Ck Enerji Sayı 2

EDİTÖRDEN Merhaba; CK Enerji dergimizin ikinci sayısında kapağımıza serbest tüketici konusunu taşıdık. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), serbest tüketici limitini 2018 için yıllık 2.000 kWh’ye indirdi. Bu da aylık elektrik faturası 68 TL ve üzeri olan aboneleri serbest tüketici sınıfı kapsamına alıyor. Yeni limitle birlikte artık elektrik tüketicilerinin büyük bölümünün ‘serbest tüketici’ tanımına girdiği ortada.

BURCU ATASOY

CK ENERJI KURUMSAL İLETIŞIM KIDEMLI MÜDÜRÜ

Biz de büyük kitleleri ilgilendiren bu konuyu tüm yönleriyle masaya yatırmak istedik.

‘Sadece Türkiye’de değil dünyada süreç nasıl işledi? Serbest tüketicilerin davranışları nasıl bir seyir izledi?’ sorularının cevabını aradık. Tabii İngiltere modeli burada çok önemli bir yere sahip. Enerjide serbest tüketici modeline 1999 yılında geçen İngiltere’de müşteri davranışlarını ölçümleyen ve kısa adı OFGEM olan Elektrik ve Gaz Piyasaları Ofisi’nin son olarak yayınladığı 2017 araştırma sonuçlarını siz değerli okuyucularımız için derledik.

Bir diğer yeni araştırma olan ve Pricewaterhouse Coopers’ın (PwC) yaptığı ‘Elektrik Perakende Sektöründe Benzer Sektör Yaklaşımları’ adlı rapora göre, Türkiye’de serbest tüketiciye en çok ilgi gösteren kesim üst gelir grubu. Raporda bizim de artık sık sık dile getirdiğimiz gibi elektrik perakende sektörünün telekoma evrileceği tespitine de yer veriliyor.

Bu noktada CK Boğaziçi Elektrik, CK Akdeniz Elektrik ve CK Çamlıbel Elektrik olarak serbest tüketicilere nasıl bir fayda sağladığımıza da baktık. İlk tanışmamız 2003 yılında olsa da 2013 yılındaki özelleştirme sürecinin ardından Türkiye’de rekabetin arttığı bu pazardan tüketici nasıl yararlandı? Sevinerek görüyoruz ki, sadece 3 şirketimizin serbest tüketicilere sağladığı fayda 700 milyon lirayı bulmuş durumda.

Rekabet yoğun bir sektör demişken, bundan sonra her sayımızda CK Enerji Rekabet Uyum Direktörü Metin Pektaş’ın köşe yazıları ile bizi bilgilendireceğini belirtmek isterim.

Pektaş bize bu sayıda rekabet politikasının kalkınma üzerindeki etkilerini ve bu konudaki tartışmaları aktardı.

Bu sayıda geleceğe dönük bakış açısı ile dergimize renk katan isim ise Ufuk Tarhan oldu.

T-İnsan adlı interaktif kitabı ile dikkatleri üzerine çeken Tarhan, gelecekte şirketlerin, şehirlerin, yaşadığımız evlerin nasıl olacağını anlattı. Tarhan’ı bulmuşken enerjinin geleceğini de konuştuk.

Yine bu sayıda olmazsa olmazımız haline gelen çalışanlarımıza da yer verdik. CK Boğaziçi, CK Akdeniz ve CK Çamlıbel’in en değerli varlığı olan insan kaynakları bize çalışma şartlarını ve hedeflerini anlattı.

Keyifli okumalar dileğiyle…

ARAMIZA YENİ KATILANLAR

DENIZ KALKAN Yasal Takip Avukatı DERVIŞ ALI ERDOĞAN Müşteri İlişkileri Müdürü OKTAY GÜNEŞ Satış Planlama Müdürü

GÖRKEM KOÇ Şube Müdürü

HÜSEYIN YEĞIN Ticaret Direktörü MEHMET EMIN BALTAŞ Stratejik Planlama ve Analiz Yönetmeni MEHTAP KARPUZ Kurumsal İletişim Yönetmeni YÜKSEL ŞIŞE Kurumsal İletişim Müdürü

İÇİNDEKİLER 4 DOSYA İNGİLTERE’DE SERBEST TÜKETİCİLERDEN

TARİFESİNİ DEĞİŞTİRENLERİN YÜZDE 83’Ü

TASARRUF YAPTIĞI FİKRİNDE 7

KÖŞE HEM YAKIN HEM FARKLI: REKABET,

REKABETÇİLİK VE REKABET POLİTİKASI

9

HABER “EVDE DOĞRU ENERJİ KULLANIMI

FATURAYA YÜZDE 30 DÜŞÜŞ OLARAK

YANSIR”

4

10 DOSYA SERBEST TÜKETİCİ OLMAYA EN ÇOK

ZENGİNLER MERAKLI 12 KAPAK CK BOĞAZİÇİ, AKDENİZ VE ÇAMLIBEL

SERBEST ELEKTRİKLE TÜKETİCİYE

700 MİLYON LİRA TASARRUF ETTİRDİ 18

HABER CK AKDENİZ FATURADA ‘ŞEFFAFLAŞTI’

19

DÜNYADAN HABERLER 500 MİLYAR DOLARLIK

KENT RÜZGAR VE GÜNEŞLE İŞLİYOR

12

20 RÖPORTAJ FÜTÜRİST UFUK TARHAN:

TEK KURTARICI YENİLENEBİLİR ENERJİ 24 HABER CK ÇAMLIBEL ELEKTRİK, BU YIL

30 YENİ İŞLEM MERKEZİ AÇACAK 25 KÖŞE HÜSEYİN YEĞİN: OPSIYON KONTRATLARI

VE ELEKTRIK PIYASASINDAKI

KULLANIMLARI

20

26 İÇİMİZDEKİ SESLER 29 HABER BDDK’DAN ‘YETKISIZ FATURA ÖDEME

NOKTALARI SUÇ IŞLIYOR’ UYARISI 30 ENERJİ GÜNDEMİ 32 HABER BAŞKA BİR DÜNYA ‘YALINAYAK’ MÜMKÜN

İMTİYAZ SAHİBİ: UTKU GURUŞÇU YAYIN KURULU: HALİT BAKAL EROL DEĞERLİ İBRAHİM YALÇIN TEKİN BURCU ATASOY YÜKSEL ŞİŞE PELİN GEZER MEHTAP KARPUZ FOTOĞRAF VE ARŞİV SORUMLULARI: TOLGA MERİÇ

İLETİŞİM: CK BOĞAZIÇI ELEKTRIK PERAKENDE SATIŞ A.Ş.

HÜRRIYET MAHALLESİ DR. CEMIL BENGÜ CAD. NO:1 KAĞITHANE / İSTANBUL T: 0 212 311 8000 F: 0 212 311 8011 YAYINA HAZIRLAYAN

SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ TUGAY SOYKAN GENEL YAYIN YÖNETMENİ HACER GEMİCİ hacer@origamimedya.com EDİTÖR MELTEM ERSOY meltem@origamimedya.com GÖRSEL YÖNETMEN MURAT CERİT

32

YAYIN ADRESİ MECIDIYEKÖY MAH. ATAKAN SOK. NO: 6/7 ŞIŞLI / İSTANBUL T: 0 212 252 8776-77 F: 0 212 211 4070 www.origamimedya.com BASKI VE CİLT APA UNIPRINT UNIPRINT BASIM SANAYI VE TICARET A.Ş. ÖMERLI KÖYÜ, HADIMKÖY - İSTANBUL CADDESI, NO:159 34555 / İSTANBUL T: 0 212 798 2840 pbx www.apa.com.tr

DOSYA

SERBEST TÜKETICIDE İNGILIZ MODELI

Tarifesini değiştirenlerin yüzde 83’ü tasarruf yaptığına inanıyor Enerjide serbest tüketici modeline 1999’da geçen İngiltere’de müşteri davranışlarını ölçümleyen araştırmaya göre, arzu ettiği tedarikçiye giden müşterinin memnuniyeti artıyor.

Tedarikçisini değiştirenlerin yüzde 86’sı memnun olduğunu söylerken, bu şekilde tasarruf ettiğini düşünenlerin oranı yüzde 83.

4

Tüketici davranışlarını takip eden OFGEM (Elektrik ve Gaz Piyasaları Ofisi) tüketicilerin davranış kalıplarına gör 6 tipolojiye ayrıldığını tespit ettirmiş: Mutlu Alışverişçiler, Pazar Şüphecileri, Kaygılı Kaçınanlar, Konfora Teslim Olanlar, Bilinçli Arayışçılar, Tartışmayı Sevmeyenler.

E

nerjide serbest piyasa düzenini ilk deneyen ülke olan İngiltere, bu anlamda diğer ülkelere örnek teşkil ediyor. İngiltere, 1999’da elektrik ve gaz piyasasını serbestleştirme kararı alarak, tüketicilerin tedarikçisini seçebilme imkanını getirdi. Bu alanda önemli bir tecrübe biriktiren İngiltere, 2014 yılından itibaren aldığı yolu daha iyi değerlendirebilmek adına tüketicilerin nabzını tutmayı da ihmal etmedi. İngiliz OFGEM (Elektrik ve Gaz Piyasaları Ofisi) gaz ve elektrik tüketicilerinin sistemden ne ölçüde memnun olduğunu, hangi noktalarda kendilerini tatmin olmuş ya da olmamış hissettiğini, bu konuda neler yapılabileceğini ortaya koyan araştırmalar yaptı. Yıllık yapılan bu araştırmalar, bir önceki yıla göre nerelerde iyileşme nerelerde kötüleşme yaşandığını belirleyerek, sonraki yıl yapılabileceklere de ışık tuttu.

OFGEM’in 2017 araştırmasının sonuçları, tedarikçisini değiştiren tüketicilerin memnuniyetinin de arttığını ortaya koydu.

Buna göre 2017’de her 5 enerji (gaz ve elektrik) tüketicisinden 2’si tedarikçisini değiştirdi. Bu oran 2015 ve 2016 yılında yüzde 37 iken, 2017 yılında yüzde 41 olarak gerçekleşti. Tüketiciler, tedarikçi değiştirmede en önemli nedeni yüzde 33 ile tarife seçimi olarak gösterirken, tarife seçimi nedeniyle tedarikçi değiştirenlerin oranı böylece

TOPLAM 6 ÇEŞİT TÜKETİCİ PROFİLİ VAR KAYGILI KAÇINANLAR

%13

MUTLU ALIŞVERİŞÇİLER

%20

BİLİNÇLİ ARAYIŞÇILAR

TARTIŞMAYI SEVMEYENLER

%13

Gençler ve üst gelir grubu daha çok tarife değiştiriyor İngilizler arasında tedarikçi değiştirenlerin profiline bakıldığında, gençlerin ve ABC1 sosyo-ekonomik ve üst gelir grubuna mensup bireylerin daha yoğun olduğu göze çarpıyor.

16-34 yaş grubu tedarikçi değiştirmeye meylederken, 35-64 yaş arası ise tarife değiştirmeye daha yatkın gözüküyor. Son 4 yılda hiç tedarikçi ya da tarife değiştirmeyen kişilerin profiline bakıldığında, bu kişilerin ağırlıklı düşük gelir grubuna mensup ve internet kullanımı az ya da hiç olanlar olduğu göze çarpıyor.

%20

PAZAR ŞÜPHECİLERİ

%14

KONFORA TESLİM OLANLAR

%20

önceki yıla göre yüzde 4 arttı.

2016 yılına göre 2017 yılında daha iyi bir sözleşmeye sahip olduklarını düşünenlerin oranı yüzde 56 çıkarken, tedarikçi ya da tarife değiştirenlerin yüzde 83’ü tasarruf yaptığına inandığını dile getirdi.

Tasarruf yaptığına inananlar tedarikçi değil, tarife değiştirenlerde yoğunlaştı.

Tüketicilerin 5’te 3’ü enerji tedarikçilerine güven duyarken, toplamın yüzde 77’si tedarikçilerinin hizmetinden memnun olduğu görüşünü aktardı. Özellikle son 12 ayda tarife değiştirenlerde bu oran daha da yükseldi ve yüzde 85’e çıktı.

OFGEM, GfK’ya yaptırdığı araştırmada, bu yıl farklı olarak, tüketici tipolojisini ve bu tipolojiye göre farklı davranış biçimlerini de masaya yatırdı. Buna göre, 6 değişik tüketici tipolojisi olduğu ortaya çıktı: MUTLU ALIŞVERİŞÇİLER Toplamın yüzde 20’sini oluşturan mutlu alışverişçiler, hayatta genel olarak alışveriş yapmaktan keyif duyan, tasarruf etmenin yollarını bulmaktan mutlu olan tüketicilerden oluşuyor. Bu tüketiciler, kendine ve muhatap şirkete güven duyuyor, tedarikçi ya da tarife değiştirmekle ilgili pozitif duygular besliyor.

5

DOSYA

PAZAR ŞÜPHECİLERİ Toplamın yüzde 14’ünü oluşturan bu kesim, enerji şirketlerine çok az güven duyuyor. Bu şüphecilik, başka sektörlerde ya da genel anlamda güven sorunu olduğu anlamına gelmiyor.

Dolayısıyla enerji piyasasına özel bir şüpheci yaklaşım içerisinde olanlar bu gruba giriyor.

KAYGILI KAÇINANLAR Toplamın yüzde 13’ünü oluşturan kaygılı kaçınanlar, genel olarak

Farkındalık çok yüksek İngiliz tüketiciler arasında tedarikçi ya da tarifeler arasında seçim yapabileceklerini bilme oranı oldukça yüksek. Herhangi bir değişiklik yapmayanlar arasında dahi bu bilgilere sahip olanların oranı yüzde 70 seviyesinde. Değişim işlemlerinin kolaylığı konusunda da tüketicinin eli rahat. Fatura ve tarifelerin anlaşılır, geçiş işlemlerinin rahat olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 50 ila 70 arasında.

alışveriş konusunda güven hissetmemekle birlikte özellikle enerji sektörüne karşı da negatif duygu besliyorlar. Tüm sektörlerde tarife ya da şirket değiştirmek konusunda isteksiz davranıyor, fırsatları araştırma noktasında zaman harcamak istemiyorlar.

BİLİNÇLİ ARAYIŞÇILAR Toplamın yüzde 13’üne denk gelen bilinçli arayışçılar, tüm sektörlerde oldukça aktif ve güven duygusu yüksek bir kesim. Enerji sektöründe de şirket ve tarife değiştirmeye pozitif bakan bu kesim, sunulan teklifi hemen kabul etmeye ise şüpheci bakıyor ve birkaç siteden kontrol etme ihtiyacı duyarak en optimal tercihi yapmak istiyor.

