2. Nowe środki walki

– Protokół V z 28 listopada 2003 r. w sprawie wybuchowych pozostałości wojennych. • Konwencja o zakazie broni chemicznej, podpisana w Paryżu dnia 13 stycznia 1993 r., Dz.U. Nr 63 z 1999 r., poz. 703. • Konwencja o zakazie użycia, składowania, produkcji i transferu min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu, przyjęta w Oslo dnia 18 września 1997 r., 2056

UNTC 211. • Konwencja o zakazie produkcji, składowania i używania bomb i pocisków kasetowych, podpisana w Oslo dnia 23 grudnia 2008 r., 2688 UNTC 39. • Traktat zakazujący broni jądrowej, sporządzony w Nowym Jorku dnia 7 lipca 2017 r. • Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, sporządzony w Moskwie,

Waszyngtonie i Londynie dnia 1 lipca 1968 r., Dz.U. Nr 8 z 1970 r., poz. 60. • Traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową, sporządzony w Nowym

Jorku dnia 24 września 1996 r. • Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjęta przez Zgromadzenie

Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 10 grudnia 1984 r., 1465 UNTC 85.

Nowymi środkami walki nazywa się zbiorczo takie typy broni, które dotychczas nie zostały uregulowane w umowach międzynarodowych, a do których stosuje się podstawowe zasady MPH (zasada rozróżnienia, środki ostrożności, zakaz powodowania zbędnego cierpienia i nadmiernego okrucieństwa). Możliwości, które oferuje współcześnie rozwijana technologia, w znacznym stopniu wpływają na to, jak postrzegamy powyższe zasady i w jaki sposób są toczone współczesne konflikty zbrojne.

• Cyberbroń

Walka cybernetyczna, odbywająca się przy użyciu sieci komputerowej i różnych szkodliwych programów, może doprowadzić do poważnego zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa bez uciekania się do siły zbrojnej.

Wymownymi przykładami były paraliż platform państwowych w wyniku ataku na Estonię w 2007 roku, dezinformacja (połączona z działaniami zbrojnymi) w wyniku ataków na strony rządowe podczas wojny między Gruzją a Rosją w 2008 roku czy zmiana sposobu funkcjonowania kluczowych elementów elektrowni jądrowej w Iranie w wyniku zainstalowania robaka komputerowego, którego działanie wykryto w 2010 roku.

Ataki na infrastrukturę krytyczną (np. sieci zasilające, główne węzły komunikacyjne, systemy informatyczne) wydają się w tym zakresie szczególnie niebezpieczne, gdyż mogą doprowadzić do destabilizacji w kraju na masową skalę, czemu towarzyszyłby efekt zaskoczenia – co w rezultacie może się okazać bardzo skuteczną taktyką, zwłaszcza w państwach o niskiej kulturze bezpieczeństwa cybernetycznego.

Centrum obrony cybernetycznej NATO z siedzibą w Tallinnie zleciło ekspertom z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego przygotowanie analizy objaśniającej zastosowanie obowiązującego prawa międzynarodowego w kontekście ataków w cyberprzestrzeni. W ten sposób powstały Podręczniki tallińskie (pierwszy z 2013 roku na temat kontekstu konfliktów zbrojnych oraz drugi z 2017 roku na temat ataków poniżej progu wojny). Do dzisiaj nie zawarto żadnej umowy międzynarodowej z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego, która byłaby poświęcona cyberwojnie.

• Bronie autonomiczne

Używanie sztucznej inteligencji do działań bojowych stało się jednym z zagadnień, które doczekały się najszerzej zakrojonej dyskusji międzynarodowej na temat możliwości regulacji tych środków walki w traktacie. Stało się tak dzięki działaniom Kampanii przeciwko Robotom Zabójcom – międzynarodowej koalicji organizacji pozarządowych, działającej od 2013 roku i podkreślającej ryzyko wynikające z oddania decyzyjności maszynom.

Do dzisiaj nie przyjęto w tej kwestii żadnego wiążącego instrumentu prawa międzynarodowego, jednak podkreśla się, że w sytuacjach wymagających używania sztucznej inteligencji, która nie dorównuje ludziom i ich zdolnościom, to człowiek powinien zawsze sprawować znaczącą kontrolę nad systemami uzbrojenia wyposażonymi w sztuczną inteligencję. Taka idea ma na celu umożliwienie przypisania odpowiedzialności w razie naruszeń MPH, które miałyby miejsce w wyniku działania takich systemów. Jak do tej pory nie rozstrzygnięto, czy zastosowanie sztucznej inteligencji byłoby korzystniejsze z myślą o ograniczeniu cierpienia i strat wojennych, gdyby osiągnęła ona wystarczający poziom skuteczności (np. gdyby popełniała ona mniej błędów podczas walki niż żołnierze).

• Doskonalenie żołnierzy

Wzmacnianie zdolności i umiejętności żołnierzy stało się nieodłącznym elementem szkolenia. O ile w przeszłości o przewadze wojskowej decydowała liczebność armii, o tyle wraz z rewolucją przemysłową, która zmieniła charakter konfliktów zbrojnych, to śmiercionośna technologia przesądzała o wyniku działań

wojennych. Nowe zjawiska związane z obronnością, takie jak profesjonalizacja armii, wyścig zbrojeń, rosnące znaczenie jednostek specjalnych (ale także – prywatnych spółek wojskowych), przyczyniły się do powstania kolejnego trendu, jakim jest technologiczne doskonalenie żołnierza (ang. human enhancement). W tym wypadku człowiek ma zostać pozbawiony przymiotu miana najsłabszego ogniwa w armii.

Doskonalenie żołnierzy może mieć różną formę (podstawową jest trening), przy czym obecnie mówi się o coraz bardziej zaawansowanym połączeniu człowieka z technologiami, które może doprowadzić do traktowania ludzi jako elementu wyposażenia armii (ekwipunku).

Technologie doskonalenia żołnierzy (HET, ang. human enhancement technologies) przekraczają granice biotechnologii i wpływają na naturę konfliktów zbrojnych, stosunków międzynarodowych i geopolityki. W przeciwieństwie do terapii ukierunkowanych na naprawę lub wyleczenie uszkodzonego ciała lub psychiki, HET stymulują i doskonalą ludzkie ciało ponad naturalne zdolności (w sposób odwracalny lub nieodwracalny). Mają przy tym różnorakie działanie, m.in. wzmacniają siłę mięśni, zarządzają bólem, nadzwyczajną czujnością, pamięcią. Ich wspólnym celem jest wypracowanie szybszego, lepszego i tańszego sposobu na osiągnięcie sukcesu w konflikcie zbrojnym.