheidsblad genoemd. Het VIB is de basis voor de productinformatie. Op het VIB is alle informatie met betrekking tot de risico’s van een gevaarlijke stof of mengsel terug te vinden. In het VIB staan ook aanbevelingen voor het veilig gebruiken van een stof. Het VIB is een belangrijk hulpmiddel bij de informatie-uitwisseling over stoffen in de toeleveringsketen. De informatie-uitwisseling moet in de keten, zowel omhoog als omlaag, leiden tot transparantie en meer inzicht in risico's en de aanbevolen risicobeheersmaatregelen bij het gebruik van stoffen. Denk hierbij aan VIB’s van schoonmaakmiddelen voor de wasstraat, maar ook de brandstoffen en de verpakte smeermiddelen die in de shop worden verkocht. Met behulp van een VIB kan per product een werkinstructie worden opgesteld om hier veilig mee om te gaan, bijvoorbeeld welke persoonlijke beschermingsmiddelen te gebruiken en wat te doen in geval van nood. Bedrijven die stoffen of mengsels in de handel brengen moeten volgens artikel 31 van REACH aan de professionele afnemers een VIB verstrekken (Bijlage II art. 31). Hierdoor weten afnemers: • Wat de identiteit van de stof of het mengsel is • Wat de fysisch-chemische en de gevaar eigenschappen zijn • Welke risico’s het gebruik van een stof of mengsel met zich meebrengt voor de veiligheid, de gezondheid van de mens en het milieu • Hoe ze deze risico's kunnen beheersen

REACH De REACH verordening verplicht iedereen in de toeleveringsketen, zowel omhoog als omlaag, om informatie uit te wisselen over een stof of mengsel. Een werkgever moet werknemers en hun vertegenwoordigers toegang geven tot informatie over stoffen of mengsels die ze bij het werk gebruiken of waaraan ze kunnen worden blootgesteld. De uitwisseling van informatie omlaag in de keten en het informeren van werknemers gebeurt vooral via de veiligheidsinformatiebladen (VIB). In hoofdstuk 4 van het VIB wordt altijd speciaal Handboek Milieuzorg Manager & assistent

aandacht gegeven aan EHBO maatregelen en in hoofdstuk 8 voor de persoonlijke beschermingsmiddelen.

EU-GHS Het GHS (Globally Harmonised System) is de afspraak voor de indeling en etikettering van chemische stoffen. De pictogrammen die gebruikt worden zijn in de vorm van ruiten, zoals die ook bij de vervoersetikettering worden gebruikt. Het doel van de EU-GHS is om wereldwijd één systeem van etikettering te hebben. De handhaving van REACH en EU-GHS is geregeld in de Wet milieubeheer.

CLP Voor implementatie van het GHS in de EU is een verordening opgesteld: de Verordening 1272/2008/EG betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels. De Verordening wordt ook aangeduid met CLP-verordening. CLP staat voor Classification, Labelling and Packaging of substances and mixtures.

ATEX Explosiegevaar kan zich in alle ondernemingen voordoen waar brandbare stoffen worden gebruikt. Overal waar brandbare stoffen zich als stof, nevel, gas of damp vermengen met de zuurstof uit de lucht, kan een explosieve atmosfeer ontstaan. De Europese Commissie heeft daarom regels opgesteld om veilig te kunnen werken op werkplekken waar een kans op explosie is. Deze regels zijn opgenomen in het Arbobesluit. Het soort explosie is gebaseerd op de stoffen die bij de explosie zijn betrokken. Het soort explosie dat op een tankstation zou kunnen plaatsvinden is een gasexplosie. Gasexplosies ontstaan doordat ontsnapt gas, damp of nevel zich mengt met zuurstof. Als het gas in contact komt met een ontstekingsbron, kan het exploderen. De belangrijkste ontstekingsbronnen zijn open vuur, vlammen en vonken.

Europese richtlijnen Er bestaan twee Europese richtlijnen op het terrein van veiligheid in verband met gas- en stofexplosiegevaar: Europese richtlijn 94/9/EG (ATEX 95) Apparaten en beveiligingssystemen bedoeld voor gebruik op plaatsen waar explosiegevaar kan heersen. De ATEX 95 is in Nederland geïmplementeerd in het Warenwetbesluit explosieveilig materieel. Deze richtlijn is bestemd voor producenten van apparaten en beveiligingssystemen die te gebruiken zijn in ruimten waar explosieve atmosferen voorkomen. Voorbeelden van deze apparaten zijn de explosieveilige gereedschappen die gebruikt moeten worden voor werkzaamheden aan de installatie binnen de pompbehuizing.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Europese richtlijn 1999/92/EG (ATEX 137) Minimumvoorschriften voor de verbetering van de gezondheidsbescherming en van de veiligheid van werknemers die door explosieve atmosferen gevaar kunnen lopen.De bepalingen uit de ATEX 137 zijn beschreven in het Arbeidsomstandighedenbesluit. Deze richtlijn gaat ook over gas- en stofexplosies, maar vanuit een andere invalshoek dan de ATEX 95. Waar de ATEX 95 eisen aan arbeidsmiddelen voor installatie en het gebruik in gebieden met explosiegevaar vastlegt, stelt de ATEX 137 regels voor de bescherming van werknemers door een verplichte risicoanalyse, het indelen in gevarenzones en het bepalen waar welke apparatuur gebruikt mag worden.

Gevarenzone indeling De aanwezigheid van een explosieve atmosfeer op een werkplek of bij een productieproces is bepalend voor de installatiemethoden van het materieel en de keuze van de arbeidsmiddelen. Daarom moet een werkgever een gevarenzone-indeling maken van de plaatsen waar een gevaarlijke explosieve atmosfeer aanwezig kan zijn. Er zijn drie gevarenzones die van elkaar verschillen in de frequentie en duur van het optreden van een explosieve atmosfeer voor gasexplosies: zone 0, 1 en 2. Het laagste getal geeft de gevaarlijkste zone aan. Naarmate een gevarenzone zwaarder is ingedeeld, worden er strengere eisen gesteld aan de inrichting van de werkomgeving en aan de toepassing en het gebruik van materieel en beveiligingssystemen. De NPR 7910-1 is de Nederlandse nationale praktijkrichtlijn voor gasexplosiegevaar. Deze praktijkrichtlijn geeft voor de gevarenzone-indeling een gemakkelijk uitvoerbare aanpak. Deze aanpak is gebaseerd op een sterke vereenvoudiging van de vaak zeer gecompliceerde praktijksituaties. Ook het Besluit LPG tankstations milieubeheer is van toepassing op de zonering.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Asbest Asbest is een vezelachtige, onbrandbare en warmte-isolerende stof. Het heeft lang bekend gestaan om een aantal goede eigenschappen: het is sterk, slijtvast, bestand tegen basen en hoge temperaturen. Bovendien was het goedkoop. Asbestherkenning Asbest werd zonder of met een bindmiddel verwerkt tot een grote variatie aan producten. Door te combineren met een bindmiddel zoals cement, karton, lijm of gips was het asbest eenvoudig te verwerken tot allerlei producten. In de loop der tijd vindt door diverse invloeden aantasting van het bindmiddel plaats. Soms vergaat het bindmiddel helemaal. Asbesthoudende materialen zijn in het verleden veel gebruikt, bijvoorbeeld in gebouwen en woningen. Later werd algemeen bekend dat asbest grote risico's voor de gezondheid met zich mee kan brengen.

Asbest wordt in twee groepen verdeeld: •

•

Hechtgebonden betekent dat de asbestvezels vastzitten in andere stoffen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij asbestcement zoals golfplaten, leien en buizen. Zolang dat in goede staat is, komen er geen vezels vrij. Niet-hechtgebonden asbest is min of meer los verwerkt, zoals spuitasbest, in asbestkoord rond leidingen en in isolatie rond verwarmingselementen. De vezels komen gemakkelijk vrij als het materiaal verslijt of bewerkt wordt. Asbest is in een zeer hoge concentratie aanwezig.

Asbest verwijderen Asbest wordt hoofdzakelijk aangetroffen in gebouwen van voor 1994. Asbest is niet gevaarlijk zolang het vastzit in ander materiaal. Het vormt pas een risico voor de gezondheid als asbestvezels vrij kunnen komen, bijvoorbeeld bij het verbouwen of slopen van een gebouw. Voor aanvang van de verbouwing of sloop van een gebouw dat voor 1994 is gebouwd, moet een asbestinventarisatie worden uitgevoerd. Wordt er tijdens de inventarisatie asbest geconstateerd, dan zal het verwijderd moeten worden door een gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf. Als het asbest is verwijderd, wordt er een vrijwaringsbewijs afgegeven. Voor het verwijderen van asbest is het Asbestverwijderingsbesluit van toepassing. Dit besluit heeft als doel om de emissie van asbestvezels te beperken bij: • Het afbreken van gebouwen of objecten, zoals de shop en de luifel • Het verwijderen van asbest bevattende materialen uit gebouwen of objecten, zoals het materiaal om de verwarmingsbuizen • Het opruimen van asbesthoudende materialen na incidenten Verwijder onder geen beding zelf asbestverdacht materiaal! Is er op de locatie asbestverdacht materiaal aangetroffen, neem dan contact op met een gecertificeerd bedrijf voor een asbestinventarisatie. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

2. Voorterrein

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Introductie Op het voorterrein kom je diverse installaties en voorzieningen tegen. Dit hoofdstuk beschrijft de werking, de controle en het onderhoud van de installaties.

De pompinstallatie

De pompinstallatie, ofwel de afleverpomp, levert vloeibare brandstoffen. Dit zijn onder andere benzine (lichte olie), diesel (gasolie) en biobrandstoffen. Naast vloeibare brandstoffen levert het tankstation ook AdBlue of afgewerkte olie aan klanten. AdBlue is een ureum-oplossing.

Toevoegingen Een metaalhoudend additief is een stof die bewust aan brandstof wordt toegevoegd. Het zou de prestaties verbeteren. Het gebruik van sommige metaalhoudende additieven kan schade aan de gezondheid of aan motoren van voertuigen veroorzaken. Daarom moet op de pompinstallatie een label aanwezig zijn dat er brandstof met metaalhoudende additieven wordt verkocht. Aan diesel of benzine kan ethanol worden toegevoegd. Ethanol is een biobrandstof. Er moet een label op de pompinstallatie aanwezig zijn als er meer dan 5% of 10% ethanol is toegevoegd. Deze brandstof bevat meer dan 5% (of 10%) biobrandstoffen en is niet geschikt voor motorvoertuigen die voor het gebruik daarvan niet zijn uitgerust. [3.21.2 en 3.21.4 Barim]

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Verplichte veiligheidsstickers In PGS 28 staat dat op ieder pompinstallatie, zichtbaar vanaf de afleverplaats, een duidelijk leesbaar bedieningsvoorschrift moet zijn aangebracht. Dit kan in stickervorm worden aangegeven met tekst en/of met pictogrammen:

De verplichte tekst en de pictogrammen kunnen worden aangevuld met overige meldingen die van belang zijn voor klanten. Het is belangrijk dat na onderhoud of vervanging van de aflevertoestellen te controleren of de veiligheidsstickers leesbaar en duidelijk zijn teruggeplaatst.

Eisen pompinstallatie De pompinstallatie moet aan de eisen uit artikel 3.21 van de Activiteitenregeling voldoen. De motor van een tankend voertuig moet uit staan en mag niet op de openbare weg staan. Voorkom lekken en morsen bij de aflevering van brandstof. Het tanken van vloeibare brandstoffen moet plaatsvinden boven een vloeistofdichte vloer. Aan de kant waar getankt wordt, moet de vloeistofdichte vloer over een afstand van minimaal vijf meter vanaf de pompinstallatie uitstrekken. Dit is ten minste de lengte van de afleverslang plus één meter. Aan de kant waar niet getankt wordt, is de vloeistofdichte vloer tot minimaal één meter van de pompinstallatie aanwezig. De vloer moet zijn aangelegd door een erkend bedrijf en periodiek worden gekeurd. Als er geen toezicht wordt gehouden, moet de pompinstallatie van een bemand station buiten werking zijn gesteld. Onbevoegden kunnen de pomp zo niet aan zetten. De pompinstallatie moet verder nog aan een aantal eisen voldoen:     

Duidelijk leesbaar bedieningsvoorschrift aanwezig Goede verlichting Brandblusser aanwezig De pompinstallatie moet geïnstalleerd en gerepareerd worden door een erkend bedrijf Veiligheidsstickers op de pompinstallatie aanwezig Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Controle pompinstallatie Het is belangrijk dat de pompinstallatie regelmatig wordt gecontroleerd en schoongemaakt. Stel jezelf hierbij de volgende vragen: • • • • • • • • • • • • • •

Is er een label bij de pomp waarop staat aangegeven dat brandstof met metaalhoudende additieven wordt verkocht? Is de tekst aanwezig op of direct bij de pompinstallatie voor het afleveren van diesel of benzine waaraan meer dan 5% (of 10%) ethanol is toegevoegd? Is de vloeistofdichte vloer schoon en opgeruimd? Staan er geen voertuigen tijdens het tanken op de openbare weg? Staat de motor van een tankend voertuig uit? Is er een duidelijk leesbaar bedieningsvoorschrift op de pompinstallatie aanwezig? Is het pictogram ‘MOTOR AFZETTEN, ROKEN EN VUUR VERBODEN’ op de pompinstallatie aanwezig? Is er bij de opstelplaats van een tankend voertuig tenminste één brandblusser van 6 kg poeder of schuim aanwezig? Is per drie opstelplaatsen ten minste één brandblusser van 6 kg poeder of schuim aanwezig? Is de brandblusser gekeurd? Hangen brandblussers die 24 uur per dag buiten hangen in een behuizing die bestand is tegen het weer? Zijn de brandblussers buiten gezet vlak voordat het tankstation opent? Zijn ze vastgezet? Hangt de brandblusser vrij? Staan er geen spullen voor de brandblusser? Is de pompinstallatie goed verlicht?

