5. Aktywne uczestnictwo dziecka w odkrywaniu matematyki Wiedza i umiejętności matematyczne pełnią w naszym codziennym życiu coraz bardziej istotną funkcję. Użyteczność matematyki nabiera coraz większego znaczenia. Oprócz tego ułatwia komunikowanie się w różnych sytuacjach i w różny sposób, zdobywanie informacji i lepsze rozumienie wielu zjawisk. Dzięki niej możliwe staje się radzenie sobie w zaskakująco wielu, czasami nietypowych sytuacjach. • Po pierwsze – należy przemyśleć, które przedmioty trzeba będzie wykorzystać. Nie ma aktywności dziecka w procesie edukacyjnym, jeśli jego działanie ogranicza się do operowania słowem, a brakuje wytwarzania, przetwarzania, użytkowania przedmiotów. • Po drugie – sytuacje, w których będą działać dziecko i nauczyciel, nie powinny być tworzone tylko po to, aby dziecko mogło ćwiczyć się w określonej z góry aktywności, ale przede wszystkim powinny być związane z tym, co jest ważne dla samego dziecka, co wypływa z jego naturalnej potrzeby życiowej. • Po trzecie – należy ustalić, jakie rodzaje aktywności będą w tym procesie wykorzystywane, kreowane, rozwijane. • Po czwarte – przemyśleć, jak tę aktywność stymulować, aby dziecko uruchamiało swoje wewnętrzne motywy i dążenia. Chodzi o powodowanie, aby dziecko samo chciało działać zgodnie ze swoimi potrzebami, dążeniami, przeżyciami, aktualnymi doświadczeniami24. Jean Piaget podkreśla, że tylko różnorodna działalność dziecka posuwa jego rozwój naprzód: „[…] tylko ta spontaniczna aktywność, stymulowana ciągle przez nauczyciela, ale pozostająca wolną w jego próbach, może prowadzić do intelektualnej niezależności. Celem więc intelektualnej edukacji jest uczenie się przez każdego ucznia z osobna, ryzykując nawet stratę czasu i błądzenie okrężnymi drogami”25. Edukacja matematyczna musi być przyjazna dziecku – z szacunkiem podchodzić do jego sposobów rozumowania, rozwiązywania problemów, aby zachowała to, co w tej edukacji jest niezwykle ważne – stopniowanie trudności, budowanie na jednych umiejętnościach kolejnych. Wiedza matematyczna powstaje poprzez samodzielnie wykonywane czynności (np. układanie żetonów mających przedstawiać osoby lub rzeczy z danego zadania, zabawa w kupno-sprzedaż, dopasowywanie do siebie wyciętych figur geometrycznych). Każde dziecko musi przejść tę drogę osobiście. Nie wystarczy, że patrzy z bliska na czynności wykonywane przez kogoś innego. Nie wystarczy też spontaniczna, nieukierunkowana aktywność dziecka w swobodnych zabawach. Bardzo ważne jest, żeby dziecko zastanawiało się nad tym, jaki 24 25
Sowińska H., (1994), Edukacja przez aktywne uczestnictwo, „Edukacja i Dialog”, 1994. Adamek I., (1997), Podmiotowe traktowanie ucznia w procesie rozwiązywania problemów, [w:] Puślecki W. (red.), (1997), Doświadczanie podmiotowości ucznia w edukacji wczesnoszkolnej, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 95. 31
