Think it over siriso
osiris
Sustainability is an ongoing process. It is not only valid for us, being students and employees at a university proclaiming sustainability as one of its main issues of research and education. It is also valid for many TU Delft alumni at high positions. There is more than one TU Delft alumni who uses the knowledge of sustainability gained here in Delft in their current jobs. We collected a few inspiring examples for you! So read and enjoy. The future is ours, sustain your future!
Gerard Kleisterlee – Top Executive Philips Electrical Engineering Eindhoven University of Technology Though not educated in Delft, Kleisterlee still is an engineer who takes his responsibility: Philips is a member of the World Business Council for Sustainable Development, which knows that sustainable development is one of the worlds biggest challenges. Therefore, all programs of the company are aiming to take up the challenge.
Karien van Gennip – Former Assistant Secretary of the Ministry for Economic Affairs Applied Physics Delft University of Technology Van Gennip co-originated “MVO-Nederland” (responsible management and undertaking) during her term as assistant secretary. “My opinion was that responsible business pays off. The efforts have a positive effect on the company. Employees prefer to work for a sustainable company. ... Several studies have shown that sustainable businesses perform better at the stock market. Simon Rozendaal – Critical Columnist Elsevier’s Magazine Chemical Engineering Delft University of Technology Rozendaal has a critical approach of science in the Netherlands as well as around the world. His obstinate way of writing about the (perhaps non-existing) greenhouse effect makes readers think about their own opinion and keeps them searching for the truth.
2
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
Hans Smits – Director of the Rotterdam Harbor Civil Engineering Delft University of Technology In the second series of “Delfts Blauw”, Smits tried to reduce pollution of the Rotterdam Harbor in close cooperation with DUT students.
As Rector of the Delft University of Technology, Fokkema has made a clear statement: The Delft University of Technology should accept its responsibility and turn its focus towards Sustainability. This is evident in the research initiatives as well as in other activities, such as the last Lustrum Symposium which was focussing on sustainable development in Africa.
In his more than 25-year-lasting career as one of the members of parliament, Van der Vlies has been spokesperson for sustainable development. “I am very open to small initiatives” states Van der Vlies in response to the conclusion that much subsidiary money for fermentation installations is not used.
osiris
Bas van der Vlies – Foreman of SGP in the Dutch Parliament Civil Engineering Delft University of Technology
siriso
Jacob Fokkema – Rector of the Delft University of Technology Electrical Engineering Delft University of Technology
Diederik Samson – Parliament member for the PvdA Physical Engineering Delft University of Technology Having been active for Greenpeace following his study in Delft, Samson set up a company which provided green energy. He has been a member of parliament since 2003, and is the spokesperson for environmental policies. Additionally, he works on the energy and development policy of his party.
Jeroen van der Veer – Chief Executive of Royal Dutch Shell Mechanical Engineering Delft University of Technology The Shareholders of Shell have dubbed him “Green Jeroen”, due to his emphasis on sustainability. He sees his responsibilities clearly: Integration of interests is the only way to fulfill large projects We do not accept a limited view only considering shareholders’ interests. In the long run, our vision does not make for conflicting interests. Gita Hoogeveen - Country Manager at Holcim Nederland B.V Chemical Engineering Delft University of Technology Holcim, a worldwide company producing concrete amongst other things, was the first concrete developer to enter the World Business Council for Sustainable Development. Holcim has increased its efforts to contribute to industrial ecology
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
3
P r efa c e In times that everyone seems to talk about ‘the crisis’ and has concerns about the future, Osiris is looking forward towards a sustainable future. That many things have to change has become clear now to everyone. Let us hope that in these times sustainable solutions will prevail, so this crisis will become a step forward towards a sustainable future. Let’s give the right example; let’s contribute to a more sustainable future.
siriso
osiris
The ‘think it over’ shows graduated Delft engineers who made use of their skills to create a sustainable world. Anke van Hal - Professor of Sustainable Housing Transformation – shows us that she is positive about a sustainable future. With enthusiasm we’ll get there! Annemarie Rakhorst gives a similar message. She also believes that this crisis can be a starting point for improvement. Because we like the TU to set a good example, we propose a sustainable vehicle for the rector and we highlight a new sustainable graduation lab. Furthermore there are some international students who compare the TU delft with their home university. How do they think our university is doing? They clarify the role of cultural difference within sustainable development Of course there are also two student projects discussed and Osiris shows what her committees are doing. We are actively sustaining our future, and you? Lisanne Dolle FInal editor Osiris Magazine
The cover of this magazine is designed by Danish Ahmed. Danish: “The idea of sustaining your future is about the connection between the present and the future. The fact that we have to change ourselves in order to get to a sustainable future is undeniable. This relation of ‘changing’ is visualized on the front cover by the transformation of one being into another. The transformation that symbolizes the creation of a new state of mind.”
Think it over: Articles in this category stimulates the reader to ponder various aspects of sustainability. Different ways of thinking, methods and salient facts are often topics of discussion.
4
Go explore: This category focuses on issuses regarding sustainability in and around TU Delft. Subjects within the course outline that relate to sustainability are examined as are research programs and activities that take place on campus.
Design it: By featuring two different student projects in this section every publication we highlight products and discoveries that are not widely publicized. The headline grabbing designs that the wider public may catch wind of are also discussed here.
Into the world: How do businesses develop and incorporate sustainability concepts into their firms? How can a graduate from TU delft contribute towadrs a more sustainable world? These are questions that are addressed in this section.
www.osiris.tudelft.nl - FEB 2009 osiris magazine
10-11 12-13 14-15
Sustain Our Future: Yes we can Industrial Ecology Walk the talk
18-19 20-23 24-25 26-28
International Students Climate Adaption Lab Sustainablabla!? A Car for the rector
32-33 34-35 36-37
Etiket vs. Integratie System Integration Project BlackBox
38-41 42-43 44-45 46-47
Nieuwspagina Annemarie Rakhorst vertelt: It’s all in you mind! Tido, what next Students for Sustainability
48 49 50
Reviews Prikbord Colofon
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
siriso
Osiris
osiris
6-9
5
Osiris is... Osiris is an interactive platform, which aims to make the concept of Sustainable Development more concrete and to increase support for it. Not just for students, but surely with the student at it´s foundations. Sustainable Development is a very broad concept and an unachievable goal when one limits itself to one discipline. Hence we want to involve ourselves in interdisciplinarity and sustainability. Together they offer opportunities, on their own they´re not more than concepts.
siriso
osiris
Osiris is a network for people in- and outside of the TU Delft, student or non student. A network that shows the importance and the appeal of Sustainable Development. We are the fertile ground for discussions resulting from Sustainable Development. In this way we want to bring people together, transform the most fantastic ideas of students into concrete plans and to untie the hands of the practical men or women. Osiris aims to be a tool for students who want to practise sustainability. Therefore Osiris organises monthly events like excursions, lectures and the Greendrinks. Each year Osiris teams up with S4S to organise the Sustainability Event, a week full of activities, letures, debates and drinks related to sustainability. See the agenda on the website for upcoming events!
OSIRIS BOARD Niek Stukje - Chairman Nienke Hollenberg - Secretary Aditya Pawar - Treasurer Baldiri Salcedo - Commisionar International
BOARD OF ADVICE
Webmaster - Guido Rademaker Energy Club - Remco Addink
Sustainability in progress MAGAZINE COMMITTEE
SUSTAINABILITY COMMITTEE
ACTIVITY COMMITTEE
BOP COMMITTEE
GRAPHICAL COMMITTEE
Kristel Aalbers
Smart Architecture Faculty of Architecture
Alexander de Haan Lisanne Dölle Niek Stukje Freya Ruis Danielle van der Ende Xavier san Giorgi NIenke Hollenberg
Valia Gkeredaki Anne Lorène Vernay Baldiri Salcedo Sebastiaan Nooy Kasia Celler
Gijsbert Koren Eline Persyn Louis Pierre Geerinckx Ricardo Mejia Bram van der Grinten Matty Cruijsberg Thijs Durieux Amrita Kumar Laura Talsma Vincent Steurs Swen van Guido Rademakers Klaarbergen
Danish Ahmed Mischa Meekes Nurgul Isik Thian Lim
OSIRIS NETWORKERS
- Receiving Newsletters - Joining activities - Co-hosting activities - Input and output, news, activities & promotion
Become a networker!
www.osiris.tudelft.nl 6
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
Beleidsanalyse Technology, Policy & Management
Gertjan de Werk
Tech. Dynamica & Duurzame Ontwikkeling Technology, Policy & Management
Dear reader, Osiris has known many successes since we published our last magazine in November. We are proud to welcome the Rabobank as our partner, we’ve had a successful Sustainability Event and we received many positive reactions on the previous magazine. With some help of the Rector Magnificus we now also have our own room! Mainly responsible for this is Mrs. Tamas, who shares our enthusiasm for sustainability and decided to help us by giving us her own office to work in. As you read this, Niek Stukje will have taken my place as a chairman. I would like to thank all active members for their hard work and their enthusiasm. Without it we wouldn’t be where we are now.
osiris
siriso
Best regards, Remco Addink Former chairman
Green Drinks
Every second tuesday of the month we organize a Greendrinks! Green Drinks is a self-organizing network of professionals, students and enthusiasts working in sustainability who meet up in cities around the world for drinks once a month. Everyone is invited to come and have fun, make contacts, get ideas, share information, find inspiration, and of course, to drink! Are you interested in meeting fellow students in the field of sustainable technology or are you looking for an inspiring evening? Join us in Café “De V” at 19.00h, every second Tuesday of the month. See you tuesday, 19.00h Greendrinks, hosted by Osiris
Every 2nd Tuesday of the month from 19:00
Cafe de Klomp, Binnenwatersloot 5, Delft More information: bestuur@osiris.tudelft.nl www.osiris.tudelft.nl www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
7
Osiris introduces...
tee The sustainability commit
Unfortunately Delft University of Technology is not very sustainabl e itself at the moment. Energy consumption, water use and waste management are top ics which are usually analyze for others institutions by TU Del d ft but which we don’t apply ourselves. In the sustainability committee we look at what can be improved within our own univ ersity, and what we can do to make these changes happen . Making reports about the cur rent situation and the benefit s expected after improvement asking key people to implement , changes or promoting new ide as that can be applied in the campus are the usual task tha t we take upon ourselves. If you are a critical person who likes concrete improvements this is the place to be for you.
siriso
osiris
e e t t i m m o C y Sustainabilit RUNNING PROJECTS er to analyze how our Checking buildings against a list of criteria in ord gs ldin bui ty ersi univ the g be improved. Once We are checkin consume and how that could y the ch mu how and rk wo comes in the Osiris faculty buildings ty buildings and publish the out ersi univ hed arc rese all e par finished we will com Magazine. many projects that Mapping Sustainability are given in TU Delft. Moreover, lity abi ain sust of field the in campus. However, A lot of courses e the TU Delft and outside the insid h bot on ng goi are lity abi are mapping this focus on sustain doing what. In this project we is o wh of ge ima ar cle a special projects, it is difficult to get archers, master thesis proposals, rese rs, che tea of list a ate information to cre etcetera, on our website.
8
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
Sustainability in Progress ildings Checking The TU Delft bu Checking the performance of
TU Delft buildings
osiris
To make this project as comple te as possible we are looking for people interested to help us to run this building check on all TU Delft buildings. So if you are interested in the topic or if you have any questions, please contact us at international@osir is.tudelft.nl
siriso
In order to analyze how the bui ldings from our faculties work and how much energy they consume we have created a simple list of criteria including : lights, heating and cooling, computers/machinery, papers and water. The buildings ‘perfor mance’ will be compared and results of this simple but pra ctical analysis will be presented in the next Osiris magazine. Moreover, a list of proposals for the improvement of the analyze d buildings will be presented to the TU Delft Facility Managem ent department.
The sustainable business game the thing! With sustainability on Sustainability is the next big lity abi ain sust ers, sum con minds of agenda parliament and in the for also and als tion ltina for mu is the next big market to explore new businesses as well. is a competition for students The Sustainable Business Game ice. a sustainable product or serv from TU Delft with an idea for t or rket potential for their produc Participants will assess the ma service. market assessment and receive Participants follow lectures on . The lectures are obligatory ng their own market analysis st lecturer coaching from TU Delft in doi Quarter. A TU Delft and a gue 4th the in on rno afte y rsda Thu and take place on y where the students learn tion followed up by a case stud provide the necessary informa ctice. how to apply the theory in pra the most promising idea will lts are presented to a jury and resu the rse cou At the end of the iness. in the further start up of the bus be rewarded â‚Ź1000.- to invest course, which fall under the r successful completion of the Participants receive 3 ECTS afte . the Annotation Entrepreneurship Annotation Sustainability and
e.nl
www.sustainablebusinessgam
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
9
Susta i n o ur F ut ur e
revo ti kniht
think it over
YES WE C A N!!