Bij onbemande tankstations, zijn ook de volgende controlepunten belangrijk:  Is bij elke pompinstallatie duidelijk aangegeven waar de noodstopvoorziening zit?  Is de noodstopvoorziening op ten minste één goed bereikbare plaats te bedienen?  Is de noodstopvoorziening duidelijk zichtbaar? De bedieningsknop mag uit het oogpunt van vandalisme in een kast zijn geplaatst, die na een eenvoudige handeling te openen is.

Aanrijdbeveiliging De onderdelen van de pompinstallatie moeten dusdanig zijn geplaatst, dat een risico op het ontstaan van een aanrijding zo klein mogelijk is. Een aanrijdbeveiliging beschermt de pompinstallatie, de vulpunten, en de beluchtings- en ontluchtingsleidingen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Mobiele pompinstallatie Een mobiele pompinstallatie voor het afleveren van benzine moet voldoen aan de voorschriften genoemd in bijlage D van PGS 28.

Eisen mobiele pompinstallatie Op de mobiele pompinstallatie moet een duidelijk leesbaar bedieningsvoorschrift aanwezig zijn. De inhoud van de tank van een mobiel pompinstallatie mag maximaal 100 liter bedragen. De tank moet vloeistofdicht zijn en zo sterk of beschermd zijn, dat bij aanrijden of omvallen geen lekkage kan optreden. Het vullen van de tank mag alleen in de open lucht plaatsvinden. Het gehele tankstation moet tijdens het laden en lossen zodanig verlicht zijn, dat voldoende overzicht is gewaarborgd en het laden en lossen veilig kan gebeuren. Tanken bij een mobiele pompinstallatie mag uitsluitend plaatsvinden:     

Onder toezicht In de buitenlucht Op een afstand van ten minste 3 meter van een erfscheiding Op een afstand van ten minste 3 meter van ontstekingsbronnen Als de motor van het voertuig is uitgeschakeld

Opstelling Als het tankstation open is en er toezicht aanwezig is, moet de mobiele afleverinstallatie op een vaste plaats in de buitenlucht zijn opgesteld op een vloeistofdichte vloer. De vloeistofdichte vloer of verharding is minimaal één meter rondom de mobiele afleverinstallatie aangelegd. De ondergrond moet goed gestabiliseerd zijn met een fundering om verzakking van tankende voertuigen te voorkomen. Als het tankstation gesloten is of er geen toezicht aanwezig is, moet de mobiele afleverinstallatie boven een vloeistofdichte voorziening staan opgesteld. De vloeistofdichte voorziening moet een opvangcapaciteit hebben die minimaal gelijk is aan de maximale inhoud van de tank. Eisen van de opstelling van een mobiele aflevertoestel zijn:    

In een afgesloten, geventileerde ruimte Op een daartoe bestemde plaats in de buitenlucht Beschermt tegen aanrijding Geen toegang van onbevoegden

Onderhoud en controle Het voorkomen van ongewenste situaties is ook bij het gebruik van een mobiele pompinstallatie een belangrijk onderdeel van goede bedrijfsvoering en zorgplicht (‘good housekeeping’). De mobiele pompinstallatie moet in goede staat van onderhoud verkeren. Minimaal eens per jaar is controle op beschadigingen, lekkage, afsluiters, het lekdetectiesysteem en bodem beschermende voorzieningen noodzakelijk. De omgeving van de mobiele afleverinstallatie moet schoon worden gehouden. Bij reparatie en onderhoud moet eventueel vrijkomende vloeistof zorgvuldig worden opgevangen en opgeruimd. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Medewerkers die bij of aan een mobiele afleverinstallatie werkzaamheden verrichten, moeten bekend zijn met:    

De geldende veiligheidsvoorschriften De werkinstructie betreffende de vloeistofdichte voorziening Het praktisch gebruik van kleine blusmiddelen De voorschriften in geval van brand

Elektrisch laden De voorwaarden waaraan een oplaadpunt moet voldoen, staan vastgelegd in de NEN-EN-IEC 61851-1:2011 (Laden via een geleidende verbinding van elektrische voertuigen - Deel 1: Algemene eisen) . De eisen aan stekkers staan vastgelegd in NEN-EN-IEC 62196-1:2012 (Laden via een geleidende verbinding van elektrische voertuigen - Deel 1: Algemene eisen). Er zijn voertuigen die elektrisch rijden. Deze voertuigen moeten elektrisch worden opgeladen. Hiervoor is een oplaadpunt nodig. Er is een oplaadinfrastructuur voor voertuigen ontwikkeld. Met deze Nederlandse standaard kunnen gebruikers in Nederland bij verschillende aanbieders laden. Een voertuig wordt met een type 2 stekker, ook wel Mennekes stekker genoemd, vergrendeld aan het oplaadpunt. Hiermee is de stekker beschermd tegen diefstal. Via een mode 3 kabel kan het voertuig en het oplaadpunt met elkaar communiceren. Zo laadt het voertuig alleen als het aangeboden vermogen door het systeem van het voertuig verwerkt kan worden. Voor de veiligheid moet je eerst de kabel op de auto aansluiten voordat je de stekker aan het oplaadpunt sluit. Op die manier loop je nooit met een stekker rond waar stroom op staat. Het is mogelijk dat iemand wegrijdt terwijl de auto nog aan de paal gekoppeld zit. In dat geval regelt het systeem dat de stroom onmiddellijk van de kabel gaat. Leg de kabel wel zo neer dat mensen niet over de kabel struikelen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Dampretoursysteem Bij tankstations zijn ter bestrijding van luchtverontreiniging dampretoursystemen verplicht. Een dampretoursysteem heeft als doel de uitstoot van dampen te verminderen. Een dampretoursysteem is onderverdeeld in dampretourstage I en dampretour stage II.

Dampretour stage I Dampretourstage I vermindert de uitstoot van dampen tijdens het vullen van de opslagtank met een tankwagen. Tijdens het vullen van de opslagtank met benzine, moet een gasdichte retourleiding zijn aangebracht tussen de opslagtank en de tankwagen. Deze gasdichte routerleiding zorgt ervoor dat de dampen die uit de opslagtank komen, worden teruggevoerd naar het reservoir van de tankwagen die de benzine aanlevert. Als er een defect is aan de dampretourleiding mag het vullen van een ondergrondse opslagtank niet plaatsvinden.

Dampretour stage II Dampretourstage II vermindert de uitstoot van dampen tijdens het tanken van voertuigen. Tijdens het tanken ontsnapt benzinedamp uit de brandstoftank van een voertuig. De dampretour stage II is een voorziening bij het vulpistool. Hierdoor wordt de ontwijkende damp van de tank van het voertuig teruggevoerd in de ondergrondse opslagtank van het tankstation of naar de benzinepomp.

Controle Dampretoursystemen moeten ĂŠĂŠn keer per drie jaar worden gekeurd. De driejaarlijkse herkeuring moet zijn aangetoond met een controle-sticker en een controle rapport.

Vloeistofdichte vloer Een vloeistofdichte vloer is een voorziening die geen vloeistoffen doorlaat. De vloer beschermt de onderliggende grond tegen verontreiniging.

Controle Vloeistofdichte vloer De werking van een vloeistofdichte vloer moet eens in de zes jaar worden beoordeeld door een deskundig inspecteur. De inspecteur geeft een Verklaring Vloeistofdichte voorziening af als de vloer voldoet aan alle eisen. Bewaar deze verklaring dan ook in het Installatieboek. De verklaring is voor de controleur van het bevoegd gezag het bewijs dat de vloer in orde is. Als de vloer niet aan alle eisen voldoet, geeft de inspecteur een rapport af met de geconstateerde gebreken en hoe deze verholpen kunnen worden. Meld het bij de inspecteur als de gebreken zijn verholpen. Hij zal dan opnieuw de vloer beoordelen. De Verklaring Vloeistofdichte Voorziening moet dan ook worden bewaard in het Installatieboek.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Olie- en benzine afscheider (OBAS) Op een tankstation is er bedrijfsafvalwater aanwezig afkomstig van de vloeistofdichte vloer, het buitenterrein de carwash of de garage. Dit afvalwater kan olie en brandstof bevatten. Het water mag daarom niet direct op het gemeentelijk riool of oppervlaktewater worden geloosd. Hiervoor is op het tankstation een olie- en benzineafscheider (OBAS) aanwezig. Vaak is er voor de carwash en de garage een tweede OBAS aanwezig. Zie een voorbeeld van een OBAS in onderstaande tekening.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

De OBAS bestaat uit:     

Een slibvangput Een olieafscheider Een meetkamer (optioneel) Een alarm (optioneel) Een controle put

In de OBAS worden de olie en brandstof gescheiden van het afvalwater. Het slib blijft in de slibvangput en de olie-en benzine in de olieafscheider. Het afvalwater kan na de OBAS worden geloosd op het riool of watergang. De inhoud van de olieafscheider en de bijbehorende slibvangput bestaat uit brandstofresten, zeepresten en olieresten. Dit is gevaarlijke afval. Het afval moet worden ingezameld door een erkende inzamelaar. De eigenaar van het tankstation kan met een onderhoudscontract van een erkend inzamelaar aantonen wat er met het gevaarlijk afval is gebeurd.

Onderhoud en controle OBAS Alle onderdelen van de OBAS moeten altijd bereikbaar zijn voor onderhoud. Het onderhoud moet worden uitgevoerd in overeenstemming met de instructies van de fabrikant. Het onderhoud moet worden uitgevoerd door vakkundig personeel. Registraties van het onderhoud, legen en reinigen van de OBAS moeten worden bijgehouden en beschikbaar worden gesteld aan het bevoegd gezag. Halfjaarlijks onderhoud en controle Er moet minstens een keer in de zes maanden onderhoud en controle plaatsvinden aan de olieafscheider (Zie NEN-EN 858-1 en 2 in de voorschriften van het Activiteitenbesluit). Het onderhoud en de controle zijn minimaal:     

Bepaling van het slibvolume in het slibvanggedeelte Meting van de olielaagdikte in de olieafscheider Controle van het functioneren van de automatische vlotter Controle van het waarschuwingsinstrument Schoonmaken van het afvoerkanaal in de bemonsteringsschacht

Vijfjaarlijks onderhoud en controle Er moet maximaal een keer per vijf jaar onderhoud en controle plaatsvinden aan de OBAS( Zie NEN-EN 858-2). Het vijfjaarlijks onderhoud en controle zijn minimaal:  Het legen van de afscheider  Controle van het systeem op lekkage  Controle van de constructie  Controle van eventueel aangebrachte coatings  Controle van het functioneren van de verschillende onderdelen  Controle van het functioneren van elektronische instrumenten en installaties  Controle van de instelling van de automatische afsluiting, bijvoorbeeld drijvende bestanddelen Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Goten en straatkolken Op een tankstation zijn goten en straatkolken aanwezig. Deze zorgen voor de afwatering van regenen bedrijfsafvalwater. Een rioolkolk, die binnen een straal van 15 meter tot het LPG reservoir, het LPG vulpunt en de LPG aflevertoestel, ligt, moet voorzien zijn van een explosieveilige afsluiter. De afsluiter voorkomt dat gas-en luchtmengsels in de lager gelegen rioolleiding een explosie veroorzaken. De open verbinding naar het riool wordt belemmerd door het water dat in de kolk staat. Voor de goede werking van het waterslot moet in de kolk dus altijd water in blijven staan. Een centraal waterslot kan ook een open verbinding met het openbare riool voorkomen.

Kolk

Goot

Inspectie en schoonmaak Er moet altijd wat water in de kolk staan. Check daarom bij droogte of extreme warmte de straatkolk. De goten en straatkolken moeten regelmatig worden ge誰nspecteerd door een gespecialiseerd bedrijf. Blijkt uit de inspectie dat de goot of straatkolk zwerfafval, slib, bladeren en takken bevat dan wordt deze rommel door het bedrijf schoongemaakt. Loopt een straatkolk over of het water blijft liggen? Informeer dan de onderhoudsafdeling.

Opslagtanks Op een tankstation zijn verschillende ondergrondse brandstoftanks aanwezig. Meestal zijn deze tanks in een cluster geplaatst. Dit wordt ook wel een tankvak genoemd. In deze tanks worden benzine, diesel en soms afgewerkte olie en eventueel AdBlue opgeslagen. Soms worden deze brandstofproducten opgeslagen in bovengrondse tanks. Een tank mag voor maximaal 97% met vloeistof worden gevuld. De hoeveelheid brandstof in de ondergrondse tank moet periodiek worden gecontroleerd door middel van peilen. Dit kan met behulp van een elektronisch peilsysteem of handmatig met een peilstok. Een tankwagen komt langs om de tank te vullen. De afstand tussen de opstelplaats van een tankwagen en kwetsbare objecten, zoals woningen, ziekenhuizen, scholen en hotels moet tenminste 20 meter zijn.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

In onderstaande afbeelding is het putdeksel van een ondergrondse opslagtank weergegeven.

Het vullen en legen van een ondergrondse tank met vloeibare brandstoffen of afgewerkte olie moet voldoen aan een aantal onderdelen van PGS 28. PGS 28 beschrijft de vloeibare brandstoffen ondergrondse tankinstallaties en afleverinstallaties (versie 1.0 van december 2011). Het gaat om de volgende voorschriften:  Voorschrift 2.3.3 Bescherming tank tegen wortel ingroei beplanting  Voorschrift 3.2.3 Opvangen en opruimen vrijkomende vloeistoffen  Voorschrift 3.2.4 Werknemers moeten bekend zijn met veiligheids- en werkinstructies  Voorschrift 3.2.5 Doelmatige verlichting  Paragraaf 3.3 Instructie voor het vullen van de tank  Paragraaf 5.2 Algemene veiligheidsmaatregelen met betrekking tot overzichtelijkheid en toegankelijkheid  Voorschrift 6.2.6 Benodigde acties na vaststellen van een lekkage  Voorschrift 6.2.8 Na morsing leegmaken olie/benzineafscheider

Voorraadbeheer De voorraad van de brandstoffen moet dagelijks worden bijgehouden. Per brandstof wordt bijgehouden hoeveel er is verkocht. Van te voren is bekend hoeveel brandstof er in de tank aanwezig is. Door deze hoeveelheid te vergelijken met de verkochte hoeveelheid, kan worden nagegaan of sprake is van lekverliezen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Vulpunt De peilleiding, vulleiding en leegzuigleiding moeten zodanig verschillend zijn dat ze niet per ongeluk op de verkeerde leiding aangesloten kunnen worden. Volgens artikel 3.34.3 van de Activiteitenregeling, moet een aansluitpunt van een vul- of leegzuigleiding worden geplaatst boven of in een vulpuntmorsbak of boven een vloeistofdichte vloer of verharding. De oppervlakte van de vloeistofdichte vloer of verharding bedraagt minimaal 12 vierkante meter, bij voorkeur met een afmeting van 4 bij 3 meter.

