Balans Magazine mei 2013 by Oudervereniging Balans

26 e jaargang

mei 2013

Uitgave van Ouder vereniging Balans

m a g a z i n e

sium

o Symp

s nieuw

ADHD-boek van Arga & Jan ing

rt mét ko

Cursus voor aanstaande brugpiepers

Als je ex hulp tegenhoudt…

Interview met een ‘MCDD-moeder’ tijdschr if t over ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag

Thuis bij Joris (PPD-NOS & dyslexie)

advertentie

Uitgeverij Pica Nieuw!

Nieuw! Annet Heijerman

Time Timer Watch

Tics Handboek voor ouders en leerkrachten Dit boek biedt ouders en leerkrachten, maar ook andere begeleiders antwoorden op vragen als: Hoe weet ik of dit gedrag een tic is? Hangen tics samen met ander gedrag? Wat is eraan te doen? En hoe kan ik er het beste op reageren?

Details: Keuze tussen 12- of 24-uurs klok, optioneel Timer-alarm, met tril- en/of geluidsfunctie, waterdicht tot 30 meter, eenvoudige bediening, achtergrondverlichting, modern sportief ontwerp.

Met 10 belangrijke tips voor het omgaan met tics! Geïllustreerd door Nancy de Zwart

128 pagina’s | ISBN 9789077671894 € 15,95

pica

autisme classic

Volledig herziene en voordelige editie!

Nieuw!

Autisme in de praktijk

autisme classic

1001 ideeën, tips en autisme classic strategieën voor ouders en leerkrachten

autisme classic

autisme classic autisme classic

autisme classic

AUTISME AUTISME autisme Ellenclassic Notbohm en Veronica Zysk

autisme

autisme classic

In Autisme in de praktijk wordt een schat aan ideeën gegeven op velerlei terreinen, zoals sensorische integratie, communicatie en taal, gedrag en sociale omgang. In de vorm van tips, adviezen, spelletjes, activiteiten en strategieën wordt voor veel situaties een werkbare oplossingHdeerzigegeven, die uitgaat van de en lig e en ee v oo d i mogelijkheden en sterke kanten tie r! van het kind.

2 sets kaarten | Inclusief toelichting met gebruikstips | € 9,95

232 pagina’s | paperback | ISBN 9789077671832 | € 10,00

autisme

1001 IDEEËN, TIPS EN STRATEGIEËN VOOR OUDERS EN LEERKRACHTEN

PICA

autisme

NUR 770

autisme

redacteur bij Autism Asperger’s Digest.

AUTISME autisme

Veronica Zysk is, naast auteur en columnist, ook

autisme

zou moeten weten over kinderen met autisme.

autisme

onder andere de bestseller Tien dingen die je

AUTISME

autisme

Ellen Notbohm is auteur en columnist. Ze schreef

IN DE PRAKTIJK AUTISM autisme

Nederlandse Vereniging voor Autisme

Over de auteurs

autisme

Het boek is een goede reisgids, op weg naar een mogelijke oplossing en nodigt uit om direct mee aan de slag te gaan.

autisme

Het kost ouders en leerkrachten vaak veel tijd en/of moeite om oplossingen te zoeken voor alledaagse problemen die zich voordoen bij hun kind met autisme. In Autisme in de praktijk wordt een schat aan ideeën gegeven op velerlei terreinen, zoals sensorische informatieverwerking, communicatie en taal, gedrag en sociale omgang. De praktische en werkbare tips, adviezen, spelletjes en strategieën, voor zowel thuis als op school, gaan uit van de mogelijkheden en sterke kanten van het kind, en kunnen direct worden ingezet.

autisme

Voor meer info of bestellen: www.uitgeverijpica.nl

IN DE PRAKTIJK

AUTISME IN DE PRAKTIJK

Vooral kinderen en jongeren met autisme hebben in de communicatie een probleem om af te stemmen op de ander. De gesprekskaarten kunnen worden ingezet door een leraar, therapeut of ouder tijdens een gesprek, om gevoelens (beter) onder woorden te brengen, het persoonlijke lexicon te verhogen, bij woordvindingsproblemen of bij het leren nuances aanbrengen in de betekenis van gevoelens.

autisme

AUTISME

autisme classic

autisme

autisme classic

Ellen Notbohm en Veronica Zysk

Met de bijna 100 gevoelswoorden op de kaartjes leer je om een gevoel over jezelf, een ander of een gebeurtenis te verwoorden of te nuanceren.

autisme classic

AUTISME AUTISME

Gesprekskaarten: Gevoelswoorden

autisme classic

autisme

Vanaf € 95,50

Autisme in de praktijk 2012_DEF.indd 1

AUTISM

autisme

De Time Timer is er nu ook als horloge, die je tevens kunt gebruiken als klok en (wek)alarm. Er bestaan 2 Junior-uitvoeringen (voor kinderen) en 1 Senior-model (voor volwassenen).