Sustain our future.... “Yes, we can!” Na lange tijd doordrenkt te zijn geweest met de inspirerende verkiezingsslogans van de nieuwe president van de Verenigde Staten is dit de eerste reactie die bij me opkomt na het lezen van het thema van dit derde nummer van Osiris magazine. ‘Sustain your future’ is het officieel, maar aangezien ik er van overtuigd ben dat we het in de huidige tijd niet meer op eigen houtje kunnen, houd ik het graag op een meervoud.
10
think it over - think it over - think it over
“Yes ,we can”... Ik ben er echt van overtuigd. Maar net zoals Obama nu dagelijks ervaart, weet ik, na zo’n twintig jaar in de praktijk met duurzaamheid aan de slag te zijn, dat de praktijk weerbarstiger is dan de theorie. Mijn specifieke vakgebied is duurzaam bouwen en in die afgelopen twee decennia heb ik koplopers de prachtigste projecten zien realiseren. Daarnaast heb ik echter ook aan den lijve ervaren hoe moeilijk het is om de vertaalslag te maken van al die parels van duurzaamheid naar de ‘gewone’ bouwpraktijk. En wat voor de bouw geldt, geldt eigenlijk in het algemeen. Op elk vakgebied zijn er voorbeeldprojecten duurzaamheid te vinden maar de grootschalige toepassing laat in vrijwel alle branches op zich wachten.
In de Verenigde Staten spreken ze al van ‘The Green Wave’ Maar toch; er zijn ontwikkelingen gaande die er voor zorgen dat ik me ondanks alle ellende van kredietcrises en dergelijke aanzienlijk optimistischer voel dan voorheen. Deze tijd heeft namelijk wat er in het verleden nauwelijks was; oprechte belangstelling vanuit het bedrijfsleven voor het onderwerp ‘duurzaamheid’ . Om nog even in de Verenigde Staten te blijven; daar spreken ze al van ‘the Green Wave’. Op grote schaal is daar het besef doorgedrongen dat duurzaamheid de toekomst is. Dat wie zich nu niet voorbereidt op deze toekomst, uiteindelijk ook zakelijk een verliezer zal zijn. Ook in Nederland en andere Westerse landen zie je die gedachte in toenemende mate wortel schieten. Geld verdienen en duurzaamheid waren lange tijd begrippen die niet met elkaar in verband gebracht mochten worden. Dat is veranderd. En ik ben ervan overtuigd dat dat goed is. Want wanneer het belang van het milieu hand in hand kan gaan met het eigenbelang van betrokkenen is een grote slag geslagen. Dan wordt namelijk de kans heel groot dat steeds meer mensen echt enthousiast worden. En als mensen echt enthousiast zijn, kan bijna alles. ‘Nothing great was ever achieved without enthusiasm’, zei de filosoof Emerson ooit. Al mijn ervaringen met successen in de praktijk onderschrijven deze stelling. Altijd was er in die gevallen sprake van iemand die echt heel graag wilde, die echt heel enthousiast was. En die er vanuit die energie in slaagde om aan alle dwarsliggers en negatievelingen weerstand te bieden en er ondanks alle praktische bezwaren in slaagde het beoogde doel te halen. De opdracht waar we voor staan is groot. Extreem groot. En de moed zakt je af en toe in de schoenen wanneer je je realiseert wat er allemaal nog moet veranderen. Maar hoe meer mensen echt willen dat er iets gaat
veranderen, des te groter de kans dat dat ook gebeurt. Ook de kans op samenwerking neemt dan toe want, zoals ik het begin van dit artikel al benadrukte, de problemen zijn te groot om als enkeling aan te grijpen. Samenwerking is het toverwoord van de sustainable future. Samenwerking op grote schaal, in de wereld, maar ook op kleine schaal.
‘Nothing great was ever achieved without enthusiasm!’ Als TU Delft zouden we bijvoorbeeld een hele grote slag kunnen slaan. We hebben zoveel kennis in huis en zoveel gedreven mensen dat het ons gezamenlijk moet lukken om echt verschil te maken. Maar dan moet het wel om concrete projecten gaan. Gezamenlijk een concreet probleem aangrijpen is namelijk erg inspirerend. Het is mijn persoonlijke droom bijvoorbeeld om in samenwerking met specialisten op allerlei gebied tot een werkwijze te komen die het mogelijk maakt met geprefabriceerde producten in enkele dagen tijd van aftandse jaren zestig flats prachtige nul-energiewoningen te maken. Zo zullen veel meer mensen op de TU Delft hun droom hebben. Die dromen delen en gezamenlijk aan de slag gaan; op die manier kunnen we de slogan van dit nummer van Osiris inhoud geven. Sustain our future.... “Yes, we can!”
‘Altijd was er in die gevallen sprake van iemand die echt heel graag wilde!’ Prof. dr. ir. Anke van Hal is hoogleraar Sustainable Building and Development bij het Center for Sustainability van Business Universiteit Nyenrode en is tevens als praktijkhoogleraar Sustainable Housing Transformation verbonden aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Daarnaast is zij eigenaar van Adviesbureau Anke van Hal, een bureau voor communicatie, onderzoek en advies op het gebied van milieubewust en gezond bouwen en wonen.
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
11
I n d ust r ia l Ec o l o gy Ma na g i n g C o m p l exi t y t o A c h i eve Susta i na bil i t y - Saul Lemkovitz
revo ti kniht
think it over
Cleaner and more efficient technology is absolutely necessary to achieve sustainability. Necessary, but, on its own, far from sufficient. In fact, I believe that too much emphasis is put on technology, which, paradoxically, can be both the cause of more un-sustainability for example in the form of fossil fuel run automobiles- and means to achieve greater sustainability -cars running on truly cheap and ‘green’ electricity-. Truth is that in many parts of the world it is not technology, but peace, prudence, good governance, different social values, and effective institutions that are much more important than technology in achieving sustainability.
12
think it over - think it over - think it over
Characteristic of modern 21st century civilization is its enormous and ever growing complexity: everything is connected to everything else in such a hugely complicated way that a reliable prediction is often impossible. Industrial Ecology searches for sustainability by concentrating on complexity. Indeed, Industrial Ecology strives to manage complexity in order to achieve sustainability. Its basis lies in natural ecology, in which living systems relate in a complex way sustainably to their environment causing neither depletion nor waste. In this sense, Industrial Ecology imitates nature by closing material cycles, turning ‘Wastes and Emissions’ into valuable ‘Residuals’ (Figure 1), and using energy efficiently.
Figuur 1
Concentrating on complexity, Industrial Ecology differs from other sustainabilityrelated approaches (e.g. ‘sustainable energy technology’) by taking a more comprehensive, integrative, and ‘systemic’ view. Thus Industrial Ecology views the world’s complexity in terms of the intense interconnectedness of three ‘systems’ (Figure 2).
Figuur 2
Using a deep knowledge of these systems, Industrial Ecology strives to achieve sustainable management and governance by means of policy, carefully taking possibilities, limitations, and, in particular, the inter-connectedness and inter-dependencies of systems into account. The ‘natural system’ (i.e. planet earth and solar energy combined) provides raw materials, crops, and energy. The various
sciences (e.g. physics, chemistry, biology, ecology) describe amounts and qualities, as well as present and future limitations and possibilities, based on fundamental factors of mass and energy streams, such as water and element cycles (e.g. carbon, nitrogen, metals), solar-Earth energy fluxes, climate, etc. The ‘technological system’ employs sciencebased technology and engineering, applied by business, to satisfy human needs - within the context of sustainability, as delineated by the ‘natural system’ and the so-termed ‘cultural system’. The ‘cultural system’ contains the legal, economic, and cultural-anthropological basis of civilization. While perhaps being the most complex of the three systems, cultural anthropology, and especially law and economics, each have a solid knowledge basis. Cultural anthropology includes the world view, values, and norms of a civilization. Laws relate to the formal rules of a society. Economic systems, such as capitalism, operate within these laws (e.g. different forms of capitalism operating in China, the US, or Sweden). Prompted by changes in values, norms, and perceptions, law modifies business practice (i.e. the economic system), to achieve, for example, greater safety (e.g. air transport, chemical industry) or environmental protection (e.g. less polluting and more fuel-efficient automobiles). Industrial Ecology extends such existing approaches so as to achieve sustainability, for example, by studying how law can internalize external costs, such as costs of climate change, into prices – i.e. law modifying capitalism in order to make it more sustainable. Policy defines necessary change and sets goals. Policy includes both business and government and occurs at various levels (e.g. local, national, and international). A distinguishing factor of Industrial Ecology is that, rather than concentrating on just one ‘system’ (e.g. technology and ‘technological fixes’, or ‘sustainable management’), Industrial Ecology studies all of the Systems acting together. Essential is thus not only a deep knowledge of each of the various systems themselves, but, in particular, also taking the inter-relatedness and inter-dependencies of all of the systems into account. The immense complexity of an expanding urban civilization on a finite planet Earth requires such a unique approach. Although a relatively young field, a large amount of literature on Industrial Ecology already exists. A good place to start looking is: www.industrialecology.nl
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
13
Wa revo ti kniht
think it over
A tribute to Dirk-Jan Peet, who understood how (future) engineers think and act. 14
think it over - think it over - think it over
alk the talk At the end of November 2008, a wonderful, passionate and hard working, young person passed away: Dirk-Jan Peet. At just 33 years of age, he meant a lot for the world of sustainable development, in particular for the educational program at the TU Delft. He did not integrate sustainability into the TU’s curriculum by force, but by challenging and coaching the people that were responsible for education and showing them that sustainability was (already) part of their world.
Dirk-Jan’s entire career took place at the TU. He began as a student in Chemical Engineering, after which he became a student assistant for the Technology Assessment Department, where he worked on a project entitled “Education in Sustainable Development”. DirkJan lectured on sustainable development to bachelor students in computer science.
Sustainable Development is linked to daily life and therefore it is concrete These lectures were motivated by his interest in the potential impacts of informatics on sustainability, as the indirect effects of informatics often result in unsustainable practices – high energy and paper use, delivery vans driving up and down the streets, companies moving to low wage countries, etc. Dirk-Jan was a man to walked the talk; he did as he said, and only said it if he really believed in it. His daily behavior and more sustainable consumption patterns demonstrated his belief that sustainable development was not
something vague and far away. It is linked to daily life and therefore it is concrete. And when he could not illustrate and indicate the measure of a problem related to sustainability immediately, he researched it as long as he needed to come up with concrete numbers, figures, graphs and, moreover, challenges. The most striking example of his ability to challenge people to work toward concrete goals was the Individual Interaction approach that he developed to motivate teachers to integrate sustainable development into their curricula. In fact, he often showed that teachers were already dealing with sustainable development, but they just needed to elaborate or stress it a little more.
the way in which engineers could and should deal with their responsibilities in connection to sustainable development His book: Geotechnology and Sustainable development: challenges for the future is a good example of his attitude towards sustainable development. It is full of figures, facts, graphs and challenges. After illustrating the magnitude of the challenge posed by contemporary issues of sustainability, substantial attention is paid to carbon sequestration, capture and storage, as these methods may result in dramatic reductions in emissions during the transition period to a sustainable society. Because both geothermal energy and secondary mining processes provide long-term solutions for resource management, they are the focus of contemporary research and are therefore addressed. Following six technical chapters, the book concludes with a chapter about the way in which engineers could and should deal with their responsibilities in connection to sustainable development. In memory of Dirk-Jan a sustainable lamppost will be designed and placed on campus, Constituting a concrete contribution to the sustainable campus Delft is aiming for – completely in line with Dirk-Jan’s spirit. If you would like to contribute to this lamppost please transfer the amount you think is appropriate to: 319410188, t.n.v. Stichting Osiris, Jaffalaan 5, 2628 BX Delft, o.v.v. Dirk-Jan Peet.