Peilen Voordat met het vullen wordt begonnen, moet de mate van vulling nauwkeurig worden gepeild. Bij het vullen van gekoppelde tanks moet altijd het niveau in beide tanks worden gepeild. Het peilen van de vloeistofinhoud kan op twee manieren:  Handmatig met een peilstok, waarbij de peilleiding gesloten moet zijn tijdens het peilen  Via het uitlezen van de automatische peilinrichtingen Met een peilstok wordt de vulling van de tank gemeten. Afhankelijk van het soort tank, zijn er verschillende soorten peilstokken. Een peilstok voor een stalen tank mag niet van aluminium zijn. Een peilstok moet gemaakt zijn van kunststof of van een metaal dat onedeler is dan het materiaal waarvan de tank is gemaakt. Op die manier worden vonkvorming en galvanische of elektrostatische corrosie zo veel mogelijk voorkomen.

Vullen van de tank Het (bij)vullen Nadat gepeild is hoe vol de tank is, moet de hoeveelheid brandstof worden bepaald. Er zijn twee mogelijkheden. De af te leveren brandstof kan met een hoeveelheidsmeter worden ingesteld. De tank wordt dan gevuld met de tevoren vastgestelde hoeveelheid brandstof. Het vullen stopt automatisch als de ingestelde hoeveelheid is afgeleverd. Een andere mogelijkheid is de tankwagen van tevoren beladen met de vastgestelde hoeveelheid. Afvoeren van statische elektriciteit Voordat de dampretourleiding wordt gekoppeld, moet de tankwagen elektrisch geleidend worden verbonden met de ondergrondse tank of met de aarding van het vulpunt. Hiermee wordt vonkvorming voorkomen. Als een tank wordt gevuld met een vloeistof van hoge specifieke weerstand, kan door statische oplading vonkvorming optreden. Als de temperatuur van de vloeistof boven het vlampunt komt, kan dit een brand of explosie tot gevolg hebben. Er moeten daarom afdoende maatregelen worden getroffen om statische elektriciteit af te voeren. De werkvolgorde: 1. Aarding/potentiaalvereffening aanbrengen 2. Vul- of losslang aankoppelen: eerst aan de tankwagen daarna aan de installatie 3. Dampretourleiding aankoppelen: eerst aan de tankwagen daarna aan de installatie Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Het afkoppelen gebeurt in de omgekeerde volgorde. De dampretouraansluitingen moeten eveneens zijn geaard. Bij het aansluiten aan de tankwagen moet potentiaalvereffening zijn gewaarborgd. Hiervoor is een aardleiding aanwezig op de tankwagen. De aardleiding voldoet aan de volgende eisen:  Blijvend met de tankwagen verbonden  Tegen weersinvloeden is beschermd  Van een verende roestvaste aansluitklem voorzien  Minimaal 15 meter lang  De middellijn is tenminste 4 mm of aantoonbaar gelijkwaardig Lossende voertuigen mogen zich tijdens deze handelingen bij voorkeur niet op de openbare weg bevinden.

Het vullen van een tank vanuit een tankwagen Het vullen van een tank uit een tankwagen gebeurt met een slang die gekoppeld wordt tussen de tankwagen en het vulpunt van de opslagtank. De motor van de tankwagen mag bij het aan- en afkoppelen van de losslang(en) niet in werking zijn. Als de motor nodig is om de bijbehorende pompinstallatie te laten functioneren, moet de motor worden gestart na het aankoppelen en worden afgezet voor het afkoppelen. Tijdens het vullen van de tank:  Moet de peilleiding gesloten zijn  Moet de tankwagen in de open lucht staan  Zijn roken, open vuur en andere ontstekingsbronnen niet toegestaan  Moet morsen van vloeistof worden voorkomen Tijdens het vullen van de opslagtank is de motor van de tankwagen uit en wordt er gelost door vrije val, dus zonder behulp van een pomp, compressor of perslucht. Hierdoor is er minder kans op overvullen van de opslagtank en ontstaan van statische elektriciteit. Ook vloeistoffen van PGS-klasse 3 en, bijvoorbeeld diesel, kunnen beter onder vrije val gevuld worden. Het vullen van een hoger gelegen tank door vrije val van vloeistof is technisch niet mogelijk.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Na het vullen Onmiddellijk nadat de vloeistof in een tank is overgebracht en de slang is losgekoppeld, moet de vulleiding met een goed sluitende dop worden gesloten. Een vulpunt dat toegankelijk is voor onbevoegden moet zijn vergrendeld met een slot. Lekkage Is een opslagtank, leiding, vulpunt of afleverinstallatie lek?   

Meld dit meteen aan het bevoegd gezag Maak het lekke onderdeel direct leeg en onbruikbaar, zodat het niet meer kan worden gevuld Laat het lekke onderdeel binnen acht weken door een gecertificeerde installateur verwijderen of herstellen

Is er veel gemorst? Maak dan de zand/slibvanger en de olie/benzine-afscheider leeg. Hierna moet de olie/benzine-afscheider weer met water worden gevuld.

Controle opslagtanks Het is belangrijk dat de vulpunten en vulpuntenbakken regelmatig worden gecontroleerd en schoongemaakt. Stel jezelf hierbij de volgende vragen:     

Zijn de aansluitpunten geplaatst in of boven een morsbak of boven een vloeistofdichte verharding? Is het vulpunt schoon en opgeruimd? Zijn de vulpunten goed gesloten? Is de vulpuntenbak schoon en opgeruimd? Is het vulpunt dat toegankelijk is voor onbevoegden vergrendeld met een slot?

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Vullen wisselreservoir AdBlue AdBlue is een ureum-oplossing die in een afzonderlijke tank op vrachtwagens wordt meegenomen om de uitlaatgassen minder schadelijk te maken. Door het ureum in de hete uitlaatgassen te spuiten, worden stikstofoxiden omgezet in stikstof en water. AdBlue is dus geen brandstof. De weten regelgeving met betrekking tot het afleveren van vloeibare brandstof is hierop niet van toepassing. AdBlue is ook geen gevaarlijke stof volgens de vervoerswetgeving (ADR). Maar AdBlue is wel een bodembedreigende vloeistof, die moet worden opgeslagen boven een bodem beschermende voorziening (zie artikel 4.10 van de Activiteitenregeling.) Bij de opslag in een bovengrondse opslagtank zijn vloeistofdichte voorzieningen vereist op grond van artikel 4.18 van de Activiteitenregeling. Type B tankstations Bij type B tankstations moet de exploitant melding maken van het toevoegen van opslag van AdBlue. Dit geldt zowel voor de opslagtank als voor de vul- en aftappunten. Type C tankstations AdBlue wordt vooral verkocht op de grotere tankstations langs snelwegen, die vanwege LPG-verkoop vaak vergunning plichtig zijn. De opslag van AdBlue moet dan in de milieuvergunning worden geregeld. De exploitant moet hiervoor een wijzigingsvergunning aanvragen. Een milieu neutrale melding is niet voldoende, omdat er een activiteit toegevoegd wordt die nadelige gevolgen voor het milieu kan hebben. Wel kan de vergunning zonder extra voorschriften worden verleend als de vereiste bodem beschermende voorzieningen in de bestaande vergunning afdoende zijn. Dit kan als bijvoorbeeld alle (niet nader gespecificeerde) bodembedreigende activiteiten boven een vloeistofdichte vloer of lekbak moeten plaatsvinden. Hiermee wordt ook de opslag van AdBlue geregeld. In veel gevallen moet de vergunning worden aangevuld met eisen ten aanzien van bodembescherming voor de Adblue opslag.

Opslag propaan en HBO voor HVAC Verschillende onderdelen op een tankstation zijn voorzien van HVAC: Heating, Ventilation, Air Conditioning. Voor het veilig opslaan van propaan en huisbrandolie ten behoeve van HVAC bij tankstations, is de bedrijfsvoering van groot belang. Verantwoordelijkheden en bevoegdheden moeten duidelijk zijn vastgelegd. Opslag propaan Propaan wordt opgeslagen in opslagtanks met een inhoud van minimaal 13 kubieke meter. Er mogen niet meer dan twee opslagtanks op het tankstation aanwezig zijn. Propaan wordt uitsluitend in de gasfase aan een opslagtank onttrokken (art. 3.27 Activiteitenbesluit). Het bevoegd gezag controleert of bij de opslag van propaan een EG-verklaring van overeenstemming aanwezig is. Dit houdt in dat er een geldige keuringsverklaring in het logboek aanwezig moet zijn, afgegeven door een Aangewezen Keuringsinstelling. Opslag Huisbrandolie (HBO) Huisbrandolie ofwel HBO valt onder de definitie van vloeibare brandstof in het Activiteitenbesluit. De opslag van HBO in bovengrondse opslagtanks valt onder hoofdstuk 3. Dit betekent dat deze eisen gelden voor type A, B en C tankstations onder het Activiteitenbesluit en de Activiteitenregeling.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

In paragraaf 3.4.9 van de Activiteitenregeling zijn enkele artikelen opgenomen waar de opslag van brandbare vloeistoffen in een bovengrondse tankinstallatie aan moet voldoen. In artikel 3.71d.2 van de Activiteitenregeling, wordt verwezen naar een aantal voorschriften van PGS 30 (2011). In dit artikel staat dat een tankinstallatie moet worden geïnstalleerd door een BRL K 903 gecertificeerd tankinstallateur.

Onderhoud voorterrein Het is belangrijk dat er tijdig onderhoud aan het voorterrein wordt uitgevoerd. Hiervoor is een onderhoudsprogramma nodig. De registraties van het onderhoud en de inspecties vind je terug in het Installatieboek. Inspectie van externen vindt plaats aan:

Normen voor controles en onderhoud Voor controles en onderhoud gelden verschillende normen. De leveranciers en het onderhoud moeten aan deze normen voldoen.             

Tankkeuring: BRL-K779, KC-105 en KC-106 Inwendige inspectie van tanks: KC-105 en BRL-K905 Vloeistofdichte vloer: BRL-2319 en BRL-2362 Olie/benzineafscheider: NEN-EN 858-2 Dampretour stage II: ‘Testprocedure voor Damp Retour Systemen in Benzinepompen voor Nederland’ Bodemweerstand: KC-103 Kathodische bescherming: AP08, KC-103 Lekdetectiesysteem: BRL-K903 Water/bezinkselcontrole: BRL-K779, KC-102 en KC-105 Aarding vulpunten en dampretourpunten: AS 6803 Blustoestellen en temperatuurinspectie: NEN 2559 Grondwatermonitoring: NEN 5744, NEN-EN-ISO 9377, NEN-EN-ISO 15680 en NEN-ISO 22155 Foliebaksysteem: NEN 5740

Registratie van onderhoud Registraties van onderhoud worden opgenomen in het Installatieboek. Certificaten, meet- en keuringsrapporten en overige documenten moeten aanwezig zijn, zoals:  Een geregistreerd installatiecertificaat met daarbij behorende geregistreerde tankcertificaten  Eventuele installatiecertificaten van aanpassingen of herstelwerkzaamheden  Eventuele aanvullende certificaten, bijvoorbeeld voor een lekdetectiesysteem of applicatie van inwendige bekleding  Een geregistreerd certificaat van de vloeistofdichte vloer of een introductie keuringsrapport of een aanlegcertificaat van een foliebaksysteem  De resultaten van de jaarlijkse controle van de vloeistofdichte vloer of verharding, volgens bijlage D van de CUR/PBV-aanbeveling 44 Handboek Milieuzorg Manager & assistent

 De zes jaarlijkse inspectierapporten op vloeistofdichtheid volgens de CUR/PBV aanbeveling 44  Een geregistreerd rapport van bodemweerstandsmeting of installatiecertificaat waarop de bodemweerstandsmeting is vermeld  De jaarlijkse rapporten van de kathodische bescherming controlemeting  De rapportage van de onafhankelijke inspectie-instelling betreffende de opleveringscontrole van het systeem voor dampretour ‘stage II’, de driejaarlijkse controle en het productcertificaat  Het bodemonderzoeksrapport voor het vastleggen van de nul situatie  De rapporten van de water/bezinksel-controle  De jaarlijkse rapporten van elektrische overgangsweerstand bij vulpuntaardingen  De jaarlijkse rapporten van de grondwaterbewaking  De tweejaarlijkse waarmerken van de inspectie van blustoestellen  Een eventueel rapport van herkeuring  Een eventueel rapport van dichtheidsbeproeving  Een rapport van de tweejaarlijkse controle op de werking van het temperatuurdetectiesyteem in de aflevertoestellen  Een tekening waarop de ligging van de tank, leidingen en appendages is aangegeven  Eventuele wijzigingen moeten direct op deze tekening worden bijgewerkt en gedateerd  Een vermelding van de opgeslagen producten vergezeld van een veiligheidsinformatieblad Het Installatieboek en alle certificaten moeten altijd voor het bevoegd gezag ter inzage beschikbaar zijn. Bij onbemande tankstations wordt in overleg met het bevoegd gezag bepaald waar en hoe het Installatieboek wordt ingezien.

