In 1768 maakte Carl Philipp Emanuel Bach een grote carrièreswitch: na dertig jaar als klavierspeler van koning Frederik de Grote van Pruisen verliet hij het hof in Potsdam voor de post van stadsmuziekdirecteur van Hamburg. Daar zou hij tot aan zijn dood in 1788 de dienst uitmaken. Een van zijn eerste wapenfeiten was Die Israeliten in der Wüste, een oratorium vol wanhoop én hoop.
Gasthuis (ConcertLab)Leeuwenbergh Internationaal Van Wassenaer Concours ReserveerFinale gratis kaarten via oudemuziek.nl/ivwc 10.00PROGRAMMAuur Welkom door Ab Nieuwdorp 10.05-10.45 uur PuraCorda 11.00-11.40 uur Fanny Davies Ensemble 12.00-12.40 Ricerche Parallele 13:40-14:00 Bekendmaking winnaars
Die Israeliten in der Wüste
DAGKRANT VRIJ DAG 2 SEPTEMBER 2022
SCHUTFOPPE© CONCOURSVANINTERNATIONAALWASSENAER
Gli Angeli Genève breekt een lans voor Carl Philipp Emanuel Bach
FINALE Kandidaten op hun best, vlammende uitvoeringen, jurycommentaar op het podium: wie houdt er niet van een beetje competitie? Het IVWC voor jong talent staat deze festivaleditie voor het eerst in het teken van rococo, galant, klassiek, ro mantisch en zelfs impressionistisch repertoire. Drie jonge ensembles strijden vandaag in de finale om de prijzenpot: diverse ookOudeeenmasterclassvouchersgeldbedragen,enalsklapperconcerttourneeinhetSeizoenMuziek.Enustemtnatuurlijkmeevoordepublieksprijs!vr2sep,10.00-14.00uur+liveopEMTV
Die Israeliten in der Wüste neemt een unieke plaats in in het latere oeuvre van deze Bachzoon. In Hamburg had Carl Philipp Emanuel de leiding over de vijf hoofdkerken van de stad. Genoeg mogelijkheden om zijn eigen composities uit te voeren dus. Maar hij programmeerde liever werken van collega’s dan dat hij zelf kerkelijke muziek schreef. Dit Bijbelse oratorium, gecomponeerd voor de inwijding van een hospitaalkerk, was dus toch nog een soort muzikaal visitekaartje. Het werk geldt niet alleen als zijn eerste succes in Hamburg, het is ook
Gli Angeli Genève op het Festival Oude Muziek Utrecht 2021
Lees verder op pagina 2.
het eerste belangrijke Duitse oratorium bestemd voor uitvoeringen in de kerk én de concertzaal. Carl Philipp Emanuel componeerde het in een periode waarin het Duitse muziekleven steeds democ ratischer werd. Voorheen was muziek voorbestemd voor kerkdiensten, open bare ceremonies en de muzieksalons van de rijken, die zich eigen orkesten en componisten konden veroorloven. In zijn jongere jaren had Bach als hofmu sicus zelf deel uitgemaakt van die oude culturele structuur.
Geïnspireerd op Baldassare Castigliano, Il libro cortigiano (Het boek van de hoveling, 1528).
Als het om kleuren gaat zijn zwart of don kere tinten de beste keuze om u dagelijks in te kleden, dat heeft iets bescheidens en gestrengs dat mij bevalt. Voor feesten pas sen heldere vrolijke kleuren (dat past bij de schittering van uw wapenuitrusting) en franjes. Voor de overige verzorging is balans het sleutelwoord. Er zijn er te veel die zich van top tot teen een smakeloos heid etaleren, behalve als het gaat om hun baard: die ziet er dan pico bello uit, alsof ze hun kin van iemand anders hebben geleend.. ■● het heurt aan het hof anno 1528
Vervolg: Die Israeliten in der Wüste
Er is bijna geen volk meer dat ons niet heeft geplunderd, zoveel dat er niet veel meer te plunderen over is, en toch gaat het plunderen door. Terug ter zake: het staat iedereen vrij om zich naar eigen inzicht te kleden, als het maar passend is bij zijn beroep en niet al te dwaas. Wel zou ik graag zien dat de kledij in geen en kel opzicht overdreven is, zoals de Franse kleren te wijd en de Duitse te nauw. Pas uw kledij dus aan naar Italiaanse snit.
