Rouwverwerking

Gastredacteur Ruud de Waard (73): ‘Ik had er helemaal geen zin in, die eerste kerst alleen.

Maar mijn tip is: koop tóch een kerstboom, al is het maar een heel kleintje. Doe er lichtjes in. Daarmee haal je een beetje de gezelligheid in huis, echt! En zorg ervoor dat je de feestdagen niet alleen hoeft door te brengen. Mijn kinderen vragen in november al van “Pap, heb je al wat met kerst en oud en nieuw?” Daar bof ik natuurlijk ontzettend mee. Als je geen kinderen hebt bij wie je terecht kunt, nodig dan zelf buren, vrienden of familie uit en maak het samen gezellig.’

Ik eet elke week samen met mijn kinderen en kleinkinderen: daar bof ik ontzettend mee!

LEVEN MET EEN VERLIES ‘Ik voelde heel sterk dat ik onder de mensen moest zijn’

Wie het heeft meegemaakt, weet: een dierbare verliezen zet je leven op z’n kop. In het begin heeft iedereen aandacht voor je. Maar na een maand wordt het stiller. En na een hal aar … Het leven van anderen gaat door, maar jij zit nog vol emoties. Hoe kom je deze periode van rouwen door?

‘Dit jaar zouden we 49 jaar getrouwd zijn’, vertelt gastredacteur Ruud de Waard met een brok in zijn keel. Zijn vrouw Rina heeft nog steeds een grote rol in zijn leven.

Hij leest regelmatig haar gedichten.

Luistert naar de liedjes van Herman van Veen die ze zo mooi vond. En bekijkt foto’s van reizen die ze samen maakten. ‘Toen ze 46 jaar was, kreeg ze een tumor in haar keel met uitzaaiingen naar haar strottenhoofd. Na chemokuren, bestralingen en een zware operatie was ze genezen verklaard. Tot ze zeventien jaar later, in 2013, moeite kreeg met slikken. Ze heeft zó gevochten voor haar leven,’ vertelt Ruud,

‘maar het ging mis. We zaten allemaal aan de zijkant van haar bed. Ik, mijn zoon en twee dochters. Ze keek ons aan, zakte weg en viel rustig in slaap.

Ze overleed op 30 augustus 2014.’ Tekst Katja Kreukels Beeld Chantal Spieard

Voel het in je eigen tempo

‘Dat eerste jaar zonder haar was vreselijk moeilijk’, vervolgt Ruud. ‘Je moet er echt eerst zelf doorheen.’ En dat is precies de essentie van rouwen, vertelt rouwkundige Annemiek Dogan. ‘Dat je er zelf doorheen moet. Het is volledig voelen in je eigen tempo. Alle emoties die vrijkomen door het verlies van een dierbare, zoals boosheid, verdriet, opluchting en angst hebben de ruimte nodig. Je moet het aangaan. Als je dat niet doet, gaat het in je lichaam zitten of ontstaan er psychische klachten.’ Annemiek spreekt liever over rouwomarming dan -verwerking. ‘Je moet leren leven met een waarheid die je niet wilt leren kennen, met een groot verlies. Dat verlies kan overigens ook gevoeld worden na een scheiding, ongewenste kinderloosheid, een ontslag of door een partner die alzheimer krijgt.’

HOE KUN JE IEMAND HELPEN DIE ROUWT?

Rouwkundige Annemiek Dogan geeft haar tips: • Het allergrootste ‘medicijn’ is naast iemand gaan zitten en luisteren. • Maak de emotie niet kleiner door te zeggen: ‘Zo’n leeftijd, ik teken ervoor.’ of ‘Ze heeft nu geen pijn meer.’ Durf de emotie te voelen. Wegkijken van die diepe emotie helpt je niet verder. • Bied praktische steun aan, zonder de regie over te nemen: doe boodschappen, zet een pan soep voor de deur. Of zeg:

‘Vanavond ga ik even wandelen, ik zal om 18.00 uur aanbellen.

Heb je zin, ga dan mee.’

Meer tips? Bel met de leden- adviseur, 088 – 383 20 00.