Perslucht compressor Op het tankstation kan een luchtpomp aanwezig zijn. Met een luchtpomp worden autobanden op spanning gebracht. De luchtpomp is aangesloten op een compressor. Deze compressor heeft een relatief hoog energieverbruik. Let hierop bij besparingsmogelijkheden.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Blustoestel Op het buitenterrein van een tankstation zijn verschillende blustoestel aanwezig. Voor het blussen van een (beginnende) brand op het voorterrein mag geen water worden gebruikt, alleen de daarvoor bestemde blustoestellen. In de weten regelgeving is vastgelegd hoeveel en welk type blusmiddel er bij het afleverpunt aanwezig moet zijn. Een blustoestel moet geschikt zijn om een brand van brandklasse B (vloeistof) en brandklasse C (gas) te kunnen blussen. Een blustoestel moet buiten staan zodra het station open is. Het moet duidelijk zichtbaar opgehangen worden of in een hiervoor bestemd karretje duidelijk in het zicht staan. Een blustoestel mag niet op de grond staan. In verband met diefstal, moet het worden vastgezet. Een blustoestel dat 24 uur per dag buiten hangt, moet een behuizing hebben die bestand is tegen het weer. Het blustoestel moet altijd onbelemmerd kunnen worden bereikt en altijd voor onmiddellijk gebruik beschikbaar zijn. Daarom moet het blustoestel binnen 20 meter van de desbetreffende opstelplaatsen zijn geplaatst. Bij de opstelplaats van een tankend voertuig moet ten minste één blustoestel van 6 kg poeder of schuim aanwezig zijn Als meer voertuigen gelijktijdig kunnen tanken, moet er per drie opstelplaatsen ten minste één blustoestel van 6 kg poeder of schuim aanwezig zijn. Een blustoestel moet eens in de twee jaar worden gekeurd. Op de keuringssticker is te zien wanneer de laatste keuring is uitgevoerd.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Noodstop De noodstop is een knop die wordt gebruikt bij onveilige situaties of noodsituaties. Bij het indrukken van de noodstop wordt de stroomtoevoer naar de pompinstallatie onderbroken. Het herstellen van de stroomtoevoer naar de pompinstallatie gebeurt door de zekering automaten weer in te schakelen. Dit moet een bewuste handeling zijn waarbij wordt gekeken of de situatie veilig is. Bij een bemand tankstation is de noodstop bij de kassa aanwezig. De noodstop kan worden bediend door of onder toezicht van een medewerker. Eén noodstop voor het gehele tankstation is voldoende. Bij een onbemand tankstation moet de noodstop duidelijk zichtbaar en goed bereikbaar zijn voor de bezoekers van het tankstation. De noodstop moet dan op ten minste één goed bereikbare plaats te bedienen zijn. Bij elke afleverzuil moet staan aangegeven waar de noodstop hangt. Het is toegestaan om de noodstop in een kast te plaatsen tegen vandalisme. De kast moet dan wel makkelijk te openen zijn.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Shopproducten voorterrein Op het voorterrein is een aantal producten aanwezig, zoals ruitenspoeiervloeistof, antivries, ruitenreiniger, bekledingsreiniger, bandenreiniger en WD40. Deze stoffen kunnen gevaar, schade of ernstige hinder voor mens, dier of milieu veroorzaken. Ze zijn onder andere: •

Brandgevaarlijk

•

Oxiderend

•

Explosief

•

Slecht voor het milieu

Daarom is het belangrijk deze stoffen op de juiste manier op te slaan.

Eisen opslag Er is een aantal eisen voor de opslag van de producten op het voorterrein:  Er is geen lekbak verplicht als er minder dan 300 liter antivries, ruitenreiniger, bekledingsreiniger, bandenreiniger en WD40 (vlampunt kleiner dan 40°C) op het voorterrein aanwezig is. Een vloeistofdichte voorziening moet aanwezig zijn als er minder dan 300 liter zomer ruitenvloeistof (vlampunt groter dan 40°C) op het voorterrein aanwezig is.  Er is een lekbak verplicht als er tussen de 300 en 800 liter ruitensproeiervloeistof (vlampunt kleiner dan 40°C) aanwezig is.  De producten moeten tegen alle weersomstandigheden bestand zijn.  De verpakkingen van de producten mogen maximaal 5 liter groot zijn.  Er moeten absorptiekorrels aanwezig zijn om de gemorste stof te verwijderen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Wet- en regelgeving opslag gevaarlijke stoffen De milieuwetgeving gaat voor gevaarlijke stoffen uit van de ADR klasse van een stof. De ADR klasse van een stof is te vinden in het Informatieveiligheidsblad onder ‘vervoer’. De regels over de opslag van gevaarlijke stoffen vind je terug in:  De PGS 15  Het Activiteitenbesluit (Barim)  De bijbehorende regeling (Rarim)  De Wet Bodembescherming In Activiteitenbesluit art 4.1.1 en Activiteitenregeling 4.10 worden de voorschriften van de verpakking en opslag van gevaarlijke stoffen behandeld. Hierin staat dat de opslag van de stoffen plaatsvind boven een vloeistofdichte vloer, of verharding, of een lekbak, of een andere bodem beschermende voorziening. Welke bescherming van belang is, is afhankelijk van de stof, hoeveelheid en verpakking. De eisen van de opslag van gevaarlijke stoffen in een voor publiek toegankelijke verkoopruimte zijn opgenomen in artikel 4.8 van de Activiteitenregeling. In de wet is geen nadere toelichting gegeven op de publiek toegankelijke verkoopruimte. Hierdoor kan niet met zekerheid worden gesteld dat de bunkers die voor de shop van een tankstation staan, gerekend kunnen worden tot de publieke verkoopruimte. In de meeste gemeenten worden de buitenbunkers wel tot de publieke verkoopruimte gerekend. In dit handboek gaan we hier van uit. Volgens artikel 4.8 van de Activiteitenregeling moeten gevaarlijke stoffen in verpakking zijn opgeslagen in een voorziening die voldoet aan PGS 15. Volgens artikel 5 van de Activiteitenregeling moet een lekbak 100% van de opgeslagen hoeveelheid gevaarlijke stof kunnen opvangen. De PGS 15 gaat uit van een opslagcapaciteit van 110%. Hieruit blijkt dat er geen eenduidigheid in de wetgeving is over de opvangcapaciteit van de lekbak.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

3. Shop & Magazijn

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Ruitensproeivloeistof, koelvloeistof en gevaarlijke (afval-)stoffen De opslag van gevaarlijke stoffen en gevaarlijke afvalstoffen moet aan wettelijke eisen voldoen. Auto-onderhoudsvloeistoffen, reinigings- en desinfectiemiddelen mogen niet worden opgeslagen in ruimten waar levensmiddelen worden gehanteerd. Gevaarlijke stoffen moeten in aparte ruimten of kasten worden bewaard. Producten die speciale aandacht verdienen zijn koelvloeistof, antivries en ruitensproeivloeistof. Ruitensproeivloeistof bevat brandbare stoffen. Instructies en veiligheidsinformatiebladen vertellen je hoe je met de verschillende stoffen om moet gaan. Je vindt hier in ook informatie over wat je moet doen als bijvoorbeeld een kind in aanraking komt met de stof. Lees deze geregeld en goed door. Als je vragen hebt of iets niet begrijpt, vraag het dan altijd aan je leidinggevende. De instructies, producten veiligheidsbladen moeten zoveel mogelijk op één duidelijke plek bewaard worden. Zo kun je in geval van een calamiteit snel de benodigde informatie vinden. Gebruik de hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen die in de veiligheidsbladen genoemd worden altijd!

Kogelwerende kooi Eén van de veiligheidseisen van een tankstation dat is geopend tussen 21.00 en 6.00 uur, is dat de balie is voorzien van een kogelwerende kooi. Een kogelwerende kooi, ookwel Obri (Overval Beveiligde Ruimte Inrichting) genoemd, is een kooi van kogelwerend glas om de balie van de kassawerkplek. Deze kooi beschermt het personeel tegen agressie, geweld en overvallen. Het kogelwerende glas bestaat uit meerdere lagen, die gescheiden worden door kunststof folie. Het kogelwerende glas is voorzien van een certificaat volgens de NEN 1063. Volgens de branchenorm van tankstations moet het kogelwerende glas onder andere aan de volgende eisen voldoen:  Kogelwerendheid klasse BR4NS volgens NEN 1063  Slagvastheid klasse P6B volgens NEN 356 Keuring en onderhoud van de kogelwerende kooi en de bediening van de kooi, kun je vinden in het onderwerp Onderhoud en keuring arbeidsmiddelen.

Shopentree Arbeidsmiddelen zijn alle op de arbeidsplaats gebruikte machines, apparaten, gereedschappen en installaties. In de CAO is vastgelegd dat bij tankstations waar de pompen worden bediend, de toegangsdeur ten minste aan de binnenzijde afsluitbaar is. Deze elektrische deur van de shopentree valt ook onder arbeidsmiddelen. De deur moet goed worden onderhouden en periodiek gekeurd volgens Arbeidsomstandighedenbesluit artikel 7.4a en 7.5. Het onderhouden en keuren van arbeidsmiddelen is eerder behandeld in het onderwerp Onderhoud en keuring arbeidsmiddelen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Voor de elektrische deur van de shopentree is een jaarlijkse keuring noodzakelijk. De keuring en het onderhoud moeten door een gekwalificeerd bedrijf worden uitgevoerd. Zo voldoet de deur steeds aan de vereisten die door de fabrikant zijn vastgesteld. De handleiding van de elektrische deur van de shopentree moet op locatie aanwezig zijn. Het is van belang dat ook onderhouds- en keuringsrapporten voor de medewerkers beschikbaar zijn. Als het tankstation is geopend tussen 18.30 en 06.00 uur, moet de toegangsdeur van de shop tenminste aan de binnenzijde afsluitbaar zijn en voorzien zijn van een op afstand bedienbaar elektronisch sluitingsmechanisme. Dit mechanisme is alleen te bedienen vanuit de shop of kassaruimte. Dit elektronisch sluitingsmechanisme moet ook gecontroleerd worden tijdens de periodieke keuring. Bij tankstations waar geen enkele pomp wordt bediend, moet de shopentree voorzien zijn van een op afstand bedienbaar elektronisch sluitingsmechanisme, dat uitsluitend vanuit de winkel kan worden bediend.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Toiletten en overige openbare ruimtes De toiletten en openbare ruimtes in een tankstation moeten er netjes en verzorgd uitzien. Dit is belangrijk voor de verkoop, maar ook voor de veiligheid en gezondheid van medewerkers en klanten. Elk schoonmaak materiaal heeft zijn eigen kleurcode, bijvoorbeeld:  Rood voor de toiletten  Blauw voor de kantoorruimte  Groen voor de shop en de bereidplaats  Geel voor het buitenterrein Op deze manier verwissel je geen schoonmaak materiaal dat voor het toilet bestemd is met schoonmaak materiaal voor bijvoorbeeld de kantoorruimte. De toiletten moeten worden schoon gehouden met schoonmaakmiddelen. Deze middelen kunnen soms de huid of luchtwegen irriteren. Daarnaast bestaan er schoonmaakmiddelen die geen schade voor de gezondheid van de mens veroorzaken, maar wel voor de omgeving. Het is erg belangrijk dat je zorgvuldig omgaat met deze schoonmaakmiddelen. Ze bevatten verschillende chemicaliën, die juist gemengd en gedoseerd moeten worden. Let hier goed op, zodat je duurzaam met de middelen om kunt gaan. Instructies en veiligheidsinformatiebladen vertellen je hoe je met de verschillende schoonmaakmiddelen om moet gaan. Lees deze geregeld en goed door. Als je vragen hebt of iets niet begrijpt, vraag het dan altijd aan je leidinggevende. De instructies, producten veiligheidsbladen moeten zoveel mogelijk op één duidelijke plek bewaard worden. Zo kun je in geval van morsen, ongelukken, brand of andere incidenten snel de benodigde informatie vinden. Gebruik de hulpmiddelen en Persoonlijke Beschermingsmiddelen die in de veiligheidsinformatiebladen genoemd worden altijd!

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Keukenapparatuur Arbeidsmiddelen zijn alle op de arbeidsplaats gebruikte machines, apparaten, gereedschappen en installaties. Hiermee valt keukenapparatuur ook onder de arbeidsmiddelen en zullen deze goed onderhouden en periodiek gekeurd moeten worden volgens Arbeidsomstandighedenbesluit artikel 7.4a en 7.5. Het onderhouden en keuren van arbeidsmiddelen is eerder behandeld in het onderwerp Onderhoud en keuring arbeidsmiddelen. Er moeten instructies worden opgesteld over keukenapparatuur. In de instructies worden onder andere de volgende onderwerpen behandeld:  De werking van de keukenapparatuur  De (milieu)risico's van het gebruik van de keukenapparatuur  Hoe op een veilige manier gebruik wordt gemaakt van de keukenapparatuur, onder andere door aan te geven welke persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden  Wat te doen als de keukenapparatuur niet werkt  Hoe moet de keukenapparatuur schoongemaakt worden  De productinformatiebladen en veiligheidsinformatiebladen van de schoonmaakmiddelen of andere producten die nodig zijn bij gebruik en/of schoonmaak van keukenapparatuur Zorg ervoor dat de medewerkers de instructies geregeld lezen. Geef uitleg als zij vragen hebben en stel zelf vragen om te beoordelen of ze de instructies gelezen hebben en begrijpen. Controleer of de medewerkers de instructies opvolgen tijdens het gebruik en schoonmaken van de keukenapparatuur.