worden met extreem korte en drama tische koren, neemt Bach alle tijd om emoties uit te werken. MacLeod: ‘C.P.E. was niet bang om buiten de lijntjes te kleuren. Hij heeft een enorme invloed gehad op latere componisten als Haydn, Beethoven en Schubert, maar zijn muzi kale erfenis wordt nog te weinig begre pen. Ik ben daarom ongelooflijk blij dat we deze muziek voor een groot publiek kunnen verdedigen.’ ■● vr 2 sep, 20.00 uur + live op EMTV TivoliVredenburg, Grote Zaal Gli Angeli Genève / Stephan MacLeod C.P.E. Bach: Die Israeliten in der Wüste Nagesprek: blijf na het concert zitten voor een gesprek met Stephan MacLeod en ervaar de mens achter de musicus / gespreksleider: Jaap Jan Steensma / voertaal: Engels Jacopo da Ponte, Mozes slaat water uit de rots, late 17de-midden 18de eeuw. Londen, Victoria & Albert Museum
2
In Die Israeliten in der Wüste verklankt Bach de lijdensweg van het Joodse volk op hun weg door de woestijn en hun oneindige lof aan God nadat hij hen te hulp schiet. In de muziek komt C.P.E.’s empfindsame stijl naar voren, die sterk de nadruk legt op gevoelvolle expressie. Het lijden van de dorstige Joden temidden van een oneindige woestijn en hun groeiende wanhoop leende zich uitermate goed voor dat doel. Vooral in de lang uitgesponnen en rijkversierde aria’s, die gecontrasteerd
Beste Baldassare, Aan het Italiaanse hof ziet men een rat jetoe aan kledij: de een kleedt zich op z’n Frans, de ander op z’n Spaans, weer een ander als een Duitser; en in Lombardije lopen ze er soms bij alsof ze een nar zijn. Hoe kan een hoveling zich het beste kleden? Een verwarde edelman Beste verwarde edelman, Ik begrijp uw benauwdheid. Italianen vol gen tegenwoordig graag de buitenlandse mode en dat is best spijtig. Het is nogal ironisch: we vervingen onze Italiaanse kledij door die van andere volkeren en leken daarmee te voorspellen door wie onze gebieden overheerst zouden worden.
BaldassareBeste ... Hoe
Maar nu had de opkomende stedelijke burgerij een klavecimbel of fortepiano in huis en wensten ze deel te nemen aan een openbaar cultureel leven in de concertzaal. Die Israeliten in der Wüste kon daarom ‘te allen tijde, binnen en buiten de kerk, louter tot lof van God, en zonder alle christenen die met de religie verbonden zijn te schofferen’ uitgevoerd worden, aldus Bach. Uit overgeleverde rekeningen weten we dat Die Israeliten in der Wüste in premi ère ging met twintig orkestleden en zeven zangers, een bezetting die perfect in het straatje past van het Zwitserse ensemble Gli Angeli Genève. Artistiek leider en bas Stephan MacLeod: ‘We zitten met dit oratorium nog niet in de geest van een groot romantisch koor, zoals bij Mendelssohns massale orato rium Elias, dat met zo’n tweehonderd zangers werd uitgevoerd. Deze kleine bezetting van C.P.E., dat is precies waar Gli Angeli Genève om draait.’
3 Co-curator en emeritus hoogleraar Rosi Braidotti onderzoekt het festivalthema Galanterie tijdens haar gratis salons in de Fundatie van Renswoude, afgewisseld met luitmuziek door Konstantin Shchenikov. Meer informatie: oudemuziek.nl/braidotti Foto’s: Marieke Wijntjes
Bent u na het achtuurconcert nog niet uitgeluisterd?