• Ledenadviseur Greet je K roe z e •

Je moet leren leven met een waarheid die je niet wilt leren kennen

Helaas leren we nergens meer over rouw, vertelt ze. ‘De dood is een taboe geworden en buiten ons leven geplaatst. Mensen sterven niet meer thuis zoals vroeger, maar in een ziekenhuis of hospice.’

Donker stil huis

Rouwen is zware arbeid die je zelf moet doen, maar dat wil niet zeggen dat je het alléén moet doen, benadrukt de rouwkundige. Ruud koestert het contact met zijn kinderen en kleinkinderen. Drie keer per week gaat hij bij een van hen eten. In het begin vond hij het vreselijk om daarna in een donker, stil huis terug te komen. Nog steeds laat hij de radio aan en een lichtje om het thuiskomen makkelijker te maken. ‘Ik voelde heel sterk dat ik naar buiten moest, onder de mensen moest zijn. Toen mijn werkgever mij na enkele weken belde en zei: “Kom weer even langs, even kijken”, greep ik die kans met beide handen aan. Ik ging ook twee keer per week zwemmen. En boekte een weekend naar Texel. Zo had ik een route uitgezet. Dat heeft me erg geholpen.’

Het allermoeilijkste eerst

‘Hoe meer liefde er ooit was, hoe meer rouw er is. En hoe meer rouwarbeid’, vertelt Annemiek. Hoe je dat doet, maakt niet uit. De rouwende heeft altijd de regie. ‘Maar het is belangrijk om je verlies onder ogen te zien, de pijn ervan te ervaren. Het helpt bijvoorbeeld om het allermoeilijkste meteen aan te gaan. Stel dat je elke dag samen met je partner naar de markt ging … doe dat dan nu ook. Gá naar die markt, al is het in dikke tranen. Voel het gemis. Zo haal je de angel eruit. Het leven is na zo’n verlies niet meer zoals het was. Je draagt het met je mee. Het gaat niet weg. Je kunt het hooguit verweven in je leven, je aanpassen aan de nieuwe realiteit. En op een gegeven moment merk je dat je met een fijn gevoel praat over de persoon die er niet

TIPS VAN LEDENADVISEUR GREETJE KROEZE:

✔DOE HET SAMEN! Neem de tijd om een waardevolle relatie goed af te sluiten. Stel dat iemand in je nabije omgeving ongeneeslijk ziek is, zorg dan dat je goed afscheid kunt nemen. Bespreek met elkaar wat de wensen zijn van deze dierbare. Praat veel, deel je gevoelens van verdriet, maar ook van vreugde door bijvoorbeeld mooie herinneringen samen op te halen. Luister ook goed. Doe het samen! Zorg ervoor dat je niet met spijt blijft zitten als je iemand hebt verloren. Dat maakt het rouwen een stuk ingewikkelder.

✔HUISBEZOEK De ledenvereniging biedt steun in de verdrietige periode na de uitvaart. De ledenconsulent kan bij je langskomen op huisbezoek voor advies en ondersteuning. Bekijk ook de online zel ulpmodule Rouwverwerking van Stichting mirro. Anoniem en gratis voor leden. Meer weten? Ga naar ledenvereniging.nl/ magazine.

✔STAMTAFEL Dit is een vertrouwde online ontmoetingsplek. Het is een manier om contact te houden met vrienden en familie na het verlies van een dierbaar iemand. Je kunt beeldbellen, foto’s en verhalen delen. Vind de Stamtafel via ledenvereniging.nl/ magazine.

✔LANDELIJK STEUNPUNT VER LIES Deze stichting biedt een luisterend oor en virtuele nabestaandengroepen in coronatijd. www.steunbijverlies.nl/index.php en klik op deelgenoten.

Ruud haalt veel steun uit het contact met zijn familie. Zijn tip voor anderen: ‘Probeer zo snel mogelijk je leven weer stukje bij beetje op te pakken. Blijf niet alleen thuis zitten.’

meer is. Dan komt de laatste rouwtaak: herinneren en weer leren genieten.’ Dat herkent Ruud wel. Zijn Rina is een soort innerlijke stem geworden, een beschermengel. En hij is ontzettend dankbaar voor hun leven samen, hun kinderen, kleinkinderen. Ze vieren dat ook door elk jaar op haar verjaardag samen uit eten te gaan. ‘De steun van mijn vrouw voel ik gewoon, nog steeds. “Jij kúnt het”, zei ze. Ik kan er nog steeds emotioneel van worden. Ik ben niet gelukkig en ook niet ongelukkig, maar heb genoeg energie om onder de mensen te blijven en dat wil ik ook aan anderen doorgeven. Probeer zo snel mogelijk je leven weer stukje bij beetje op te pakken. Blijf niet alleen in je kamer zitten. Ik ben blij dat ik het zo gedaan heb.’