Opslag frituurvet / vetafscheider Verpakt frituurvet Gebruikt frituurvet of frituurolie moet verpakt opgeslagen worden in speciaal hiervoor bestemde containers. Zorg ervoor dat de verpakking goed gesloten is en niet lekt. Het gebruikte frituurvet wordt ingezameld door een erkende afvalinzamelaar. Het frituurvet wordt gerecycled tot biodiesel. Biodiesel reduceert de CO2-uitstoot ten opzichte van fossiele brandstof. Vetafscheider Een vetafscheider, of vetvangput, vangt een mengsel van water, vet en slib op. Het slib zinkt, omdat het zwaarder is dan water. Vetten en oliën drijven juist op het water. Het schone water, tussen het vet en het slib stroomt weg naar het riool. Het vet hoopt dan op in de afscheider. In artikel 3.131 van het Activiteitenbesluit wordt voorgeschreven dat een vetafscheider moet voldoen aan en moet worden gebruikt conform NEN-EN 1825. Conform NEN-EN 1825-1 en 2 moet de vetafscheider ten minste elke maand en bij voorkeur elke veertien dagen worden geleegd, gereinigd en hervuld met schoon water. Vaak keurt het bevoegd gezag een lagere frequentie goed als dat geen nadelige gevolgen heeft voor de werking van de vetafscheider. Vetafscheiders die voldoen aan de NEN-EN 1825 hebben een naamplaatje, goed zichtbaar en onlosmakelijk vastgemaakt aan de afscheiders. Hierop zijn een aantal gegevens van de vetafscheider vermeld, waaronder de nominale grootte, de grootte van de slibvangruimte van de vetafscheider en de maximale vetlaagdikte. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Vetafscheider geplaatst voor 1 januari 2008 Voor een slibvangput en vetafscheider die zijn geplaatst voor 1 januari 2008 geldt NEN 7087. In de NEN 7087 is geen frequentie voor het legen en reinigen opgenomen. In de praktijk is legen meestal noodzakelijk als de slibvangput voor meer dan 50% is gevuld of als de vetopslagruimte voor 80% is gevuld. Dit komt overeen met een vetlaagdikte van 16 centimeter. Mechanische vetafscheider Een mechanische vetafscheider haalt vet uit het mengsel van slib, vet en water. De vetten en oliĂŤn die op het water drijven, worden met een ronddraaiend wieltje met kleine bakjes van het water geschept en via een gootje naar een reservoir afgevoerd. Dit reservoir kan uit de vetafscheider gehaald worden en wordt via de afvalinzamelaar afgevoerd. Het slib wordt aan het begin van de vetafscheider al gefilterd en opgevangen in een apart reservoir, de bezinkbak. Het is nauwelijks nodig om de vetafscheider nog te reinigen. De reservoirs moeten wel regelmatig geleegd worden. Een mechanische vetafscheider voorkomt, net als een vetvangput, dat vetten en oliĂŤn in het riool terecht komen. Het voordeel van een mechanische vetafscheider is echter dat het veel gemakkelijker is om het vet af te voeren. Dit bespaart energieverbruik, kosten en milieu. Daarnaast scheelt het schoonmaakmiddelen omdat het vet niet uit de opvangput verwijderd hoeft te worden.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

4. Wasplaats

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Introductie Op veel tankstations is ook een wasplaats aanwezig. Op de wasplaats kun je diverse wasinstallaties terug vinden, bijvoorbeeld een wasstraat of een hogedrukreiniger. Het is belangrijk dat je weet hoe je deze voorzieningen moet onderhouden en hoe je de verschillende wasmiddelen veilig kunt opslaan en gebruiken. Er moet een onderhoudsprogramma voor de wasplaats worden opgesteld. Als manager of assistent, moet je weten hoe je het waswater moet lozen of recyclen. Daarnaast moeten beheersmaatregelen getroffen worden om onder andere Legionella tegen te gaan.

Wasinstallaties Een tankstation kan voorzien zijn van een wasplaats. De wasplaats is voorzien van een vloeistofdichte vloer. Op de wasplaats kun je diverse wasinstallaties vinden. Voor elke installatie is een instructie geschreven, met informatie over:  De werking van de installatie  Risico’s  Veilig werken met de installatie  Wat je moet doen als de installatie niet werkt  Hoe de installatie schoongehouden moet worden Om de wasinstallaties schoon te houden, werk je met verschillende schoonmaakmiddelen. Kijk altijd in het productinformatieblad hoe je deze schoonmaakmiddelen moet gebruiken. Om veilig te kunnen werken met wasinstallaties, heb je diverse Persoonlijke Beschermingsmiddelen nodig. Naast de vaste wasinstallaties, worden motorvoertuigen ook gewassen door de medewerker. De medewerker wast deze voertuigen aan de buitenkant of aan de carrosserieonderdelen. In art 3.3.2 van het Activiteitenbesluit staan voorschriften voor het uitwendig wassen van motorvoertuigen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Wasstraat

Sinds 2002 is de autowasstraat enorm populair geworden. De auto wordt op een kettingbaan of band geplaatst, die de auto door de wasstraat trekt of duwt. In de wasstraat, die tussen de 25 en 70 meter lang is, staan verschillende machines. Elke machine heeft een andere schoonmaakfunctie. Aan het begin van de baan staat een detectieoog, dat de besturing van de wasstraat controleert. Zo weten de machines precies wanneer ze aan en uit moeten. De auto wordt door middel van techniek door de wasstraat heen geleid. De machines bepalen hoe lang de wasbeurt duurt. Hierdoor kan de wasstraat een groot aantal auto's per uur wassen, waardoor de klant vrijwel niet hoeft te wachten. Gemiddeld worden in een wasstraat tussen de 80 en 100 auto's per uur gewassen.

Roll-over Een roll-over is een zelfbedieningswasstraat. De werking zit tussen een wasstraat en een wasbox in. De klant plaatst zelf zijn auto in de wasinstallatie en stopt vervolgens geld in het bedieningspaneel. Net als bij de wasbox, kan de klant aangeven wat hij wil gebruiken. Het nadeel van een roll-over ten opzichte van een wasstraat, is dat de klant bepaalt hoe lang hij bezig is met wassen. Andere klanten moeten hierdoor misschien langer wachten. Het beheer en onderhoud van een roll-over ligt bij de leverancier. Als er kleine storingen zijn, kunnen die vaak door jou zelf worden opgelost. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Wasbox Het eenvoudigste type wasinstallatie is de wasbox, waarin de klant zelf zijn auto wast. De wasbox is vaak een open ruimte, maar kan ook overdekt zijn. Meestal hangt er een bedieningspaneel in de wasbox, waar een wasmunt of muntgeld in wordt gedaan. Dit bedieningspaneel staat in verbinding met de technische ruimte.De klant kiest wat hij wil gebruiken, bijvoorbeeld alleen water of ook extra wasproducten. De wasproducten worden aan het water toegevoegd, dat onder hoge druk uit de wasborstel komt. Afhankelijk van het gekozen product, heeft de klant een bepaalde hoeveelheid tijd om het product te gebruiken. De klant bepaalt vaak zelf hoe lang hij gebruik maakt van de wasbox.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Truckwash Naast de reguliere wasstraten bestaan er wassstraten die gespecialiseerd zijn in het wassen van vrachtwagens.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Hogedrukreiniger Voor het schoonmaken van de wasstraat, kan gebruik gemaakt worden van een hogedrukreiniger. Gebruik hierbij alleen koud water! In warm, stilstaand water kan onder gunstige omstandigheden de legionella bacterie groeien. Deze bacterie kan verspreiden als je de hogedrukreiniger gebruikt.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Stofzuigerplaats Vaak vind je op de wasplaats ook een stofzuigerplaats, als extra service voor de klant na het wassen. Dit kan een betaalde service zijn, maar wordt ook gratis aangeboden.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Wasmiddelen De wasmiddelen die gebruikt worden in een wasstraat kunnen onder andere schadelijk, irriterend of bijtend voor de mens zijn. Dit verschilt per type wasmiddel en de samenstelling van het product. Op het verpakkingsetiket staan gevarensymbolen, waaraan je de gevaren kunt herkennen. Meer informatie over deze etiketten en Material Safety Data Sheets vind je in het onderwerp Veiligheidsinformatiebladen.

Opslag Sommige wasmiddelen worden als gevaarlijke stof aangemerkt. Voor de opslag van deze middelen zijn speciale regels opgesteld. Deze regels hebben betrekking op brandveiligheid, arbeidsveiligheid en milieuveiligheid. De regels bevatten onder andere de volgende informatie:  De hoeveelheid van de stof die mag worden opgeslagen  De wijze waarop de stof moet worden opgeslagen  Extra voorzieningen die noodzakelijk zijn bij de opslag, bijvoorbeeld een lekbak De verpakkingen op het tankstation moeten regelmatig worden gecontroleerd op scheuren en lekken. Dit kan schade aan mens en milieu voorkomen. Kijk in de begrippenlijst bij Schoonmaakmiddelen voor meer informatie over de opslag en het werken met schoonmaakmiddelen.

Lege verpakkingen In lege verpakkingen van wasmiddelen zal altijd nog wat product achterblijven. Je mag deze verpakkingen daarom niet bij het gewone restafval zetten. Lege verpakkingen van wasmiddelen moeten gescheiden worden afgevoerd.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Waswater Op de wasplaats komt waswater vrij. Dit water bevat zeepresten, vuil van auto’s, olie en dergelijken. Dit waswater mag niet in het vuilwaterriool of oppervlaktewater terecht komen.

Lozen Voor het lozen van waswater, is meestal nabij de wasplaats een OBAS aanwezig. Hier wordt het waswater gescheiden van zeepresten, vuil en olie. Het te lozen water dient te voldoen aan de lozingseisen: 20 mg/l olie, 300 mg/l aam onopgeloste bestanddelen. Bij een OBAS met slibvangput conform NEN-EN 858-1 en -2 mag het water een oliegehalte van 200 mg/l bevatten.

Recyclen Afhankelijk van de hoeveelheid water kan het rendabel zijn om het waswater te recyclen. Bij waterrecycling voor de carwash, wordt de hoeveelheid toegevoegde wasmiddelen verminderd. Bij het recyclen kan ook grondwater worden opgepompt en geschikt gemaakt om te gebruiken als waswater. Als het gaat om waterbesparing, zijn de aanschafkosten en exploitatiekosten van de waterbesparende maatregel heel belangrijk. Een complete installatie kan bestaan uit:  Slibvangput  Olieafscheider of vetafscheider  Buffer-procesbekkens  Zuiveringsinstallatie  Regenwatersysteem  Wateronthardingssystemen  Osmoseapperatuur  Grondwateronttrekkingsinstallatie voor naspoeling

Onderhoud van de wasplaats Er moet een onderhoudsprogramma worden opgesteld voor een wasplaats op het tankstation, om te borgen dat al het onderhoud aan de wasplaats op tijd wordt uitgevoerd. Medewerkers kunnen de wasplaats onderhouden door reguliere schoonmaakwerkzaamheden en de zichtbaarheid van de waarschuwingsborden en –etiketten te controleren. Gecertificeerde aannemers voeren het grote onderhoud aan de wasplaats uit. Het onderhoud aan de OBAS wordt door externen gedaan. Leveranciers van de OBAS moeten voldoen aan de normen die voor de controles en onderhoud gelden: NEN-EN 858-1 en NEN-EN 858-2. Registraties van al het onderhoud worden opgenomen in het installatieboek. Hierin zijn ook de actuele situatie van de installatie en van de bodem beschermende voorzieningen weergegeven. Certificaten, meet- en keuringsrapporten en overige documenten moeten aanwezig zijn. Het installatieboek en alle certificaten moeten te allen tijde voor het bevoegd gezag ter inzage beschikbaar zijn.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Overzicht beheersmaatregelen Onderstaande tabel toont een overzicht van de beheersmaatregelen die je kunt toepassen voor de wasstraat. Deze maatregelen zijn geen verplichtingen, maar mogelijkheden om risico's te beperken.

Onderdeel

Watertemperatuur bij normaal gebruik

Beoordeling Maatregelen

Waterontharder en/of osmose

<= 25 °C

Geen risico

Standaard: Onderhoud conform voorschriften leverancier.

> 25°C

Risico

Zie maatregelen voor waterreservoir.

< 20°C

Geen risico 

Standaard: Minimaal eenmaal per jaar visueel inspecteren op vervulling (bezinksel, biofilmvorming). Minimaal eenmaal per jaar bacteriologisch en op Legionella testen. Zonodig reinigen.

Waterreservoir

 

Waterleidingen in opstellingsruimte en naar wasstraat

Warmwatervoorziening Doorstroomtoestel

20 - 25°C

Gering risico Bij opwarming door een te warme opstellingsruimte dient de temperatuur te worden verlaagd. Anders in elke maand waarin deze temperatuur optreedt op Legionella testen.

> 25°C

Risico

Bij opwarming door een te warme opstellingsruimte dient de temperatuur te worden verlaagd. Anders in elke maand waarin deze temperatuur optreedt op Legionella testen.

< 25 °C

Geen risico

StandaardL wekelijks gebruik van de gehele installatie vereist. Gebruik controleren – anders eenmaal gebruiken.

> 25°C

Risico

Bij opwarming door een te warme opstellingsruimte dient de temperatuur van de opstellingsruimte te worden verlaagd. Dagelijks gebruik van de gehele installatie vereist. Gebruik controleren – anders eenmaal gebruiken.

Alle Geen risico temperaturen

Geen maatregelen.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Warmwatervoorziening Voorraadtoestel en eventuele menginstallatie

Temperatuur Geen risico voorraad >= 60 째C

Eenmaal per jaar controleren temperatuurinstelling en functioneren temperatuurregeling.

