Wstęp

Niniejsza publikacja powstała z myślą o nauczycielach realizujących nauczanie w szkołach ćwiczeń zgodnie z zasadami Modelu szkoły ćwiczeń opracowanymi w ramach projektu Wspieranie tworzenia szkół ćwiczeń. Adresowana jest przede wszystkim do nauczycieli posiadających niewielki staż pracy oraz do studentów odbywających praktyki w szkołach. Publikacja opracowana w formie poradnika ma za zadanie wspierać nauczyciela rozpoczynającego pracę w zawodzie, ale mogą z niej skorzystać również doświadczeni pedagodzy, którzy poszukują inspiracji i nowych pomysłów w celu wzbogacania swojego warsztatu dydaktycznego.

W pierwszym rozdziale zawarto informacje dotyczące podstawy programowej przedmiotów przyrodniczych oraz przedstawiono krótki zarys sytuacji prawnej szkolnictwa w Polsce w świetle obecnych przepisów prawa oświatowego. Rozdział ten zawiera także podstawowe wiadomości na temat szkół ćwiczeń, ukazując je zarówno w kontekście historycznym, jak i obecnym.

W drugim rozdziale wyjaśniono, czym jest program nauczania oraz podano kilka praktycznych wskazówek dotyczących jego wyboru, modyfikacji lub samodzielnego tworzenia.

Zupełnie inny charakter ma rozdział trzeci, w którym przedstawiono analizę możliwości poznawczych dzieci w różnych grupach wiekowych, opartą na koncepcji rozwoju poznawczego człowieka, zaproponowaną przez Jeana Piageta. Do dzisiaj teoria ta stanowi istotny wkład w badania nad ludzką inteligencją i jest punktem odniesienia dla innych prac poświęconych tej tematyce. Informacje zawarte w tym rozdziale mogą być bardzo istotne z punktu widzenia początkujących nauczycieli, którzy nie mają jeszcze dostatecznego rozeznania w możliwościach intelektualnych dzieci i młodzieży w poszczególnych klasach, a to może prowadzić zarówno do nieporozumień pomiędzy nauczycielem a uczniem, jak i powodować, że uczeń będzie musiał wykonywać zadania zupełnie nieadekwatne do swoich indywidualnych predyspozycji. W rozdziale tym poświęcono również nieco miejsca modelowi edukacji włączającej, który nie ma związku z myślą Piageta, dotyczy jednak sytuacji, w których możliwości poznawcze ucznia z różnych przyczyn mogą odbiegać od przeciętnych dla danej grupy wiekowej.

Najobszerniejszą częścią poradnika jest rozdział czwarty, w którym zawarto propozycje sprawdzonych i powszechnie stosowanych na przedmiotach przyrodniczych form i metod pracy adresowanych do konkretnych grup wiekowych. Rozdział ten ma na celu uświadomienie nauczycielowi, że w miarę osiągania przez ucznia poszczególnych stadiów rozwoju poznawczego, nabywania różnych umiejętności oraz osiągania dojrzałości, również w sensie

psychospołecznym, każda z tych metod powinna ewoluować, aby elastycznie dopasowywać się do aktualnie reprezentowanego poziomu rozwoju ucznia.

Zgodnie z obecnymi trendami edukacyjnymi oraz Modelem szkoły ćwiczeń preferowaną formą pracy na lekcjach przedmiotów przyrodniczych powinna być metoda projektu. Wobec tego zostały zaproponowane przykładowe tematy projektów uczniowskich – od najprostszych, o małym poziomie skomplikowania i abstrakcji, przeznaczonych dla uczniów klas IV szkoły podstawowej, po wieloaspektowe, interdyscyplinarne projekty odpowiednie dla starszych uczniów.

W rozdziale piątym omówiono możliwości wsparcia procesu dydaktycznego z wykorzystaniem technik cyfrowych na lekcji. Zawarto w nim przykładowe propozycje programów, aplikacji, stron internetowych oraz wolnych zasobów, które nauczyciel może zastosować w swojej pracy. W rozdziale tym umieszczono kilka wskazówek dotyczących kwestii, na które należy zwrócić uwagę przy korzystaniu z tego typu materiałów, aby nie naruszać cudzych praw autorskich.