4 INANIS© FRINGEFABULOUS
De Fringe is een perfecte gelegen heid om die ene buur, vriend of collega eens kennis te laten maken met oude muziek. Fringe-concerten zijn gratis toegankelijk, duren circa 45 minuten en vinden plaats op bijzondere locaties in de Utrechtse binnenstad. Reserveer gratis kaarten via oudemuziek.nl/fringe vr 2 sep, 12.30 & 15.30 uur
Janskerk Duo Luar Bach, Corelli, Francoeur: vioolsonates Rahel Boell viool Eliot Xaquin Dios klavecimbel
VRIENDENLIDMAATSCHAPDOEEENCADEAU
TartiniDuo Strijkduetten bomvol virtuositeit In de achttiende eeuw had de Italiaanse violist Giuseppe Tartini zo’n statuur, dat al zijn collega’s in zijn schaduw stonden. De beste violisten kwamen uit heel Europa om bij hem in Padua te ontekken wat zijn geheim was. Aan deze fenomenale virtuoos ontleent Duo Tartini zijn naam. Violist David Plan tier en celliste Annabelle Luis kruipen vanavond om klokslag twaalf in de huid van het legendarische duo dat Giuseppe Tartini vormde met Antonio Vandini. Met muziek van Tartini zelf, zijn leerling Johann Gottlieb Graun en collega-vioollegende Francesco Anto nio Bonporti tonen ze aan dat basso continuo meer was dan een klavecim bel of orgel. De cello nam die rol ook toen al probleemloos over, en voor je het weet kom je uit bij een volwaardig strijkduet. ■● vr 2 sep, 24.00 uur TivoliVredenburg, Grote Zaal Duo Tartini Continuo, addio!
Maak uw partner, collega of familielid blij met een lidmaat schap van de Vrienden Oude Muziek. Naast korting op concertkaarten, cd’s en an dere vriendenvoordelen krijgt de ontvanger ook een mooie welkomst-cd. Kijk op oudemuziek.nl/cadeau om te bestellen.
Kom tot rust in de Pieterskerk Al twee avonden op een rij klinkt onder de middeleeuwse gewelven van de Pieterskerk de meest exuberante vocale ornamentiek uit de zeventiende eeuw. Artist in residence en zanger Marc Mauillon en zijn trio van topinstrumen talisten geven daar de Leçons de Ténèbres van Michel Lambert nieuwe adem. Er kwam heel wat zoek-, experimenteer- en giswerk aan te pas, maar het resultaat mag er zijn. ‘Iedereen die zijn steentje heeft bijgedragen aan dit avontuur heeft het als een geschenk beleefd. Nu delen we dat geschenk graag met u,’ laat Mauil lon weten. Dit concert dompelt u onder in bloedmooie en immer doorvloei ende gezangen: dé manier om tot rust te komen na een drukke festivaldag. En: het is de laatste kans om artist in residence Mauillon tijdens dit festival te horen. vr 2 sep, 22.30 uur + live op EMTV Pieterskerk Mauillon, Rignol, Roussel & Mankar-Bennis Lambert: Leçons de Ténèbres III
BLIJFT U NOG EVEN?
Sluit dan deze festivaldag af met een (of twee!) van deze concerten op de late avond.
MarcinArtistresidenceMauillon
KOOIJVANANNA© VOUZELAUDMATTHIEU©
OUDE MARKTMUZIEK
Alle standhouders vindt u op oudemuziek.nl/markt en in het marktboekje dat gratis wordt verstrekt in TivoliVredenburg.