TARTIŞMAYI SEVMEYENLER Yüzde 20’ye denk gelen bu kesim, enerji sektörüne ve tedarikçilerine güven duysa da ayıracakları zaman, maruz kalacakları olası risk ve tartışmalar yüzünden kımıldamak istemiyor.

Bu kesime katmadeğeri yüksek, cazip bir teklif yapılırsa şirket ya da tarife değiştirmelerini sağlamak mümkün oluyor.

En çok alışverişçiler ve arayışçılar ‘geziyor’ Şirket ve tarife değiştirmeye en yatkın kitle yüzde 63 ile mutlu alışverişçiler ve bilinçli arayışçılar. Değişkenliğe en az açık olanlar ise yüzde 22 ile konfora teslim olanlar ve yüzde 28 ile kaygılı kaçınanlar. Her grup her sosyoekonomik sınıftan kişiler barındırırken, yine de bazı gruplaşmalar dikkat çekiyor. Örneğin bilinçli arayışçılar, mutlu alışverişçiler ve pazar şüphecileri en yüksek gelir grubuna sahip kişilerden oluşuyor. Diğer 3 kategori ağırlıklı olarak düşük gelir grubuna mensup kişilerden oluşuyor, bunlardan bir tek konfora teslim olanlar diğer iki kategoriye göre fatura ve kredilerini ödemekte daha az zorlandıklarını ifade ediyor.

KONFORA TESLİM OLANLAR Yüzde 20’ye denk gelen bu kesim, mevcut durum ile huzurlu olan ve tedarikçisine güven duyan kesimi oluşturuyor. Değişiklikten hoşlanmayan konforcuları, herhangi bir tasarruf önerisi ya da katmadeğeri yüksek ürünle değişime ikna etmek oldukça zor.

En büyük motivasyon tasarruf Enerji sektöründe tüketicilerin değişim yapmasının en büyük nedeni yüzde 91 ile tasarruf edeceklerine inanmaları. Tedarikçi ya da tarife değiştirmeyenlerin en önemli nedeni de süreçteki zorluk, tarife bulamamaları veya buna benzer nedenler değil, tasarruf edeceklerine inanmamaları. Bu anlamda en çok kullanılan karşılaştırma aracı konuyla ilgili hizmet veren ve farklı şirketlerin tarifelerini karşılaştıran internet siteleri. Tüketicilerin yüzde 45’i karşılaştırmayı internet sitelerinden yaptığını söylerken, bu anlamda interneti en az kullanan gruplar 65 yaş üstü ve alt gelir grubuna mensup olanlar.

6

KÖŞE

HEM YAKIN HEM FARKLI: REKABET, REKABETÇİLİK VE REKABET POLİTİKASI

METIN PEKTAŞ

CK ENERJI REKABET UYUM DIREKTÖRÜ

R

ekabet ve rekabetçilik yakın ve ilişkili oldukları kadar farklılıklar da barındıran kavramlardır.

Rekabet kavramı, mevcut (ve potansiyel) şirketler arasında; fiyat, kalite, üretim miktarı, pazar payı ve buna benzer unsurlar bakımından bağımsız karar alma süreçlerini ve mücadelelerini kapsayan yarışı ifade etmekte. Buna bağlı olarak rekabet; piyasaya girişlerin, inovasyonun, iktisadi etkinliğin ve rekabet gücünün artırılmasına, dolayısıyla da iktisadi gelişmeye ve tüketici refahında artışa katkıda bulunmayı hedefleyen ve tüm nedenlerle rekabet hukuku tarafından korunması amaçlanan sürece karşılık gelmekte.

BİR YENİLENME SÜRECİ Rekabet süreci hem şirketler hem de piyasa için devam eden bir reform ve yenilenme sürecidir. Herhangi bir sektör içerisinde karşılıklı rekabete maruz kalan şirketler bu reform ve yenilenme sürecini dinamik olarak yaşamakta ve buna bağlı olarak rekabet gücü/rekabetçilik noktasında gelişim göstermekte.

Artan rekabet doğrudan ve dolaylı etkiler yoluyla yöneticileri daha maliyet etkin çalışmaya; verimlilik, inovasyon ve AR-GE’ye odaklanmaya, ürün ve hizmet kalitesini artırmaya zorlayarak, işletmeleri güçlendirmekte ve rekabetçi işletmelerin ortaya çıkmasını sağlamakta. Dolayısıyla “rekabetçilik” kavramı şirketlerin rekabetçi davranışlarda bulunabilme potansiyeline ve güdüsüne karşılık gelen bir kavramdır.

Mikro ölçekte bakıldığında, rekabetçi piyasa yapısının birer çıktısı olan rekabetçi şirketler ve rekabetçi sektörler, makro ve ulusal ölçekte rekabetçi bir ekonominin ortaya çıkmasını sağlayarak ülkenin ulusal rekabetçiliği üzerinde etki yaratmakta.

ULUSAL KALKINMA POLİTİKALARININ BİR BİLEŞENİ Diğer yandan rekabet politikası ise sektörel hassasiyetler dikkate alınarak rekabet hukuku uygulamasına yön veren politikalar bütünüdür. Dar anlamıyla rekabet hukuku formunu alan rekabet politikası, işletmelerin rekabet karşıtı eylem ve davranışlarını yasaklamak ve bu davranışları hukuka uygun hale getirmek üzerine odaklanır.

Geniş anlamıyla bakıldığında ise rekabet politikası, hem yurtiçi piyasalarda tüketicilere gerekli mal ve hizmetleri rekabetçi koşullarda sağlayabilecek hem de uluslararası piyasalarda rekabet gücüne sahip şirket ve sektörler yaratmayı amaçlayan kamu politikası araçlarının bütününe işaret etmektedir. Bu noktada rekabet politikası ulusal kalkınma politikalarının bir bileşeni olarak işlev gören politikalar bütünü olup dikkatle tasarlanmalıdır.

Rekabet politikasının kalkınma üzerindeki etkileri son dönemin önemli tartışma ve çalışma konularından biri olarak ön plana çıkmaktadır. Bu nedenle Rekabet Kurumu 20. kuruluş yıl dönümünü “Rekabet Hukuku ve Politikasının Ekonomiye Etkileri” temasıyla yaptığı kapsamlı sempozyumla kutlamıştır.

7

HABER

CK BOĞAZİÇİ ELEKTRİK GENEL MÜDÜRÜ HALİT BAKAL:

EVDE DOĞRU ENERJI TASARRUFU FATURAYI YÜZDE 30 DÜŞÜRÜR

İ

stanbul Avrupa Yakası’nda görevli tedarik şirketi olan ve aynı zamanda serbest tüketici hakkı kazanan tüm abonelere ikili anlaşmalar yolu ile elektrik satışı gerçekleştiren CK Boğaziçi Elektrik, tüketicilerine enerji okuryazarlığı alanında da destek olmak üzere harekete geçti. Yaklaşık 4.5 milyon müşteriye hizmet verdiklerini dile getiren CK Boğaziçi Elektrik Genel Müdürü Halit Bakal, “Kendimizi sadece enerji satışı yapan bir şirket olarak konumlamıyoruz. Ne yazık ki enerjide dışa bağımlı bir ülkeyiz. Enerjimizin verimli kullanımı için herkese sorumluluk düştüğünün farkındayız. Bu çerçevede bilinçli enerji tüketimi ve tasarruf alışkanlıklarının edinilmesi için bilgilendirme çalışmaları yapıyoruz.

Burada hedefimiz hem elektriğin doğru kullanımını sağlamak hem de finans

sektöründe olduğu gibi bizim sektörümüzde de bir enerji okuryazarlığı oluşturmak” dedi.

BUZDOLABINI DOĞRU YERE MI KOYDUNUZ? CK Boğaziçi Elektrik’in tasarrufa yönelik çalışmasına göre, derin donduruculu bir buzdolabını ısı kaynaklarından ve doğrudan güneş ışığı alan yerlerden uzağa yerleştirerek yüzde 20 tasarruf etmek mümkün. Yine klimada oda sıcaklığını sabitlemek, ısıtma ve soğutma yapılan odaya dışarıdan hava girmesini engellemek de yüzde 30’luk bir tasarruf demek. CK Boğaziçi Elektrik’in hesaplamaları gösteriyor ki aylık 202 TL elektrik faturası ödeyen bir aile elektrikli ev aletlerini doğru kullanarak yüzde 30 civarında bir tasarruf yapıp faturasını 143,37 TL’ye indirebilir.

Evde enerji tasarrufu nasıl yapılır?

HALIT BAKAL

CK BOĞAZIÇI ELEKTRIK GENEL MÜDÜRÜ

9

DOSYA

ZENGİNLER ‘SERBEST’ OLMAK İSTER

T

ürkiye’de elektrik piyasasında serbest tüketici uygulaması henüz tam olarak hayata geçmedi. Şu an aylık 82 TL olan alt limitin sıfırlanmasıyla tamamen serbestleşmesi beklenen piyasada rekabet de yavaş yavaş hareketleniyor. Şimdilik kısıtlı sayıda da olsa serbest tüketicinin profilini ortaya koymaya yönelik çalışmalar da yapılmaya başladı. Böylece elektrik perakendesi tamamen serbestleştiğinde hangi sektördeki rekabete benzeyeceğine, tüketicinin hangi sektördekine benzer davranışlar sergileyeceğine dair de öngörüler yapılıyor. İşte bu çalışmalardan bir tanesi Pricewaterhouse Coopers’ın (PwC) yaptığı ‘Elektrik Perakende Sektöründe Benzer Sektör Yaklaşımları’ adlı rapor. Buna göre, serbest tüketiciye en çok ilgi gösteren kesim üst gelir grubu.

Temmuz 2017’de gerçekleştirilen ankete göre, toplamın yüzde 75’i 20-34 yaş arası ve yüzde 71’i ailesi ile ikamet eden kişilerden meydana geliyor.

Gelir dağılımına bakıldığında en büyük kesimi yüzde 34 ile aylık geliri 3 bin ila 6 bin TL arası olanlar oluştururken, bunu sırasıyla yüzde 16 ile 3 bin TL’nin altı, yine yüzde 16 ile 6 bin ila 10 bin TL ve yüzde 13 ile 10 bin TL üzerinde geliri olanlar oluşturuyor. Buna karşılık, elektrikte serbest tüketici olanların profiline bakıldığında genel profilden biraz daha farklı bir profil ortaya çıkıyor. Serbest tüketicilerin yüzde 36’sı 6 bin TL ve üzerinde geliri olanlardan oluşuyor. Bir başka deyişle, Türkiye standartlarında üst gelir grubu olarak nitelendirilebilecek

10

Türkiye elektrik perakende sektöründe halen kısıtlı sayıda olan serbest tüketiciler içerisinde en çok üst gelir grubuna mensup olanlar tedarikçi ve tarife değiştirmeye yatkın. Değişiklik yapmada en büyük etken yüzde 70 ile fiyat ve servis kalitesi olarak öne çıkıyor.

Örneklemin %71’i ailesiyle ikamet ediyor 35-44 %20

45-60 %5

Evli %43

Medeni hal

Yaş 20-34 %75

Arkadaşı ile %4

Tek %25

İkamet

Ailesi ile %71

kitle serbest tüketime en çok rağbet edenlerden. Onun ardından yüzde 30 ile 3 bin TL ve altı gelirken, yüzde 20 de 3 ile 6 bin TL arasında geliri olanlardan meydana geliyor.

Serbest tüketicilerin yüzde

Bekar %57

10 bin TL üzeri %13

3 bin TL altında %37

Gelir

6-10 bin TL %16 3-6 bin TL %34

20’si tarife kampanyası kullanırken, tedarikçi ve tarife seçiminde en önemli unsurlar yüzde 70 ile fiyat ve servis kalitesi olarak öne çıkıyor. Bu iki unsuru, yüzde 50 ile doğal kaynak, yüzde 40 ile marka bilinirliği ve yüzde 30 ile tavsiye izliyor.

Serbest tüketicinin %20’si 10 bin TL üzeri kazanıyor Serbest tüketici oranının %2 olarak belirlendiği elektrik sektöründe diğer rakamlar, serbest tüketici içindeki dağılımları göstermektedir.

35-44 %10 45-60 %20

Evli %40

Medeni hal

Yaş 20-34 %70

10 bin TL üzeri %20

Tek %30

İkamet

Fiyat 4

3

%8

%

%2

%20

Marka bilinirliği 2

1

llanıyor

5

0

‘Rekabette başarı için 4 kriter etkili olacak’

ife kampan tar ya ku

%40

Servis kalitesi en çok

u

Türkiye elektrik perakende sektöründe toplam abone sayısı 40 milyonun üzerinde. Halihazırda 21 özel dağıtım şirketinin bulunduğu sektörde, kanun gereği dağıtım hizmeti ile perakende hizmeti ayrı verilebiliyor. 2001 yılında yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu, belirlenen tüketim limitini geçen abonelerin tedarikçisini seçmesine izin veriyor. 2017 yılında yıllık 2 bin 400 kWh olan serbest tüketici limiti 2018 yılında 2 bin kWh seviyesine düşürüldü.. Böylelikle şuan 4.7 milyon civarında olan serbest tüketici sayısının kapsamı da yaklaşık 13.2 milyona ulaştı. Sektörde hizmet veren perakende şirketi sayısı da 200’ün üzerinde bulunuyor.

sı

Doğal kaynak

leşik ürün k b ir

or

%0

9

3-6 bin TL %20

3 bin TL altında %30

nıy lla

nu

mıyor llan ku

0

Ailesi ile %60

z promosyo

6-10 bin TL %16

Gelir

Arkadaşı ile %10

a cih

Bekar %60

2018 yılında limitin düşmesi ile 13.2 milyon serbest kaldı

Tavsiye

en az

Raporu değerlendiren PwC Elektrik Piyasa Hizmetleri Koordinatörü Tamer Emre, “Tedarikçisini seçen tüketici kavramı, günümüzün birçok farklı sektöründe kullanılmakta.