Warmwater\voorziening Voorraadtoestel

Temperatuurv Risico oorraad < 60 째C

Eenmaal per week verhogen temperatuur in gehele vat tot boven 60 째C gedurende 20 minuten. (preventieve desinfectie) Eenmaal per jaar controleren temperatuurinstelling en functioneren preventieve desinfectie.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Zorgplicht In het onderwerp Legionella kun je lezen dat de wasstraat op het tankstation, met betrekking tot legionella beheersing en terugstroompreventie, onder de zorgplicht valt. Er is geen wettelijke verplichting voor een legionella beheersplan, maar aan de zorgplicht zitten wel eisen om aan te tonen dat je beheersmaatregelen hebt uitgevoerd om besmetting met legionella of terugstromen van vervuild water door de wasstraat te voorkomen. Het is belangrijk dat hiervan een registratie op locatie aanwezig is, in een logboek of digitaal. De belangrijkste eisen vanuit de zorgplicht zijn:  Geen dode leidingdelen in de installatie Een tekening van het leidingwerk van de wasstraat toont aan dat er geen dode leidingen zijn. Als er wel dode leidingen zijn, is het van belang deze te laten verwijderen om besmetting met vervuild water te voorkomen.  De tekening van het leidingwerk moet overeenkomen met de huidige situatie  Apparatuur en tappunten zijn voorzien van de vereiste beveiligingen Door het aanbrengen van keerkleppen op apparaten en tappunten, wordt voorkomen dat vervuild water terugstroomt in de waterleiding. Welke keerklep op een apparaat of tappunt geplaatst moet worden, is terug te vinden in Waterwerkblad 3.8. Door een tekening op te stellen met de apparaten en tappunten van de wasstraat en de daarbij geïnstalleerde beveiligingen, kun je aantonen dat je aan de beheersmaatregelen voldoet. Je kunt hiervoor de tekening van het leidingwerk gebruiken en beide beheersmaatregelen combineren.  Koud water temperaturen <25°C Het water van de wasinstallatie moet onder de <25°C blijven. Als de wasstraat tijdens warme dagen niet gebruikt wordt, kan het water opwarmen in sommige delen van de installatie. Dit vormt een risico voor legionella ontwikkeling. Voorkom dit door de wasstraat een programma te laten draaien.  Warm water met een circulatiesysteem van >60°C Als er een warmwatervoorziening in de wasstraat of de technische ruimte van de wasstraat aanwezig is, moet de temperatuur van het water hoger zijn dan 60°C. Dit moet te zien zijn op een temperatuurmeter op de uitgaande leiding van de boiler. Het laten nemen van watermonsters en deze laten analyseren op de aanwezigheid van legionella is geen verplichte eis vanuit de zorgplicht, maar wel een zeer doeltreffende beheersmaatregel.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Elektrische deuren washal en werkplaats De elektrische deur van de washal moet worden onderhouden en jaarlijks gekeurd worden volgens Arbeidsomstandighedenbesluit artikel 7.4a en 7.5. De elektrische deur valt namelijk onder de definitie van een arbeidsmiddel. In het onderwerp Onderhoud en keuring arbeidsmiddelen kun je hier meer informatie over vinden. De keuring en het onderhoud moeten door een gekwalificeerd bedrijf worden uitgevoerd, zodat deze altijd voldoen aan de vereisten die door de fabrikant zijn vastgesteld. De handleiding van de elektrische deur moet op locatie aanwezig zijn. Daarnaast moeten ook de onderhouds- en keuringsrapporten voor de medewerkers beschikbaar zijn.

Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM's) Tijdens het schoonmaken van de wasstraat en het aanvullen van de wasmiddelen, werk je op een natte ondergrond en met gevaarlijke stoffen. Voor deze werkzaamheden is het dragen van Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM’s) noodzakelijk om het risico op persoonlijke ongevallen te minimaliseren. PBM’s die je tegenkomt zijn:  Waterdichte veiligheidsschoenen als bescherming tegen uitglijden en stoten en voor het voorkomen van natte voeten  Veiligheidsbril tegen opspattend vuil en water en bescherming tegen irriterende wasmiddelen  Vloeistofdichte handschoenen tegen contact met irriterende wasmiddelen  Gehoorbescherming bij gebruik van een hogedrukspuit voor schoonmaakwerkzaamheden De veiligheidsinformatiebladen van de schoonmaakmiddelen vertellen je welke PBM’s je nodig hebt. De werkgever moet deze beschermingsmiddelen beschikbaar stellen. Je bent zelf verantwoordelijk voor het juiste gebruik van de PBM’s.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

5. LPG, CNG & LNG

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Introductie Als er op jouw tankstation LPG wordt verkocht, moet hiervan een speciaal LPG installatieboek aanwezig zijn. In dit installatieboek houd je registraties bij van al het onderhoud en overige verplichte documenten. Een installatieboek kan ook digitaal worden bijgehouden. Tankstations die LPG verkopen, beschikken over LPG opslagtanks. Het vullen van deze tanks en andere opslagmogelijkheden brengt risicoâ&#x20AC;&#x2122;s met zich mee. Het is belangrijk dat je weet waar je rekening mee moet houden. Door middel van controlerondes, verplichte periodieke veiligheidsinspecties en de juiste veiligheidsvoorzieningen, wordt de veiligheid op het tankstation vergroot.

Wat is LPG LPG (Liquefied Petroleum Gas) is een mengsel van hoofdzakelijk propaan en propeen, butanen en butenen. Het mengsel is gasvormig bij normale temperatuur en druk. Door de druk te verhogen of de temperatuur te verlagen kan LPG vloeibaar worden gemaakt. LPG is kleurloos. Je kunt het dus niet zien als er een lek is. Het gas heeft van nature geen geur, daarom is er een speciale geurstof aan toegevoegd, zodat je het kunt ruiken. Op die manier kun je met je neus een gaslek vinden. Als LPG ontsnapt via een lek is dat vaak te horen. Je hoort dan een sissend geluid. Je kunt een gaslek dus ruiken of horen. Mengsels van LPG met lucht kunnen een explosieve atmosfeer vormen. Deze atmosfeer kan worden ontstoken door hete oppervlakken, vonken en andere ontstekingsbronnen. Een LPG-installatie en de directe omgeving moeten daarom voldoen aan eisen voor explosieveiligheid. Deze eisen zijn vastgelegd in de wet. Meer informatie over deze eisen vind je in het hoofdstuk LPG wetgeving.

Je werkgever stelt regels op om veilig te werken in een explosieve atmosfeer. Hij geeft daarvoor instructies. Zorg dat je op de hoogte bent van deze instructies en lees regelmatig de veiligheidsinformatiebladen van LPG. In geval van morsen, ongelukken, brand of andere incidenten, moet je de instructies en bladen snel kunnen vinden! Tijdens het werken met LPG, ben je verplicht om een veiligheidsbril en handschoenen te dragen. Zo voorkom je dat je huid of ogen in contact komen met de LPG.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Gevaren van LPG LPG brengt andere risico’s met zich mee dan de vloeibare brandstoffen. LPG is explosiever en verspreidt zich sneller door verdamping. Het is daarom van belang dat je extra op je hoede bent voor lekkages.

Brandwonden LPG onder druk is vloeibaar en (bij lekkage) veel kouder dan de buitenlucht. Als het ontsnapt zie je vaak een stuifwolk, ijs- of condensafzetting. Je kunt brandwonden oplopen door de kou van LPG. Soms worden die brandwonden pas na een paar uur zichtbaar. Als je in contact komt met LPG, volg je de hiervoor beschreven noodprocedure.

Ophoping in lager gelegen ruimtes LPG zwaarder is dan lucht en zakt naar de vloer. Het gas kan na een lekkage in lager gelegen ruimtes terechtkomen, zoals kelders, kruipruimtes en putten. Als het gas in deze ruimtes blijft hangen, ontstaat het risico op explosie of verstikking. Het is daarom erg belangrijk dat de brandweer altijd deze ruimtes controleert door middel van metingen. Als de metingen geen gas meer aangeven, zal de brandweer de ruimte vrijgeven.

Verstikking Het inademen van LPG kan levensgevaarlijk zijn, want een mens heeft zuurstof nodig. Heeft iemand LPG ingeademd, haal hem dan weg bij het gas en leg hem op zijn zij in de frisse lucht. Als iemand gestopt is met ademen, schakel je altijd medische hulp in! Geef mond-op-mond beademing en eventueel hartmassage.

Volumevergroting Door de druk te verlagen of de temperatuur te verhogen, kan vloeibare LPG overgaan in gasvorm. De hoeveelheid LPG wordt door deze overgang een stuk groter. Eén liter vloeibare LPG kan een gaswolk van ongeveer 250 liter vormen!

LPG instructie De verantwoordelijkheid voor het beheer van een LPG-afleverinstallatie ligt bij de drijver van de inrichting of een geïnstrueerd persoon die hiervoor door de drijver is aangewezen. In hoofdstuk 5 en 7 van PGS 16 staan eisen met betrekking tot de aangewezen en geïnstrueerde persoon.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

LPG wetgeving Het opslaan en afleveren van LPG is geregeld in vergunningen, richtlijnen en besluiten. Besluit LPG-tankstations milieubeheer Er zijn tankstations die uitsluitend uit installaties voor het afleveren van LPG bestaan. Een tankstation kan ook een gedeelte hebben dat wordt gebruikt voor het afleveren van LPG, naast de andere activiteiten. Beide typen tankstations vallen onder het Besluit LPG-tankstations milieubeheer. Vergunning Tankstations met installaties voor afleveren van LPG houden in alle gevallen de vergunningplicht. Deze plicht is vastgelegd in het Besluit omgevingsrecht Bijlage I onderdeel B en C. Het Besluit LPG-tankstations milieubeheer bevat mogelijkheden om nadere eisen te stellen. Deze eisen kunnen als voorschriften worden opgenomen in de vergunning. Het is daarom belangrijk dat de vergunning van het tankstation goed wordt gelezen en nageleefd. Een toelichting hierop kun je lezen in artikel 2 van het Besluit LPG-tankstations milieubeheer. Activiteitenbesluit Op het gedeelte van tankstations waar geen LPG-aflevering plaatsvindt, is in het Activiteitenbesluit van toepassing. Voor inrichtingen van het type C zijn niet alle aspecten in het Activiteitenbesluit geregeld. Deze aspecten staan dan in de vergunning.

PGS 16 Als er een nieuw LPG-tankstation wordt opgericht, gelden de voorschriften van de PGS 16 richtlijn uit 2010. De voorloper van de PGS 16 is de CPR 8, die dateert uit 1994. Voor bestaande tankstations bepaalt het bevoegd gezag of de oudere CPR 8 richtlijn van toepassing is of de PGS 16. Dit gebeurt altijd in overleg met het betreffende tankstation. In de vergunning wordt vastgelegd welke richtlijn wordt gehanteerd. Kijk altijd naar de vergunning van het tankstation om te beoordelen welke richtlijnen en voorschriften van toepassing zijn. In dit handboek verwijzen we naar PGS 16. Inhoud PGS 16 • In hoofdstuk 2 en 4 van PGS 16 zijn de eisen van de constructie en uitvoering van de LPG-installatie opgenomen. • In hoofdstuk 5 van PGS 16 zijn de eisen van de bedrijfsvoering van de LPG-installatie opgenomen, zoals toezicht, taken en verantwoordelijkheden. • In hoofdstuk 7 van PGS 16 zijn de eisen van het afleveren zonder direct toezicht opgenomen. In de PGS 16 (0.2.3) wordt verwezen naar: • Het Warenwetbesluit drukapparatuur. Dit besluit stelt eisen aan de technische integriteit van installaties voor toepassing en opslag van gassen onder druk, waaronder LPG. • De Beoordelingsrichtlijn BRL K901. Deze richtlijn bevat onder andere bepalingen voor het bouwen, onderhouden en repareren van ondergrondse en ingeterpte stalen opslaginstallaties voor LPG. Er wordt alleen verwezen naar de BRL K901 als de eisen actueel zijn en in de praktijk gehanteerd worden. Handboek Milieuzorg Manager & assistent

LPG installatieboek Als op een tankstation een LPG afleverinstallatie aanwezig is, moet hier een apart installatieboek van worden bijgehouden. In het LPG installatieboek zitten een bedrijfshandleiding en een logboek. Een bedrijfshandleiding bevat de basisinformatie over de LPG installatie, zoals het ontwerp, de uitvoering aan de hand van tekeningen en het installatieschema. Daarnaast zit er een gebruiksaanwijzing in opgenomen die informatie geeft over: • De opstellingswijze van het reservoir • De ligging van de leidingen • De plaats, functie en bediening van de in de installatie opgenomen appendages • De wijze van bediening van de aflevertoestellen • De werking van de blusmiddelen zover noodzakelijk In het logboek staat onder meer informatie over uitgevoerde werkzaamheden, onderhoud en eventuele storingen (PGS 16 3.4). Het logboek bevat in ieder geval de volgende gegevens: • De resultaten van alle (her)keuringen en controles, in de vorm van gedagtekende verklaringen die zijn afgegeven door of namens degene die de (her)keuringen of controles heeft uitgevoerd • Informatie over werkzaamheden, reparaties en aanpassingen • Informatie over het uitgevoerde onderhoud en inspectie van de installatie • De getekende verklaringen zoals bedoeld in PGS 16 6.5.2, bijvoorbeeld getekend aantoonbaar bewijs van jaarlijkse instructie van zowel personeelsleden als bedrijfsleiding Het LPG installatieboek moet altijd voor het bevoegd gezag ter inzage gereed liggen. Dit kan zowel in hardcopy als digitaal. Bewaartermijn documenten De PGS 16 stelt dat deze gegevens lang genoeg moeten worden bewaard om de periode tussen herkeuringen te overbruggen. Daarna begint een nieuwe periode met het resultaat van de laatste herkeuring als startdocument. Alle bijzondere gebeurtenissen aan de installatie, zoals keuringen en reparaties, worden genoteerd door de keuringsinstelling. Dit wordt op een aantekenblad bij de verklaring van in gebruik neming gevoegd. Dit aantekenblad blijft bij de installatie aanwezig zolang deze in gebruik is of gebruiksklaar staat. Zo kun je altijd de geschiedenis van de installatie inzien.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Vullen LPG-opslagtanks Tankstations die LPG verkopen, beschikken over LPG opslagtanks. Het vullen van deze tanks met LPG brengt risico’s met zich mee. Het is belangrijk dat je weet waar je rekening mee moet houden. Om veilig te kunnen werken, zijn de volgende aspecten van belang: • De bereikbaarheid van het reservoir en het vulpunt • De locatie van de opstelplaats van de tankwagen • De toegankelijkheid van de opstelplaats voor de tankwagen: de tankwagen moet onbelemmerd de losplaats kunnen bereiken en verlaten • De minimaal aan te houden afstanden van de tankwagen tot objecten binnen de inrichting • De losprocedure en veiligheidsvoorzieningen op de tankwagen • De aangebrachte voorzieningen bij de LPG-afleverinstallatie In de wet staat vastgelegd aan welke eisen deze aspecten moeten voldoen. Deze kun je terugvinden in de milieuvergunning, het Besluit LPG tankstations milieubeheer en in de PGS 16 LPG: Afleverinstallaties. Tijdens het laden of lossen maakt de tankwagen deel uit van het LPG-tankstation. Op grond van de vergunning van het tankstation of het Besluit LPG-tankstations milieubeheer, kunnen veiligheidsvoorzieningen van de tankwagen worden verlangd. Een deel van die voorschriften zijn in PGS 16 opgenomen, maar je kunt de belangrijkste voorschriften terugvinden in het ADR. Dit is het Europees verdrag betreffende het internationaal vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg. In bijlage M van PGS 16 staan eisen voor het aansluiten van een tankwagen op een noodstopvoorziening opgenomen. De procedure voor het lossen van een tankwagen vind je terug in bijlage E en F van PGS 16. Het vullen van de LPG-opslagtank mag uitsluitend gedaan worden door en onder de verantwoordelijkheid van de chauffeur van de tankwagen. Hiervoor moet eerst toestemming zijn gegeven door de verantwoordelijke beheerder van de LPG-installatie. De beheerder hoeft niet altijd aanwezig te zijn tijdens het lossen. Bij het lossen wordt gewerkt volgens een vaste procedure. Deze procedure bevat technische aanwijzingen en instructies voor de tankwagenchauffeur: • Voordat het vullen van de opslagtank wordt gestart moet de chauffeur ervan overtuigd zijn dat de situatie in de omgeving voldoende veilig is • Tijdens het vullen van de opslagtank moet de chauffeur de bedieningsorganen van de tankwagen kunnen besturen en nagaan dat de maximum toelaatbare vulling van het reservoir niet wordt overschreden