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
15
Kl ima ata da p t i e i n Ka a rt BuildDesk, adviesbureau voor energie-efficiëntie en duurzaamheid in gebouw en omgeving in Delft en Arnhem, ondersteunt onder andere gemeenten met vraagstukken rond klimaatverandering. Waarom? Steeds vaker hebben we te maken met de gevolgen van klimaatverandering. Gemeenten willen zich daarop voorbereiden – Sustain your Future. Zij nemen regelmatig beslissingen die consequenties hebben voor een termijn van tien, twintig, vijftig of soms wel honderd jaar. Op deze termijn verandert ons klimaat merkbaar. Maar ook op korte termijn noopt een veranderend klimaat al tot actie. Denk aan het bestrijden van wateren hitteoverlast, plagen en ziekten die voorheen in ons land niet voorkwamen of het bewaken van een gezonde leefomgeving. De Adaptatiescan Genoeg reden om snel overzicht te willen verkrijgen over wat er op ons afkomt en inzicht te krijgen in de maatregelen die we daarvoor kunnen nemen. “En dat kan met behulp van de BuildDesk Adapatiescan”, aldus Hans Schneider, directeur Business Development bij BuildDesk. “Wij hebben in samenwerking met Tauw een instrument ontwikkeld in het kader van het nationaal onderzoeksprogramma Klimaat voor Ruimte. De Adaptatiescan kan snel een globaal beeld geven op de vraag welke lokale effecten van klimaatverandering zich voor kunnen gaan doen en welke maatregelen genomen kunnen worden op lokaal niveau. Een gemeente aan de kust heeft immers met hele andere effecten te maken, dan een gemeente langs één van de grote rivieren of ergens op de Veluwe.” De Adaptatiescan is een web-based instrument. De scan bestaat onder meer uit een database die de causale verbanden legt tussen effecten op verschillende aggregatieniveaus en daarbij op elk niveau maatregelen voorstelt (zie figuur 1). Hans Schneider licht toe: “We starten bij de fysieke veranderingen, totaal 22, ten gevolge van klimaatverandering. Denk daarbij aan hetere zomers, intensievere regenbuien, verhoogd waterpeil, et cetera. Deze fysieke veranderingen hebben honderden directe en indirecte sectorspecifieke effecten. Effecten zoals meer koelbehoefte, meer toerisme, langere groeiseizoenen, wateroverlast, enzovoort. Vervolgens zijn er ook nog allerlei indirecte effecten. Effecten van effecten, zeg maar. Bijvoorbeeld meer vraag naar hulpdiensten, maar ook migratie, financiële gevolgen of economische structuurverandering. De database geeft inzicht over de maatregelen die bij deze effecten genomen kunnen worden.”
Figuur 1: Stroomdiagram Adaptatiescan
De Adaptatiescan kan onder andere gebruikt worden als ‘agenderend’ instrument. Het helpt de gebruiker om het onderwerp ‘adaptatie’ te definiëren en maakt inzichtelijk hoe in bestaand beleid naar klimaatbestendige oplossingen gezocht kan worden. De rol voor de TU-Delft Adaptatie is echter een relatief nieuw onderwerp. Er ontbreekt nog veel wetenschappelijke, kwantitatieve onderbouwing van adaptieve maatregelen. “En daar ligt de toegevoegde waarde voor kennisinstituten. Door onderzoek kunnen zij hieraan bijdragen en de wisselwerking tussen advieswereld en kennisinstellingen is dan ook heel belangrijk.”, aldus Hans Schneider. “Een goed voorbeeld is het afstudeeronderzoek van Laura Kleerekoper. Zij studeert Stedenbouwkunde aan de faculteit Bouwkunde. Laura heeft voor ons onderzoek gedaan naar de effecten van hitte in steden. Uit haar onderzoek heeft zij stedenbouwkundige ontwerpprincipes gedefinieerd, die zij vervolgens zal toetsen door een stedenbouwkundig plan te maken voor een jaren ‘30 wijk in Utrecht en Den Haag.” Meer weten? Of wil je je ook verdiepen tijdens je afstuderen of stage in het onderwerp klimaatadaptatie en heb je daar een concreet voorstel voor? Neem dan contact op met Hans Schneider, tel. 015 215 0 215 of mailto: hans.schneider@builddesk.com
I nt er nat io na l St ud ent s
erolpxE oG
Go Explore
International Students Recently I have been asked to write about sustainability from the angle of an international student. Being very enthusiastic, I have started to think about what an international student faces in this country in relation to the issue. There were so many possible topics that I spent a lot of time looking around till last week when I was in Kosovo, Pristine; I was not able to throw away plastic bottles,glass jars, or cardboard boxes. Yes, there I was, re-cycling at home in Turkey, recycling here in Delft, and not being able to re-cycle somewhere and being frustrated about that. Sure, it is debatable – perhaps beyond debatable – to what extent this awareness is enough for sustainability; but still, coming from somewhere else, not even that far, just on the same planet; it is a surely step: awareness. Sustainability has been a topic on which I have done project back when I was an undergraduate student. Designing an awareness raising board was one of the most joyful design processes back then. But when I came here, I realized that there was way more than what I thought people were been doing. I came to the realization that The Netherlandsare ‘a small big country’ when it comes to sustainability. There has been a huge industry going on and still is; nowadays shifting to the usage of computers around here and to the machinery in further away places shifting . At the same time, the huge understanding and investments in sustainability are very noticeable. The difference in the role of sustainability between my home country Turkey and The Netherlands are down to what we are like as a people. A lot can still be learned, but I came for collaboration and that I believe can be done. Erin Isik Master SPD - Industrial Deisgn Engineering
Sustainability in different cultural dimensions As a Product Design Engineer studying abroad, the most important thing I have learnt from this experience is the impact of our cultural behavior in the way we perceive the world. In this strain of thought, the difference between the approaches that different cultures have regarding Design for Sustainability lie in the time perception each one has. The case of Colombia and The Netherlands is a good example. People from Colombia have a present time thinking pattern, which means we are more focused more on fulfilling current needs and interested in short term results. So in sustainable design in the Eafit University – we think about affordable products, made possible by available and existent technology and solutions that are easier to materialize in the here now. On the other hand, the long term orientation of Dutch culture and the thinking of the future in the TU Delft place them a step further on the DFS ladder, in the way that they are thinking in solutions for the future. Solutions that stimulate creativity and innovation in order to develop technologies to achieve upcoming goals. In conclusion, these realistic and idealistic approaches to DFS reflect cultural differences, but at the same time are complementary for facing social, environmental, and economic problems that our home – i.e. the planet- has. Manuela Aguilar Lopera Master SPD - Industrial Design Engineering
18
go explore - go explore - go explore
Sc ena r io s: a r oa d Ma p i n Susta i na b l e d evel o p m ent
Summary of Paper made by Manuela Lopera for home University in Colombia The kind of problems that we face as this planet’s habitants show us that we should make a shift in our behavior when it comes to production and consumption. As today’s society – and especially as designers – we are called upon to take responsibility for this shift. Thus, the question is: How can we make decisions in a context that is both extremely important and deeply uncertain? Scenarios are being designed to help us to explore these uncertainties and to enable a response. They allow us to face, with creativity and imagination, the challenge of sustainable development. “To ensure we meet the needs of the present without compromising the ability of the future generations to meet their own needs” with these words the Brundtland Commission define sustainable development. Under this premise we started a research project focused on developing a sustainable mobility system which transports people and goods for an Ecological National Park in Colombia – Arvi Park – in cooperation with Eafit University and a private stakeholder. This research aims to explore the relation between product service innovations towards sustainability from the angle of demand and supply. The challenge of sustainable development is interesting, because technological, cultural and structural changes are necessary in order to create a successful system. This scenario appears as powerful tools for addressing what is both fundamentally significant and profoundly unknowable – the future. Desirable scenario This kind of scenario is normally known as the normative scenario; in this case we are more aware about what kind of vision of the future we have. And after studding current trends and responses, collecting the pieces of future “stories” that apply to our local environment, and having the freedom to decide on it, a desirable scenario was created. As a result, this is not only a scenario that takes into account the situation inside the park in the near future – in this case from now up to the year 2020 –, but also incorporates the long-term future situation in order to create an innovative transportation system, one developed with the design point of view of scenario thinking in mind and focused on the interaction between user, product and context, also taking in to account the social, economical and environmental issues. Thinking outside-in According to this approach to scenario thinking, the challenge is to figure out what we have to do in order to realize a vision that is quite certain? To answer this question we have to reason back to the present, which is called backcasting). Thus, the clue lies in thinking outside-in. Thinking first in what happens in society and translating and this into terms of transportation suitable for the ecological park. Mobility - Road map The results of this research – which is still going on – will be a mobility map of the Arvi Park, a future scenario of sustainable mobility in the park, and future images of product/service systems that fit into this scenario. Those images illustrate different ways of what can be done at the moment in order to realize the desirable future situation. Therefore, the scenario is presented as a road map that helps and enables stakeholders to be guided and choose between different roads to get to the final destination.
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
19
Pieter Raat
Climate Adaptation Lab erolpxE oG
Go Explore
In september 2008 is er vanuit de faculteiten Bouwkunde en Civiele Techniek een nieuw afstudeerlab in het leven geroepen: het Climate Adaptation Lab. De eerste lichting studenten ging de uitdaging aan. Het thema van de studio is klimaatverandering, met de nadruk op de waterproblematiek.
20
go explore - go explore - go explore
Aanleiding voor oprichting van het nieuwe afstudeerlab was de publicatie van het Deltarapport onder leiding van oud minister Cees Veerman dat uitkwam in september 2008. Dit rapport berichtte over het onderzoek dat deze Deltacommissie II heeft uitgevoerd naar het Nederlandse watersysteem en de effecten van de toenemende hoeveelheid water, afkomstig van hoger gelegen gebieden en de stijgende zeespiegel. Een aantal aanbevelingen is gedaan ten aanzien van veiligheid, maar daarnaast zijn extra vragen gesteld over hoe deze veiligheidsvraagstukken integraal opgelost kunnen worden ten behoeve van bijvoorbeeld ruimtelijke ordening. Binnen de studio wordt gekeken hoe er op het gebied van Architectuur, Stedenbouw en Civiele Techniek geadapteerd kan worden aan deze veranderingen in het klimaat. Hiernaast staat in de studio interdisciplinair samenwerken hoog op de agenda en zijn docenten en begeleiders vanuit verschillende faculteiten, universiteiten en het bedrijfsleven
aangetrokken om deze groep studenten te begeleiden in hun proces voor een klimaatbestendig project. Na een uitgebreide analyse van het Deltarapport hebben de studenten verscheidene congressen, conferenties en bedrijven bezocht. En na publicatie van het boek ‘Climate Adaptation Lab, an inventory of water related projects’, ontwikkelde elke student zijn of haar fascinatie binnen de Nederlandse waterproblematiek, waarin de afstudeerprojecten hun oorsprong vonden.
Elk project is verschillend en behandelt een andere tak binnen de Nederlandse waterproblematiek. Elk project is verschillend en behandelt een andere tak binnen de Nederlandse waterproblematiek. Dat is ook te zien aan de grote variëteit van mentoren betrokken bij de studenten. Hoewel de hoofddocente, Anne Loes Nillesen, uit de architectuurwereld komt, zelfs haar eigen bureau (D.EFAC.TO) heeft waarin bouwen met water centraal staat, komen de overige mentoren van alle windstreken. Stedenbouwers, Civielers, Industrieel Ontwerpers en Bouwtechnologen. Maar ook mentoren uit het bedrijfsleven. Zo zijn Dura Vermeer en Arcadis nauw betrokken bij enkele projecten binnen het lab. Er is levendig contact tussen de studenten en bedrijven. De lopende afstudeerprojecten zijn allen maatschappelijk relevant en haken in op bestaande plannen of zijn nieuw bedachte technieken om Nederland watervrij te houden. Hierbij helpt contact met mensen uit de praktijk, om de projecten nèt die realiteitsslag te geven. Een zestal sponsoren volgt de ontwikkelingen van het lab via de website, komen naar de door het lab georganiseerde netwerk evenementen of begeleiden zelfs
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
>>
21
erolpxE oG
Go Explore
De lopende afstudeerprojecten zijn allen maatschappelijk relevant 22
go explore - go explore - go explore
enkele studenten die hun afstudeerproject intern doen bij de bedrijven. De projecten zijn uiteenlopend van drijvende woningen tot waterkerende gebouwen, van paviljoens in het Nederlandse landschap tot de drijvende Olympische Spelen in Nederland in 2028. Het interdisciplinair samenwerken, wat een van de doelstellingen is van de studio, komt tot nu toe het meest tot uiting in de projecten van Architectuur student Anna Dijk en Civieler Floris van der Ziel. Samen onderzoeken zij de mogelijkheden om een waterkering in het ‘Afsluitbaar Open Rijnmond’ plan multifunctioneel te ontwerpen. Afsluitbaar Open is een project dat in de toekomst de Rijnmond vrij moet houden van toenemende overstromingen door middel van een aantal vloedkeringen. Samen onderzoeken Anna en Floris de bewoonbaarheid en mogelijkheden van een nieuwe kering en de inpassing in de omgeving op een zowel waterbouwkundig, als stedenbouwkundig aantrekkelijke locatie. Anders dan bij een doorsnee afstudeerlab aan de faculteit Bouwkunde, waarbij de opdracht vanuit de faculteit al is beschreven, is afstuderen aan het Climate Adaptation Lab een zoektocht naar eigen interesses en valt daarom ook niet voor niets onder het ‘Explore Lab’. Studenten worden getriggerd zelf hun mentoren uit te zoeken en zelf een onderzoek op te zetten. Pieter Raat, student Architectuur die een multifunctioneel Energie Centrum wil ontwerpen op de Afsluitdijk, deed dat door met verschillende consortia te praten over hun visie over de Afsluitdijk.