Elektrik perakende sektöründe tedarikçi seçiminin serbest bir şekilde gerçekleşmesi, tüketim limitlerinin düşürülmesi kadar önemli ve hem piyasa hem de piyasa oyuncularının belirli olgunluk seviyesine ulaşmasını gerektirmekte” dedi. Emre, müşteri alışkanlıklarına dair daha fazla veri toplanması (big data), bu bilgilerin işlenmesi (data analytics), bilgilerin veri tabanlarındaki mimari tasarımlar ile performanslı şekilde kullanılması (blockchain) ve bilgi güvenliği (cyber security) konularının kıran kırana rekabette başarının en belirleyici kriterleri olacağını sözlerine ekledi.

Elektrik perakende sektöründeki rekabet telekomdaki gibi evrilecek Raporun değerlendirme kısmında elektrik perakende sektörünün geleceğine yönelik şu sonuçlar yer aldı: • Müşteri istekleri tedarikçi uygulamalarında başı çekmeli.

• Ödeme tipinde yapılacak değişiklikler, müşteriye sunulacak avantajlar, tedarikçi değişim yüzdesine aynen yansıyacak.

• Mevzuat değişiklikleri ve piyasa bilinmezleri karşısında nasıl hareket edeceği muğlak olan tüketici değil; tedarikçi. Bu düzensizliğe neden olan faktörler ayıklanmalı.

• Gelecekte şimdikinden daha az tedarikçi bulunan, teknolojiyi etkin şekilde kullanan bir piyasa öngörülüyor.

• Sektörün gelişimi, şebekenin hizmet kalitesinin değişiminden olumlu yönde etkilenecek.

• Büyük müşterilerle küçük müşterilere aynı hizmeti sunmak büyük yanılgı.

• Tedarikçi değişiminin önündeki iki büyük engel, mevzuattan kaynaklı hantallık ve kötü uygulama yapan şirketlerin yaşattığı sorunlar ile karşılaşma korkusu. Tedarikçi değişimi

ne derece “basit” olursa o derece “sorunsuz” gerçekleşmeli.

• Ödeme tipi ve içerdiği teknoloji unsuru bakımından elektrik perakendenin evrileceği yön, telekom sektörü olacak. Bu sektörde en kilit gelişme, müşteri kullanımları ile ilgili daha fazla verinin takip edilmeye başlanması, bunların işlenmesi ve yeni ürünler ortaya çıkarılması oldu. Ön ödeme, tedarikçi değişimi seçenekleri, birleşik ürünler ve promosyonlar, gelişmiş yapılarda rekabet unsuru olarak karşımıza çıkacağa benzer.

11

KAPAK

12

CK BOĞAZİÇİ, CK AKDENİZ VE CK ÇAMLIBEL ELEKTRİK’TEN

Türkiye’de elektrikte serbest tüketici kavramı 2003 yılından itibaren gündeme geldi. Ancak asıl rekabet 10 yıl sonra; 2013 yılında elektrik dağıtımında tamamlanan özelleştirmeler sonrasında başladı. Ç o k k ı s a s ü re d e d a ğ ı t ı m v e perakende hizmetleri birbirinden ayrıştırılırken Ekim 2017 itibarıyla toplam serbest tüketici sayısı 4.7 milyona ulaştı. Bu rakamın yüzde 70’ini mesken aboneleri oluşturuyor.

Yoğun rekabetin yaşandığı perakende elektrik satışında CK Boğaziçi, CK Akdeniz ve CK Çamlıbel Elektrik’in serbest tüketicilere indirim ve fayda kampanyaları ile sağladıkları destek 700 milyon lirayı aştı. Üstelik tüketicilere sunulan tarifeler sadece indirim odaklı değil. Sosyal sorumluluğu ağır basan, doğaya dost tarife seçenekleri de mevcut.

13

KAPAK

Y

ıl sonuna çok az bir zaman kala Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) 2018 için serbest tüketici limitini yıllık 2 bin kWh olarak belirledi.

Böylece aylık 68 TL ve üzerinde fatura ödeyen elektrik abonelerine serbestlik kapısı açıldı. Yeni limit ile birlikte serbest tüketici limiti içinde olan abone sayısı da 13.2 milyona yükseldi.

2016 yılı sonunda sistemdeki serbest abone sayısı 2.6 milyon civarındaydı.

EPDK, 2017 için 2 bin 400 kWh’lik elektrik tüketim limiti koyduğunda bu seviyenin üzerinde elektrik tüketen ve serbest tüketici olma hakkını kazanan abone sayısını da yaklaşık 8.4 milyon olarak açıklamıştı. Ayda 82 TL ve üzerinde elektrik tüketen abonelerin serbest tüketici olma hakkını elde etmesi ile birlikte 2017 yılında adeta serbestlik patlaması yaşandı.

YENİLERİN YÜZDE 90’I MESKEN Enerji Piyasaları İşletme A.Ş.’nin (EPİAŞ) raporlarına göre 31 Aralık 2016 tarihinde 2 milyon 573 bin olan toplam abone sayısı, 30 Ekim 2017 itibarıyla 4 milyon 711 bine ulaştı.

Aradan geçen 10 ay içinde abone sayısı yüzde 83 artarken, 2 milyondan fazla abone serbestlik kazandı.

En büyük artış ise tabii ki meskende yaşandı. 31 Aralık 2016’da serbest tüketici olan mesken abonelerinin sayısı 1 milyon 377 bin iken, 30 Eylül’de

bu rakam 1 milyon 953 bin artarak 3 milyon 330 bine ulaştı. İlk 9 ayda yeni

Serbest tüketici sayısı Ekim 2017’de 4.7 milyonu aştı AYDINLATMA 6.424

TARIMSAL SULAMA 1.690 TICARETHANE 1.315.585

DIĞER 38.674 SANAYI 19.032

MESKEN 3.330.562 TOPLAM: 4.627.789

14

gelen abonelerin yüzde 90’dan fazlasını mesken aboneleri oluşturdu.

Baştan da ifade ettiğimiz gibi yaşanan rekabetten en kârlı çıkan tabii ki serbest tüketicilerdi.

Bu dönemde sadece indirim almakla kalmadılar, tedarikçi şirketlerin başka kurumlarla yaptığı anlaşmalarla sigortadan bedava uçuşa, konuşma dakikasından çevre ve doğaya duyarlı tarifelerle bu dünyaya bir ‘dikili bir ağaç’ bırakmaya kadar birçok fayda sağladılar.

3 ŞİRKETİN SAĞLADIĞI FAYDA 700 MİLYONA YAKLAŞTI Perakende elektrik satışında 4.5 milyon müşteri ve yüzde 13’lük pazar payı ile sektörün liderliğini üstlenen CK Boğaziçi Elektrik yaklaşık 1 milyon serbest tüketiciye çeşitli fırsatlar sunuyor. Bugüne kadar indirimli elektrikle müşterilerine 355 milyon TL tasarruf imkanı sağlayan CK Boğaziçi Elektrik, ürün kampanyaları ile de 90 milyon TL değerinde

En az serbest tüketici Tunceli’de

Limit 2.000 kwh’ye düştü

Serbest tüketici sayısının artması ile söz konusu abonelere yönelik özel uygulamalar da arttı. Enerji Piyasaları İşletme A.Ş (EPİAŞ) tarafından, serbest tüketici işlemlerinde kullanılmak üzere planlanan, Ağustos 2016’da çalışmalara başlanan Tüketici Yönetim Sistemi (TYS) projesi 30 Aralık 2016 tarihinden itibaren devreye alındı.

Serbest Tüketici Portalı, EPİAŞ Sistemi’nde kayıtlı olan, serbest tüketici niteliğindeki müşterilere yönelik geliştirildi. Tüketiciler, e-devlet üzerinden kimlik doğrulaması yaparak kullanılan portalda, abonelik işlemleri, endeks verileri, elektrik enerjisine ait tedarik ve talep bilgilerine kolaylıkla ulaşabilme imkânı bulabiliyor.

Bu arada EPİAŞ düzenli olarak serbest tüketici istatistiklerini de yayımlıyor. Bu kapsamda serbest tüketici sayısının illere göre dağılımını da gösteren bir harita yayınlanıyor. Buna göre Ekim 2017 tarihi itibarıyla serbest tüketicinin en az olduğu il 2 bin 86 ile Tunceli. Onu 2 bin 830 serbest tüketici ile Bayburt, 3 bin 221 serbest tüketici ile ise Ardahan izliyor. Liderlik ise 999 bin 475 serbest tüketici ile İstanbul Avrupa Yakası’nda. En çok serbest tüketicinin olduğu ikinci il 461 bin 959 ile İzmir, üçüncü bölge ise 383 bin 820 ile ise İstanbul Avrupa Yakası.

Serbest tüketici limiti (Yıllık kWh)

2009

2010

bir fayda yarattı. Sadece CK Boğaziçi Elektrik’in müşterilerine sağladığı toplam fayda 445 milyon TL’le ulaşmış durumda.

Aynı şekilde toplam 1.7 milyon müşteriye hizmet veren ve sektörde birçok ilke imza atan CK Akdeniz Elektrik de serbest tüketicilerine yönelik çeşitli tarifeleri ile öne çıkıyor. Şirketin 2013 yılından bu yana kampanya ve indirimli tarifeleri ile serbest tüketicilerine sağladığı fayda 200 milyon TL’yi aşmış bulunuyor.

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2.000

2008

2.400

2007

3.600

2006

4.000

0

4.500

10.000

5.000

25.000

20.000

30.000

100.000

480.000

2005

30.000

1.200.000

2004

3.000.000

7.700.000

2003

6.000.000

7.800.000

500.000

9.000.000

9.000.000

2017

2018

Toplam 920 bin müşterisi bulunan ve yaklaşık 95 bin serbest tüketiciye hizmet veren CK Çamlıbel Elektrik’in sağladığı katkı ise 70 milyon TL’nin üzerine çıktı.

Sadece bu 3 şirket baz alındığında serbest tüketicilere sağlanan faydanın 715 milyon TL’ye ulaştığı görülüyor.

Bu da elektrik piyasasındaki serbestleşme sayesinde tüketicinin sağladığı faydanın büyüklüğünü ortaya koyması bakımından oldukça yüksek ve değerli bir veri olarak dikkat çekiyor.

1.000.000

4.711.967

3,26

1,01

4.481.844

4.627.789

16,39 -0,42

3.812.373

4.437.185

-1,78

3.828.432

3.897.991 9,0

3.576.204 16,5

12,23

2.735.183 2,76

2.661.602 3,43

2.573.374 2,63

2.507.355

2.433.470 2,52

3,04

2.373.715 2,97

2.305.143 3,43

2.228.763 4,14

2.140.069

2.045.770 2,67

4,61

1.992.534 5,33

-7,96

2.000.000

1.891.765

3.000.000

2.055.264

4.000.000

3.069.589

5.000.000

1,81

10 ayda 2 milyondan fazla abone serbest tüketici oldu

Sayaç Adedi

Sayaç Artış Oranı (%)

01/2016 02/2016 03/2016 04/2016 05/2016 06/2016 07/2016 08/2016 09/2016 10/2016 11/2016 12/2016 01/2017 02/2017 03/2017 04/2017 05/2017 06/2017 07/2017 08/2017 09/2017 10/2017

15

KAPAK

‘İndirimin yanı sıra fayda projeleriyle de öne çıkıyoruz’

HALIT BAKAL

CK BOĞAZIÇI ELEKTRIK GENEL MÜDÜRÜ

“CK Boğaziçi Elektrik olarak İstanbul Avrupa Yakası’nda görevli tedarik şirketi konumundayız.

Elektrik tüketicilerine EPDK tarafından belirlenen ulusal tarife üzerinden, serbest tüketici olma hakkı kazanan tüm abonelere de ikili anlaşmalar yoluyla elektrik satışı yapıyoruz. Kendimizi sadece enerji satışı yapan bir şirket olarak konumlamıyoruz. Öncelikle serbest tüketici olmanın EPDK tarafından tanınan bir hak olduğunu aktarmak istiyoruz. Bugüne kadar yaptığımız gözlemler gösterdi ki, serbest tüketicide büyük ölçekli elektrik kullananlar fiyat odaklı bakıyor olaya.

Küçükler ise daha çok memnuniyet odaklı. Bu nedenle fiyattan çok aldığı hizmete, şirketin kim olduğuna bakıyor. Biz de müşterilerimize indirimin yanı sıra bazı şirketlerle iş ortaklığı yapıp farklı faydalar sağlayan projeler üretiyoruz.”

16

‘En uygun tarife için enerji danışmanlarımız destek veriyor’

EROL DEĞERLI

CK AKDENIZ ELEKTRIK GENEL MÜDÜRÜ

“Elektrik perakende sektörünün öncü şirketi olarak, serbest tüketicilere yönelik özel tarifeler ve avantajlar sunuyoruz. Tarifelerimizi oluştururken müşterilerimizin ihtiyaç ve taleplerini analiz ediyoruz. Müşteri memnuniyetini odak noktasına alan bir şirket olarak tek görevimiz tarife çıkartmak veya elektrik satışı yapmak değil. Mesken abonelerimizin en uygun elektrik tarifesini seçmelerine yardımcı olmak için ‘Enerji Tasarruf Yetkilisi’ ve enerji, elektrik konularında kurumsal müşterilerimize destek olacak, istendiği zaman hızla ulaşılabilecek ‘Enerji Danışmanı’ kadroları oluşturduk. Amacımız müşterilerimize tasarruflu ve bilinçli enerji tüketimi konularında da yardımcı olabilmek.

Yeniden yapılanma çerçevesinde 150 çalışanımızı özel eğitimlerden geçirerek Enerji Tasarruf Yetkilisi olarak konumlandırdık.”

‘Müşterinin ihtiyaçlarını analiz edip, özel tarife üretiyoruz’

YALÇIN TEKIN

CK ÇAMLIBEL ELEKTRIK GENEL MÜDÜRÜ

“CK Çamlıbel Elektrik olarak perakende elektrik satışı yaptığımız tüm müşterilerimize sözleşme aşamasından başlayarak kaliteli hizmet verebilmek için çalışmalarımızı aralıksız sürdürüyoruz. Serbest tüketicilere yönelik tarifelerimizi, müşterilerimizin ihtiyaçlarına göre şekillendiriyoruz. Ekibimiz müşterilerin ihtiyaçlarını analiz edip, çözümler üretiyor teklifler hazırlıyor.

Bundan önce olduğu gibi 2018’de de müşterilerimizle yapacağımız özel anlaşmalarla farklı hizmetlerden de yararlanmalarını sağlayacak kampanyalarla hizmet vereceğiz.