Wilhelm Bach: een visionair virtuoos
IL PRESENTEERTCONVITO
‘DE BESTE BACH’
il Convito waagt zich aan Friedemanns uitgelezen oeuvre met concerti voor klavecimbel en strijkers: muziek die zich aan elke classificatie onttrekt en bewijst dat een familie meerdere genieën kan voortbrengen. Van muziek in oude stijl tot visionaire klanken, en van hartverscheurende, langzame delen tot excentrieke virtuositeit, Wilhelm Friedemann demonstreert in deze sinfonia en soloconcerten een explosieve innovatiekracht. ■● vr 2 sep, 17.00 uur TivoliVredenburg, Hertz il Convito / Maude Gratton De beste Bach? Concerti van Wilhelm Friedemann
Zijn meest getalenteerde nazaat? Wilhelm Friedemann, aldus Johann Sebastian Bach zelf. Maar de innovatieve en aartsmoeilijke muziek van zijn oudste zoon wist nooit de massa te beroeren. Vanmiddag komt il Convito, met klaveciniste Maude Gratton aan het roer, op voor de visionaire muziek van deze Bachzoon.
‘Hij is degene die me vreugde geeft,’ zou de oude Bach gezegd hebben over zijn oudste zoon. Niet voor niets had hij een flinke vinger in de pap bij de opleiding van Friedemann, zowel in muzikaal opzicht als in het algemeen. Maar Friedemanns muzikale carrière verliep niet bijster voorspoedig. Hij nam in een opwelling ontslag uit zijn tweede baan als organist in Halle, om als freelancer aan de slag te gaan. Dat probeerde hij met veel moeite in Braunschweig, maar verdween toen tien jaar uit de historische bronnen, om aan het einde van zijn leven weer op te duiken in het Berlijn van zijn broer Carl Philipp Emanuel. Zijn repu tatie als de meest getalenteerde improv isator-organist van zijn tijd wist hij te behouden tot aan zijn dood in 1784, maar hij liet vrouw en kinderen berooid achter.
Eindelijk terug nadat we hem twee jaar moesten missen: de Oude Muziek Markt! Deze gezellige markt vindt traditiegetrouw plaats tijdens het laatste weekend van het festival. Rondom de Grote Zaal van TivoliVredenburg stallen zo’n vijftig instrumentenbouwers, bladmuzie kuitgevers muziekwinkels en boekhandelaren hun kostbaarheden uit. Bent u benieuwd hoe historische strijk-, tokkel-, blaas- en toetsinstrumenten klinken? Tijdens de Oude Muziek Markt mag u ze zelf uitproberen. Toegang: gratis! vr 2 sep, 12.00-18.00 uur za 3 sep, 10.00-18.00 uur zo 4 sep, 10.00-17.00 uur
Friedemann
COLOFON
REDACTIE Loni Verweij VORMGEVING Esther de Bruijn © Galante Nachrichten von musikalischen Sachen is de dagkrant van het Festival Oude Muziek Utrecht 2022 Deze festivalkrant bestaat ook digitaal! Meld u aan via instagram/oudemuziekyoutube.com/FestivalOudeMuziektwitter.com/oudemuziekoudemuziek.nl/krantfacebook.com/oudemuziek
5
OPLIVESTREAMSEMTV.ONLINEEMTV Geniet dagelijks van de mooiste online concerten 9.30 Dr.Zomerschool:Christiane Hausmann Frederick the Great and the flute / voertaal: TivoliVredenburg,Engels Cloud Nine € 5 9.30- STIMU-symposium + Moirai 16.30 New perspectives on historical flutes / voertaal: TivoliVredenburg,Engels Club Nine € 38 / € 35 / € 25 10.00 Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa, informatiebalie en cd-verkoop (tot 20.00) en Het Gegeven Paard 10.00 Tentoonstelling Gallant Robotics tot Museum Speelklok