Op dit moment loopt vanuit Rijkswaterstaat de ‘Marktverkenning Afsluitdijk’ waarin verscheidene marktpartijen hun visie kunnen geven over dit gebied waar het waterpeil de komende decennia flink zal stijgen. Een terugkerend thema is energiewinning uit duurzame bronnen, wat ook zeker een plek krijgt binnen het ontwerp van Pieter.
Studenten worden getriggerd zelf hun mentoren uit te zoeken en zelf een onderzoek op te zetten. Ook voor Civielers, en in de toekomst misschien zelfs studenten van andere faculteiten, is het een uitdaging om bij het Climate Adaptation Lab af te studeren. Het biedt de mogelijkheid om oplossingen te zoeken voor de actuele problematiek, en samen te werken over de faculteitsgrenzen, of af te studeren met alvast een been in de praktijk zoals het bedrijfsleven of een overheidsinstelling. Inmiddels is het Climate Adaptation Lab toe aan de volgende lichting studenten. Acht nieuwe studenten gaan de uitdaging aan en buigen zich, door middel van nieuwe - en vernieuwende projecten, over de waterproblematiek van Nederland. Volg de ontwikkelingen van dit afstudeerlab via www.climateadaptationlab.nl of neem contact op via info@climateadaptationlab.nl
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
23
Conference Committee Stylos
Sustainablabla!?
erolpxE oG
Go Explore
Sustainablabla is een nieuwe conferentie van de Conferentiecommissie van Stylos, de studievereniging van Bouwkunde. Deze conferentie wordt dit jaar voor het eerst opgezet met als doel een nieuwe, frisse blik op het veelomvattende begrip duurzaamheid aan te bieden. Aan het begin van het volgende collegejaar zal Sustainablabla2009 op Bouwkunde gehouden worden. De film van Gore was het begin, Braungart en McDonough waren goed voor een nieuwe visie, en nu wordt duurzaamheid (eindelijk) een steeds belangrijker onderwerp in de samenleving. Vrijwel elke onderneming noemt zichzelf ineens duurzaam of werkt hard aan een duurzaam imago. Iedereen lijkt gegrepen door het virus, Hollywoodsterren rijden rond in hybride auto’s of ‘groene’ Hummers. Deze trend is ook duidelijk zichtbaar in de bouw en architectuur. Waar ecologische, biologische of groene architectuur voorheen voornamelijk een geitenwollensokkenaangelegenheid was voor idealistische wereldverbeteraars, tonen grote toonaangevende bureaus als Foster & Partners tegenwoordig ook interesse. Maar wat is duurzaamheid eigenlijk? En vooral, heeft iedereen het wel over dezelfde (mate van) duurzaamheid?
de huidige mogelijkheden en naar toekomstige ontwikkelingen binnen het bouwkundige vakgebied. Er moet met een kritische blik naar duurzaamheid gekeken worden om te zien of de huidige richting wel de juiste is. Soms moet je afstand nemen en evalueren om open te blijven staan voor nieuwe ontwikkelingen. Einstein zei ooit eens: “We kunnen de problemen niet oplossen met eenzelfde denkwijze als waarmee we ze hebben gecreëerd”. Er wordt ruimte gegeven aan sprekers die verschillende opvattingen hebben binnen een bepaald vraagstuk, waarmee de discussie op gang gebracht wordt. Wij willen tijdens de Sustainablabla conferentie een debat opwekken tussen sprekers onderling en toehoorders. Op deze manier willen we de studenten eigen ideeën laten aandragen en tot nadenken aanzetten.
Met Sustainablabla!? willen we met een lezingenreeks en een conferentie niet opnieuw het nut van duurzaamheid bevestigen, maar onderzoeken wat duurzaamheid eigenlijk inhoudt. Wij willen naar de toekomst kijken en de diepgang opzoeken. Door middel van open discussies zullen we kijken naar
24
go explore - go explore - go explore
De conferentie zal opgedeeld zijn in verschillende themadagen. Op deze dagen zal diepe De conferentie zal opgedeeld zijn in verschillende themadagen. Op deze dagen zal dieper ingegaan worden op de verschillende thema’s door middel van lezingen, debatten en workshops. Hiermee zal de concrete stand van zaken omtrent dit onderwerp besproken worden. De conferentie zal afgesloten worden met een allesomvattend debat over
de rol van duurzaamheid binnen de architectuur. In de aanloop naar de uiteindelijke conferentie zal er een aantal lezingen georganiseerd worden die ingaan op de thema’s. Als klapper op de vuurpijl is Sustainablabla!? met een workshop aanwezig op SASBE (Smart and Sustainable Building Environments) 2009.
Lezingenreeks 2009 Duurzaamheid in Architectuur. Alleen blabla? Lunchlezing 14 april 2009 Paul de Ruiter Lunchlezing !? mei 2009 Mystery Guest
Sustainablabla!?2009 Geen bla voor de mond!
van 29-09 tot 02-10 in het Ketelhuis, BK City
Houd de website in de gaten! www.sustainablabla.stylos.nl
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
25
Sachin Navalkar
a C a r fo r t h e R ect o r During the debate of the Sustainability Event last November, the rector expressed his desire for a sustainable car.
erolpxE oG
Go Explore
“Given that the topic for today’s sustainability debate is ‘Practice what you preach’, Rector, why do you still drive around in that big car which is definitely not sustainable?”
“Well, I am waiting for one of you to get me a car which is better suited for the energy concerns of the day.”
Hey, before you guys grab a spanner and head off to the workshop to make a car for our Rector, we first take a look at what the world is doing to meet his needs. We travel around the globe to find a car that’s not too hard on the environment, but is also worthy enough to transport our Rector around. While luxury and sustainability appear to be strange bedfellows, we give you four sedans that redefine ‘luxury’, but which do so sustainably.
26
go explore - go explore - go explore
Enter the Lexus. The land of the rising sun made the term ‘hybrid’ synonymous with ‘Toyota Prius’. And now the same company kicks up the bar with their latest offering, the utterly stunning Lexus LS 600 hl. It’s a V8 with the power of a V12 and the emissions of a V6. The 5-litre V8 operating in sync with the high-power electric motors keeps you on the edge of your seat with the sheer promise of power. While the smart hybrid system that switches seamlessly from petrol to the nickel-metal hydride battery, reduces emissions by 70%, making it a Super Ultra-Low Emissions Vehicle (SULEV). The immense power of this monster is brought under control via the allwheel-drive all-hybrid powertrain. But what does it feel like to drive it? Get in the back seat, and simply savor the natural quietness of an electric-hybrid, the no-hiccup gearless CVT and the ‘active stabilizer air suspension’ that keeps you floating on air (literally!). The price tag says 104k $, catapulting it into the ultra-luxury segment of vehicles. Worth it? We say this beauty deserves a home in Delft.
Lexus 600 HL
Half-way across the globe, and much closer to home, the Bavarian beast rears its head in response to the challenge. Meet the classical, continental and deceptively conventional BMW Hydrogen 7. With the release of the world’s first production-ready hydrogen vehicle, the Germans profess their belief in a hydrogen future. It’s not just faster to recharge, but it has a much larger range than a pure electric – 200 km on a full tank of hydrogen. But this animal doesn’t hide a fuel cell under its bonnet. No. Open it up, and there’s a common-or-garden 6 litre V-12 IC Engine inside. What does set it apart, is the ability to inject hydrogen directly into the manifold, giving you tailpipe emissions of pure H2O. BMW says that this way of using hydrogen is much more efficient than any other. And they agree that you won’t find hydrogen-filling stations around every corner. Which is why you can run this car on petrol as well, or biopetrol which may contain upto 15% bioethanol. 20 Degrees above the absolute zero. (and you thought Dutch winters were cold). That’s the temperature at which the liquid hydrogen has to be stored, in a specially made human-size cryo container. With hydrogen sensors, a smart fuel monitoring system and a filling system fitted with an air-lock, the only difference that you will notice, though, is that your conscience is considerably lighter. A limited edition model that costs more than $ 118k, this car promises to be a true BMW, a truly exhilarating driving experience…albeit one that’s as clean as it gets.
BMW Hydrogen 7
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
>>
27
Sachin Navalkar
Half-way across the globe once more and the New World monsters are rearing to jump into the sustainability arena. General Motors, the largest auto company on that side of the Atlantic, promises to deliver two new green cars by the end of 2010 – the sophisticated GM Hy-wire and the sporty Chevrolet Volt. Unlike its German brother, the Hy-wire, and its latest version, the Sequel, use a fuel cell to convert the hydrogen to power. And the hydrogen isn’t a liquid, it’s a gas under pressure. The second part of the name -short for drive-by-wire-, testifies to the fact that there are no mechanical linkages in the ‘skateboard chassis’ of this bugger. So with LCDs replacing your rear-view mirror; steering, throttle and brakes doing their job electronically, your driving experience has just got transformed beyond recognition. This is no car, it’s a video game on steroids.
GM Hy-Wire
erolpxE oG
Go Explore
The futuristic Chevy Volt, which will star in the upcoming Transformers movie, is in a class of its own. It’s an E-REV, Extended Range Electric Vehicle. What a hybrid is to a conventional petrol car, an E-REV is to an electric car. It’s got an IC Engine, but it’s not connected to the wheels. It’s just there to recharge your batteries. The logic behind this is that urban travel is limited to around 40 km, a range over which the Volt can take you comfortably on electricity alone. It’s when you want to go further, that the IC Engine kicks in, so that the range-anxiety that often went hand-in-hand with electric cars, is now ancient history. And this IC Engine lets you burn fuel containing 15% bioethanol, like the BMW H7, making it even greener. The super-light high-capacity lithium ion batteries, 220 of them in all, which store upto 16 kWh of energy, make it six times cheaper for you to travel in the pure-electric mode. The emissions are as low as those of the Prius, earning it the moniker Advanced Technology Partial Zero Emissions Vehicle (AT-PZEV). Priced at around $40 k, this is one green car that says, “Welcome to the future!” So which car do we recommend for our Rector? e) None of the above. This stems from the unshaken belief that the birthplace of the Nuna, the DUT racer, the F-Zero kart, the ecorunner, to name but a few, can definitely make an indigenous green luxury car for their own Rector. So, guys, put on those boiler suits, and let’s get to work!