Elektrik tüketicilerinin hiçbir şekilde mağdur olmamaları için tarifelerini ve tedarikçilerini seçerken dikkatli olmaları gerektiğinin altını çizmek isterim. Tüketiciler sözleşmeleri imzalamadan önce haklarını çok iyi bilmeli ve imza attıkları sözleşmeleri dikkatli okumalı.”

SERBEST TÜKETİCİ NEDİR? Serbest tüketici; tedarikçisini seçme ayrıcalığına sahip gerçek veya tüzel kişiye denir. Tanımdan da anlaşıldığı gibi, serbest tüketici olmak bir ayrıcalık.

Gereken şartları sağlayan tüketiciler bağlı bulundukları elektrik dağıtım şirketine dilekçe ile başvuruda bulunarak Serbest Tüketici Belgesi alabiliyorlar.

Serbest tüketici olduğunuzda; • Özel tedarikçilerle yapacağınız anlaşmalarla dilediğiniz tedarikçiden elektrik enerjisi satın alma hakkını elde edersiniz.

• Kendi tedarikçinizi seçerek mevcut tarifeler arasından belirleyeceğiniz biriyle ihtiyacınıza uygun, daha hesaplı elektrik enerjisi kullanma olanağına kavuşursunuz.

• Enerji şirketleriyle yapacağınız sözleşmelerle üretim ve işletim maliyetlerinizi düşürebilirsiniz.

• Toptan satış şirketleriyle işbirliği yaparak tesis ve ürünlerinizi piyasadaki gerçek zamanlı üretim-tüketim dengesizliğinden kaynaklı belirsizliklerden soyutlayıp maliyet artışlarını düşürebilirsiniz.

• Kontrat süresi bittiğinde tedarikçinizin çalışma performansını değerlendirip elde ettiğiniz sonuçlara bağlı olarak kendiniz için en uygun tedarikçiyi, içeriği size göre uyarlanmış bir kontrat ile belirleyebilirsiniz.

Türkiye serbest tüketici kavramı ile ne zaman tanıştı?

Elektrik sektörüne serbest tüketici kavramı ilk kez 4.628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile girdi. Bu kanuna eklenen madde ile de 3 Mart 2003 tarihi itibarıyla serbest tüketici limiti 9 milyon kWh olarak belirlendi ve ilk adım atıldı. O tarihten sonra da serbest tüketici limiti EPDK tarafından her yıl ocak ayında açıklanmaya başlandı. Tabii ilk adımda limit çok yüksek olduğu için serbest tüketici sayısı da oldukça düşüktü. Tanımın çerçevesinin genişlemesinin de etkisi ile asıl hareket 2013 yılından sonra başladı. Aynı yıl elektrik dağıtım sektöründe yaşanan özelleştirme süreci de serbest tüketicide büyük rekabetin başlamasını da sağladı.

TÜKETİCİLER NELERE DİKKAT ETMELİ?

• Serbest tüketici hakkını kullanmaya başladığınızda mevcut sayacınız mekanik ise elektronik ile değiştirilecektir. Yeni sayaca ilişkin maliyeti dağıtım şirketi karşılar, tüketiciden bedel talep edemez.

• Önceki yıl tüketimi belirlenen limiti aşan tüketiciler yeni yılda serbest tüketici hakkını kullanabilir, fakat serbest tüketici iken herhangi bir yılda, son belirlenen limitin altında tüketim yaparsa serbest tüketicilik hakkını takip eden yılda kaybeder, takip eden yılın şubat ayından itibaren düzenlenen tarifeden enerji almaya başlar.

• Serbest tüketici hakkını kullanan tüketici tüketimle ilgili iki belge alır.

Birincisi tüketim miktarını içeren okuma bildirimi olup dağıtım şirketince bırakılır veya tüketicinin talep etmesi halinde elektronik ortamda

gönderilir. İkinci belge ise fatura olup tüketiciye elektrik satan tedarik şirketince gönderilir. Tüketiciler faturadaki tüketimleri ile okuma belgesindeki tüketim miktarını karşılaştırabilir, uyumsuzluk varsa elektrik aldıkları tedarik şirketine başvurabilir.

• Elektrik alım satım sözleşmenizde süre taahhüdü varsa, taahhütle ilgili güncel bilgilerin tedarik şirketinin keseceği faturada yer alması zorunludur, bu bilgileri faturadan takip edebilirsiniz. Taahhütle ilgili faturada yer verilmesi zorunlu bilgiler ise taahhüdün süresi, sürenin kaçıncı ayında bulunulduğu ve taahhüdün sona erme tarihi ile taahhüdün bozulması halinde uygulanacak cezai ücret ve/veya cayma bedellerinin uygulama esaslarına ilişkin bilgilerdir.

17

HABER

CK Akdeniz, elektrik faturasında ‘şeffaflık’ dönemini başlattı Tasarruf bilinci yüksek, enerjiyi doğru kullanan tüketiciler için enerji okuryazarlığı alanında adımlar atan CK Akdeniz Elektrik, faturaya da ‘şeffaflık’ getirdi. ckakdeniz.com.tr internet adresine Şeffaf Fatura başlığıyla yeni bir link ekleyen şirket, elektrik faturasında yer alan 57 kalemin içeriğinin nelerden oluştuğunu tek tek açıkladı. Böylece abone; faturasında hangi kaleme ne için ödeme yaptığını ya da ortalama ne kadar elektrik tükettiğini net olarak görme imkanı buluyor. aylık elektrik tüketimini bu sayede öğrenebiliyor.

EROL DEĞERLI

CK AKDENIZ ELEKTRIK GENEL MÜDÜRÜ

T

üketicilerin elektrik faturasında yer alan kalemlerle ilgili endişelerini ortadan kaldırmak ve bir enerji okuryazarlığı altyapısı oluşturmak için çalışma başlatan CK Akdeniz Elektrik, ‘Şeffaf Fatura’ uygulamasını devreye aldı. Abonelerin faturada yer alan kalemlerin ne anlama geldiği konusunda bilgi sahibi olması hedefiyle ckakdeniz.com.tr internet adresine özel bir link kondu. Söz konusu linke tıklayan tüketiciler bu sayede elektrik faturası üzerinde yer alan kalemlerin ne ifade ettiğini öğrenebiliyor.

57 KALEM TEK TEK AÇIKLANIYOR CK Akdeniz Elektrik’in ‘Şeffaf Fatura’ uygulamasında bir elektrik faturası üzerinde bulunan toplam 57 kalem tek tek açıklanıyor. Linkte yer alan herhangi bir başlığın üzerine gelip tıklandığında, altta açılan yeni pencerede söz konusu kalemin içeriği yer alıyor. Örneğin tüketici faturada,

18

‘dönem’ olarak ifade edilen kalemin tüketim tespitinin yapıldığı yıl ve ayı gösterdiğini, ‘demant’ın müşterinin aynı ay içinde çektiği maksimum güç anlamına geldiğini ya da

‘ENERJİ OKURYAZARLIĞI YÖNÜNDE ATILAN ÖNEMLİ BİR ADIM’ Enerji okuryazarlığı anlamında önemli adımlar atmaya başladıklarını dile getiren ve ‘Şeffaf Fatura’nın da bunlardan biri olduğunu kaydeden CK Akdeniz Elektrik Genel Müdürü Erol Değerli, “Elektrik faturasının üzerinde nelerin yer alması gerektiği, düzenlemelerle belirlenmiş durumda. Ancak çok sayıda kalem olunca tüketici faturasını anlamakta veya okumakta zorlanabiliyor. Tüm uygulamalarımızda şeffaflık politikasını benimsemiş bir şirket olarak faturada da şeffaflıktan yanayız. Başlattığımız ‘Şeffaf Fatura’ uygulaması ile tüketiciler artık hangi kalemin ne anlama geldiğini, neye, ne kadar para ödediklerini net olarak görebiliyor. Finans okuryazarlığı gibi biz de kendi sektörümüzde enerji okuryazarlığı seferberliği başlatıyoruz” derken, bu çerçevede Şeffaf Fatura’yı önümüzdeki dönemde farklı uygulamaların takip edeceğini belirtti.

DÜNYADAN HABERLER

500 milyar dolarlık kentin enerjisi rüzgâr ve güneşten Suudi Arabistan’ın 500 milyar dolarlık yatırımla kuracağı kentin ilk aşamasının 2025 yılına yetiştirilmesi planlanıyor. NEOM adı verilen, Mısır ve Ürdün ile de bağlantısı bulunması planlanan kentin enerji ihtiyacı sadece güneş ve rüzgârdan temin edilecek.

S

uudi Arabistan’ın Veliaht Prensi Muhammed Bin Salman, Kızıldeniz kıyısında bir mega kent inşa edeceklerini açıkladı. Mısır ve Ürdün’le de bağlantılı olacak kent için 500 milyar dolar fon ayrıldı. Projenin ilk aşamasının 2025 yılında tamamlanmasının planlandığını söyleyen Bin Salman’un duyurduğu bu proje, Suudi Arabistan’ın sadece petrol gelirlerine dayalı ekonomisinin çeşitliliğe gitme vizyonun bir parçası olarak kabul ediliyor.

NEOM adı verilen kent, Akabe Körfezi’nde ve Süveyş Kanalı ile deniz ticaret yollarına yakın bir noktada inşa edilecek. Mega kentin enerji, su, biyoteknoloji, gıda, ileri üretim, eğlence gibi endüstrilere yoğunlaşması planlanıyor.

Fon’dan yapılan açıklamada, “NEOM dünyanın en önemli ekonomik kanallarından birinde konumlanacak. Stratejik yerleşimi bölgenin Asya, Avrupa ve Afrika’yı birleştiren küresel bir merkez

olmasını kolaylaştıracak” dendi.

26 bin 500 kilometrekarelik alanı kaplayacak olan şehrin tüm enerji ihtiyacı yalnızca rüzgar ve güneş enerjisinden sağlanacak. Kendi özel yargı ve vergi sistemi olacak şehirdeki ana ekonomik faaliyetler ise enerji ve su, biyoteknoloji, gıda ile robotik gibi ileri düzey üretim teknolojileri ve eğlence olacak.

Projenin başında ise Siemens’in eski CEO’larından Klaus Kleinfeld olacak. Şehrin inşası için gerekli olan kaynak ise ülkenin Kamu Yatırım Fonu tarafından sağlanacak.

Halihazırda 230 milyar dolarlık varlığa sahip fondaki açığın ise yapılacak özelleştirmeler yolu ile karşılanması planlanıyor.

19

RÖPORTAJ

CK ENERJİ’YE GELECEĞE BAKIŞINI ANLATAN ÜNLÜ FÜTÜRİST UFUK TARHAN:

Yenilenebilir enerji yegane kurtarıcı yol Son dönemde Türkiye’de kendisini en çok şaşırtan yenilikçi girişimi ‘Rüzgâr YEKA İhalesi’ olarak gösteren ünlü Fütürist Ufuk Tarhan, yenilenebilir enerjiyi “Türkiye için ve aslında gelecekte var olmak, güçlenmek isteyen her toplum için yegane kurtarıcı yol” diye tanımladı.

20

BURCU ATASOY

T

ürkiye’nin ilk gelecek planlama merkezini kuran, 2017’de T-İNSAN isimli, “Geleceğin Başarılı İnsan Modelini” anlatan QR kodlarla dolu inovatif, interaktif kitabı ile dikkatleri üzerine çeken Ufuk Tarhan, geleceğe nasıl hazırlanmamız gerektiğini CK Enerji’ye anlattı. 100 yıl sonra enerjinin sıfır maliyetle üretileceğini dile getiren Tarhan, son zamanlarda Türkiye’de kendini şaşırtan en büyük yenilikçi girişimi ise Ağustos 2017’de yapılan ‘rüzgar YEKA’ ihalesi olarak gösterdi. “Yenilenebilir enerji için yapılan yatırımlar ve bilim, teknoloji temelli eğitime aktarılan kaynaklar çok hayatidir ve Türkiye için ve aslında gelecekte var olmak, güçlenmek isteyen her bir toplum için yegane kurtarıcı yoldur” diyen Tarhan sorularımızı yanıtladı: -Bize kendinizden bahseder misiniz?

ODTÜ ekonomi mezunuyum. 2002’de IT Sektörünün En Başarılı İş Kadını Ödülü’nü aldım. 2003 yılında kendi işimi kurmaya karar verdim çünkü 1995’ten bu yana içinde olduğum fütürist yaklaşım bana kuvvetli sinyaller veriyordu. 2003-2006 arasında her sabah 3’te kalkmaya başlayarak, kendimi hibritleştirdim. Bu süreçte, öncelikle yaşamam için gerekli nakit akışını kesmemek amacıyla hem profesyonel yöneticiliğe devam ettim hem de yeni hayatım için hazırlık yaptım. 2006’da kurumsal hayata tamamen veda edip Solo Girişimci- Solopreneur olarak Türkiye’nin ilk Gelecek Planlama Merkezi ve Fütürist şirketi olan M-GEN’i (Millennium Generation’dan türeterek) kurdum. Amacım, hayalim; kişi ve kurumlara gelecekte de başarılı olmalarına, sürdürülebilir bir gelecek oluşturabilmelerine yardımcı olacak; gelecek bilgileri, gelecek planlama metodolojisi ile ilgili hizmetler vermekti. Öyle de yaptım. 2011’de dijital ajans hizmetleri de vermeye başladık.

2017’de T-İNSAN isimli, geleceğin başarılı insan modelini anlatan QR kodlarla dolu inovatif, interaktif bir kitap yazdım. Bu söyleşiyi yaptığımız sırada çıkalı 8 ay olmasına rağmen 13. baskısı hep çok satanlar raflarında ve Platin Dergisi tarafından düzenlenen seçimde halk oylaması ile Yılın En İnovatif İş Kitabı Ödülü’nü kazandı.

Hatta “Geleceğe Hazırlık 101” diyenler de var. Müthiş bir duyguymuş, keşke daha önce yazsaymışım dedirten bir mutluluk oldu benim için.

-Fütüristlik nedir? Nasıl fütürist oldunuz?