De laatste rouwtaak: herinneren en weer leren genieten

STEUN BIJ JOU IN DE BUURT

Heb je behoefte aan steun bij rouw en verlies? In de gemeente Oldebroek zijn er vrijwilligers met wie je kunt praten. Ook zijn er wandel- en gespreksgroepen voor lotgenoten. Ga naar www.oldebroekwijzer.nl en vul in het zoekvenster ‘rouw’ in. Klik dan op ‘steun van anderen bij het rouwproces’.

Welzijnsorganisatie WijZ organiseert in Zwolle ko eochtenden voor lotgenoten die hun partner hebben verloren. Ga naar www.wijz.nu/activiteiten en vul in het zoekvenster ‘rouwverwerking’ in.

Praat je liever online met lotge-

noten? Op ‘Wie Troost Mij’ kun je meepraten op het forum. Ga naar: www.wietroostmij.nl/forum of plaats een ster voor je dier- bare in de sterrenhemel: www.wietroostmij.nl/sterren- hemel.

STUUR EEN KAARTJE

Wil je iemand steunen die een dierbare heeft verloren, maar weet je niet goed hoe? Een kaartje met een paar woorden kan al heel waardevol zijn. Zo laat je even weten dat je aan iemand denkt. Bij dit magazine krijg je een aantal kaartjes cadeau. Scheur ze uit, en stuur er een op!

1

3 2

4

WELKOM IN HET BELEEFHUIS ‘Als je kunt telebankieren, dan kun je dit ook!’

Verlichting die vanzelf aanspringt. Op je telefoon zien wie er voor je deur staat én op afstand open kunnen doen. Wie nieuwsgierig is naar technische ‘woonsnu es’, kan alle mogelijkheden bij elkaar

alleen heel handig, ze maken je huis ook veiliger. Ze helpen je bijvoorbeeld als je langer zelfstandig thuis wilt blijven wonen. Toch zit niet iedereen op domotica (slimme apparaten) in huis te wachten. Onbekend maakt immers onbemind. Misschien heb jij ook wel je twijfels. En denk je dat het instellen en besturen van die handige snu es veel te ingewikkeld voor je is. Volgens Teun Jonker van Zorgcentrale Noord valt het reuze mee. ‘Sommige toepassingen stel je één keer in. Daarna werkt het en hoef je er niet meer naar om te kijken. Denk aan verlichting die op bepaalde tijden automatisch aangaat. Of een thermostaat die aanslaat.’ Soms heb je internet nodig om een apparaat te besturen, en dan komt er wat meer digitale kennis bij kijken. Bijvoorbeeld een app waarmee je je gordijnen elektronisch dicht kunt doen. Maar ook dat is voor de meeste mensen nog prima te doen. Jonker: ‘Ik zeg altijd: als je kunt telebankieren, dan kun je dit ook.’

zien in het Belee uis.

Technische snu es in huis zijn niet Tekst Sigrid Starremans Beeld Rene van der Hulst

Ervaar het zelf

Volgens ledenadviseur Marlon de Haan is domotica iets wat je zelf moet zien en ervaren. ‘Dan zie je dat het niet zo ingewikkeld is als je misschien denkt, en zie je bovendien wat je eraan hebt in jouw woning.’ In Nederland staan vier Belee uizen waar je kunt zien welke slimme oplossingen jouw huis veiliger en comfortabeler kunnen maken. Kom eens op bezoek en ervaar zelf wat er allemaal mogelijk is. De Haan adviseert verder om goed na te denken over de aanschaf van technische applicaties. ‘Bedenk altijd goed: wat is nu mijn situatie? En hoe, met welke toepassingen, zou ik hier veilig en prettig kunnen blijven wonen?’