Volg ons ook op Twitter! @Uitgeverij_Pica

12-december-2012 12-december-2012 12:01

advertentie

Informatieve boeken, folders en brochures

Kanjers in de Groei… een Bourgondisch ontspannen leer- en nu ervaringsweekend voor moeders €

375,-

Wat kan je verwachten? • all-inclusive luxe logies en maaltijden verzorgd op Bourgondische wijze • 3 dagdelen trainingsprogramma met vaste onderdelen, max 10 deelnemers • 3 dagdelen massage/gezichtsbehandeling/ schilderen/ontspanningsworkshops • ruimte om te wandelen, rusten en te bekijken wat je verder nodig hebt Eindelijk tijd en aandacht voor jou!

Nu ook

Kanjers

in de G

De weekends ( donderdagavond-zondag) worden gehouden in het Ronald McDonald Huis in Barendrecht. Weekends kunnen via PGB. Kijk op www.stichting-zon.nl voor meer info en data.

roei 2

ciaal Nu spe den: voor le

kelijke

k Aantre

en g n i t r o k

Kijk nu in de webshop op www.balansdigitaal.nl

Op zomerkamp met Simbo

p: Let o ing voor t e kor alans l a i c Spe van B leden

Ponyrijden, boogschieten, mountainbiken, brandingraften of liever dieren verzorgen? In samenwerking met Balans biedt Simbo een gevarieerd aanbod reguliere vakantiekampen. Met: Extra ruimte voor persoonlijke aandacht en begeleiding • Overzicht in programma Kijk voor het complete vakantieaanbod en meer informatie op www.balansdigitaal.nl > Zoeken op Simbo

Inhoud mei

43 44 20

ADHD

Weg met de mythes!

Echtscheiding

Mijn dochter moet getest

De nieuwste inzichten rond ADHD 8

Maar papa houdt het tegen 32

MCDD

Behandeling

Een moeder over haar kind met MCDD 14

Hulp voor het hele gezin 38

Vechten voor juiste hulp

IPG

ADHD Autisme

Goed voorbereid naar de middelbare Dankzij brugklastraining op maat 26

BALANS 5-2013

Te dik of te dun? Feiten en fabels rond ADHD 44

Elke maand

Bij ons thuis 20 Onderwijsjurist Katinka Slump 25 Test en boeken 30 Symposium 36 Het talent vanâ&#x20AC;Ś 43 Proefschrift van de maand 48 Uit de praktijk van 50 In vertrouwen 54

3 x is scheepsrecht In dit vaste voorwoord pak ik doorgaans een van de onderwerpen uit het nummer bij de kop, waar ik vervolgens mijn persoonlijke licht over laat schijnen. Dat krijgt dan nét wat meer aandacht. Voor deze uitgave van Balans Magazine is dat alleen een beetje lastig… Er staan wel drie onderwerpen in waar ik per se iets over wil zeggen. Dus doe ik dat maar voor een keertje. Drie keer is scheepsrecht! Daar gaan we: het verhaal van Miriam de Heer over hoe lastig het soms is voor ouders na een scheiding om één lijn te trekken als het over de behandeling van hun kind gaat. We krijgen er regelmatig vragen over aan onze Advies & Informatie Lijn: mama vindt dat haar kind dringend hulp moet krijgen om een stoornis als ADHD, dyslexie of nog anders te lijf te gaan, maar papa is van mening dat mams overdrijft en dat er hun kind niks mankeert. Daar sta je dan, als ongeruste ouder. Met lege handen: voor onderzoek en behandeling moet je beiden tekenen… Wat dan? Lees (en huiver) elders in dit nummer.

Dan: een gezond lijf, ook met ADHD. Hoe kan het dat kinderen met zo’n stoornis soms veel te zwaar zijn, niet goed slapen, enzovoort. En nog beter: wat kun je eraan doen? Onze ‘eigen’ Maria zet het op een rijtje. Tenslotte: herinner je je zelf nog hoe spannend

Columns

het was om naar de brugklas te gaan? Ik wel:

Anouk van Westerloo 13 Marisca Milikowski 19

nieuwe schooltas achterop, een heel eind fietsen, onzeker over je ‘juiste’ kleren, geen andere kinderen die je op die school kent… Ik was er

Balans in het land

indertijd reuze zenuwachtig over. En dat terwijl ik

Vereniging Balans 4 De vrijwilligersraad 6 Activiteiten in het land 57

niet eens te kampen heb met een stoornis. Laat staan hoe spannend dat moet zijn voor kinderen met bijvoorbeeld ASS. Heeft u een aanstaande brugpieper in huis? Lees dan het verhaal – ook al van Maria – over de speciale brugklastraining voor pubers met ASS. Hartstikke verhelderend en