Benim fütürist olmam tamamen mutlu ve kutlu bir tesadüf... 1995 yılı idi sanırım, bir yurt dışı seyahatte havaalanında The Futurist Dergisi’ni bulmamla başladı her şey. O zamandan beri de sürekli araştırıyor, öğreniyor, üzerinde çalışıyordum. Fütürizm, anlamı “gelecek” olan İngilizce “future” kelimesinden geliyor, gelecekçilik. Gelecekle ilgili bir yaklaşım, bir düşünce platformu. “Gelecek katlandığımız, katıldığımız değil, yapılandırdığımız, yaratabildiğimiz akışkan, değişken bir süreçtir” iddiasını sahiplenmeye çalışan, savunan bir kavram, bakış

“Şirketler ve markalar isteseler de istemeseler de her sektörde dijitalleşmeden, yapay zekâdan ve robotlardan söz edilir hale gelindi” diyen Tarhan, bu konuların artık bir tercih değil, kaçınılmaz bir zorunluluk olduğuna vurgu yapıyor. açısı. Başka bir deyişle; “olmasını istediğimiz yarınlar için bugünden kararlar almaya” yardımcı olacak çalışmaların toplamı, bir disiplin. Şimdiye kadar, sanki bir yerde bir gelecek var ve biz onu tahmin etmeye çalışıyor, o tahminlere göre hazırlık yaparsak başarılı, mutlu oluruz gibi düşünüyorduk. Oysa fütürizmin gelecek algısı ve savunusu şöyle; gelecek karşısında edilgen değil, aktif, müdahaleci, mücadeleci, bazen kabullenici, hibrid yaklaşan sorgulayıcı bir bakış açısı ile düşünmeliyiz, çalışmalıyız. Fütürizme göre bilgi, teknoloji, akıl ve duyguyu kullanarak aslında istediğimiz geleceği tasarlıyor ve tercihlerimizle tasarladığımızı gerçekleştiriyor ya da gerçekleştiremiyoruz. Bunun farkında olmalıyız. Kuşkusuz geleceği (henüz) kimsenin bilmediğini, bilemeyeceğini, değiştiremediğimiz taraflarının olduğunu kabul ediyoruz. Ancak epeyce bir kısmını yapılandırmakta etkimizin

olabileceğine inanıyoruz. Yani kader, kuantum, paralel evren gibi şeyleri reddetmiyor yanı sıra şekillendirebileceğimize de vurgu yapıyoruz.

Fütürizmin bir ölçeği, kısıtı, sınırı yok.

Bireysel, kurumsal, toplumsal hatta evrensel boyutta yararlanabileceğimiz bir bakış açısı. Fütürizm “olumlu gelecek tasarımı”, fütürist ise “olumlu gelecek tasarımcısı” oluyor. Bir başka anlatımla fütüristler aslında tıpkı tarihçiler gibi, geleceğe ışık tutmaya çalışıyorlar. Nasıl, tarihçiler de geleceğe yararı olsun diye geçmişe doğru bakar ve anlamlar, bilgiler oluşturmaya gayret ederlerse, gelecekçiler yani fütüristler de bunun aynısını “geleceğe, ileriye” doğru yapıyorlar…

-Fütürizm iş dünyasını nasıl etkileyecek?

Fütürizm her şeyden önce iş dünyasının hayatta kalmasını sağlayacak.

Firmaların geleceğe çok daha bilinçli, akıllı ve etkin hazırlanmasına yardımcı olacak. Fütürizm, firmaların hibritleşerek bugünkü faaliyetlerini başarılı şekilde sürdürmelerini, aynı zamanda da gelecek için hazırlık yapmalarını sağlayacak. Fütürist bakış açısını benimseyen, gelecek bilgilerini, senaryolarını kullanma kabiliyetlerini yükselten iş dünyası unsurları hem oyunda kalacak hem de rekabette öne çıkacak, dönüşümün başlatıcıları ve liderleri olabilecekler.

Fiziksel olarak daha az çalışacağımız, ancak zihinsel, duygusal olarak çok daha fazla çalışmak, çabalamak zorunda kalacağımız kesin. Yakın gelecekte, beden gücü ile belirli bir yerde, belli bir zamanda/sürede ve bizzat bulunarak yapmamız gereken işler giderek azalacak ve birçoğu yok olacak. Onları hızla robotlara ve yapay zekâya, hologramlara devredeceğiz.

Bizler ise daha çok “akıl, zekâ, duyarlılık” gerektiren alanlarda “tasarımcı, danışman, rehber ve gözetmenler” olarak çalışacağız. Ama epey çok ve disiplinli çalışacağız. Yani fiziksel olarak daha az, zihinsel/mental olarak daha fazla çalışacağımız zamanlara girmiş bulunuyoruz. Firmalarımızı, ürün ve hizmetlerimizi bunları hesaba katarak uyarlamamız gerekiyor.

-Şirketlerin geleceğe nasıl hazırlanması gerekiyor? İş dünyasında türbülans çok yüksek,

21

RÖPORTAJ organize etmek, sorduğunuz sorulara yanıt vermek gibi her türlü işi kendi başlarına yapabilir haldeler. Bu, geleceğin “akıllı bina yönetim sistemleri” belediyelerle, sağlık kurumları ile polisle ve çeşitli kamu hizmeti veren merkezlerle, bina içindeki konut, iş yeri vb. ile iletişimi de sağlayabiliyor olacaklar. Binada oturan/çalışan herkesim, kullanılan cihaz ve sistemlerin seceresini bilecek. Bu merkez aracılığı ile haberleşebilecekler.

• Böylesine akıllı, çevreci ve bilgili binalardaki konutlar da tabii ki ultra akıllı, hatta duygulu nesnelerle döşenmiş, yapay zeka ve robotlarla donanmış olacak.

Evlerimiz yapay zekalara teslim Akıllı şehirlerden bahsediliyor.

Gelecekte şehircilik ve altyapı hizmetleri nasıl olacak sizce?

• Ekonomik ve ekolojik sıkıntıların ve tabii ki fırsatların çoğalacağı, şehirleşmenin sürekli artacağı, teknolojinin tüm iş ve yaşam koşullarının temel belirleyicisi olacağı heyecanlı bir geleceğe ilerliyoruz… Orta ve dar gelirli kesim şehir merkezlerine taşınmaya devam edecek. Ekonomik koşullardaki zorluklar nedeniyle orta ve dar gelirli kesim, şehirlerden uzak, dağınık yerleşim yerlerinde, banliyölerde, kasabalarda, köylerde, temel hizmetlere daha zor ve yüksek maliyetle erişebilecek, sağlık, beslenme ihtiyaçlarını karşılamakta daha çok zorlanacak. Bu yüzden gelecekte şehirlere göçlerin sürmesi ve artması bekleniyor. Uzmanlar, yıllardır gelecek on yılda, dünyaya her 90 günde bir, nüfusu bir milyona yakın kentin ilave olabileceğini belirtiyorlar. Ve yıllardır bu tahminin gerçekleştiğini görüyoruz. Şehirleşme hızla artıyor.

Daha akıllı tasarlanmış kent, ev ve bina tasarımlarına ihtiyaç artacak.

• Geleceğin kentlerinde araç sayısı azalacak. Bir başka faktör de geleceğin kentlerindeki araç trafiğinin azalması olacak. Tüm dünyadaki kentler, taşıt trafiğini azaltmak için taşıt vergileri, inovatif kent tasarımı ve yeni alternatif ulaşım planları üzerinde çalışıyor.

Nüfusu çok yüksek olan Singapur, taşıtların elektronik sensörler taşımalarını zorunlu kılıyor ve sürücülerden şehre her girdiklerinde ücret alıyor.

Paris’in büyük çoğunluğu, şehrin sponsor olduğu bisiklet kiralama programıyla şehirdeki trafiği 2020 yılına kadar yüzde 40 azaltmayı umuyor.

Bu uygulamalar tüm büyük kentlerde,

22

arabaların şehirlere girişini giderek zorlaştıracak. İlaveten araç paylaşım, kiralama modelleri ve sürücüsüz, otonom araçlarla taşıma uygulamaları gündeme gelecek.

• Yenilenebilir enerji ve geri dönüşüm sistemleri, akıllı cihazlarla ve robotlarla donanmış binalarda ve evlerde yaşam artık bir hayal değil, “Ne zaman bizim eve/binaya da gelir ki?” diye hevesle, merakla beklediğimiz gerçeklere dönüştü. Sadece beş yıl önce bu yazıyı yazsa idim daha çok hayal, fütüristik tasarım olarak anlatacağım pek çok şey, yalnızca beş altı sene içinde “Bir an önce yaygınlaşsa da biz de alsak, kursak, kullansak” dediğimiz ürünlere, hizmetlere dönüştüler. Mesela; apartman/ bina görevlisi, kapıcı, güvenlikçi vb. yerine bina yönetim sisteminden ve üstelik de uzaktan kumanda edilebileninden bahsedebiliyoruz. Robot mu, yapay zeka mı desek bilemediğimiz bu “insansılar”, tanımlanan kriterlere göre her türlü işi yapabilecek durumdalar. Giriş, çıkış, ısınma, soğutma, güvenlik, sağlık/acil durum, temizlik, tamirat ya da tamirci çağırmak, onarım, bakım istemek, park yerlerini

Ufuk Tarhan’a göre geleceğin akıllı kentlerinde ‘insansılar’ devrede olacak. Tarhan, “Evlerimizdeki tüm yüzeyler ve tekstilden yapılmış eşyalar nano ekranlar ve sensörlerle donanmış olacak. Bunları tıpkı televizyon kumandası gibi bir merkezden kuracağız ve gerisini onlara bırakacağız” diyor.

• Yirmi, otuz yıllık bir zaman diliminde, ses, ısı, ışık duyarlılıkları giderek artırılan robotlar evlerin ısınma, aydınlatma, temizlik, sağlık, eğitim, eğlence ve güvenlik hizmetlerini üstleniyor olacaklar. İlk aşamalarda bu robotları ve evdeki çeşitli akıllı eşyaları mobil cihazların app’leri ile kumanda ederken daha sonraları giyilebilir teknolojilerle hatta düşünce ile yönetmeye devam edeceğiz. Evlerimizdeki tüm yüzeyler ve tekstilden yapılmış eşyalar nano ekranlar ve sensörlerle donanmış olacak. Bunları tıpkı televizyon kumandası gibi bir merkezden kuracağız ve gerisini onlara bırakacağız. ÇAMAŞIR YIKAMA DERDİ BİTECEK • Evlerde lüzumsuz/işlevsiz bir sürü eşya yerine çok az ve her biri akıllı, bir işe yarar ileri teknoloji ürünleri olacak. Her evde bir veya birden fazla robot, 3D yazıcı olması, holografik eğlence, eğitim, sağlık asistanlarının bulunması yadırganmayacak.

• Buzdolabı, fırın, bulaşık makinası gibi cihazlar birleşecek, daha kompakt hale gelecek, çünkü bugünkü gibi yemek pişirmeyeceğiz. Erzak alıp depolamak vb. gibi alışkanlıkların sürdürülmesi olanaklı değil. İlle de organik diyenler bina içi, dikey çiftliklerden temin edecek sebze, meyvesini. Gıda maddelerinin çoğu kutulu, preslenmiş, konsantre, tablet vb. formunda yemeye hazır şekilde robotlar tarafından sipariş edilip getirilmiş olacak. Nano teknoloji sayesinde kirlenmeyen, buruşmayan, kendi kendini temizleyen, hava koşullarına uyumlu giysiler, örtüler, mobilya kaplamaları vb. sayesinde çamaşır yıkama derdi de yok olacak.

Yataklar, oturma alanları çoklu amaca göre, fonksiyonlarına göre biçim değiştiren akıllı mobilyalara dönüşecekler. Duvarlar, hatta pencereler kocaman, akıllı ekranlara dönüşmüş olacak.

ev ödevi çok fazla. Tam bir dönüşüm çağından geçiliyor. Gerçek anlamda dijitalleşmenin, yapay zekaya geçişin, robotları devreye almanın ve yenilenebilir enreji kaynakları ile blockchain kullanmanın ne olduğunu anlamak gerekiyor. Şirketlerin önce kafa yapılarında, organizasyonlarındaki insan kaynaklarında ve teknik alt yapılarında paradigma sıçraması, değişim yaşamaları, birimlerini buna göre kurgulamaları çok önemli. Artık sorunlar eskiden çözüldüğü gibi çözülmeyecek, avantajlar eskiden kullanılan yöntemlerle kazanılamayacak… Şirketlerin CEO, genel müdür ve üst düzey yöneticilerinin iyi bir dijital, ileri seviye teknoloji eğitimi alması gerekiyor. Ve tabii ki bunu sürekli yapmaları, kesintisiz bir yenileme, versiyon yükseltme sürecinde olmaları şart. Bu konuyu mutlaka derinlemesine anlayıp, organizasyonlarında ve iş bölümlerinde gereken değişiklikleri yapmalılar. Şirketler ve markalar, isteseler de istemeseler de, her sektörde dijitalleşmeden, yapay zekâdan ve robotlardan söz edilir hale geldi. Bu konular artık bir tercih değil, kaçınılmaz bir zorunluluk, işlerini teknolojik trendlere ve gerekliliklerine göre organize etmenin farkında olmayan kişi ve kurumlar çok üzülecekler. Bunun için de çok hızlı hareket etmeliler.

Kurumların, şirketlerin şu andaki en öncelikli işi; • Dijitalleşme stratejilerini belirlemek • Dijital hizmetlerini oluşturmak • Dijital operasyonel yetkinliklerini yapılandırmak ve sürekli geliştirmek olmalı.

Teknoloji devi Intel’in geçtiğimiz yıl teknoloji konferansında verdiği rakamlar çarpıcı. Şu anda, daha dijital çağın başlarında iken bile; dijitalleşen şirketlerin kaynaklarını artırmadan yüzde 9 büyüme kaydettiği, dijitalleşmeyenlerin ise sektörlerinin yüzde 26 gerisinde kaldığı belirtiliyor (Bu bilgiler Vodafone’un o zamanki Türkiye CEO’su Gökhan Öğüt tarafından aktarılmıştı). Zaman ilerledikçe bu bahsettiğimiz makas iyice açılacak. Sonuçlar dijitalleşemeyenler için daha üzücü, dijitalleşenler için daha da sevindirici hale gelecek.

-Enerji ve elektrik sektörü üzerinden konuşursak, bizi nasıl bir gelecek bekliyor? Aydınlatma gelecekte nasıl olacak? Şehirler acayip büyüyecek ama şehirlerin yönetimi giderek daha küçük birimler tarafından yürütülecek.

Kooperatif gibi aslında. Belediyelerin de bir anlamda yaptığı bu. Bizim adımıza hizmet satın alıyor ve üretiyorlar.

Eskiden kooperatifleşme varmış, o yine çok gelişecek. Siteler çok daha

donanımlı, akıllı olacak. Şehircilik anlayışı, araçlar ve yöntemler değişerek. Öyle mega siteler olacak ki o siteden hiç çıkmadan sağlıktan eğitime insanlar her türlü ihtiyaçlarını gerektiği ölçüde karşılayacak. Bir sürü hizmeti kendileri çözebilecek.