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

De procedure voor het vullen van een LPG-opslagtank bij een LPG-tankstation is opgenomen in bijlage E van PGS 16. In bedrijfssituaties geldt een iets afwijkende procedure, die vergelijkbaar is met die voor het vullen van een propaanreservoir. Deze procedure is opgenomen in Bijlage F van PGS 16. Een tankwagenchauffeur beschikt over een certificaat voor het transport van en het omgaan met LPG. De aan de chauffeur gestelde eisen zijn opgenomen in hoofdstuk 1 van het ADR. In het Besluit LPG tankstations milieubeheer staat een aantal voorschriften ten aanzien van het vullen van opslagtanks. In PGS 16 staan concrete eisen, procedures, controlelijsten en een overzicht van de actuele wetgeving opgenomen. Lees de milieuvergunning van het tankstation goed na om te beoordelen welke eisen van toepassing zijn. Dit handboek geeft een globaal beeld.

Gasflessen en wisselreservoirs In een gasfles wordt gas onder druk opgeslagen. Gasflessen hebben geen overvulbeveiliging. Het is daarom niet toegestaan om gasflessen te vullen bij een LPG-installatie. Een wisselreservoir bevat brandstof. Je kunt een wisselreservoir losmaken van een onderstel om deze te vervangen. Wisselreservoirs hebben een overvulbeveiliging en mogen daarom wél gevuld worden bij een LPG-installatie. Een Heavy Duty afleverinstallatie mag niet worden gebruikt om een wisselreservoir te vullen. Het vullen van wisselreservoirs valt onder PGS16. Gasflessen en wisselreservoirs lijken sterk op elkaar. Sommige gasflessen, zoals de ballonvaarderfles, bevatten meerdere aansluitingen. Deze aansluitingen kun je gemakkelijk verwarren met een overvulbeveiliging. Let daarom altijd goed op of je met een gasfles of een wisselreservoir te maken hebt!

Vullen van het reservoir Het vullen van het reservoir bij de LPG-installatie is een zeer risicovolle handeling. De niveauregeling is hierbij van groot belang: voorkom dat er overvulling plaatsvindt! Bij het vulpunt van de LPG-installatie moeten maatregelen zijn getroffen die er voor zorgen dat het maximaal toelaatbare vullingsniveau niet wordt overschreden. Deze maatregelen bestaan u • Het niveaumeetsysteem (de procentenmeter) • De maximum niveaubewaking (de overvulbeveiliging) Een vloeistofvulleiding is van deze beveiligingen voorzien. Het vullen van het reservoir mag daarom alleen worden gedaan met een vloeistofvulleiding.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

LPG-aflevering De LPG-afleverinstallatie moet zo overzichtelijk mogelijk zijn ingericht. De toegang en afrit moeten vrij toegankelijk zijn. Werkzaamheden, onderhoud en schoonmaak van de pomp, leidingen en opslagtanks die niet door de medewerkers gedaan mogen worden, worden uitgevoerd door gespecialiseerde en erkende installateurs. Het tanken van LPG werkt anders dan bij de andere brandstoffen, vanwege de grotere risico’s.

Richtlijnen bij het tanken van LPG  Vanaf je werkplek, of vanaf de plaats waar de noodstop zit, moet je vrij zicht hebben op de LPG-afleverzuil. Je kunt hiervoor ook een camera plaatsen.  Wil iemand LPG tanken, dan moet je de vertanking vrijgeven. Tijdens het tanken moet je altijd de noodstop kunnen indrukken. Als het nodig is, moet je de klant direct kunnen aanspreken, bijvoorbeeld via een intercomsysteem.  Het aan- en uitzetten van de LPG-installatie doe je met een drukknop of sleutelschakelaar bij de technische installatie. Schakel de installatie uit als het station gesloten is. De hoofdschakelaar laat je altijd aan staan, zodat er ook na sluitingstijd gelost kan worden.  Roken en open vuur zijn verboden. Spreek de klant hier vriendelijk persoonlijk op aan. Kan het niet anders? Gebruik dan de intercom.  LPG is niet geschikt voor gasflessen. Wees extra alert op campers en caravans.  Bellen en tanken gaan slecht samen, omdat je sneller bent afgeleid. Spreek de klant hier vriendelijk persoonlijk op aan. De klant kan beter bellen op de voetgangerszone of in de winkel.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

De afleverslang De afleverslang is flexibel, maar ook kwetsbaar. De slang wordt veel gebruikt. Controleer de slang daarom dagelijks op:  Lekkage aan de uiteinden  Beschadigde fittingen  Beschadigde of loslatende buitenkant  Uitrekken, knakken, op platte stukken  Zachte plekken in de slang. Let daarbij extra op de 4 cm voor de fitting  Sneeën of butsen aan de buitenkant  De aanwezigheid van de slanglift

Technische onderdelen Een LPG-afleverinstallatie is voorzien van diverse technische onderdelen.

Vulpistool (nozzle) Het vullen van de tank gebeurt met het vulpistool: de nozzle. Veel voorkomende defecten aan de nozzle zijn:  Een huls die doordraait, waardoor deze meer dan 90° kan draaien  De huls draait niet soepel of kraakt  De hendel is niet goed over te halen  Er kunnen beschadigingen aan het uiteinde zitten  Er kan gas lekken tijdens het tanken  Er kan gas lekken na het afkoppelen

Breekkoppeling De LPG-slang waar de nozzle aan vastzit is voorzien van een breekkoppeling. Deze breekkoppeling sluit de slang af als deze met een ruk wordt losgetrokken, bijvoorbeeld als iemand na het tanken vergeet de slang los te koppelen. De breekkoppeling sluit beide kanten van de slang af, waardoor er geen grote hoeveelheid LPG kan vrijkomen. Een breekkoppeling kan van het schroef type zijn. Als de slang is losgetrokken, kun je de breekkoppeling weer in elkaar schroeven. Je kunt ook een monteur van de onderhoudsfirma inschakelen om dit voor je te doen. Als een breekkoppeling is voorzien van breekpennetjes, dan moet deze altijd worden hersteld door de monteur van de onderhoudsfirma. Informeer bij je leidinggevende wat de procedure is voor het herstellen van breekkoppelingen op jouw locatie.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Doorstroombegrenzer Een doorstroombegrenzer is een afsluitorgaan. Het sluit de aflevering vrijwel volledig af als de doorstroomhoeveelheid de bepaalde grenswaarde overschrijdt. Dit kan gebeuren bij bijvoorbeeld een leidingbreuk. De vrijkomende hoeveelheid LPG wordt hierbij tot een minimum beperkt. In hoofdstuk 2 en 4 van PGS 16 zijn de eisen aan de doorstroombegrenzer opgenomen. In hoofdstuk 4 vind je ook de eisen terug aan andere veiligheidsvoorzieningen.

LPG controlerondes Om te beoordelen of de LPG-installatie goed functioneert en lekdicht is, moet maandelijks een controleronde worden gelopen. Daarbij wordt het deel van de LPG-installatie dat zich boven de grond bevindt gecontroleerd. Rioolputten met een waterslot binnen 5 meter van een LPG-vulpunt, LPG-reservoir of LPG-afleverpunt worden ook op een juiste werking gecontroleerd. Het doel van deze controlerondes is om op tijd kleine gebreken in de installatie te ontdekken, zodat grotere gebreken kunnen worden voorkomen. Deze controles kunnen worden uitgevoerd door de eigenaar van het tankstation. De eigenaar kan hier ook iemand voor aanwijzen.

Dagelijkse inspectie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Gebruik je neus: ruik je gas? Gebruik je ogen: zie je ijsvorming door een lek? Gebruik je oren: hoor je gas ontsnappen? Inspecteer de afleverzuil, het vulpunt en de tank. Controleer het hekwerk op deuren, sloten en hekborden. Houd het voorterrein schoon: verwijder afval en brandbare materialen. Controleer brandblussers (keuring). Inspecteer de noodstopinstallatie: is deze onbelemmerd en onbeschadigd?

Als er een lekkage wordt gevonden, moet deze direct worden verholpen. Dit wordt geregistreerd in het LPG installatieboek.

Inspectiepunten In bijlage Q van PGS-16 is een voorbeeld opgenomen van een controlelijst die bij een maandelijkse controleronde kan worden gebruikt. We gaan in op de controle van de afleverzuil en het reservoir. Kijk voor de overige voorbeelden in bijlage Q. Afleverzuil Let er bij de controle van de afleverzuil onder andere op:  Of de slangen niet lek zijn, bijvoorbeeld door geur of een sissend geluid  Dat de LPG-vulnozzles schoon zijn  Dat de afdichtingsring heel is en de breekkabel vast zit Reservoir Het reservoir moet onder andere gecontroleerd worden: • Op gaslucht, bij het reservoir, de flexibele aansluiting op het reservoir en het aansluitende leidingwerk • Of de staat van het hekwerk bij het reservoir in orde is

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Veiligheidsvoorzieningen Op een LPG-tankstation vind je diverse veiligheidsvoorzieningen. Zorg dat je weet hoe je van deze voorzieningen gebruik moet maken. Lees daarom regelmatig de voorschriften en informatiebladen van blusmiddelen door en controleer of de Persoonlijke Beschermingsmiddelen aan de richtlijnen voldoen. Om aanrijdingen van de LPG-installatie te voorkomen, moeten elk aflevertoestel en vulpunt zijn voorzien van een aanrijdbeveiliging. Daarnaast moet de installatie zijn voorzien van de juiste verplichte veiligheidsstickers. Een LPG-tankstation moet ook voldoen aan de wettelijk voorgeschreven regels over afstanden tot kwetsbare objecten in de omgeving, zoals woningen en ziekenhuizen.

LPG-noodstop Bij de kassabalie zit, binnen handbereik van de medewerker, een LPG-noodstop. Met een druk op deze knop kan de toevoer van LPG direct gestopt worden. Als de medewerker achter de balie iets ziet wat tot een calamiteit kan leiden, moet de noodstop gebruikt worden. Pas als helemaal zeker is dat de onveilige situatie is opgeheven, kan het tanken van LPG weer worden hervat. Hiervoor moet de noodstop weer uitgeschakeld worden. Op de LPG-afleverpomp zit ook een noodstop die de toevoer van LPG direct kan stilleggen. De noodstop op de pomp moet duidelijk zichtbaar zijn, zodat de klant er gebruik van kan maken.

LPG noodplan Voor ieder LPG-tankstation moet een noodplan worden uitgewerkt. In het noodplan staat hoe de gevaren van LPG bestreden moeten worden als er grote hoeveelheden LPG vrijkomen. In het noodplan staat onder andere:  Hoe een LPG-lekkage zo snel mogelijk onder controle wordt gebracht  Hoe gehandeld moet worden bij een ontruiming en eventuele evacuatie  Hoe medewerkers en omwonenden geholpen kunnen worden Het noodplan moet in de inrichting aanwezig zijn, op een plek die voor alle medewerkers gemakkelijk te bereiken is. Alle medewerkers moeten op de hoogte zijn van de inhoud van het noodplan. De noodprocedures die in het plan staan vastgelegd, moeten regelmatig in de praktijk worden geoefend.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

6. Preventie

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Blussen van een brand Water is een gemakkelijk blusmiddel om een brand te blussen. Niet alles kan met water worden geblust. Het is belangrijk te weten welk materiaal er brandt en hierbij het juiste blusmiddel te kiezen.