Vertel uw verhaal in de Balans Symposiumfilm

igitaal.nl > oproepen Meer info www.balansd balansdigitaal.nl Aanmelden: redactie@

praktisch. Yolande de Best Hoofdredacteur redactie@balansdigitaal.nl

BALANS 5-2013

Vereniging Balans Vragen? Bel ons! Voor alle vragen over extra ondersteuning binnen het onderwijs Bel (0800) 5010 (Steunpunt Passend Onderwijs) Open: ma-vr 10.00-15.00 uur Kosten: gratis Voor alle overige vragen over ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag Bel (0900)2020065 (Advies- en Informatielijn, AIL) Open: ma-vr 9.30-13.00 uur Kosten: € 0,25 per minuut

Vragen? Mail ons! U kunt het contactformulier vinden via de button Stel een vraag op al onze Steunpunten (Steunpunt Dyslexie, Steunpunt ADHD, Steunpunt Forensische Zorg en Steunpunt Passend Onderwijs) op www.balansdigitaal.nl

BalansKIDS en Impulsief Leden van Balans kunnen voor €18,per jaar ook het tijdschrift BalansKIDS voor hun kind ontvangen. Ook is er een combinatie-abonnement mogelijk met het blad Impulsief voor volwassenen met ADHD. Aanmelden: www.balansdigitaal.nl > tijdschriften, of stuur een mail naar info@balansdigitaal.nl

Blogs en boeken Blogs van een ouder, deskundigen en de redactie plus boekrecensies op www.balansdigitaal.nl

BALANS 5-2013

Toch instemmingsrecht voor ouders! Ouders krijgen toch instemmings-

Kamer aangenomen. Ook Balans

recht! Ze mogen blijven meebeslissen

heeft zich hier de afgelopen jaren

over de ondersteuning en zorg die

voor ingezet. Over de uitstroombe-

hun kind krijgt op school. Eerder

stemming hebben ouders nog geen

werd bekend dat dit recht zou

instemmingsrecht. Wel moet een

verdwijnen met de komst van

school hierover ‘op overeenstemming

Passend Onderwijs. Een motie van de

gericht overleg’ voeren met ouders.

PvdA daarvoor is in de Tweede

Meer weten: www.balansdigitaal.nl

Stuur uw gemeente een brief oproep De stoornissen van kinderen uit de

zich aan het voorbereiden zijn en

Balansdoelgroep zijn aan de buiten-

keuzes moeten maken, is het goed uw

kant niet direct zichtbaar. Er is een

stem te laten horen.

grote kans dat er bij gemeenten – die na indiening van de Nieuwe Jeugdwet

Op www.balansdigitaal.nl in het

over de zorg aan uw kind gaan – on-

dossier Nieuwe Jeugdwet kunt u een

voldoende kennis is, waardoor onze

voorbeeldbrieven downloaden die u

kinderen door de bezuinigingen buiten

naar uw gemeente kunt sturen. Ook

de boot vallen. Juist nu gemeentes

vindt u daar het laatste nieuws.

Teken mee! Maakt u zich ook zorgen dat de gemeente straks over alle zorg van uw kind gaat? Professionals uit de Jeugd-GGZ zijn een petitie gestart om tegen de overgang (transitie) van GGZ-zorg voor de jeugd te protesteren. Ook ouders, leerkrachten en andere betrokkenen kunnen hun stem laten horen door deze petitie te tekenen. Balans steunt deze petitie. Kijk op www.balansdigitaal.nl in het dossier Nieuwe Jeugdwet voor meer informatie over de transitie en de petitie van de Jeugd-GGZ.

Filmpje over dyslexie en dyscalculie Balans heeft in samenwerking met Keikiz-tv een informatief filmpje gemaakt voor kinderen over dyslexie en dyscalculie. In de film bakt Jetske van den Elsen (presentratrice van onder andere de BZT-show) een cake – samen met Lotte met dyscalculie en Tim met dyslexie. Kijk hiervoor op www.balansbabbels.nl. De film is mogelijk gemaakt met financiële steun van de NSGK, de Cornelia Stichting (Zeeland) en Samenwerkingsverband Doetinchem.