Chevy Volt
28
go explore - go explore - go explore
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
29
ti ngised
design it
Op bouwkunde heerst het idee dat het maken van gebouwen en creëren van stedelijke structuren als een mogelijk gereedschap dient om de samenleving –als het even kan – te vormen en gedrag van mensen te sturen. Dit laatste is interessant als het gaat om duurzaamheid. Met het (juiste) gedrag van mensen valt of staat een duurzame ingreep. Mensen bewust maken van duurzame (bouw)toepassingen is momenteel nog net zo belangrijk als de duurzame toepassingen zelf. Hierdoor kunnen duurzame bouwtoepassingen meer zichtbaar worden gemaakt en beter worden ervaren. Dit schept een beeld van etikettering: overduidelijk lijkt een sticker ‘duurzaam’ op een ontwerp te zijn geplakt. De kracht is om de duurzaamheid tastbaar te maken, maar op basis van een goede integratie. Bachelor 5: hergebruik en duurzaamheid In het ontwerpproject 5 van de bacheloropleiding van Bouwkunde aan de TU Delft staat duurzaamheid centraal, waar de bewustwording van de ontwerper en gebruiker een belangrijke rol speelt. De ontwerpopgave was de herbestemming van het oude pakhuis Santos op Rotterdam Katendrecht. In het gebouw diende verschillende functies te worden opgenomen, waaronder een woon- of hotelfunctie. Hiermee werd een eerste aanzet tot duurzaamheid gegeven. Daarnaast moest het stedelijke gebied rondom het pakhuis opnieuw worden ingericht. Dit staat bekend als ‘de pols’
30
St P r ud o en je t ct e n
Ba s L ee uwer i ssa M ic h i el va n H en n i n k R u b en Sm i t s
Etiket versus integratie
van het schiereiland Katendrecht. Hiervoor hebben we een duurzame stedenbouwkundige visie ontwikkeld. Stedenbouwkundig plan De planlocatie ligt aan de Rijnhaven. Om duurzame stedenbouw te realiseren is er getracht om maximaal gebruik te maken van de beschikbare locatie. In het ontwerp is ook de Rijnhaven zelf betrokken. Op die manier kon een integratie met de bestaande structuur worden bewerkstelligd. In onze visie hoort de omgeving van de Rijnhaven verbonden te worden met het plangebied. Ingebouwd tussen de Wilhelminapier met haar hoge bebouwing en Katendrecht met daarop de massa van het Codricogebouw wordt de Rijnhaven een waterplein, omgeven door op het water gerichte gebouwen. De Rijnhaven is zodoende toegankelijk gemaakt door er een ‘park’ te creëren; eilandjesdt. Het beeld dat ontstaa met daartussen steigers. Deze eilanden dienen tegelijk ook een duurzame functie: helofytenfilters die het afgevoerde regenwater en grijswater uit het plangebied zuiveren. Hiermee is een duurzame toepassing zichtbaar en beleefbaar gemaakt voor de gebruikers. Naast dit wateraspect staan twee andere duurzaamheidsthema’s centraal: het
design it - design it - design it
vooropstellen van langzaam verkeer en stedelijke dichtheid. De steigerstructuur van het waterpark zet zich door in de langzaam verkeersroutes in het plangebied; als een web snijden de routes zich door de bouwmassa’s. Op de knooppunten liggen pleinen. Deze doorsnijding genereert plekken in de openbare ruimte waar de overgang tussen privé en openbaar interessant wordt. Deze verhouding bouwmassa versus openbare ruimte benadrukt de gewenste stedelijke dichtheid, maar levert ook een in Rotterdam uniek beeld op. Het gaat de strijd aan met de andere Rotterdamse iconen. Pakhuis Santos Het pakhuis Santos is, als het wordt vergeleken met de overige bebouwing rond de Rijnhaven, klein van maat. Om te kunnen concurreren met de grotere bouwmassa’s rondom de Rijnhaven, is het pakhuis opgenomen in een groter bouwvolume. Het pakhuis is echter een historisch gebouw dat goed het karakter en de geschiedenis van het ‘Polsgebied’ vertegenwoordigt. De wijze waarop het pakhuis is ondergebracht in een groter volume, benadrukt juist het karakter van het gebouw. Er is d.m.v. een atrium een tussenruimte gecreëerd tussen het omhulsel waarin een museum is ondergebracht en het pakhuis. Het museum loopt letterlijk door in het pakhuis en wel zodanig dat er optimaal gebruik wordt gemaakt van de beperkte
overkapping en het oude pakhuis is onverwarmd, waardoor het als klimaatbuffer fungeert en tevens een overgangsgebied vormt van binnen in het pakhuis naar het plein aan de Rijnhaven. Hiermee is een combinatie
gerealiseerd van een duurzame oplossing met een kostentechnische aantrekkelijke oplossing. Het hout van de gedeeltelijke sloop van de verdiepingsvloeren is hergebruikt in de wanden van het museum. Doel van het ontwerp van zowel de stedenbouwkundige omgeving als het hergebruik van het pakhuis was om duurzame ontwerpoplossingen te integreren en niet als sticker later toe te voegen. Vanaf het concept werd duurzaamheid als leidraad in het ontwerp meegenomen om te voorkomen dat in een later stadium enkel marginale oplossingen konden worden toegepast. Door middel van onderzoek naar bruikbare materialen kon er onmiddellijk rekening gehouden worden met de dimensies en de eigenschappen van de betreffende materialen, waardoor vanaf het begin de schakel aanwezig was tussen duurzaamheid, programma en architectuur.
daglichttoetreding van het pakhuis (kleine vensters in combinatie met zeer diepe ruimten). Hierdoor kon het vloeroppervlak van het pakhuis vrijwel maximaal benut worden, terwijl er slechts een relatief kleine ingreep noodzakelijk was om ook in het pakhuis zelf een bijzonder atrium te maken. De ruimte tussen de glazen
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
31
St P r ud o en je t ct e n
Sy b r en Sl ui js
Syst em I nt eg r at io n P r o ject Electrification, a Local Solution
ti ngised
design it
Intro In developing countries very little people are connected to the electrical grid. In SubSahara Africa few counties can claim that more than 20% of the population has access to electricity. In the rural areas, electrification levels are lower than national averages, often at 1-2%. It is common for people in developing countries, in urban as well as rural areas, to use a dry cell battery or a car battery for the little energy demand they have. Car batteries are very inconvenient to say the least. The batteries have to be charged, which can only be done somewhere or at someone’s home where there is a connection to the electricity grid or some other source of electricity. Besides the inconvenience of carrying the battery to and from the charge point, batteries contain also very toxic metals, and when not handled properly, such batteries can cause health problems and local pollution. To connect the people in the rural areas to the electrical grid can be expensive and in some locations all most impossible, due to natural barriers that need to be overcome. These regions are especially suitable for micro grids, but it must be kept in mind that in urban areas it can still be costly for the government
Figure 1
32
to extend the electrical grid. A solution might still lie in creating micro grids.
Social Benefits In a village with access to electricity, a great social improvement will take place. When the village did not have a micro grid, the people living there were not able to work study or participate in social activities after the sun went down. The little light they had, from candles or oil lamps, did not produce sufficient light for these kinds of activities. Besides the social activities, reading in the light of a candle or an oil lamp is difficult to say the least. When there is a good light facility children can study (better) in the evening. In some cases teachers even started to give night classes so all the children could benefit from the available electricity. Not the number of light hours but the light quality was the main advantage. Lamps powered by the grid produce far better light than a candle or oil lamp. The yield of the small-scale farmers who have adopted some other form of pump, in contrast to a treadle pump, the yield increased significantly. And with the yield income increased as well. The productivity of land and labor increased and with that the welfare of the people who adopted the pumps improved. It was now possible for the farmers to pay for the schooling of their children and for health care for their family. So the benefits of the access to electricity is not only limited to those who are connected to the micro grid. The whole village profits from the access to electricity, as it comes to reading and studying for the children, and social activities for the whole village. Agricultural Benefits The main income of the people living in the rural areas, in Sub-Sahara Africa, consists of small-scale farming. Their production is adversely affected by irregular rainfall during the year and a differing amount of rainfall between the years. Their yield can be significantly increased if they have a proper irrigation system. A small water pump can already make a great difference in the yearly yield of a small-scale farmer. Small-scale farmers are dependent on the traditional system of ropes and buckets. They use this system to lift the water from open wells or they use watering cans to lift water streams. This system has a low capital requirement,
design it - design it - design it
so it makes them advantageous and affordable, but their low delivery capacity and labor-intensive nature make them highly unfavorable It has also been shown that the farming lands, cultivated by the farmers, produce significantly more crops if the farmers have access to a good and reliable water pump. The water pump can be used for to supply all the farmers in the village with the necessary irrigation water. Technically Dependent vs. Technically Independent The problem with technology imported from the west is that it is highly developed and it is difficult for the developing countries to adapt those highly developed techniques. If they do import these techniques, they will still be dependent on the west for spare parts or mechanics. It is of great importance that the energy generators, be it wind turbines, solar cells or generators, are user friendly. They have to be maintained by the locals, so the technique should not be too complicated. And even more important, if parts are broken, the locals must be able to make spare parts themselves, or spare parts have to be within the region. If the techniques used to generate energy are user friendly, it will be possible to create a local or regional market for spare parts and/or mechanics. This way a whole village or region will benefit from the technological -and more importantly- economical development. The technologies and materials used to make energy generators should be simple and cheap. A local mechanic should be able, after some basic instructions, to make and maintain a small wind mill or hydro turbine. Since there is almost always an old car, or other scrap metal available, these materials can be used to make a small energy generator. The three easiest and least expensive options to make a small energy generator are: a small
Figure 2
windmill, a small generator, or a small hydro turbine. Although making these applications rquires some mechanical experience, it does not require a lot of it. Numerous examples of home made energy generators can be found, and these techniques can be easily taught. A good example of how easy it is to make a small vertical axe wind mill is shown in figure 1. The blower fan can be found in old air-conditioning systems or ventilators. The wind mill will not generate fast amounts of energy, but it shows just how easy, quick and cheap it can be to construct one. Another example is the Savonius wind mill shown in figure 2. This wind mill can be made by someone with a little mechanical experience as well. A small generator can be easily build from a lawnmower engine. This will give users a constant energy supply. The down part is that they need to take care that there is a steady stream of fuel for the engine, this could be biofuel produced locally. A small hydro turbine is easy to construct, but has the drawback that it is dependent on water to produce energy. And when the energy is needed most to drive the water pump for irrigation, the power production will be the lowest. Nevertheless, this could prove to be a good solution for a community located near to a steady stream. Depending on the size of the energy generators, and the availability of storage possibilities, a small wind mill that produces some 500 watts at a wind speed of 9 m/s, can deliver electricity to 5 households equipped with at least two fluorescent lamps (8W), and run a water pump of 8 W, which is capable of pumping a maximum of 550 l/h. Two lamps and one pump may seem little, but can make a great difference. Another advantage is that when people gain some experience in building a wind mill, for example, the designs can easily be scaled up by a factor 11/2 or 2. Most important is that these locally manufactured energy generators can also be maintained locally. Their builders will know how the generators work and could easily spot what is wrong or not working properly should there be a malfunction, and they will not be dependent on or have to wait, for mechanics from the west to repair the energy generators. It must be said that research only focused on the generation of energy, and not it’s storage. The most obvious solution will be to use car batteries. These are not designed for the type of charge and discharge patterns frequently encountered in micro grids. But car batteries can still be seen as a cheap storage method, although its disadvantages.