Omschrijving brandklassen en de blusmethode Brandklasse A is een vaste stof brand. Het gaat om zogenaamde droge vuurhaarden, bijvoorbeeld hout, papier, katoen, plastic, textiel. Blusmethoden voor een klasse A-brand zijn:

   

Blussen met water Blussen met bluspoeder (in de praktijk ABC-poeder) Blussen met schuim Blusdeken, te gebruiken bij brandende producten en personen en brand op een vlakke grond

Brandklasse B is een brand waarbij vloeibare of vloeibaar wordende stoffen branden, zogenaamde vette vuurhaarden, bv. benzine, olie, alcohol, verven, rubber, paraffine, oplosmiddelen. Blusmethoden voor een klasse B-brand zijn:

  

Blussen met bluspoeder (in de praktijk ABC of BC-poeder) Blussen met schuim Blussen met zand

Brandklasse C is een brand van gassen, zoals methaan, propaan, butaan, acetyleen. Blusmethode voor een klasse C-brand zijn:

 

Gastoevoer afsluiten Blussen met bluspoeder (in de praktijk ABC of BC poeder)

Brandklasse D is een brand van metalen, zoals magnesium, aluminium, kalium, natrium, legeringen van metalen. Blusmethode voor een klasse D-brand zijn:



Blussen met specifiek bluspoeder

Brandklasse F is een vet brand zoals frituurvet en oliën. Blusmethoden voor een klasse F-brand zijn:



Blussen met vetblusser

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Een schuimblusser bestaat uit water met een schuimvormend middel erin. Het dringt diep in vaste stoffen en vormt een afsluitende laag bij vloeistoffen. Hierdoor worden de ontstekingsbron en de zuurstof weggehaald. Een schuimblusser wordt gebruikt voor het blussen van:  Vaste stoffen A-klasse  Vloeistoffen B-klasse

Een CO2-blusser heeft een grote bluskoker die gevuld is met vloeibaar CO2. De vloeistof komt in de vorm van zeer koud gas uit de spuitmond. De CO2 verdrijft de zuurstof. Een CO2-blusser wordt gebruikt voor het blussen van:  Vaste stoffen A-klasse  Vloeistoffen B-klasse

Een muurhaspel is een slang die met een kraan is verbonden. De lengte van de brandslang is meestal 20-30 meter. Het bereik van de waterstraal moet minimaal 5 meter zijn. Een muurhaspel wordt gebruikt voor het blussen van:  Vaste stoffen A-klasse

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Blushandelingen Bij elk blusmiddel worden dezelfde handelingen uitgevoerd. Bij een blustoestel wordt de borgpen eruit getrokken en de blusser ingedrukt. De blusser moet op de basis van de vlammen worden gericht. Bij een muurhaspel wordt de toevoerkraan geopend en de straalpijp vrijgemaakt. De slang moet worden uitgerold. De straalpijp moet op de basis van de vlammen worden gericht. De straal uit het blusmiddel moet worden geregeld.

Brand Bij een brand moet de brandweer direct worden gewaarschuwd en moet de omgeving worden geĂŤvacueerd. De energietoevoer moet worden afgesneden. Probeer de brand te blussen met de wind in de rug. Bij twijfel wacht dan op de brandweer. Als het gelukt is het vuur te doven moet er worden gecontroleerd of de brand is gedoofd.

Explosiegevaar Benzine en LPG zijn zeer licht ontvlambare producten. Dit is ook de reden waarom roken en open vuur verboden zijn op het tankstation. In de omgeving van die producten is een verhoogd risico op een brand of zelfs een explosie. Een explosie kan alleen optreden als er een goede mengverhouding is tussen zuurstof en de brandbare stof.

Zoneringsplan Om dit risico aan te geven, is de werkgever verplicht een zoneringsplan op te stellen. Een zoneringsplan deelt een tankstation op in drie zones: Zone 0 Dit is een ruimte waar voor korte tijd een explosieve atmosfeer aanwezig is. Een voorbeeld hiervan is de zone rondom de pomp bij brandstof tanken. Zone 1 Dit is een ruimte waar tijden de normale werking van de installatie periodiek een explosieve atmosfeer ontstaat. Een voorbeeld hiervan is de ruimte rondom het aan- of afkoppelen van een LPG slang. Zone 2 Dit is een ruimte waar altijd of voor een lange periode een explosieve atmosfeer bestaat. Een voorbeeld hiervan is de ruimte in de brandstoftank.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Explosieveiligheidsdocument De werkgever is verplicht een explosieveiligheidsdocument (EVD) op te stellen. Het is een onderdeel van de Risico-Inventarisatie en – Evaluatie (RI&E). Het EVD bevat de volgende informatie:    

De identificatie en beoordeling van de explosie risico’s De maatregelen die nodig zijn om explosies en explosiegevaar te voorkomen. Een indeling van de explosiegevaarlijke zones Een beschrijving van het ontwerp, de bediening en het onderhoud van de apparaten en de ruimtes

Noodplan Er kunnen verschillende noodsituaties op een tankstation ontstaan, zoals het uitbreken van een brand, een lek in de LPG-installatie, de aanwezigheid van benzinedampen of het morsen van gevaarlijke stoffen. De noodklapper beschrijft stap voor stap wat er moet gebeuren bij een noodgeval. De noodklapper ligt op een goed bereikbare en zichtbare plek. Om de effecten van een noodsituatie te verminderen moet er een noodplan aanwezig zijn. Een noodplan is een beschrijving van maatregelen en voorzieningen die het tankstation voorbereidt op een noodsituatie. Het noodplan bestaat uit een aantal onderdelen: Melden van een noodsituatie  Waar moet een noodsituatie of ongeval worden gemeld?  Welke hulpdiensten moeten worden gewaarschuwd?

Interventie  Het blussen, beveiligen en opruimen.  Hoe moeten de oorzaken van noodsituaties worden weggenomen?  Welke hulpmiddelen moeten op de locatie beschikbaar zijn?  Welke Eerste Hulpvoorzieningen moeten aanwezig zijn?

Ontruimingsplan  Wanneer, wie en hoe moet worden gealarmeerd?  Welke waarschuwingsmiddelen moeten aanwezig zijn en moeten worden gebruikt?  Een plattegrond van het tankstation moet aanwezig zijn met belangrijke informatie om noodsituaties op te vangen  Hoe zijn de oefeningen voor het opvangen van noodsituaties georganiseerd?

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Uitvoeren van werkzaamheden Het uitvoeren van werkzaamheden op een tankstation moet veilig gebeuren. Daarom moeten er voor alle werkzaamheden een (veilige) werkomschrijving aanwezig zijn. De risico’s op gevallen worden zoveel mogelijk voorkomen door de procedures te volgen.

Contractor Een contractor is een persoon die door de ondernemer of het bedrijf afgesproken werkzaamheden op het tankstation komt uitvoeren. Als een contractor zich meldt, moet hij zich eerst identificeren via een geldig legitimatiebewijs of een veiligheids-of VCA pas. Een contractor moet vooraf aan de werkzaamheden een aantal procedures doorlopen. Deze procedures gelden zowel op een onbemand als een bemand tankstation alleen het aftekenen van de formulieren gebeurt niet door een medewerker van het station. Start werkprocedure Op het Start werk formulier vult de contractor in welke werkzaamheden hij gaat uitvoeren en welke veiligheidsvoorzieningen hij hierbij treft. Hij informeert de medewerker hierover en de medewerker tekent dit voor gezien. Na het uitvoeren van de werkzaamheden, meldt de contractor zich weer af. Zowel de medewerker als de contractor tekent het formulier af. Werk veilig procedure In de Werk veilig procedure wordt een veilige werkmethode omschreven voor risicovolle werkzaamheden. De contractor voert vooraf en gestandaardiseerd een kort risico analyse uit voor risicovolle werkzaamheden. Hij geeft aan welke maatregelen hij treft om de risico’s te beheersen. De contractor moet hier naar verwijzen op het Start werk formulier.

Werkvergunning Voor hoog risico werkzaamheden moet een werkvergunning worden afgegeven. Hoog risico werkzaamheden zijn onder andere heet werk, ontgravingen en werken in een besloten ruimte. De contractor stelt een werkvergunning op en vraagt de werkvergunning aan bij de opdrachtgever van de werkzaamheden. Belangrijk is dat hierbij een ‘verstrekker’ aanwezig is om de vergunning te verstrekken. De verstrekker is iemand niet van het tankstation.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

7. Begrippenlijst

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Bevoegd gezag Het bevoegd gezag is het bestuursorgaan van een bedrijf, dat beslissingen mag nemen over dat bedrijf. Voor inrichtingen die vallen onder de Wet Milieubeheer, zoals een tankstation, is er ĂŠĂŠn bevoegd gezag. Dit gezag is bevoegd tot handhaving, verlening van de omgevingsvergunning en handelingen op grond van het Activiteitenbesluit. Meestal is de gemeente het bevoegde gezag. De bevoegdheden kunnen ook door gemeenten of provincies worden overgedragen, bijvoorbeeld aan een gemeenschappelijke regeling. Een voorbeeld hiervan is de DCMR Milieudienst Rijnmond, een milieudienst van Zuid-Holland.

OBAS In een olie- en benzineafscheider (OBAS) worden de olie en brandstof gescheiden van het afvalwater. De slib blijft in de slibvangput en de olie-en benzine in de olieafscheider. Het afvalwater kan na de OBAS worden geloosd op het riool of watergang.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Aanrijdbeveiliging Een aanrijdbeveiliging beschermt de pompinstallatie, de vulpunten, en de beluchtings- en ontluchtingsleidingen tegen een mogelijke aanrijding.

Blusmiddelen Ieder blusmiddel heeft unieke eigenschappen. Op ieder blusmiddel staat aangegeven voor welke brandklasse het geschikt is. Check daarom altijd eerst het pictogram of de letter voordat je start met blussen. Een poederblusser heeft een grote bluscapaciteit. Het vertraagt de verbinding tussen zuurstof en de brandende stof. Een poederblusser wordt gebruikt voor het blussen van:  Vaste stoffen, vloeistoffen en gassen (ABC-poeder)  Vloeistoffen en gassen (BC-poeder)  Metaalbranden (D-poeder) Een schuimblusser bestaat uit water met een schuimvormend middel erin. Het dringt diep in vaste stoffen en vormt een afsluitende laag bij vloeistoffen. Hierdoor worden de ontstekingsbron en de zuurstof weggehaald. Een schuimblusser wordt gebruikt voor het blussen van:  Vaste stoffen A-klasse  Vloeistoffen B-klasse Een CO2-blusser heeft een grote bluskoker die gevuld is met vloeibaar CO2. De vloeistof komt in de vorm van zeer koud gas uit de spuitmond. De CO2 verdrijft de zuurstof. Een CO2-blusser wordt gebruikt voor het blussen van:  Vaste stoffen A-klasse  Vloeistoffen B-klasse Een muurhaspel is een slang die met een kraan is verbonden. De lengte van de brandslang is meestal 20-30 meter. Het bereik van de waterstraal moet minimaal 5 meter zijn. Een muurhaspel wordt gebruikt voor het blussen van:  Vaste stoffen A-klasse Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Verplichte veiligheidsstickers In PGS 28 staat dat op iedere pompinstallatie, zichtbaar vanaf de afleverplaats, een duidelijk leesbaar bedieningsvoorschrift moet zijn aangebracht. Dit kan in stickervorm worden aangegeven met tekst en/of met pictogrammen:

Schoonmaakmiddelen De toiletten en openbare ruimtes in een tankstation moeten er netjes en verzorgd uitzien. Dit is belangrijk voor de verkoop, maar ook voor de veiligheid en gezondheid van medewerkers en klanten. Elk schoonmaak materiaal heeft zijn eigen kleurcode, bijvoorbeeld:  Rood voor de toiletten  Blauw voor de kantoorruimte  Groen voor de shop en de bereidplaats  Geel voor het buitenterrein Op deze manier verwissel je geen schoonmaak materiaal dat voor het toilet bestemd is met schoonmaak materiaal voor bijvoorbeeld de kantoorruimte.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

De toiletten moeten worden schoon gehouden met schoonmaakmiddelen. Deze middelen kunnen soms de huid of luchtwegen irriteren. Daarnaast bestaan er schoonmaakmiddelen die geen schade voor de gezondheid van de mens veroorzaken, maar wel voor de omgeving. Het is erg belangrijk dat je zorgvuldig omgaat met deze schoonmaakmiddelen. Ze bevatten verschillende chemicaliën, die juist gemengd en gedoseerd moeten worden. Let hier goed op, zodat je duurzaam met de middelen om kunt gaan. Instructies en veiligheidsinformatiebladen vertellen je hoe je met de verschillende schoonmaakmiddelen om moet gaan. Lees deze geregeld en goed door. Als je vragen hebt of iets niet begrijpt, vraag het dan altijd aan je leidinggevende. De instructies, producten veiligheidsbladen moeten zoveel mogelijk op één duidelijke plek bewaard worden. Zo kun je in geval van morsen, ongelukken, brand of andere incidenten snel de benodigde informatie vinden. Gebruik de hulpmiddelen en Persoonlijke Beschermingsmiddelen die in de veiligheidsinformatiebladen genoemd worden altijd!

Persoonlijke beschermingsmiddelen Een Persoonlijk Beschermingsmiddel ofwel PBM beschermt je tegen gevaren die je veiligheid of gezondheid kunnen bedreigen. Voor elk risico is een bijbehorend PBM. Enkele voorbeelden zijn:  Veiligheidshelm  Veiligheidsbril  Gehoorbescherming  Veiligheidshandschoenen  Veiligheidsschoenen

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Dampretourstage I Dampretour stage I houdt in dat de tankinstallatie zodanig is uitgevoerd dat bij het vullen van een opslagtank met benzine of diesel, de uit de opslagtank verdreven dampen door een gasdichte retourleiding kunnen worden teruggevoerd naar de tankwagen die de benzine of diesel levert.

Dampretourstage II Het dampretour stage II is het terugwinnen van damp tijdens het tanken van een voertuig op het tankstation.

Vloeistofdichte vloer Een vloeistofdichte vloer is een voorziening die geen vloeistoffen doorlaat. De vloer beschermt de onderliggende grond tegen verontreiniging.

Handboek Milieuzorg Manager & assistent

Afkortingen AIM Activiteitenbesluit Internet Module

AMvB Algemene Maatregel van Bestuur

APV Algemeen Plaatselijke Verordening

Barim Besluit algemene regels voor inrichting milieubeheer

Bevi Besluit externe veiligheid inrichtingen

PGS Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen

Rarim Regeling algemene regels voor inrichting milieubeheer

Revi Regeling externe veiligheid inrichtingen

Wabo Wet algemene bepalingen omgevingsrecht

Wbb Wet bodembescherming

Handboek Milieuzorg Manager & assistent