Afscheid

Gelinkt

Elke maand de leukste berichtjes op internet!

leggen. Ik blijf actief: gelukkig heb ik de kans gekregen om nog enkele jaren

• www.primaouders.nl: webshop met educatieve producten voor thuis

r is een tijd van komen ... u kent het spreekwoord net zo goed als ik. En die tijd is voor mij genaderd: na ruim tien jaar werkzaam te zijn als

directeur bij Balans heb ik besloten om per 1 juni 2013 mijn functie neer te een andere klus uit te voeren (het opzetten van een nationaal register voor GZ-psychologen). Natuurlijk zal ik ook na 1 juni regelmatig met enige weemoed terugdenken aan de afgelopen jaren. Tenslotte heb ik daarin mede inhoud mogen geven aan het goed gestalte geven van de belangenbehartiging, de voorlichting en

• App Clarospeak, programma om digitale tekst voor te lezen. www.opdidaktsupplies.nl/ClaroSpeak

het lotgenotencontact voor onze doelgroepen. Uiteraard was ik slechts een schakel in de lange Balans-ketting, die ik vormde samen met alle medewerkers op het landelijk bureau en heel veel vrijwilligers in het land. Ook hen zal ik zeker gaan missen. Ik laat u, als ouder of professional, wel achter in

• Beroepskeuzetest voor kinderen met een beperking: www.ikbenbuitengewoon.nl

vertrouwde handen. Balans is de afgelopen tien jaar een vereniging geworden die er staat en waar rekening mee wordt gehouden. Professioneel, gedegen en daadkrachtig. Toch staat er voor mijn opvolgster - Swanet Woldhuis - geen gespreid bedje klaar. Immers, de transitie van de jeugdzorg, het Passend

• Online leerplatform bestemd voor vmbo-t, havo, vwo en gymnasium: www.iksnaphet.nu

Onderwijs en nog heel veel andere zaken vragen de volle aandacht. Ik dank mijn collega’s en alle mensen waar ik de laatste tien jaar mee heb Foto: Thijs Rooimans

mogen samenwerken en wens Balans heel

• Korte film Samen naar school, ja het kan!: www.youtube.com

veel succes bij al haar inspanningen voor die ouders die dat nodig hebben.

Ids Terpstra, directeur Vereniging Balans

• App Tafeltrainer Junior, gemaakt door Puck Meerburg (10). Verkrijgbaar in de Appstore. • Website waar ouders een vriendje voor hun kind kunnen vinden: www.mijnkameraadje.nl

Opvoeden Ik kan me voorstellen dat je er gefrustreerd van raakt. Het valt ook niet mee, zo’n kind met Asperger...

Weer problemen met Marc?

Ja – snik – af en toe zit het me tot híér!

Ik raak niet gefrustreerd van mijn kind! Ik raak gefrustreerd van de mensen om hem heen!

Door Patricia Bouwhuis, moeder van twee zoons, van wie eentje met Asperger.

www.aspergerinbeeld.nl BALANS 5-2013

Hoe meer vrijwilligers meedenken,

Tekst: Anouk van Westerloo

hoe beter!

Sinds september 2010 heeft de vereniging Balans een Vrijwilligersraad. Een kleine groep mensen die alle vrijwilligers van Balans in het hele land vertegenwoordigt. Maar erg bekend onder de vrijwilligers is de Raad nog niet…

e Vrijwilligersraad is ontstaan om de

zij het secretariaat voor haar rekening, maakt de

onderlinge samenwerking tussen alle

nieuwsbrief en organiseert samen met andere

verschillende vrijwilligers te bevorderen,

vrijwilligers thema-avonden. Sinds vorig jaar is

om als klankbord te fungeren, maar ook

ze ook lid van de Vrijwilligersraad. Caroline: “Ik

om te voorkomen dat de regio’s steeds

wilde graag ook op landelijk niveau iets kunnen

opnieuw het wiel moeten uitvinden.

betekenen voor Balans. Ik vind het erg belangrijk

Jorien van Leeuwen werkt op het

om onderling zaken uit te wisselen en contact te

Landelijk Bureau van Balans. Zij fungeert als een

hebben met vrijwilligers uit andere regio’s. Ik ga

soort schakel tussen de Vrijwilligersraad en het

daarom ook elk jaar naar de Vrijwilligersdag. Ik

Landelijk Bureau. Ze speelt bijvoorbeeld rele-

heb zelf contact opgenomen met aangrenzende

vante informatie door van de een naar de ander,

regio’s om gezamenlijk een regionaal sympo-

en vice versa. Jorien: “Informatie of vragen die

sium te organiseren, als begin van meer regio-

voor elke afdeling relevant zijn, kun je doorge-

nale samenwerking. En we willen met tips

ven aan de Raad. Die kan dat dan verder uitwer-

komen om meer op de hoogte te blijven van wat

ken of doorspelen aan het Landelijk Bureau,

er speelt in het land en bijvoorbeeld een (beslo-

zodat het beschikbaar wordt voor iedereen. Dat

ten) Facebook-groep oprichten voor de vrijwil-

kan heel praktisch gezien gaan om voorlich-

ligers. Ik merk dat veel afdelingen nog erg op

tingsmateriaal dat elke regio kan gebruiken,

zichzelf werken, terwijl we wel graag dingen wil-

maar ook om het overnemen van elkaars

len uitwisselen.”