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
33
Ver a F r a n ken N i ek St ukje L i sa n n e D o l l e
design it
ti ngised
BlackBox Het is velen van jullie vast wel eens opgevallen; het kubusvormige gebouwtje dat nu eenzaam prijkt naast de bouwput van het voormalige bouwkunde gebouw. Deze kubus is het paviljoen ‘BlackBox’. Hoewel dit paviljoen nog steeds niet officieel in gebruik is, heeft het toch al een hele geschiedenis… Het Stylos paviljoen Het paviljoen is gebouwd naar aanleiding van een prijsvraag die werd uitgeschreven door de studievereniging van de Faculteit Bouwkunde: Stylos. Stylos schrijft elke vijf jaar een prijsvraag uit voor het ontwerp van een paviljoen, dat dient als huisvesting voor een deel van haar activiteiten. Het paviljoen moet verschillende activiteiten van Stylos kunnen huisvesten, zoals vergaderen, lezingen, workshops en feesten. Er is gekozen voor een cyclus van vijf jaar om in principe elke student in zijn vijfjarige bouwkundeopleiding de kans te geven een ontwerp daadwerkelijk te realiseren. De laatste prijsvraag is gewonnen door Philip Mannaerts en Martijn de Geus, deze bouwkunde studenten hebben BlackBox ontworpen. eenvoudige, kubusvormige BlackBox Het ontwerp is een eenvoudige, kubusvormige BlackBox waarbinnen de vanuit het programma van eisen voortkomende, verschillende activiteiten in wisselende configuraties plaats kunnen vinden. Als er in het gebouw geen activiteiten plaatsvinden, mag dat geen invloed hebben op de uitstraling van het gebouw. Alleen áls er wat te doen is geeft ze dat wel duidelijk prijs, onder andere door de grote openslaande terrasdeur van 5.4 meter breed en 4.5 meter hoog. Er blijft hierdoor altijd een mate van prikkelende mysterie omtrent hetgeen wat binnen plaatsvindt. Een tweede belangrijk
thema in het ontwerp is levendigheid. De gevel is bekleedt met een grote variëteit aan planten. Op deze manier wordt het paviljoen voor de toeschouwer een indrukwekkend schouwspel dat geen enkele dag hetzelfde zal zijn. Het beplantingsschema is aangepast op de oriëntatie van de gevel en de jaargetijden, hierdoor blijft de gevel het hele jaar door levendig. De architecten hebben heel bewust gekozen voor een groene gevel; een verticale tuin. De verstedelijking van het natuurlijke landschap is een feit en het is daarom belangrijk om bewust om te gaan met (stedelijk) groen. De BlackBox zorgt in plaats van voor een vermindering van de hoeveelheid groen voor een toename daarvan. Het groenoppervlak wordt door de vier verticale geveltuinen en het groene dak vervijfvoudigd. De planten zijn ingebed in een laag vilt op de gevel, daarin is ook een irrigatiesysteem opgenomen waarmee de planten van water en voeding worden voorzien. Wanneer het water langs de gevel drupt, wordt het deels opgevangen door de planten en deels terug gevoerd naar het waterbassin. Het interieur wordt bepaald door de zogenaamde binnenbox, de glazen vouwwand en het ophangsysteem voor stoelen. In de kubus zijn deze als losstaande elementen toegevoegd, ze staan (visueel) los van wanden en vloeren. De binnenbox herbergt de voedende functies van de grote, open, multifunctionele ruimte er omheen. Hierin zijn de toiletten opgenomen, de bar en de vergaderruimte. Ook kan vanuit de binnenbox verwarming, licht en geluid worden gecontroleerd. De binnenbox staat in groot contrast tot de natuurlijke, low-tech buitenkant: in de gevel is LED-verlichting opgenomen. De glazen vouwwand zorgt ervoor dat het paviljoen in elk jaargetijde gebruikt kan worden. Wanneer er activiteiten plaatsvinden in het paviljoen wordt de grote deur open gezet en naar gelieven kan ook de glazen vouwwand geopend worden of gesloten blijven. Het glazen oppervlak zorgt voor een sterke toename van de lichttoetreding en maakt de activiteiten van buitenaf zichtbaar. Om de ruimte zo flexibel mogelijk te maken is er gebruik gemaakt van de grote hoogte van de BlackBox voor opslag. Bij lezingen worden stoelen gebruikt, die worden opgeslagen wanneer er bijvoorbeeld een feest plaats vindt. De stoelen worden opgehangen aan een trussen-systeem dat met (electrische)
34
design it - design it - design it
takels naar boven en naar beneden kan worden gehaald. Tegenvallers, gebreken en een brand Een nauwkeurig ontwerp en een groep gemotiveerde studenten zouden de ingrediënten moeten zijn voor een geslaagd nieuw Stylos paviljoen. Maar na een jaar hard werken moet het kernteam helaas besluiten dat er door enkele tegenvallers nog geen oplevering kan plaatsvinden. In deze tijd heeft er wel een groots openingsfeest plaats gevonden in het paviljoen om iedereen die aan het paviljoen heeft meegewerkt te bedanken. Financiële tegenvallers, gebreken tijdens de bouw en een gebrek aan gemotiveerde ‘bouwvakkers’ heeft na twee jaar ervoor gezorgd dat Stylos de bouw van het paviljoen heeft overgedragen aan FMVG. Maar ondanks de hoop in die tijd is het paviljoen tot op dit moment niet afgebouwd en heeft het nog geen mogelijkheid om in gebruik genomen te worden. Gezien de brand bij de faculteit bouwkunde en de verhuizing van de gehele faculteit naar de Julianalaan, is de BlackBox voor Stylos onbruikbaar geworden. Aangezien dit pand vrij centraal en duidelijk zichtbaar op de campus ligt is het echter voor Osiris een geschikte locatie om zich zichtbaar te huisvesten. Osiris en Stylos zijn met elkaar om tafel gegaan om na te denken over overname van het pand door Osiris. Voor Stylos is het fijn dat het pand op deze manier misschien toch nog een toekomst krijgt en voor Osiris komt op deze manier de stap naar een zichtbare locatie in het Mekelpark steeds dichterbij. Er volgden gesprekken met de faculteit bouwkunde en het college van bestuur en hierdoor is de overdracht van het paviljoen aan Osiris in gang gezet.
Osiris Kernteam Osiris heeft nu een kernteam opgezet, bestaande uit mensen met kennis over het paviljoen (de architecten, Stylos bestuursleden, bouwers en bouwkunde studenten) en Osiris studenten. Dit kernteam moet er voor zorg dragen dat het pand uiteindelijk toch gebruiksklaar wordt gemaakt en door Osiris gebruikt kan gaan worden. Naast het bieden van een werkplek voor het Osiris bestuur en haar commissies, moet het paviljoen een grote proeftuin worden van allerlei duurzame dingen die er gaande zijn op de TU. Het pand moet ruimte bieden voor workshops, borrels, lezingen en afstudeer redes in het kader van duurzaamheid, maar het moet ook de plaats worden waar voortdurend activiteit plaats vindt. Studenten moeten er kunnen aankloppen als ze geïnteresseerd zijn in duurzame projecten of op zoek zijn naar informatie. Aangezien de aansluitingen die het Paviljoen had met het bouwkunde gebouw niet meer bestaan, wordt er nu ook met de gedachten gespeeld er een autarkisch gebouw van te maken. Het zou een prachtig voorbeeld project zijn, als dit het eerste gebouw op de TU campus wordt, dat geheel zelfvoorzienend is.
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
35
Rabobank
bevlogen en nuchter over MVO Door de kredietcrisis werd in 2008 duidelijk dat klanten er in de eerste plaats op moeten kunnen vertrouwen dat een bank haar maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt. De Rabobank doet dat van oudsher: maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is een van onze prioriteiten. De Rabobank behoorde ook in 2008 weer tot de wereldtop in duurzaamheid. Het gerenommeerde Amerikaanse Ethisphere Institute riep ons uit tot een van de meest ethische banken wereldwijd. Samen met drie andere banken in de wereld ontvingen we de World Most Ethical Companies Award 2008 in de categorie banken. Onze ambitie is om in de wereldtop te blijven. MVO speelt dan ook door de hele organisatie en is terug te vinden in onze producten, in onze maatschappelijke betrokkenheid, ons personeelsbeleid en onze eigen bedrijfsvoering. MVO in onze producten en diensten Het klimaatvraagstuk krijgt binnen ons productenpakket veel aandacht. Met duurzame producten als de KlimaatHypotheek, de creditcard met klimaatcompensatie en Rabo GroenSparen werken we samen met onze klanten aan een beter milieu. Vaak zoeken we hierbij de samenwerking met andere partijen die betrokken zijn bij het milieuvraagstuk, zoals het Wereld Natuur Fonds. Datzelfde geldt voor de duurzame beleggingsfondsen van Robeco (via de producten van Sustainable Asset Management) en Sarasin. We stimuleren onze bedrijvenklanten ook om zélf maatschappelijk verantwoord te ondernemen en de daarvoor noodzakelijke maatregelen te nemen. We kijken verder dan alleen de winstgevendheid; ook de reputatie op milieugebied en sociaal gebied zijn van belang. Bij financieringen boven € 1 miljoen is een MVO-toetsing verplicht. Daarnaast gaat Robeco actief de dialoog aan met bedrijven waarin we beleggen. Klimaatneutrale bedrijfsvoering De Rabobank Groep zal over 2008 opnieuw de CO2-uitstoot compenseren door credits te kopen die in duurzame-energieprojecten gestopt worden. Daardoor werken we CO2-
neutraal. Natuurlijk proberen we in de eerste plaats onze CO2-uitstoot te verminderen. We hebben 100% groene stroom, kopen duurzaam in, rijden in lease-auto’s met een energiezuinig label en stimuleren thuiswerken en we reizen waar mogelijk met het openbaar vervoer. Samen met de ANWB en NS hebben we het initiatief genomen voor Nederland Bereikbaar. In dit platform denken werkgevers en werknemers samen na over reistijden, telewerken of combinaties van auto, openbaar vervoer en andere vervoermiddelen. De Nationale Filevrije Dag in 2008, waaraan honderd bedrijven meededen, is een van de initiatieven van Nederland Bereikbaar. Sinds 1 januari 2009 zijn we ook de grootste afnemer van biogas in Nederland. Dit biogas maakt de helft uit van ons gasverbruik. Ook op andere gebieden handelen we op duurzame wijze: zo gebruiken we papier met het FSCkeurmerk voor duurzaam bosbeheer, drinken we Max Havelaar-koffie en gebruiken we als eerste Europees bedrijf een nieuwe, biologisch afbreekbare omslagfolie voor de verzending van onze relatiemagazines. Daarnaast hebben we in 2008 deelgenomen aan de Nacht van de Nacht, waarbij we zo veel mogelijk verlichting hebben uitgeschakeld.
Nieuwspagina Ecofont
dlrow eht otni
into the world
Ecofont
There is a new way of saving the environment, especially suited for us. Instead of using the font “Verdana” we can now use the Ecofont! A company named Spranq had an appealing idea: how much of a letter can be removed while maintaining readability? After testing with all kinds of shapes, the best results were achieved perforating the letters with tiny holes. This resulted in a font that uses up to 20% less ink. It is to be used in reports for instance and has best results at a font size of 10 or 11. You can download the Ecofont for free at www.ecofont.eu
De campus verduurzamen voor je studie: vanaf september draait de minor Sustainable Future Campus Vind jij ‘t ook zo jammer dat de TU de hele tijd zegt dat ze ontzettend duurzaam is, maar dat je er op de campus zo weinig van ziet? Dan is het misschien een goed idee om in september de minor Sustainable Future Campus te gaan volgen. In deze minor besteed je namelijk minimaal de helft van de tijd aan een project om de campus te verduurzamen samen met studenten van andere faculteiten. Je kunt hierbij denken aan het (her)ontwerpen van gebouwen op de campus, een nieuw Osiris-paviljoen, een Mekelpark vol zonnecellen, windturbines op Elektro, maar bijvoorbeeld ook aan een duurzame auto of koffie machine die getest wordt op de campus. Parallel aan ‘t project volg je vakken die je kennis over duurzame ontwikkeling en duurzaam ontwerpen vergroten. Een deel van deze vakken kun je zelf afstemmen op het soort project dat je wilt doen. Het leuke aan de minor is dat de projecten onder andere zijn gekoppeld aan de Delft Research Initiantives en het platform voor Duurzame Ontwikkeling van de TU Delft, waardoor de kans groot is dat je project ook daadwerkelijk uitgevoerd wordt in het Mekelpark. Als je meer informatie wilt of geinteresseerd bent in de minor en op de hoogte wilt blijven van de ontwikkelingen, stuur dan een mailtje naar g.dewerk@tudelft.nl.
38
into the world - into the world - into the world
SASBE - Sustainable and Smart Building Environments Van 15 tot 19 juni vindt aan de TU Delft het internationale congres SASBE2009 plaats, Smart and Sustainable Built Environments. Met een positieve en proactieve insteek worden tijdens het congres onderzoeken en projecten gepresenteerd die bijdragen aan een duurzame oplossing voor klimaatverandering en energie in de gebouwde omgeving. Kroonprins Willem-Alexander - zelf zeer betrokken bij de aanpak van klimaatverandering en energie - is voornemens het congres te openen. Daarnaast treden Ken Yeang (Maleisisch architect, peetvader van de moderne bioklimatische architectuur), Dirk Sijmons (landschapsarchitect, klimaat- en energieplanner), Michael Braungart (chemicus, co-auteur van Cradle to Cradle) en Ronald Waterman (gedeputeerde, bedenker van duurzame, integrale kustverdedigingssystemen) op als keynote speakers. Met anderen wordt nog onderhandeld. Behalve voor de wetenschappelijke wereld (studenten, onderzoekers) is SASBE2009 ook bedoeld voor de markt, privaat en publiek. De laatste doelgroep komt vooral aan bod tijdens de Sustainable Industry Day, op woensdag 17 september. Tijdens die dag International Council for Research and zal onder leiding van het Rotterdam Climate Initiative een sessie over klimaataanpak Innovation in Building and Construction in verschillende steden van de wereld plaatsvinden. Daarnaast zullen voorlopers uit de markt hun visie, aanpak, projecten en ervaringen presenteren.
cations: The CIB produces a wide range of special ations, conference proceedings, etc., most of which are ble to CIB Members via the CIB home pages. The CIB rk also provides access to the publications of its more 400 Members.