gratis 11.0017.00 Bachbox: Bachs virtuele tot Himmelsburg 19.00 Neude gratis 10.00- Internationaal Van Wassenaer 14.00 Concours – Late Edition GasthuisFinale (ConcertLab)Leeuwenbergh *gratis 11.00 Eva Saladin, Georg Fritz, Sonoko Asabuki & Daniel Rosin Het vroege €TivoliVredenburg,hobokwartetHertz23/€20/€10 11.00 ĀRT HOUSE 17 / Michael Hell Geister von Sanssouci €Paardenkathedraal23/€20/€10 11.00 Anacronía FRINGE Abel, Astorga, Haydn: kamermuziek Sonnenborgh 11.00 the little consort FRINGE Bach en zijn studenten: werken voor viool en klavecimbel KUUB *gratis 11.00 Syrens Ensemble FRINGE Chaucers Tale of the Wyf of Bathe: liederen en dansen DUMS, Marnixzaal *gratis 12.00- Oude Muziek Markt 18.00 TivoliVredenburg gratis 12.30 Salon Rosi Braidotti curatorcoFrederik de Grote. Met prof. dr. Marian Füssel en Konstantin Shchenikov (luit) / voertaal: Engels Fundatie van Renswoude 12.30 Duo Luar FABULOUS FRINGE Bach, Corelli, Francœur: vioolsonatesJanskerk *gratis 13.00 Handleiding Oude Muziek Met Mark Brouwers / voertaal: Nederlands Instituto Cervantes € 130 / € 120 13.00 Jean-Christophe Dijoux Johann €GalanterieMattheson:terdiscussieLutherseKerk19/€17/€10
14.00 BREZZA FRINGE L’Art de Préluder: werken voor traverso, viola da gamba en klavecimbel Museum Catharijneconvent 14.00 Viacheslav Shelepov FRINGE Driemaal zonen van Bach: klaviersonates Fundatie van Renswoude *gratis 14.00 Le Trèfle Fleuri FRINGE Marais, Forqueray e.a.: werken voor viola da gamba en ZIMIHCklavecimbeltheater Wittevrouwen *gratis 15.00 Paolo Pandolfo c.s. Carl Fredrich Abel ongehoord €Geertekerk23/€20 / € 10 15.00 Moirai / Hanna Marti & Mara Winter De Lais van Marie de France TivoliVredenburg, Cloud Nine € 23 / € 20 / € 10 15.00 ĀRT HOUSE 17 / Michael Hell Geister von Sanssouci Paardenkathedraal € 23 / € 20 / € 10 15.30 Duo Luar FABULOUS FRINGE Bach, Corelli, Francœur: vioolsonates Janskerk *gratis 15.30 Miguel Bonal FRINGE Hume en Telemann: werken voor viola da gamba Fundatie van Renswoude 16.00 Wim van den Broeck Graun (luisterplaats:Domtorenboven! Flora’s Hof) gratis 17.00 Il Convito / Maude Gratton De beste Bach? Concerti van Wilhelm Friedemann TivoliVredenburg, Hertz € 23 / € 20 / € 10 17.00 Profeti della Quinta Galante liefde bij Verdelot €Pieterskerk23/€20/ € 10 20.00 Graindelavoix / Björn Schmelzer Film: Van Eyck Diagrams TivoliVredenburg, Cloud Nine € 15 / € 13 / € 10 20.00 Salonconcerten artist residencein Nederlandse Bachvereniging Met muziek, tekst en uitleg Salons in de binnenstad 20.00 Gli Angeli Genève / + NAGESPREK Stephan MacLeod C.P.E. Bach: Die Israeliten in der Wüste TivoliVredenburg, Grote Zaal € 39 / € 35 / € 10 22.30 Mauillon, Rignol, Roussel artist residencein & Mankar-Bennis Lambert: Leçons de ténèbres III €Pieterskerk23/€20/ € 10 24.00 Duo Tartini Continuo, TivoliVredenburg,addio! Grote Zaal € 15 / € 13 / € 10 * gratis kaarten reserveren noodzakelijk.
VRIJDAG 2 SEPTEMBER
10.00 Internationaal Van Wassenaer Concours –Late Edition Finale 12.30 Salon Rosi Braidotti Frederik de Grote 22.30 Gli Angeli Genève / Stephan MacLeod C.P.E. Bach: Die Isrealiten in der Wüste + 250 CONCERTEN IN DE SLUITVIDEO-CATALOGUSUWABONNEMENT AF VIA