draaiboeken voor evenementen of activiteiten,

het delen van kennis tussen regio’s onderling. En

Vrijwilligers als onderwerp

als een bepaalde regio goed contact heeft met de

Maar de Raad houdt zich niet alleen bezig met

plaatselijke scholen, dan kunnen die tips en trucs

activiteiten die vrijwilligers organiseren, de

ook nuttig zijn voor andere regio’s. Hoe hebben

vrijwilligers zélf zijn ook onderwerp van de

zij dat aangepakt? De Raad kan dan bekijken wat

gesprekken. Hoe kunnen zaken voor hen

bruikbaar is voor andere afdelingen, zodat niet

handiger geregeld worden? Wat is eigenlijk het

iedereen zelf het weggetje hoeft te vinden naar

functieprofiel van een vrijwilliger? Wat kan

scholen toe.”

Balans van zijn vrijwilligers verwachten? En,

Caroline van Bommel is al jaren vrijwilliger voor

heel belangrijk, wat kan het Landelijk Bureau

Balans in de regio Groot-Rotterdam. Daar neemt

voor de vrijwilligers betekenen? Jorien: “Want we

BALANS 5-2013

Balans in ‘t land

kunnen heel veel doen vanuit het Landelijk

hoe beter.” Sommige vrijwilligers hebben een

Bureau. We hebben bijvoorbeeld een vrijwilli-

dubbele pet; zijn én ouder én leerkracht of

gersbeleid opgesteld, met daarbij onder meer

zorgverlener. Ervaringsouders zijn voor een

een vrijwilligersovereenkomst en een evaluatie-

vereniging als Balans van onschatbare waarde,

formulier die afdelingen kunnen gebruiken. Maar

maar ook de ‘verborgen’ talenten die sommige

dat is niet altijd bekend. Veel vrijwilligers vinden

vrijwilligers hebben, zouden volgens Marieke

nog niet genoeg de weg naar ons. De Raad zou

veel meer kunnen worden ingezet. Marieke: “We

een soort vliegwiel kunnen zijn voor het contact

hebben zoveel kennis in huis onder de vrijwil-

tussen de vrijwilligers en het Landelijk Bureau.”

ligers. Ze zouden niet alleen vanuit hun ervaring

Koester je vrijwilligers

als ouder, maar ook veel meer vanuit hun expertise mee kunnen denken. Als we een lezing

Sinds de Vrijwilligersraad werd opgericht, is er

willen geven of een training, gaan we op zoek

aardig wat verloop geweest onder de leden.

naar een geschikte spreker of trainer, terwijl

Marieke Holzmüller zat er als vrijwilliger bij

vrijwilligers onder ons trainer zíjn. Die hebben

vanaf het begin. Na een tijdje werd ze voorzitter.

we al in huis, maar dat weten we vaak niet! Het

Na ongeveer een jaar in die functie is ze nu overgestapt naar een plek in het bestuur van Balans. Daarnaast is ze als vrijwilliger ook nog steeds actief in haar regio, Nijmegen-Rivierenland. Marieke: “Je bent als Raad de schakel tussen alle vrijwilligers en het Landelijk Bureau.

‘De Vrijwilligersraad zorgt er ook voor dat vrijwilligers elkaar beter leren kennen’

Voor het bestuur is het een heel belangrijk orgaan, als klankbord en als adviesorgaan vanuit de vrijwilligers. Wat speelt er onder de vrijwilli-

is toch mooi, ook voor je eigen cv, dat je kunt

gers? Wat vindt de Raad ervan als we iets willen

zeggen dat je vanuit je vrijwilligerswerk ook

organiseren in de regio’s? Als bestuur zit je er

ervaring hebt opgedaan met trainingen geven?”

toch iets verder vanaf, vrijwilligers zijn mensen

Naast het uitwisselen van informatie, tips en

die in het veld staan. Het is heel belangrijk om te

trucs, wil de Vrijwilligersraad er ook voor zorgen

weten wat hen beweegt. Hoe kun je vrijwilligers

dat vrijwilligers elkaar beter leren kennen. De

beter boeien en binden? Ik zeg altijd: koester je

band versterken. Marieke: Als je elkaar al kent,

vrijwilligers, want zij dragen uit waar je als

pak je toch sneller de telefoon om samen iets op

vereniging voor staat.”

te zetten, binnen je eigen regio maar ook

Leuke ideeën

daarbuiten.” •

Jorien: “Ik weet dat er vanuit de regio’s ideeën leven die voor iedereen leuk zijn, die we zo zouden kunnen oppakken. Bijvoorbeeld de