1 Nuki, slim slot

Dit elektronische slot zorgt voor gemak en veiligheid. Je bedient het slot op afstand met je smartphone of tablet. Dat kan vanaf iedere plek in huis, maar ook daarbuiten. Ben je slecht ter been en zie je vanuit de woonkamer visite voor de deur staan? Met Nuki hoef

Pakketje? Open de voordeur eenvoudig met een app

je niet meer op te staan … je opent simpel met een app je voordeur. Het werkt nog beter in combinatie met een slimme deurbel, waarmee je via een camera kunt zien wie er voor de deur staat. Zo kun je bijvoorbeeld vanaf je werk de deur openen voor een (klein)kind dat zijn sleutels vergeten is. Of de pakketdienst binnenlaten die voor de deur staat als je niet thuis bent. Dankzij Nuki is onderling sleutels uitwisselen of werken met een sleutelkluis (die vaak in het zicht hangt) niet meer nodig.

Technische snu es? Ontdek in het Belee uis of het iets voor je is

2 Veilige verlichting

Je kent het wel: je moet ’s nachts naar het toilet en slaperig zoek je op de tast de weg of het lichtknopje. Daar is iets op gevonden: verlichting die automatisch aangaat dankzij beweegsensoren. Moet je er ’s nachts uit, dan wordt automatisch de vloer of de route naar het toilet verlicht. Ook op andere plekken in huis kan automatische verlichting handig zijn. Bijvoorbeeld bij de voordeur, als je ’s avonds in het donker thuiskomt. Of in de tuin: daarmee

GEWOON THUISGESPREK

Wil je weten wat je kunt verbeteren in huis? Hoe je je leven veiliger en prettiger kunt maken met domotica? En wat in jouw huis mogelijk is? Vraag het gratis ‘geWoon Thuisgesprek’ aan: 088 – 383 20 00, of lees meer via ledenvereniging.nl/ magazine. verbeter je niet alleen het zicht voor jezelf, maar schrik je ook ongewenste bezoekers af. Meer tips over hoe je de veiligheid in huis kunt vergroten vind je op ledenvereniging.nl/magazine.

3 Zorgrobot Tessa

Sociale robot Tessa is een handig hulpje voor mensen met dementie of een cognitieve beperking. Zij helpt je bij de dagelijkse structuur en vertelt wat de eerstvolgende geplande afspraak of taak is. Ook geeft ze suggesties voor activiteiten. Een familielid of mantelzorger schrijft op afstand de berichten en kiest het tijdstip waarop Tessa het aan je vertelt. Bekijk zorgrobot Tessa nu alvast in een van de belee uizen in Assen of Alkmaar. Meer weten? Bel de ledenadviseur, 088 – 383 20 00.

4 Elektrische gordijnen

Elektrische gordijnen bedien je met een app op je telefoon, tablet of een afstandsbediening. Wel zo makkelijk, zeker als je niet meer zo mobiel bent. Je kunt de gordijnen ook programmeren zodat ze op ingestelde tijden open en dicht gaan. Ideaal om je huis er bewoond uit te laten zien als je bijvoorbeeld op vakantie bent.

Ga voor meer slimme technieken voor veiligheid en gemak in huis naar: ledenvereniging.nl/magazine.

BEZOEK EEN BELEEFHUIS

Wil je weleens rondlopen in een huis waar domotica is geïnstalleerd, en zelf ‘beleven’ wat je handig vindt? Dat kan!

• Het Belee uis in Assen: Actium Belee uis, Zwartwaters- weg 155. Bel 06 – 22 86 01 40 of mail naar hetbelee uis@ actiumwonen.nl.

Check in verband met corona vooraf of het Belee uis open is. Vind de openingstijden via ledenvereniging.nl/magazine. Op de website vind je ook een virtuele tour voor een online bezoek aan het Belee uis.

TECHNISCHE HULP BIJ JOU IN DE BUURT

Kun je wel wat hulp gebruiken bij het aansluiten van technische snu es in huis? Verschillende bedrijven zijn actief in de regio, zoals Loohuis Installatiegroep in Zwolle en Raalte of Installatietechniek K.J. van Dijk BV in Koekange. Op zoek naar meer organisaties bij je in de buurt? Ga naar ledenvereniging.nl/ domotica-oplossingen. Of bel of chat met onze ledenadviseurs. Zij zoeken graag met je mee.