Yerel enerji kooperatifleri kurulacak yani elektriğini, su arıtma sistemlerini kendileri organize edecek. Düşünün; uzaya gidiyor ve bu uzay kapsülünün içinde aylarca yaşayıp geri dönüyorlar.

O kadar hacimde bütün ihtiyaçlarını karşılayabiliyorlar. Demek ki insanların yaşamsal birtakım ihtiyaçları aslında devri daim sistemlerle çözülebilir. Uzay teknolojilerinin sivilleşmesi ve yaygınlaşmasıyla bunların hepsi hayatımıza daha fazla giriyor.

Japonya’da deneniyor kendi kendine yeten apartmanlar. İnsan esasında ihtiyaçlarını teknoloji ve akıl yardımıyla çok az kaynak tüketerek sonsuz derecede çoğaltabilecek bilgiyi gördü.

Yüz sene sonra şehir diyeceğimiz yerler hiç bugünkilere benzemeyecek.

30 küsur sene önce bilgisayar yoktu, bilgisayarın olmadığı bir dünyada neler oldu ve şimdi buraya geldik. Şu andaki iş ve yaşam koşullarının böyle olmasının gerekmediği de görünüyor.

20 sene daha akıl gücüyle çalışıp onu bile devredebiliriz. Sonra ne olacak?

Bugünkü sistemlerin devam edeceğini düşünmek yanlış. Enerji finansal ve insani koşullar açısından temel belirleyici. Kimin enerjisi varsa o yükseliyor. Oysa 100 yıl sonra artık nerdeyse sıfır maliyetle enerji üretebileceğiz.

Büyük büyük yerlerde küçük ve dikey, sensörlerle döşenmiş yerleşimler olacak. Daha üstün nitelikte varlıklara dönüşüyoruz. Bugün bile ortalama insan vücudunda diş dolgusu var, orasında platin, burasında ekleme damar, kalp pili takılıyor. İnsanlar yarı mekanik olmaya başladı.

Kemikleri de yaşlandırmamayı başarırsak insanlar genç kalacak.

Dolayısıyla insanla robot karışımı ‘insan’a dönüşeceğiz.

-Gelecekten beklediğiniz en büyük icat nedir?

En büyüğü tabii ki yaşlanmadan, sağlıklı ve genç kalarak ölümsüzlük. Ve ilaveten gerçek anlamda ışınlanma.Bir de Blokchain! Yakın gelecekteki hızla olmasını istediğim en büyük hayalim kablosuz şarj.

-Türkiye’de sizi şaşırtan en büyük yenilikçi gelişme nedir?

Ağustos 2017’de yapılan. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın, bin megavatlık Rüzgâr Enerjisi Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) ihalesi. Çünkü enerji yeterliliği pek çok insani sorunu, kaynak dağılımı eşitsizliklerini, çevre/iklim problemlerini halledecek en büyük devrimdir. Yenilenebilir enerji için yapılan yatırımlar ve bilim, teknoloji temelli eğitime aktarılan kaynaklar çok hayati ve Türkiye için aslında gelecekte var olmak, güçlenmek isteyen her toplum için yegane kurtarıcı yoldur.

23

HABER

CK Çamlıbel Elektrik, bu yılın sonuna kadar 30 yeni Yetkili İşlem Merkezi açacak CK Çamlıbel Elektrik, abonelerine daha kaliteli ve hızlı hizmet verebilmek için Pratik İşlem işbirliğiyle Sivas’ta Yetkili İşlem Merkezi’ni hizmete açtı. Hedef yıl sonuna kadar 30 yeni merkez daha açmak.

CK

Çamlıbel Elektrik, müşteri odaklı yatırımlarını aboneleri ile buluşturmaya devam ediyor. Artan müşteri yoğunluğuna yönelik daha iyi hizmet verebilmek ve hizmet kalitesini artırmak için çalışmalarına devam eden CK Çamlıbel Elektrik, bu kapsamda Pratik İşlem işbirliğiyle Sivas Hikmet Işık Caddesi’nde Yetkili İşlem Merkezi açarak abonelerinin hizmetine sundu.

Yetkili İşlem Merkezi’nin açılışına, CK Çamlıbel Elektrik Genel Müdürü İbrahim Yalçın Tekin, Pratik İşlem Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Yavuz, Pratik İşlem Genel Müdürü Ayşe Çetinkaya, CK Çamlıbel Elektrik

24

yöneticileri, Pratik İşlem yöneticileri ve davetliler katıldı.

Açılış programında konuşan CK Çamlıbel Elektrik Genel Müdürü İbrahim Yalçın Tekin, “Amacımız hizmetlerimizin daha hızlı ve kolay bir şekilde müşterilerimize ulaşmasını sağlamak. Bu nedenle hizmetlerimizi müşterilerimize en yakın noktalara götürmek için çalışıyoruz. Yatırımlarımızı da bu yönde hayata geçiriyoruz. 2017 yılı sonuna kadar 30 adet yeni Yetkili İletişim Merkezi’ni müşterilerimizle buluşturmaya devam edeceğiz” diye konuştu.

Müşteri memnuniyetini önemsediklerini belirten Genel Müdür Tekin, Yetkili İletişim Merkezleri’nde ek bir

ücret ödemeden fatura tahsilatı başta olmak üzere abonelik ve indirimli elektrik satışı gibi birçok işlemin yapılabildiğini söyledi. Sivas merkez başta olmak üzere 2017 yılında hizmet alanlarını Yetkili İşlem Merkezleri aracılığıyla daha da genişletmeyi hedeflediklerini ifade eden Tekin, Yetkili İletişim Merkezleri’nde müşterilerin konforlu ve ferah mekânlarda işlemlerini kolay ve hızlı bir şekilde yapacaklarını kaydetti.

Tekin ayrıca, müşterilerin ileride mağduriyet yaşamamaları için CK Çamlıbel Elektrik tarafından tahsilat yetkisi verilmeyen ödeme noktalarında işlem yapmamasının önemine vurgu yaptı.

KÖŞE

OPSIYON KONTRATLARI VE ELEKTRIK PIYASASINDAKI KULLANIMLARI

HÜSEYİN YEĞİN

CK ENERJI YATIRIM A.Ş.

TICARET DIREKTÖRÜ

Finansal piyasalara aşina olan herkesin bildiği opsiyon kontratları, gelişen Türkiye Elektrik Piyasası’na paralel olarak son birkaç yıldır tezgahüstü elektrik piyasasında karşımıza çıkmaya başladı. Basit bir anlatımla opsiyon kontratı, opsiyonu almak isteyen tarafın opsiyona konu olan bir emtiayı, kıymeti veya finansal göstergeyi belli bir vadeye kadar (belli bir vadede), belirlenen bir fiyattan ve miktardan alma ya da satma hakkını, ödeyeceği belli bir tutar karşılığında (opsiyon primi) elde ettiği kontratır.

Tezgahüstü elektrik piyasasında işlem gören opsiyon kontralarına ilişkin detaylara geçmeden önce basitçe opsiyon kontrat çeşitlerini, opsiyon kontratlarını oluşturan temel elementleri ve bunların opsiyonun fiyatına etkilerini özetlemeye çalışacağım: Opsiyon kontratları, temel anlamda Put Opsiyonu- satma hakkı ve Call Opsiyonualma hakkı olmak üzere iki çeşittir. Put Opsiyonu, opsiyon alıcısına belli bir dayanak varlığı veya finansal göstergeyi önceden belirlenen fiyattan ve miktarda belli bir vadeye kadar-Amerikan Tipi- ya da belli bir vade tarihinde-Avrupa Tipi- satma hakkı verir.

Call Opsiyon ise Put Opsiyondan farklı olarak yukarıda bahsedilen koşullarda aynı hakkın alış yönünde verilmesidir.

Opsiyon parametreleri belirlendikten sonra opsiyon kontratının belirlenen parametredeki değeri Black&Scholes veya Cox,Ross&Rubinstein formülüyle hesaplanır.

Bu noktada esas olan husus, opsiyona dayanak olan varlığın oynaklığının doğru hesaplanmasıdır. Aşağıdaki tablo, opsiyon parametreleriyle opsiyon primi arasındaki ilişkiyi (Doğru veya Ters Orantılı) özetlemektedir.

Tezgahüstü elektrik piyasası işlemlerinden derlenen verilere göre son 3 yılda bu piyasada işlem gören opsiyon kontratlarının işlem miktarı 2 TWh (Toplam işlem miktarının %1 - %2’si seviyelerinde) civarındadır.

Aşağıda yer alan tabloda tezgahüstü elektrik piyasasında işlem gören aynı ürünün farklı parametrelerde nasıl fiyatlandığını görebilirsiniz.

Aşağıdaki ilk örneği ele alırsak, CAL’17 ürünü (2017 yılı 1 yıllık elektrik enerjisi) opsiyon alıcısı, yılın her saait için opsiyon primini (1TL/MWh) peşinen opsiyon satıcısına öder Kontrat Adı İşlem Tarihi Opsiyon Vadesi İşlem Tarihinde Cal’17 Ürünü Fiyatı Opsiyon Kullanım Fiyatı Opsiyon Kontrat Miktarı Hesaplanan Oynaklık İşlem Görmüş Opsiyon Primi Teorik Fiyat ( Hesaplama Modeli)

Call

Put

D

T

Opsiyonu kullanma fiyatı

T

D

Opsiyon Vadesi

D

D

Oynaklık

D

D

Risksiz Faiz Oranı

D

T

Opsiyona konu olan hissenin kar paylaşım oranı

T

Opsiyona konu olan emtianın piyasa fiyatı

ve 15 Aralık 2017 tarihine kadar istediği herhangi bir tarihte (Amerikan Tipi) opsiyon satıcısından 2017 yılı için 134,5 TL/MWh’ten 5 MW baz yük elektrik alma hakkına sahip olur.

Eğer bir piyasa oyuncusu aynı ürün için hem Call hem de Put opsiyon satın alırsa (Straddle Options) (her iki opsiyon için ayrı ayrı opsiyon prim ödemesi yapacaktır), opsiyona konu olan ürünün fiyat yönü beklentisinden bağımsız olarak, opsiyona konu olan ürünün kullanım fiyatının piyasada ne kadar oynak (volatil) olacağıyla ilgilenir. Eğer ödediği toplam opsiyon priminden daha fazla aşağı yönde veya yukarı yönde bir dalgalanma olursa, opsiyonu kar yaratmış olur.

Bu yazıda bahse konu olan opsiyon kontratları genel anlamda “Vanilya Opsiyonlar” dediğimiz opsiyonlardır. Fakat özellikle finansal piyasalarda ihtiyaç çeşitliliğinden kaynaklı olarak vanilya opsiyonlardan türetilen “Exotic Opsiyonlar” da yer almaktadır.

Exotic opsiyonlar, opsiyonu talep edenin ihtiyaçlarına göre şekillendirilen, dolayısıyla da fiyatlaması kompleks olan opsiyonlardır. Örneğin, opsiyona dayanak varlığın önceden belirlenen seviyeyi aşmasıyla geçerliliğini yitiren “Barrier-Knock-Out Options” veya birden çok dayanak varlığın baz olduğu “Gökkuşağı Opsiyonları” (Rainbow Options) ya da “Lookback Options” adı altında belli bir dönemde gerçekleşen en yüksek fiyatı opsiyona fiyat kabul eden opsiyonlar bu gibi opsiyonlara örnektir. Umuyorum ilerleyen dönemde, risk yönetimini ve riskten korunma (hedge) metotlarını etkin bir şekilde uygulayan, yeni ürün geliştiren (structured products & origination) piyasa oyuncuları sayesinde exotic opsiyonların alınıp satılacağı bir elektrik tezgahüstü piyasasına kavuşuruz.

Örnek -1 Cal’17 Call Opsiyonu 03 Kasım 2016 15 Aralık 2016 134 TL/MWh 134,5 TL/MWh 5 MW Baz Yük %6 1 TL/MWh 0,86 TL/MWh

Örnek -2 Cal’17 Call Opsiyonu 21 Kasım 2016 12 Aralık 2016 135,75 TL/MWh 136,1 TL/MWh 5 MW Baz Yük %6 0,6 TL/MWh 0,62 TL/MWh

25

İÇİMİZDEKİ SESLER

CK BOĞAZIÇI ELEKTRIK GÜNGÖREN MÜŞTERI HIZMET MERKEZI YETKILISI

ECE EYIEL

POZITIF HER BIR MÜŞTERI BIZI GÜNE GÜZEL BAŞLATIYOR CK Boğaziçi Elektrik’in bu yılın sonunda sayıları 300’ü bulması beklenen Müşteri İşlem Merkezleri’nin en büyük gücü tecrübeli ve çözüm odaklı güler yüzlü personeli. İşte bu isimlerden biri de Güngören Müşteri Hizmet Merkezi Yetkilisi Ece Eyiel.

“Sürekli gelen yaşlı amca ve teyzelerimiz var, onlarla sohbet etmek bize de çok iyi geliyor” diyen Eyiel, yıl içinde aldıkları eğitimlerin kişisel gelişimlerine de büyük fayda sağladığını söylüyor.

T

ürkiye’nin en yaygın satış ve hizmet ağına sahip olan perakende elektrik sektörünün lider şirketi CK Boğaziçi Elektrik, müşterilerine çok daha iyi hizmet vermek üzere Müşteri İşlem Merkezleri’nin de sayısını her geçen gün artırıyor. Hizmet verdiği nokta bakımından finans ve telekomünikasyon sektör oyuncularını bile geride bırakan CK Boğaziçi Elektrik’in Müşteri İşlem Merkezleri’nde en büyük değeri tecrübeli ve güler yüzlü personeli. Güngören

26

yanıt bekliyor. Bunun dışında kültürel ve sosyoekonomik olarak zaman zaman müşteri ile iletişim sıkıntısı çekebiliyoruz.

Bu sorunları aşmak ve daha iyi hizmet verebilmek için dönem dönem eğitimlerden geçiyor musunuz?

Yıl içinde bir veya birden fazla eğitim olabiliyor. Bu eğitimlerin süreklilik arz etmesinin, kişisel gelişimimiz için de faydalı olacağını düşünüyorum. Hatta en son katıldığımız ‘Mükemmel Müşteri Deneyimi ve Satış Kapama Teknikleri’ eğitiminde almış olduğumuz birçok fikir bunlardan bazıları.