Interesse?

transities in de jeugdzorg, de verantwoordelijkheden die gemeenten er straks bij gaan krijgen. Dat gaat enorm veel veranderingen geven waar we de vrijwilligers vanuit het Landelijk Bureau bij kunnen ondersteunen. Lezingen geven bijvoorbeeld, informatieavonden. Hoe ga je in gesprek met de gemeente? In Amsterdam is het idee ontstaan om voorlichting te geven aan studenten pedagogiek. Hoe meer mensen met ons mee willen denken over dat soort dingen,

Vind je het leuk om over de grenzen heen te denken? Om niet alleen mee te praten en te denken over jouw kind, jouw gezin, jouw regio, maar landelijk? Wil je je expertise inzetten, spreekbuis zijn voor je collega-vrijwilligers en het Landelijk Bureau van Balans ondersteunen en adviseren? Geef je dan op voor de Vrijwilligersraad! Dat kan op de Vrijwilligersdag op 1 juni, of mail naar redactie@ balansdigitaal.nl (ook voor meer info).

BALANS 5-2013

ADHD

BALANS 5-2013

Dit is ADHD: dé leidraad met de nieuwste inzichten

Auteurs Arga Paternotte en Jan Buitelaar noemen het zelf geen handboek, ‘want dan zou het 600 pagina’s tellen’. Maar een leidraad is het wel. Voor iedereen die met ADHD te maken heeft; als ouder, als leerkracht of als voetbalcoach. En nu, acht jaar na het oorspronkelijke boek, verschijnt de geheel herziene versie: ‘Dit is ADHD’.

BALANS 5-2013

Tekst: Anouk van Westerloo Foto: Shutterstock Foto Arga Paternotte: Louise Witteman

Weg met de mythes!

niet-farmacologische behandeling, zoals diëten

n 2005 verscheen de eerste coproductie

en neurofeedback? Tegenwoordig is daar

van Arga Paternotte en Jan Buitelaar:

onderzoek naar gedaan, in 2005 begon dat pas.

‘Het is ADHD’. De één schreef vanuit

En er is zoveel in de media gediscussieerd de

haar jarenlange ervaring als hoofdredac-

afgelopen jaren. Over rugzakjes, over medicatie,

teur van Balans Magazine, de ander

over diagnoses. Het was tijd voor een update.”

vanuit zijn expertise als kinderen

jeugdpsychiater en hoogleraar. Ongeveer een

AP: “De maatschappij en het kijken naar deze

jaar geleden begonnen de gesprekken over het

kinderen is aan het veranderen en dat verontrust

updaten van dat eerste boek. Want in acht jaar

ons. In 2005 luisterden mensen welwillend. Toen

tijd is er ongelooflijk veel veranderd. Niet alleen

moesten we nog uitleggen wat het was. Nu Foto Louise Witteman

is er meer bekend over behandelingen, maar er is ook steeds meer discussie over het stellen van de diagnose. De titel van de gereviseerde versie is dan ook, zij het

wordt een diagnose steeds vaker met argwaan en negativiteit bejegend. Zelfs de overheid lijkt alleen maar harder te roepen dat deze kinderen geen hulp nodig hebben. Terwijl de onderzoeken

subtiel, aangepast: ‘Dit is ADHD’.

het tegendeel bewijzen. Terwijl er Arga Paternotte (AP): “De eerste

nu zoveel kennis is over het brein.

titel was ingegeven door de vaak

Natuurlijk moeten we op de kosten

jarenlange zoektocht van ouders.

letten, maar problemen van

Eindelijk kwam dan de verlossing:

kinderen dan maar ontkennen,

‘Oh, het is ADHD!’ Maar tegen-

gaat te ver. Als je de geschiedenis

woordig is er zoveel discussie

van ADHD erbij neemt, dan begrijp je dat het altijd al voorkwam,

over of het nou wel bestaat en wat het nou is. Zou het niet toch

Arga Paternotte

alleen onder andere namen. De

een opvoedingsprobleem zijn van

misère voor ouders en kinderen

niet-capabele ouders? Is het

blijft hetzelfde.”

gedrag dat wordt veroorzaakt door niet optimaal

JB: “Maar de laatste jaren is ADHD wel echt

werkende hersenfuncties? Komt het door een

toegenomen. Er zijn meer diagnoses, meer

ongestructureerde omgeving? Maar het bestaat

kinderen die Ritalin slikken. Ik kan alleen nog

en dit is het. Niet meer en niet minder. Dat

niet zeggen waaróm dat zo is. We hebben

wilden we met deze nieuwe titel stevig neerzet-

subsidie gekregen, samen met dokter Hoekstra

ten.”