Themes: The main thrust of CIB activities takes place through a network of around 50 Working Commissions and Task Groups, organised around four CIB Priority Themes: • Sustainable Construction • Clients and Users • Revaluing Construction • Integrated Design Solutions
Aan SASBE2009 is een door CIB gesponsorde studentenprijsvraag gekoppeld, over een energieproducerende leefomgeving. De vijf finalisten mogen hun plan presenteren tijdens het congres. Behalve prijzengeld ligt voor de winnaar publicatie en presentatie van het plan in verschillende media in het verschiet. CIB Annual Membership Fee 2007 – 2010 Fee Category
2007
2008
2009
2010
FM1 Fee level 10526 FM2 Fee level 7018 FM3 Fee level 2413 AM1 Fee level 1213 AM2 Fee level 851 IM Fee level 241 All amounts in EURO
11052 7369 2534 1274 936 253
11605 7738 2661 1338 1030 266
11837 7892 2715 1364 1133 271
Tijdens SASBE2009 zal ook een PhD-workshop plaatsvinden. Voor meer informatie: kijk op de website, www.sasbe2009.com, of neem contact op met info@sasbe2009.com. Ook partijen die geïnteresseerd zijn in sponsoring, zijn van harte welkom. SASBE2009 wordt een lichtpuntje op de weg van duurzame ontwikkeling.
nt CIB publications include: de and Bibliography to Service Life and Durability earch for Buildings and Components (CIB 295) formance Based Methods for Service Life Prediction B 294) formance Criteria of Buildings for Health and Comfort B 292) formance Based Building 1st International State-of-theReport (CIB 291) ceedings of the CIB-CTBUH Conference on Tall Buildings: ategies for Performance in the Aftermath of the World de Centre (CIB 290) ndition Assessment of Roofs (CIB 289) ceedings from the 3rd International Postgraduate earch Conference in the Built and Human Environment ceedings of the 5th International Conference on formance-Based Codes and Fire Safety Design Methods ceedings of the 29th International Symposium on Water pply and Drainage for Buildings nda 21 for Sustainable Development in Developing untries
Collaboration: The CIB provides an active platform ernational collaborative R&D between academia, R&D isations and industry.
The lowest Fee Category an organisation can be in depends on the organisation’s profile: FM1
FM2
FM3
AM1
AM2
IM
cations arising from recent collaborative R&D aces include: nda 21 for Sustainable Construction nda 21 for Sustainable Construction in Developing untries Construction Sector System Approach: An International mework (CIB 293) Man, Green Man: A Review of the Use of Performance icators for Urban Sustainability (CIB 286a) chmarking of Labour-Intensive Construction Activities: n Construction and Fundamental Principles of Working nagement (CIB 276) de and Bibliography to Service Life and Durability earch for Buildings and Components (CIB 295) formance-Based Building Regulatory Systems (CIB 299) ign for Deconstruction and Materials Reuse (CIB 272) ue Through Design (CIB 280) An example of a recent major CIB collaborative activity is the Thematic Network PeBBu Performance Based Building: a four-year programme that included 50 member organisations, that was coordinated by CIB and that was funded through the European Commission Fifth Framework Programme.
Full Member Fee Category 1 | Multi disciplinary building research institutes of national standing having a broad field of research Full Member Fee Category 2 | Medium size research Institutes; Public agencies with major research interest; Companies with major research interest Full Member Fee Category 3 | Information centres of national standing; Organisations normally in Category 4 or 5 which prefer to be a Full Member Associate Member Fee Category 4 | Sectoral research & documentation institutes; Institutes for standardisation; Companies, consultants, contractors etc.; Professional associations Associate Member Fee Category 5 | Departments, faculties, schools or colleges of universities or technical Institutes of higher education (Universities only) Individual Member Fee Category 6 | Individuals having an interest in the activities of CIB (not representing an organisation)
Sustainable Living: Beyond Energy Neutrality
Fee Reduction: A reduction is offered to all fee levels in the magnitude of 50% for Members in countries with a GNIpc less than USD 1000 and a reduction to all fee levels in the magnitude of 25% for Members in countries with a GNIpc between USD 1000 – 7000, as defined by the Worldbank. (see http://siteresources.worldbank. org/DATASTATISTICS/Resources/GNIPC.pdf) Reward for Prompt Payment: All above indicated fee amounts will be increased by 10%. Members will subsequently be rewarded a 10% reduction in case of actual payment received within 3 months after the invoice date.
For more information contact CIB General Secretariat: e-mail: secretariat@cibworld.nl
International Student Competition PO Box 1837, 3000 BV Rotterdam, The Netherlands Phone +31-10-4110240; Fax +31-10-4334372 Http://www.cibworld.nl
PAGE 2
We challenge you to propose a concept
for a living area or single home that produces sustainable energy that equals out energy consumption. double A3 concept submission deadline on February 28th 2009
from PROBLEM to PROMISE Are climate change and the depletion of natural resources a problem? Perhaps. We prefer to see them as the ultimate opportunity to do things right, the lever to propel sustainable development. SASBE2009 will be the biggest event in the European region on sustainable building and development before 2011.
co-supported by:
sponsored by:
more information on competition.sasbe2009.com
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
>>
39
Nieuwspagina 8 Uur overwerken… wel voor een goed doel!
dlrow eht otni
into the world
Niemand houdt natuurlijk van overwerken, want de opbrengst hiervan verdwijnt in de baas zijn zak. Maar ben jij wel bereid om over te werken voor een goed doel? Op vrijdagavond 27 maart 2009 vindt het evenement 8 uur overwerken [8UO] plaats. 8UO brengt technische studenten en creatieve ondernemers samen om een probleem van een goed doel op te lossen. Vijf Goede Doelen zullen aan vijf multidisciplinaire teams de opdracht geven om binnen 8 uur een specifieke oplossing te bedenken voor hun probleem. De studenten en ondernemers zullen samen hun kwaliteiten inzetten om verschillende goede doelen te helpen bij onder andere het oplossen van een technisch probleem, het ontwikkelen van een wervend communicatieplan of het bedenken van een nieuw duurzaam product. Een voorbeeld van een 8 uur overwerken project is het oplossen van de problemen van een Chinese Bamboefabriek in Ecuador. Het bedrijf INBAR heeft een Chinese bamboeverwerkingsfabriek in zijn geheel naar Ecuador getransporteerd om daar Ecuadoriaanse bamboe te verwerken tot consumentenproducten. Dit om werkgelegenheid te creëren in arme Ecuadoriaanse dorpen in bamboerijk gebied. Echter, Ecuadoriaanse bamboe heeft andere technische en fysieke eigenschappen dan Chinees bamboe. Daarom zal de fabriek anders ingericht moeten worden. Daarnaast is de vraag naar bamboe in Ecuador niet hetzelfde als in China. INBAR zat met de volgende vragen: -Kunnen er (nieuwe) producten van bamboe bedacht worden waar wel vraag naar is in Ecuador? -Hoe kan deze fabriek optimaal ingericht worden naar de technische specificaties van Ecuadoriaanse bamboe? 8 Uur overwerken is een jaarlijks terugkerend evenement en wordt dit jaar georganiseerd door het creatieve netwerk Nieuwe Garde Den Haag en het Delft Centre for Entrepreneurship van de TU Delft. Het Delft Centre for Entrepreneurship (DCE) kweekt, voedt en beloont ondernemersgedrag. Dat doet het centrum via onderwijs, onderzoek en ondersteuning. Het stimuleert studenten en onderzoekers om hun kennis om te zetten in economische bedrijvigheid, en stelt ze in staat de daarvoor benodigde vaardigheden te verwerven. Ben je geïnteresseerd in duurzaam ondernemen, dan kan je via het DCE mee doen aan de minor International Development and Entrepreneurship of in je master de aantekening ondernemerschap volgen. Doe mee! Als deelnemer aan 8UO krijg je de kans om een professionele opdracht aan je portfolio toe te voegen, je netwerk uit te breiden en praktijk ervaring op te doen onder de begeleiding van professionals. Wil je een goed doel helpen door een technisch probleem op te lossen, een wervend communicatieplan te ontwikkelen of een nieuw duurzaam product te bedenken in een multidisciplinair team? Meld je dan nu aan door een korte motivatie en je cv te sturen naar Marlon Hoogervorst van de TU Delft: M.R.Hoogervorst@tudelft.nl Dit kan tot 10 maart 2009. Na een selectie zullen de deelnemers bekend worden gemaakt. 8UO 2009 vindt plaats op vrijdag 27 maart van 18.00 uur tot 02.00.
40
into the world - into the world - into the world
Recharge EV (electric vehicle) charging point Five bachelor students from the faculty of Industrial Design Engineering have developed an EV charging point during the minor Sustainable Design. Their design will be presented at the AutoRAI (car fair) in April 2009. The ‘Recharge’ fast charging points allow EV drivers to fully recharge their batteries in less than 15 minutes, instead of 4 hours with standard recharging. Recharge points are located next to highways. Cars drive to a parking spot and the charger automatically connects with the car by using an innovative connection system. Promotional video at Youtube: http://www.youtube.com/watch?v=9-4vnNL7dzk
O2 Nederland: lezing over karton Op 26 maart 19:00uur organiseert O2Nederland alweer haar derde donderdagavond evenement. Met als thema “karton, een duurzaam alternatief?” vertellen diverse professionals over hun ervaring met het materiaal karton. Het evenement is gratis toegankelijk, maar men dient zich wel vooraf aan te melden via de website van O2 Nederland. (www.o2nederland.org) Sprekers op deze avond zullen zijn: Hans Keijzer, Corenso www.corenso.com Corenso is een productiebedrijf van kartonnen kokers. Hans zal een verhaal vertellen over het productieproces van papier en karton in het algemeen. Daarnaast zal hij aan de hand van enkele productvoorbeelden het belang van duurzaamheid in de kartonindustrie illustreren. David Graas, Studio David Graas www.davidgraas.nl David studeerde af aan de Gerrit Rietveld Kunstacademie en werkt sinds 2004 als onafhankelijk product ontwerper. Hij zal aan de hand van zijn product, de Finish Yourself Chair (FYS), zijn visie op het materiaal karton en de duurzaamheidfactor daarvan geven. Taco van Iersel, id-Architecten www.id-architecten.nl Taco studeerde af op de Technische Universiteit Delft, faculteit Bouwkunde in het bouwen met het materiaal karton. Hiervoor ontwierp hij een woning welke volledig uit karton kon worden opgebouwd. Hij zal vanuit een wetenschappelijke benadering over de duurzaamheid van karton spreken. Voor meer informatie en aanmelden: www.02nederland.org
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
41
dlrow eht otni
into the world
:
lt e t r e v t s r o h k nemarie Ra
An
ItĂs all in your mind! 42
into the world - into the world - into the world
Duurzaam ondernemen vraagt specifieke ‘mindset’ ‘It’s all in your mind’, zong Beck Hansen – artiestennaam Beck – in 2002. Hij blies daarmee een hit uit 1993 van de Partridge Family nieuw leven in. Vooral zijn sobere uitvoering met akoestische gitaar bracht de simpele, steeds herhaalde boodschap over: it’s all in your mind. Het zit allemaal in je hoofd. Of populairder gezegd: tussen je oren. Dat geldt voor veel dingen; soms krijg ik het idee dat de financiële crisis ook teveel tussen ieders oren zit, zij het dat de naakte economische feiten mijn mening enigszins logenstraffen. Aan de andere kant ben ik er juist blij mee, want diezelfde crisis biedt aanknopingspunten voor verbetering. Op veel vlakken; bancair beleid ligt onder de loep, de economische recessie vraagt van regeringen oplossingen voor soms draconische problemen zoals het energievraagstuk, schoon drinkwater, voldoende voedsel en goede gezondheidszorg voor iedereen. En het klimaat natuurlijk. Plus de dichtslibbende infrastructuur die zowel westerse als opkomende economieën parten speelt en de oorzaak is van veel milieuvervuiling. Met elkaar op deze aarde leven, betekent geven en nemen in de juiste balans. De voorraad fossiele brandstoffen slinkt snel, grondstoffen raken uitgeput. Gebrek aan voldoende zoet, schoon drinkwater en goede sanitaire voorzieningen, een eerder toe- dan afnemende behoefte aan energie… Het is slechts een deel van de problemen waar snel oplossingen voor moeten komen. Op wereldschaal, want geen land kan ze alleen oplossen. Pas als we wereldwijd kans zien de koers te verleggen van verspilling naar verrijking, van behoeftig naar overvloedig en van nemen naar delen, zullen toekomstige generaties ook van overvloed kunnen genieten. Als kind al had ik twee passies: natuur en ondernemerschap. In het weekend de velden en bossen verkennen met mijn familie. Slootjes inspecteren op kikkervisjes, in de herfst door de bossen struinen, op zoek naar cantharellen, vliegenzwammen en eekhoorntjesbrood. Toen ik mijn eigen bedrijf Search startte – een laboratorium, ingenieursbureau en opleidingsinstituut – koos ik als motto ‘environment inspires’. Twee vliegen in één klap en in twee opzichten toepasselijk, omdat het laboratorium bodem-, water- en luchtmonsters onderzoekt, het ingenieursbureau milieuonderzoek doet en het opleidingsinstituut trainingen ontwikkelt voor milieu, arbo, kwaliteit en veiligheid.