Hangi bölgede hizmet veriyorsunuz?

Güngören İşletme Müdürlüğü’nde çalışıyorum.

Müşteri Hizmet Merkezi Yetkilisi Ece Eyiel de onlardan biri.

bakış açınızı da değiştirebiliyor ve gün içinde mutlu olabiliyorsunuz.

İşinizde en çok hangi dönemlerde kendinizi mutlu hissediyorsunuz?

Aslında bireysel olarak ay içinde başarılı bir gidişatım varsa her zaman mutluyum. Bunun dışında insan faktörüyle çalıştığımız için müşteri de bunu etkileyebiliyor. Örneğin; güne başlarken günün güzel geçmesini sağlayacak derecede pozitif bir müşteri geldiğinde sizin

Gün içinde sorunlar yaşıyor musunuz? Ne tür problemlerle karşı karşıya kalıyorsunuz? Çok nadir de olsa bazen sistem kaynaklı aksamalar olabiliyor. Ya da elektrikte dağıtım ve perakende bölümleri ayrı biliyorsunuz. Ancak müşteri direkt bizimle muhatap olduğu için dağıtım şirketini ilgilendiren bir süreç bile olsa bizden

Düzenli gelen müşterileriniz var mı?

Evet olabiliyor. Genellikle kurumsal aboneliklerde oluyor. Müşterinin sürekli şube açılışı veya kapanış işlemleri olduğundan sık ziyaretler yapabiliyor.

Tanıdığınız, sohbet için gelen ileri yaşta müşterileriniz var mı?

Yaşlı amcalarımız, teyzelerimiz her zaman geliyor, genelde fatura yatırmaya geliyorlar. Sürekli geldiklerinden tabii zamanla tanışıyoruz. İşlem yaparken başlıyorlar anlatmaya zaten, iyi de geliyor onlarla sohbet.

CK AKDENIZ ELEKTRIK KEPEZ MÜŞTERI İŞLEM YETKILISI

KÜBRA ALTAY:

YARATICI ÇALIŞMALARDA YER ALMAK MUTLULUK VERİYOR Günlük ortalama 200 müşteri işlemi gerçekleştiren CK Akdeniz Elektrik Kepez Müşteri İşlem Yetkilisi Kübra Altay, “Zorlu günlerde kendimi motive etmek için her gün yeni bir başlangıç mottosu ile hareket ediyorum” dedi.

koyduğum dönemlerde mutlu oluyorum. Yaratıcı çalışmaların içerisinde yer almaktan zevk alan biriyim ve ortaya koyduğum çalışma sonrası yöneticilerimden ve iş arkadaşlarımdan olumlu geri bildirim aldığım zaman kendimi çok mutlu hissediyorum.

M

üşteri İşlem Merkezleri’nde aboneleri karşılayan ve her türlü soruna çözüm bulmak için uğraşan isimlerden biri olan CK Akdeniz Elektrik Kepez Müşteri İşlem Yetkilisi Kübra Altay, yüksek müşteri memnuniyeti için düzenli olarak eğitim aldıklarını anlatıyor. Günde ortalama 200 müşteri işlemi gerçekleştiren Altay özellikle yaratıcı çalışmalar içinde bulunmaktan büyük mutluluk duyduğunu dile getiriyor. İşte bir gününüz nasıl geçiyor? Özetler misiniz?

Mesai başladığında, günün ilk saati sakin geçiyor. Bu yüzden önceki gün çıkmadan planlayıp, sıraya koyduğum işlerimi tamamlıyorum.

Abonelik işlemleri yoğunlaştığında, müşterilerin abonelik işlemleriyle ilgileniyorum. Öğle yemeğinin ardından daha odaklı bir şekilde gelen e-postaların ve yazıların kontrolünü yapıp, gerekli cevapları hazırlıyorum. Yine

gün içerisinde abonelik iptal işlemleriyle ilgilenip, gelen abonelere bilgi aktarımı yapıyorum.

Müşteri İşlem Merkezi’nde günde ortalama kaş kişiye hizmet veriyorsunuz?

Dönemsel olarak değişmekle birlikte, günlük ortalama 200 müşteri işlemi gerçekleştiriyoruz.

Bireysel olarak, Müşteri İşlem Merkezi’ne gelen tüketiciler için hangi işlemleri yapıyorsunuz?

Abonelik işlemleri, tarife değişiklikleri, abonelik iptal işlemleri, ihtiyaç halinde vezne ve fatura tahsilatı desteği, taksitlendirme işlemleri, hatalı abonelik itiraz işlemleri ve kurumlardan gelen resmi

abonelik yazılarıyla ilgili işlemleri gerçekleştiriyorum.

“MOTTOM, HER GÜN YENİ BİR BAŞLANGIÇTIR” İş yaşamında en yoğun olduğunuz dönemler hangileri?

Yeni elektrik aboneliklerinin alınacağı dönemler, abonelik iptal işlemleri ve belediyelerin tapu çalışmaları için evrak talebinde bulunduğu belirli dönemlerde günüm çok yoğun geçiyor.

En çok hangi dönemlerde veya hangi işlerde kendinizi mutlu hissediyorsunuz?

Kendi sorumluğumda olan işlemler için inisiyatif alabildiğimde ya da onun sorumluluğunu alarak farklı düşünceler ortaya

Gün içinde sorunlar yaşıyor musunuz? Ne tür problemlerle karşı karşıya kalıyorsunuz?

Her iş yaşamında olduğu gibi dönem dönem zorluklar yaşayabiliyoruz. Her yerde bilgilendirme panolarımız olduğu halde, bazen müşterilerimiz bunlara dikkat etmeden itirazlarda bulunabiliyor. Bu durumda müşterilerimizle karşı karşıya kalmak ve onların itiraz ve sorunlarına yanıt vermekte zorlanabiliyoruz. Ama yöneticilerimizin de desteğiyle yaşadığımız zorlukların üstesinden geliyoruz.

Bu sorunları aşmak ve daha iyi hizmet verebilmek için dönem dönem eğitimlerden geçiyor musunuz? Veya kendinizi nasıl motive ediyorsunuz?

Evet, şirket içerisinde düzenli olarak eğitimler alıyoruz. Bunlar kariyer planlamamızda ve gelişimimizde önemli rol oynuyor.

Ayrıca zorlu geçen günlerde kendimi motive etmek adına belirlediğim bir mottom var: ‘’Her yeni gün yeni bir başlangıçtır’’

27

İÇİMİZDEKİ SESLER

CK ÇAMLIBEL ELEKTRIK MÜŞTERI İLIŞKILERI DIREKTÖRLÜĞÜ, MÜŞTERI İŞLEMLERI VE UZLAŞTIRMA PERSONELI

NESRIN BILMEZ

DIKSIYON VE KRIZ YÖNETIMI KONUSUNDA EĞITIM ALIYORUZ CK Çamlıbel Elektrik’in MÜHİM’lerinde ön safhada yer alan isimlerden biri olan Nesrin Bilmez; sürekli eğitim alarak kendilerini geliştirdiklerini dile getirirken, müşterilerinin yoğun olduğu dönemlerde takviye personellerin kendilerine yardımcı olduğunu anlatıyor.

C

K Perakende Elektrik’de Müşteri İşlemleri ve Uzlaştırma Personeli olarak çalışan Nesrin Bilmez, günlük iş rutinlerini bu sırada aldıkları eğitimleri ve çalışmaları CK Enerji’ye anlattı. Bilmez ve arkadaşlarının iş yoğunluğu oldukça fazla. Çünkü müşteri ile birebir temasta bulunan bir ekip onlar. İşte Nesrin Bilmez’in sorularımıza verdiği yanıtlar?

Müşteri Hizmet Merkezi’nde günde ortalama kaç kişiye hizmet veriyorsunuz?

Müşteri Hizmet Merkezi (MÜHİM) tüketicilerimizin aboneliklerinin başlatılması, sonlandırılması ve faturalarının ödenmesine yönelik hizmet veren noktalarımızdır. Sorumluluk alanımızda bulunan SivasTokat-Yozgat ve ilçelerinde toplamda 46 Müşteri Hizmet Merkezimiz ile yaklaşık

28

800 bin abonemize hizmet vermekteyiz.

Müşteri Hizmet Merkezi’ne gelen tüketicilere elektrik faturası tahsilatı ve abonelik işlemeleri dışında ne tür işlemler veriyorsunuz?

Tüketicilerimize abonelik işlemleri ve fatura ödemelerinin dışında; yüksek ve/veya hatalı fatura şikâyeti, dönem dışı faturalama talepleri (tüketicinin endeks bilgilerini kendi imkânları ile temin edip ara fatura çıkarılması), müşterilerin abonelikleriyle ilgili sorularına ve sıkıntılarına anında çözüm üretilmektedir. Serbest tüketici konusunda bilgilendirme

yapılmakta ve ikili anlaşma imzalanmakta. Yine tarife grubu değişikliği talepleri alınmakta.

Dönem dönem özel eğitimler alıyor musunuz?

Evet, şirketimiz tarafından düzenlenen organizasyonlar ile konusunda uzman eğitmenler tarafından sürekli eğitim almaktayız.

MÜHİM personelleri olarak almış olduğumuz eğitimler genellikle etkili iletişim, diksiyon ve kriz yönetimi hususlarında.

Bu eğitimler kişisel gelişmemize katkı sağlayarak abonelerle olan iletişimimizin daha sağlıklı gerçekleşmesine yardımcı olmakta

ve sorunlarla baş edebilme kabiliyetimizi artırmakta.

Gün içinde en yoğun olduğunuz dönemler hangi saatler?

MÜHİM’lerde tüm abonelik işlemleri yapılabildiğinden mesai başlangıcından bitimine kadar tüketici sirkülasyonumuz mevcut.

Bilhassa MÜHİM’lerde fatura tahsilatının da yapılması sebebiyle fatura son ödeme tarihlerinde bu yoğunluk artarak devam etmekte.

Abone yoğunluğunun artmaya başladığı dönemlerde personel takviyesi yaparak tüketicilerimize daha iyi ve kaliteli hizmet vermeye gayret gösteriyoruz.

HABER

Elektrik ithalatının faturası 60.6 milyon dolara düştü Türkiye’nin elektrik ithalatı ocak-eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 61 azalarak 60 milyon 691 bin dolara düştü. Son dönemde elektrik üretiminde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarına ağırlık verilmesi, elektrik ithalatı faturasının azalmasında etkili oldu. Söz konusu dönemde Yunanistan, Bulgaristan, Azerbaycan ve Gürcistan’dan toplam 3 milyar 244 milyon 448 bin kilovatsaat elektrik alındı. Bu yılın dokuz aylık döneminde ise Yunanistan, Bulgaristan, Azerbaycan, Gürcistan ve Çekya’dan alınan elektrik miktarı yüzde 62 azalarak 1 milyar 210 milyon 506 bin kilovatsaate geriledi. Bu yıl ocak-eylül döneminde en fazla elektrik ithalatı ocak ayında yapıldı. Ocakta Yunanistan, Bulgaristan ve Azerbaycan’dan 406 milyon 466 bin kilovatsaatlik elektrik ithal edildi. Bu miktar için 25 milyon 880 bin dolar ödendi. Yılın dokuz aylık döneminde en fazla elektrik ithalatı yapılan ülke ise Bulgaristan oldu.

Bu dönemde Bulgaristan’dan ithal edilen elektrik miktarı 594 milyon 419 bin kilovatsaate ulaştı. Bu miktar için ülkeye 28 milyon 25 bin 308 dolar ödeme yapıldı. Bulgaristan’ı sırasıyla Gürcistan, Azerbaycan, Yunanistan ve Çekya takip etti.

Yüksekler için rüzgar türbini geliştirilecek Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 7 ülke tarafından, 2 bin 500 metre ve daha yüksek kesimlerde ve olumsuz hava koşullarında çalışabilecek özellikte küçük rüzgâr türbinleri geliştirmek üzere proje başlatıldı. İspanya, Finlandiya, Arjantin, Meksika, Dominik Cumhuriyeti ve Uruguay’dan araştırma kurumlarının yer aldığı “Küçük Rüzgar Türbinlerinin Optimizasyonu ve Ticari Promosyonu” başlıklı projeye Türkiye’den de İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) dahil oldu. Proje yürütücüsü İYTE Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ferhat Bingöl, 2 yıl sürecek projenin küçük türbinlerin geliştirilmesi üzerine, farklı ayakları bulunan uluslarası bir çalışma olduğunu belirtti.

BDDK’dan ‘yetkisiz fatura ödeme noktaları suç işliyor’ uyarısı

Yetkisi olmadığı halde fatura tahsilatı yapan noktaların ‘suç işlediği’ yönünde açıklama yapan BDDK; “Kurumumuzdan faaliyet izni almamış şirketlere ve kişilere itibar edilmemesi hususunda azami dikkat ve özen gösterilmeli” uyarısında bulundu.

Y

etkisi olmadığı halde korsan olarak fatura tahsilatı yapan noktalarla ilgili Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’ndan (BDDK) da uyarı geldi.

BDDK, yetkilendirilmiş ödeme ve elektronik para kuruluşları ile bunların temsilcileri dışındaki kişi ve kuruluşlarca fatura ödemelerine aracılık edilmesinin mümkün olmadığını ve suç teşkil ettiğini duyurdu.

Açıklamada, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı İle Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Yönetmeliğin 13’üncü maddesinde ödeme veya elektronik para kuruluşlarının ödeme hizmetlerini kendi adına ve hesabına hareket eden temsilciler aracılığıyla yürütebileceğinin hüküm altına alındığı kaydedildi. BDDK’nın uyarısında şu noktalara dikkat çekildi: “Kanunun ‘İzinsiz Faaliyette Bulunmak’ başlıklı 28’inci maddesinde; Kanuna göre alınması gereken izinleri almaksızın ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşu gibi faaliyet gösteren veya ticaret unvanlarında, her türlü belgelerde, ilan ve reklamlarda veya

kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşu gibi faaliyet gösterdiği izlenimini yaratacak söz ve deyimleri kullanan gerçek kişiler ile tüzel kişilerin görevlilerinin bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağı hükme bağlanmıştır. Bu itibarla, Kurulca yetkilendirilmiş ödeme ve elektronik para kuruluşları ile bunların temsilcileri dışındaki kişi ve kuruluşlarca fatura ödemelerine aracılık edilmesi mümkün bulunmamaktadır. Dolayısıyla, olası bir dolandırıcılık olayına maruz kalınmamasını teminen kendilerini fatura ödemelerine aracılık faaliyetine yetkili olarak tanıtan kişi veya kuruluşların; Kurumumuz internet sayfasında yayımlanan yetkili kuruluş listelerinden ve söz konusu yetkili kuruluşların kendi internet sayfalarında yayımlanan temsilci listelerinden kontrol edilmesi ve Kurumumuzdan faaliyet izni almamış şirketlere, kişilere ve yetkisiz şirket ve/veya kişilerin temsilcilerine itibar edilmemesi hususunda azami dikkat ve özen gösterilmesi önem arz etmektedir.”