uit Groningen, om dat fenomeen te ontdoen van alle mythes. Het zal zeker zo zijn dat hier en

Tegenwoordig zijn mensen steeds negatiever en argwanender over ADHD

daar fouten worden gemaakt, dat na een consult van vijf minuten al medicatie wordt voorgeschreven. Maar in het hele leven zijn incidenten. Je moet pas beleid aanpassen als iets structureel is. Dat gaan wij bekijken, steekproefsgewijs. We willen dossiers bekijken, van kinderartsen en GGZ-instellingen. Hebben ze hun werk goed

Jan Buitelaar (JB): “In het boek is nog steeds de

gedaan, of is het een rommeltje? Kwaliteitscon-

hamvraag: wat werkt? Medicatie, gedragstrai-

trole dus.”

ning of nog iets anders? Er zijn zoveel nieuwe

onderzoeken verschenen, en er is meer inzicht

AP: “Natuurlijk moet er goede diagnostiek zijn,

in de langetermijneffecten van behandelingen.

maar vaak worden dingen gezegd op basis van

Wat is de invloed van medicatie op de hersenen?

emoties, mensen weten er soms gewoon te

Wat is er allemaal beschikbaar op het gebied van

weinig van. Ook mensen die in opvoedkundige

BALANS 5-2013

sectoren werken, maar niet veel van deze kant

dit boek, zodat mensen zelf relevante artikelen

weten, zeggen dingen als: ‘We moeten onze

via internet kunnen terugvinden. Maar het blijft

kinderen niet drogeren’. Maar niemand hoeft

lekker leesbaar en praktisch.”

pillen te slikken als het niet nodig is. Neem bioloog Freek Vonk, bekend van tv, die ADHD

AP: “Omdat we dit boek meer wetenschappelijk

heeft. Hij slikt geen medicijnen, maar hij is ook

wilden onderbouwen, is Jan nu hoofdauteur.

superintelligent en weet daar gebruik van te

Maar ik ben nog steeds van de no nonsense, ik

maken. Zo iemand is een uitzondering, geen

geef veel voorbeelden vanuit de praktijk.”

regel. Het ideaal is natuurlijk om geen medicijnen te hoeven geven, maar de maatschappij te

JB: “Ik zou ‘Dit is ADHD’ een leidraad noemen,

veranderen. Dat zou prachtig zijn! Maar dat is

geen compleet handboek. We willen niet iets van

niet te doen en niet te betalen. Dan

600 pagina’s maken… Maar als je

zouden er allemaal klassen

met ADHD te maken hebt als

moeten zijn met tien kinderen.

ouder, als buurman, als trainer

Onrealistisch. Onze maatschappij

van de voetbalclub, als leraar of

levert nu eenmaal goede dingen,

als oma, dan kun je in dit boek

maar ook slechte dingen. Sommige

alle nuttige informatie vinden die

kinderen krijgen astma door

je nodig hebt.”

luchtvervuiling. Niet iedereen reageert hetzelfde op prikkels van

AP: “Alles wat er in dit land

buitenaf. In een ideale wereld zou

officieel is afgesproken over de

je die maatschappij daarop

aanpak van ADHD staat in het

aanpassen, maar dat kán niet. We

boek. Er zijn zoveel richtlijnen en

kunnen niet terug naar de dorpen

protocollen bijgekomen de laatste jaren. En toch is ook die tegen-

uit de jaren ’50 en kinderen met dyslexie maar gewoon boeren-

Jan Buitelaar

stroom op gang gekomen.

knecht laten worden, zodat ze

Misschien wel juist dóór al die

nooit meer hoeven te lezen. Als ze

aandacht. Het blijft toch vooral

daar al gelukkiger van werden… Mensen zijn

een gevoelskwestie: ‘We gaan onze kinderen

vaak tegen etiketten, maar gezien worden als

toch niet drogeren?’ Maar we gaan onze kinde-

het domste of lastigste kind van de klas, is net zo

ren ook niet laten mislukken, denk ik dan altijd.

goed een etiket.” JB: “In ‘Dit is ADHD’ zetten we de puntjes op de ‘i’. We bespreken interessant nieuw wetenschappelijk onderzoek en de nieuwste inzichten. Er is door langlopende onderzoeken nu meer bekend over het effect van verschillende behandelme-

ADHD’ers verdienen onze hulp om te kunnen functioneren

thodes. Een grote groep kinderen is bijvoorbeeld gevolgd sinds de jaren ’90. Een deel van hen wordt behandeld met gedragstraining, een ander

ADHD is een verschrikkelijk ingewikkeld samen-

deel met medicatie en sommigen met een

spel van aanleg en genen, omgeving en karakter.

combinatie daarvan. Maar niet alleen de gang-

Een complex verhaal. Maar feit blijft dat het iets

bare methodes bespreken we, er is ook veel

is wat kinderen belemmert. Dat is geen opzet.

aandacht voor diëten, neurofeedback en geheu-

Kinderen verdienen onze hulp om te kunnen

gentraining. En we bespreken het nieuwe

functioneren.” •

systeem van de DSM-V. Zeker de helft van het boek is door al deze theoretische verdieping

Koop het boek van Arga en Jan nu met korting.

herschreven. We geven ook meer referenties in

Kijk op de achterpagina van dit blad.