Het milieu was mijn uitgangspunt, maar ik heb dat inmiddels verbreed naar duurzaamheid. Duurzaamheid ligt aan de basis van alles: de manier waarop wij met elkaar omgaan, grondstoffen, water en voedsel benutten, onze samenleving, bebouwing en infrastructuur inrichten en onze koers naar de toekomst uitzetten. Als ondernemer heb ik maatschappelijk verantwoord ondernemen centraal gesteld; duurzaamheid is inherent daaraan. Dat vormt de basis voor relaties met medewerkers, opdrachtgevers, leveranciers en de maatschappij. Je maakt immers deel uit van een bepaalde wereld, je verdient er je brood en je werkt er samen met anderen. Ik kom tot de beste prestaties in een team, waartoe ik ook éénpitters reken die de wereld vaak weten te verrassen met de meest ingenieuze uitvindingen die het algemeen belang ten goede komen. Op deze manier ondernemen betekent dat je stringente keuzes moet maken en daarnaar moet leven. Leuk verhaal om het bordje MVO-ondernemer op je deur te plakken, maar het zet pas echt zoden aan de dijk als je die kreet ook daadwerkelijk waar maakt. En uitdraagt, waar en wanneer je maar kunt. Tijdens lezingen en seminars krijg ik vaak de vraag waarom ik me als ambassadeur voor duurzaamheid opwerp. Het is te simpel om te zeggen: ik kán niet anders. Er zit veel meer achter. Het zit ‘m hoofdzakelijk in mijn rotsvaste overtuiging dat duurzaamheid loont. In financieel-economisch, ecologisch en maatschappelijk opzicht. Drievoudige winst. Dáár wil ik voor gaan en me voor inzetten. Noem het een passie van waaruit ik mijn keuzes maak, in het leven en in mijn ondernemerschap. Maar zonder passie is het leven mij wat te grauw. Wie de passie preekt, moet ernaar leven. Mijn bedrijf kan alleen diensten op het gebied van duurzaamheid aanbieden als het over alle kennis en praktische ervaring beschikt. Daarin hebben wij jarenlang geïnvesteerd. Niet alleen in het vergaren en delen van kennis, maar ook door de handschoen op te pakken en twee energieopwekkende kantoorgebouwen te realiseren. Daardoor bouwen we daadwerkelijk mee aan een duurzame toekomst. En met die ervaringen kunnen onze opdrachtgevers hun voordeel doen. ‘It’s all in your mind.’ Ik heb mijn keuzes gemaakt en mijn passie gevonden.
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
43
N i ek St ukje
T i d o,, .What N Graduation in ‘Technology in Sustainable Development’ The graduation specialisation ‘Technology in Sustainable Development’ was launched in September 2000. It fits into all Msc curricula at TU Delft and the specialisation is open to all TU Delft students who both broader and deeper knowledge regarding Sustainable Devel-
dlrow eht otni
into the world
completed their Bsc program. The graduation specialisation covers opment and technology. Sufficient depth is achieved by the demand that Sustainable Development has to be a core issue in the graduation project. Within each department, a so-called ‘SD referent’ with specific expertise will assess the graduation project regarding the way SD has been tackled in the problem definition, the actual work and in the conclusions of the project. Sustainable Development is a growing concern for political and organisational decision-making. Technology is important in addressing the challenge of Sustainable Development. The current sustainable oriented marked is strongly researching and working in the field of sustainable development. How does this graduation specialization ‘Technology in Sustainable Development’ effects applying for a job in a sustainable oriented market? We spoke to Rob Nieuwstraten to talk about his experiences.
44
into the world - into the world - into the world
N ext I nt ervi e w wi t h R o b N i e uwst r at en Advanced Manufacturing Consultant at DSM CSHE&M A Chemical Engineering graduate since last October. In what way was sustainable development incorporated into your study? Within Chemical Engineering several courses are linked to sustainable development. From the Bachelor course, writing a business plan for a sustainable company, up to several electives, like Industrial Ecology, within the Master. Also the yearly Foreign Excursion tour organized by the student association (TG) usually incorporated a case study with a sustainable subject. What is your experience in applying for a job in a sustainable oriented market having your TiDO extension? Having a TiDO extension on your diploma makes your CV look more impressive, but it also leads you to several jobs that would not have been within reach with just a Master degree. Because of my interest in sustainability I was able to orient in several different markets. Especially the research and development market offers a wide variety in sustainable development related jobs. Although my current job does not have the main focus on sustainable development I am convinced that in the future this topic will largely influence the working procedures. Is your current position focused on sustainable development? In my last project I did focus on the reduction of variable cost. With the increasing prices of gas, steam and electricity this becomes a major point of attention. Here my knowledge on sustainability was proven to be very useful. In the current economic crisis the focus is more and more on cost reduction without large investments. Smart ways of using utilities more efficient have become more important. Even by changing the mindset of people in an organization, creating a more sustainable view, can lead up to large potentials. Tips & Tricks for the next generation TiDO-students Do as many courses on sustainable development as possible. Some are linked to your study but other (interdisciplinary) courses are also very interesting. Going on, or even better organizing, a (foreign) excursion can give you a great impression on how sustainability is used in companies. If you really want to get a good orientation, an industrial internship will offer you the outcome.
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
45
S4t ud ent s 44 Susta i na bil i t y I am Wouter Boessenkool and I am a pre-master student Biomedical Engineering. This year I will be the chair of Students 4 Sustainability.
dlrow eht otni
into the world
Reason to choose for Students 4 Sustainability is that, as a Christian, I believe that it is my duty to take care of the world and all my fellow human beings. I believe that technology can contribute to this goal and Students 4 Sustainability is a good way to get into action.
Hello, my name is Werner van Westering. Christian and 2nd year student of mechanical engineering. I handle the external conctacts and promotion of Students 4 Sustainability. My main motive for working with Students 4 Sustainability is my belief that I, and every student with me, can contribute to a sustainable future and that Students 4 Sustainability is a beautiful way to make this happen. At the moment, I am also considering whether I should dedicate my career to sustainable development. I am certain that working with Students 4 Sustainability will help in making such a decision.
My name is Miranda Pieron, 21 years old and currently finishing my bachelor Applied Earth Sciences. In September 2008 I was asked to replace the former project commissioner in the board of Students 4 Sustainability, because he himself went to Tanzania to work on a sustainable project and visit another S4S project there. I was very enthusiastic to join S4S and will keep my function of project commissioner until the end of 2009. I think we, as Delft students, can contribute a lot to the situation in developing countries and I am proud to see that I can help to create a link between our students and the developing countries. So if you want to support these countries by developing sustainable solutions, please contact me at miranda@students4sustainability.nl
Hello, I am Jurjen de Jong and I am in the third year of the study Civil Engineering. Within the new management of Students 4 Sustainability I occupy the position of treasurer and secretary. I joined the board of S4S to make sure that the awesome position and chances we have as students in Delft can be used to help the people that need help the most. It is wonderful to help setting up projects that aren’t just there for the duration of the project, but that are sustainable and will hopefully help multiple generations. S4S has the position to get such projects done.
46
into the world - into the world - into the world
The former and new board members of Students 4 Sustainability.
www.osiris.tudelft.nl - maart 2009 osiris magazine
47
Reviews Cool Hunting Green, Dave Evans, 15,99, ISBN 978-1-904915-28-7
siriso
osiris
Green is the new black. This insight, gained by Dave Evans, led to a funny book containing some very different “green products”. Evans aims at showing his readers that, although the claim may be put, not all “green products” are actually green. Some just work inspirational, some are reusable, others are made of renewable materials. What to think of jeans made of 50% bamboo, beads made of old magazine paper, a vase made of a 6-pack of beer tins or a bowl made of waste metal scrap plates collected at a factory? The book criticizes none of the products which it discusses and shows. All products are photographed in most preferable ways, and hyperlinks are provided for those who like to purchase them. Although it is nice to see so many products aiming at interesting people for “green”, a little more criticism on the final impact of these products would be nice. If you are looking for an overview, go buy it. If you want to know about impact, don’t bother.
Who Killed the Electric Car? A film by Chris Paine Twice in history the electric car has been killed. Did it ever really exist you might wonder? This documentary gives a nice overview of the (generally American) history concerning the cars that drive on electricity instead of oil. It investigates the death and resurrection of the electric car, as well as the role of renewable energy and sustainable living in our future A hundred years ago electric vehicles were killed off as gas/petroleum powered internal combustion engine (ICE) cars became cheaper. As a consequence the air quality in California became intolerable by the 1990’s. Alternative fuels and technologies again started to rise and the Californian Air Resources Board (CARB) saw this as a way to solve their air quality problem and in passed a Mandate that specified increasing numbers of vehicles sold would have to be Zero Emission Vehicles. For the car companies, there were only two options: Comply with the law or fight it. In the end, they would do both. The film describes the rise and fall of the electric car in California (probably the only place it ever really got a chance) in a clear and often shocking way. It can be a bit tedious sometimes but it is definitely interesting and worth watching, not only for people that are interested in sustainability.
48
www.osiris.tudelft.nl - FEB 2009 osiris magazine
Colofon
Osiris Magazine is een uitgave van Osiris – Platform voor duurzame ontwikkeling - en verschijnt 3 maal
per academisch jaar. Osiris informeert en activeert studenten, docenten en medewerkers van de TU Delft op het gebied van duurzame ontwikkeling. Het Osiris Magazine wordt gratis verspreid onder de netwerkers van het platform en op alle faculteiten van de TU Delft. Redactie:
Redactie-adres: Lisanne Dölle, hoofdredacteur Niek Stukje, eindredacteur Danielle van der Ende, secretaris Freya Ruijs, lay-out Nienke Hollenberg, algemeen redactie lid Xavier San Giorgi, algemeen redactie lid
Stichting Osiris Kamer C1.090 Jaffalaan 5 2628 BX Delft magazine@osiris.tudelft.nl www.osiris.tudelft.nl
Vormgeving: De vormgeving van dit magazine is ontworpen door Freya Ruijs. Zij krijgt hierbij hulp van de Grafico van Osiris bestaande uit; Danish Ahmed, Nurgul Isik, Thian Lim, Mischa Meekes. Schrijvers poule: De inhoud van dit magazine is mede tot stand gekomen met behulp van de volgende schrijvers uit onze schrijvers poule: Gertjan de Werk, Gijsbert Koren, Baldiri Salcedo en Sachin Navalkar Vind je het leuk deel uit te gaan maken van deze schrijvers poule, mail dan je gegevens dan door naar magazine@ osiris.tudelft.nl. Met dank aan: De TU Delft, Anke van Hal, Saul Lemkovitz, Manuela Lopera, Esin Isik, Pieter Raat, Michiel
van Hennik, Bas Leeuwerissa, Ruben Smits, Sybren Sluijs, Vera Franken, Marlon Hoogervorst, Annemarie Rakhorst, Rob Nieuwstraten, Martijn Arets, Tim Overkamp, Roselien de Jager, Gijsbert Koren, Geert Stukje, Lieneke de Groot onze adverteerders en iedereen die heeft geholpen dit magazine te verspreiden.
Advertentieverkoop:
Dit magazine wordt financieel mogelijk gemaakt door de verkoop van advertenties. Heeft uw bedrijf of instelling duurzaamheid hoog in het vaandel, dan bestaat de mogelijkheid in dit magazine te adverteren. Neem hiervoor contact op met Lisanne Dölle door te mailen naar magazine@ osiris.tudelft.nl t.a.v. Advertentie Osiris magazine. Ondanks alle zorg die aan deze uitgave is besteed, blijven vergissingen mogelijk. Uitgever en auteurs kunnen daar echter geen aansprakelijkheid voor aanvaarden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Osiris. Oplage:
3000 exemplaren
Do you want to use your experience to redeďŹ ne the global energy supply by blending innovation with realism? Do you want to do so in a challenging and very successful company? Econcern is the world’s most complete company to cover the entire sustainable energy chain. Join Econcern and its operating companies Ecofys, Ecostream, Ecoventures, Evelop and One Carbon. We employ about 1200 professionals in 20 countries across the world. In 2007 we were ranked #234 in Europe’s top-500 listing of companies showing a high growth potential in combination with excellent job creating initiatives. In March 2008, the company was named ‘Business of the Year’ in the CMS European Business Awards. To realise our ambitions and our mission of ‘a sustainable energy supply for everyone’, we are constantly looking for
Eager Engineers who are original, entrepreneurial and with the dedication needed to develop and implement innovative solutions. Are you ready to join us? Our oer (QWUHSUHQHXULDO WHDP ǯ LQWHUQDWLRQDO LQVSLULQJ DQG LQIRUPDO HQYLURQPHQW ǯ FRPSHWLWLYH VDODU\ DQG IULQJH EHQHȊ WV ǯ HGXFDWLRQ SHUVRQDO JURZWK SRVVLELOLWLHV For our current vacancies, please visit www.econcern.com/jobs
ou r mission: a sustai na ble energy supply f or everyone