29

ENERJİ GÜNDEMİ TÜKETİM Aşağıdaki grafikte 2009-2017 yılları arasında Türkiye Sistem Saatlik Yükü (SSY)’nün aylara sari verisi karşılaştırmalı olarak gösterilmektedir. Geçmiş yıllara bakıldığında aylık ortalama yüzde 4-5 düzenli büyüme olduğu görülmüştür. 2016 Şubat ayı 29 gün olmasına rağmen, 2017

Şubat ayında sıcaklık değerlerinin mevsim normallerinin altında geçmesi sebebiyle Türkiye Sistem Saatlik Yükünde yüzde 6’nın üzerinde bir artış gerçekleşmiştir. Temmuz ve Ağustos 2017 değerleri son zamanların en yüksek tüketim seviyelerine ulaşmıştır.

2009 - 2017 YILLARI ARASI TÜRKİYE ELEKTRİK TÜKETİMİ (GWh) 2009 30.000

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

GWh

25.000

20.000

15.000

10.000

5.000

OCAK

ŞUBAT

MART

NİSAN

MAYIS

HAZİRAN

TEMMUZ

AĞUSTOS

EYLÜL

EKİM

KASIM

ARALIK

2017 İlk Çeyrek Maks. ve Min. Tüketim Değerleri Gün Toplamı

MWh

Gün Tipi

Tarih

Min. Tüketim

969.673

Çarşamba

2017-07-26

Maks.

Tüketim

554.358

Pazar

2017-06-25

Min. Tüketim

905.764

Çarşamba

2016-08-10

Maks.

Tüketim

513.805

Pazartesi

2016-09-12

2017 yılı ilk 10 aylık dönemde günlük maksimum elektrik tüketimi, 970 GWh civarında, 26.07.2017 tarihinde gerçekleşmiştir. Geçen yılın aynı döneminde gerçekleşen maksimum tüketim ise 10.08.2016 tarihinde 905 GWh olarak kaydedilmiştir.

2017 yılının en yüksek anlık ve saatlik çekiş ise 26 Temmuz günü saat 15.00’de gerçekleşmiştir. 2017 minimum anlık tüketimi 26 Haziran Pazartesi günü gerçekleşmiştir. İlgili gün, Ramazan Bayramı’nın ikinci günüdür.

ÜRETİM 2017 yılının ilk 10 ay toplamında, Türkiye genelinde üretim santralleri incelendiğinde; termik kaynaklardan 120.500 GWh, hidroelektrik kaynaklardan 35.500 GWh, rüzgârdan 10.000 GWh, jeotermal kaynaklardan ise 3.000 GWh elektrik üretimi gerçekleşmiştir. Toplam üretim değeri ise 170.000 GWh’dir. Üretilen elektrik hammaddesinin yüzde 49.1’i yerli, yüzde 50.9’u ise yabancı kaynaklardan temin edilmiştir. Termik kaynaklı üretim miktarı, toplam üretimin yüzde 71’lik hacmini oluşturmaktadır.

Toplam üretimin yüzde 29’u yenilenebilir kaynaklardan sağlanmıştır. Kaynak bazında incelediğimizde yüzde 38,5 payı ile doğalgaz elektrik üretiminde ilk sırayı alırken, peşi sıra kömür yüzde 31’lik payda ile takip etmektedir. 2017 ortalama ay üretimine baktığımızda ise 17.000 GWh elektrik üretimi gerçekleşmiştir.

30

Santrallerin kaynak tiplerine göre güç dağılımı TAŞ KÖMÜRÜ + LİNYİT + İTHAL KÖMÜR %31

DOĞALGAZ + LNG %38

FUEL OIL + MOTORİN + ASFALTİT + NAFTA %1

JEOTERMAL %2

GÜNEŞ %0 BİYOKÜTLE %1

RÜZGAR %6

HİDROLİK AKARSU %7

HİDROLİK BARAJLI %14

SPOT PİYASA

Üçüncü Çeyrekte Tüketimdeki Artışı PTF Takip Etti

2017 ÜÇÜNCÜ ÇEYREK PTF - SMF DEĞERLERI 240 220

2017 yılı piyasa takas fiyatları bir önceki yıla göre yükselişini devam ettirdi. Mevsim normallerinin üzerinde gerçekleşen sıcaklık değerleri sonucunda artan klima kullanımı, ülkemize gelen turist sayısının bir önceki yıla göre önemli oranda artması ve sanayi tüketimindeki yükselişin de etkisiyle PTF beklenenin üstünde gerçekleşti.

Temmuz ve Ağustos aylarında termik santrallerin tam kapasiteye yakın üretim yapmasına rağmen hidrolik santrallerde bir önceki seneye göre yaşanan büyük düşüş nedeniyle bir önceki yıla göre yükselen PTF, Temmuz ayında 175,1 TL/MWh, Ağustos ayında

180

SMF PTF

200 180 160 140 120 100 1/7/17

8/7/17

15/7/17

22/7/17

29/7/17

5/8/17

173,3 TL/MWh olarak gerçekleşti. Eylül ayında; bayramın hafta sonuna denk gelmesi ve kömür santrallerinin beklenenden daha yüksek bir kapasite ile bakıma girmesiyle Temmuz ve Ağustos

Aylık PTF - SMF oranları

TL/MWh

178.5

175.1

173.3 169.3

160

161.5

160.0

159.4

151.5

140

139.7 135.1

135.3

120

100

122.4

TEMMUZ 2016

AĞUSTOS 2016

EYLÜL 2016

Ortalama PTF

12/8/17

TEMMUZ 2017

AĞUSTOS 2017

EYLÜL 2017

Ortalama SMF

19/8/17

26/8/17

2/9/17

9/9/17

16/9/17

23/9/17

30/9/17

fiyatını da geçerek 178,5 TL/MWh seviyesinde gerçekleşti. Eylül ayı PTF’sinin bu denli yüksek çıkmasında, rüzgar miktarının mevsim normallerinin çok altında gerçekleşmesi de etkili oldu.

2016-2017 üçüncü çeyrek fiyatlarını incelediğimizde geçtiğimiz yıla göre peak/offpeak makasının daraldığı gözlemlendi. Bu değişimde ithal kömür fiyatları ve dolar kurundaki artış sonucunda geçtiğimiz senelerde baz yük üretim gerçekleştiren ithal kömür santrallerinin gece saatlerininde üretimlerini kısması etkili oldu. 3. çeyrekte SMF ortalamasının PTF değerlerinin altında seyrettiği, ancak saatlik bazda incelendiğinde ise talebin yüksek olduğu saatlerde marjinal fiyatların piyasa takas fiyatlarının üstüne çıktığı görüldü.

TEZGAHÜSTÜ PİYASA

Tezgahüstü Elektrik Piyasası İşlem Miktarları 14.000

GWh

2016

Kontrat Tipine Göre İşlem Dağılımı 2017

%100

2016

12.000

2017

10.000 8.000

%50

6.000 4.000 2.000 0

Q1

Q2

Q3

Tezgahüstü Elektrik Piyasasında gerçekleşen işlemlerle ilgili veriler, bu piyasada faaliyet gösteren aracıların (broker) yayınlamış olduğu raporlardan ve e-postalardan derlenmiştir. Bu verilere göre 2017 yılının ilk dokuz ayında tezgahüstü elektrik piyasasındaki toplam işlem miktarı geçen yılın aynı dönemine göre %27 oranında azalarak 21.900 GWh olarak gerçekleşmiştir.İşlem miktarındaki en büyük düşüş Q3 döneminde olmuştur. 2017 Q3 döneminde gerçekleşen işlem miktarı, geçen yılın aynı dönemine göre %52 oranında azalmıştır.

%0

FİZİKSEL

FİNANSAL

Yukarıdaki grafik yılların ilk dokuz ayı baz alınarak, 2016 ve 2017 yıllarında gerçekleşen işlemlerin kontrat tipi bakımında dağılımı göstermektedir. 2016 yılında işlemlerin yüzde 85‘ini fiziksel kontratlar oluştururken, bu sene bu oran yüzde 71’e gerilemiştir. Finansal kontratların pazar payındaki artış ile birlikte 2017 yılında finansal işlemlerin miktarı 2016 yılına göre ciddi oranda artış kaydetmiştir. Yılın ilk dokuz ayında finansal kontratların toplam işlem miktarı geçen senenin aynı dönemine göre yüzde 41 oranında artmıştır.

31

HABER

Başka bir dünya mümkün:

Yalınayaklar Hareketi

Hindistan’ın Rajasthan bölgesinde sıra dışı bir okul! TIME Dergisi’nin ‘En Etkili 100 Kişi’ arasında gösterdiği Bunker Roy, bu sıradışı okulun, Yalınayaklar Koleji’nin kurucusu. Bu okula girebilmenin tek yolu yaptığınız işlerle topluma hizmet edebileceğinizi göstermek. Bu okulun öğrencileri arasında okuma yazma bilmeyen, ancak güneş enerjisi ile çalışan fırın üreten kadınlar bile var.

ÖYKÜ ZÜMRÜTDAL

K

onuşmasına şu sözlerle başlıyor Bunker Roy: “Sizi başka bir dünyaya götürmek istiyorum!’’. Roy, hareketi başlatan ve Yalınayaklar Koleji’ni kuran öncü. Bu okula diplomalarınızla veya hangi okuldan mezun olduğunuzu göstererek giremiyorsunuz.

Girebilmenin tek imkanı topluma hizmet edeceğinizi göstermeniz. Eğitim ve öğretimin bir bütün olmasının yanı sıra pratikte bambaşka kavramlar olduğu da bu şekilde görülüyor.

Hareketin değer yargıları da ülkenin temel taşlarından olan Mahatma Gandhi ile oluşmaya başlıyor. Gandhi söylemlerinde Hindistan’ın kırsal kesimindeki eğitim sisteminin gelişmesinin ancak pratik yetenekleri geliştirmek ve gündelik bilgileri kullanmak olduğuna inandığını belirtiyor.

Sonrasındaysa ‘yalınayaklılık hareketi’ 1960’ların sonlarına doğru Hindistan devletinin, ülkedeki yoksulluğun önüne geçmek için öne sürdüğü bir yaklaşım olarak yeşeriyor. Bunker Roy da Gandhi’nin öğretileri ışığında Yalınayaklar Koleji’ni, Hindistan’ın Rajhastan bölgesinde kuruyor ve Gandhi’ye vatandaş olarak en büyük sorumluluğunun bu olduğuna inandığını söylüyor. Böylece köylülerin her birinin aslında kendi alanlarında

32

profesyonel olduğu verilen bu öğretimle kanıtlanmış oluyor ve gündelik bilgileri teknoloji eğitimiyle harmanlandığında ortaya ne denli müthiş işler çıkabileceği kanıtlanmış oluyor.

ENERJİLERİ GÜNEŞTEN ALIYORLAR 1986-2000 yılları arasında tamamen güneş enerjisiyle çalışan ilk ve tek kolej olan Yalınayaklar Koleji’nin çatısında 45 kilowatt’lık paneller var.

Günler doğmaya devam ettikçe de bu yöntemi sürdüreceklerini söylüyor okul yönetimi.

Okul yönetimi demişken, yönetim de 10-14 yaş arası öğrencilerden oluşuyor. Öğrenciler seçimler gerçekleştiriyor ve ülkelerde yürüyen demokratik sistemlerin simülasyonu olarak okulda farklı bakanlıklar ve bakanlar bulunuyor. Öğrenciler, işlerin yürütme sorumluluğunu üstleniyor. Bunun dışında gündelik hayatta kullandığımız birçok alet de öğrencilerin elinden çıkma ve sürdürülebilir enerji ile çalışıyor.

Ayrıca 1986’dan beri yağan yağmur suları okulun çatısında toplanıyor. Tüm çatı, yeraltında bulunan 400 bin litrelik bir tanka akıyor. Böylelikle su israfı en aza indirgenmiş oluyor. Herhangi bir kuraklık durumunda 4 aylık içme sularının olduğunu söylüyor öğrencileri. Çocuklar aynı zamanda aile gelirine de katkıda bulunmaya devam ediyor.

Ailelerine hayvancılık konusunda yardım ettikleri için bir sonraki aşama gece okulları kuruluyor. Akşam saatlerindeki derslerde 75 bin çocuk eğitim almış. Bu eğitim Afganistan’a ve Afrika’ya da yayılıyor ve oradan kadınerkek gruplar çağırılıp güneş enerjisiyle neler yapabilecekleri hakkında eğitiliyorlar. Afgan ve Afrikalı kadınlar köylerine dönüp atölyeler düzenliyor.

Böylece günbegün solar enerji dalgası yayılarak daha çok insanı aydınlatmaya devam ediyor. Günümüzde bu sayı 750’den fazla mühendisle, 1300’den fazla köy ve kasabada 550 bin vatandaşa ulaşmış durumda. Kısa sürede yeni erişeceği bölge hedefleriyse Latin Amerika ve Pasifik Bölgesi.

4 AYLIK SU İHTİYACI YAĞMUR SULARINDAN Bunlara örnek olarak yemek yapmak için kullanılan fırınları verebiliriz.

Güneş enerjisiyle çalışıyorlar ve bu fırınları Yalınayak Koleji’nin okuma yazması olmayan kadınları üretiyor.

Yalınayaklar Koleji, sürdürülebilir enerjinin aslında hayatımıza kolaylıkla dahil edebileceğimiz bir enerji türü olduğunu ve bu enerjiyi kullanmak için gelişmiş teknolojik aletlere veya büyük bütçelere ihtiyacımız olmadığını insanlığa göstermiş oldu.

Elektrİk taahhüt ve altyapı hİzmetlerİnde çözüm ortağınız Uğur Mumcu Mh. Mimar Sinan Bulvarı No:149-151 Sultangazi / İstanbul T: 0212 476 20 72 F: 0212 476 20 78

Whatsapp İhbar Hattı: 0530 1120 186