BALANS 5-2013

advertentie

Onderwijssymposium

georganiseerd door Gedragpunt scholing en advies en Ambulante Begeleiding Heliomare Onderwijs

Kansen en Keuzes

iratie Voor kennis, insp en energie!

maandag 13 januari 2014 Waar: AFAS Stadion (AZ), Alkmaar Voor wie: voor alle onderwijsprofessionals (po, vo) Entreeprijs: € 150,- bij voorinschrijving voor 21 oktober 2013 € 165,- na 21 oktober Start inschrijven en programma bekend in augustus 2013

Leer voor je leven

Kansen en Keuzes Jij maakt het verschil

www.alsnormaalandersis.nl

Lezen doe je zo... Heeft uw kind leer- of gedragsproblemen? U kunt bij Psychologische Dienstverlening IJsselgroep terecht voor: • Kortdurende behandeling van gedrags- en emotionele problemen. • Onderzoek en behandeling van dyslexie en dyscalculie. • Psychodiagnostisch onderzoek naar gedrags-, ontwikkelings- en leerproblemen. • Cogmed Werkgeheugen Training: een kortdurende training om het geheugen en concentratievermogen te verbeteren. De zorgverzekering dekt in de meeste gevallen een groot deel van de kosten. U vindt onze behandellocaties in Midden-, Noord- en Oost-Nederland. Voor meer informatie kunt u op werkdagen bellen met 088 093 15 15 of mail pdij@ijsselgroep.nl of kijk op www.ijsselgroep-pdij.nl.

Het zoeken naar geschikt materiaal in boek- of spelvorm voor zwakke lezers is een tijdrovende klus. leesLETTERS heeft het zoekwerk al voor u gedaan, zodat u meer tijd kunt besteden aan leesbegeleiding. Bij leesLETTERS vindt u alles op het gebied van (leren) lezen voor beginnende lezers, zwakke lezers, maar ook voor leesliefhebbers. Neem een kijkje in de (web)winkel leesLETTERS. Voor wie? Leerkrachten – logopedisten – remedial teachers – ouders van dyslectische kinderen – dyslexiespecialisten – orthopedagogen – intern begeleiders Wat? Leeslinialen – makkelijk lezen boeken – alfabetdobbelstenen – woordpuzzels – ABC-boeken – letterstempels – leesvensters – taalspelletjes – (kinder)boeken over dyslexie

(Web)winkel: www.leesletters.nl

column Anouk

Muggenzifterij

elf had ik als kind al regelmatig

Louise dat dan straks in haar eentje

ruzie met meerkeuzevragen op

oplossen tijdens zo’n toets? Want als

school. De vraag klopte in mijn

een pad 150 meter lang is en de

ogen nooit helemaal, of de antwoor-

boswachter plant om de drie meter

den waren nét niet precies genoeg.

een boom, hoeveel bomen heeft hij

Vaak schreef ik er dan commentaar

dan nodig? 50 of 51? Gaat hij door ‘tot

bij: ‘Dit klopt niet’ of ‘Hier kan ik niet

het eind’, zoals het in de opgave

uit kiezen, het moet zijn…’ Overigens

letterlijk staat, of ‘tot en met het eind’?

werd dat vrijwel nooit gewaardeerd door de leraren, waar ik dan vervolgens weer behoorlijk teleurgesteld over was. Want het ging mij niet om het pesten van leraren, ik was oprecht in vertwijfeling. En dat ben ik helaas nog steeds. Bijna dagelijks zit ik gefrustreerd naast

Welk kind weet wat je bedoelt als je zegt dat een auto ‘1 op 5’ rijdt?

Louise als we samen oefenen voor de aankomende entreetoets, of naast Sam als ik hem overhoor voor een of

Toch één boom verschil. Wat een

ander proefwerk. Niet alleen de

drama. En welk kind van 10, 11 jaar

spelfouten en slordigheden vallen op

weet wat je bedoelt als je zegt dat een

– en, oké, dat zou je dan kunnen zien

auto ‘1 op 5’ rijdt? Dat die 1 staat voor

als muggenzifterij, maar ik mag van

één liter brandstof, en die 5 voor vijf

een leerinstituut of een educatieve

kilometer? Nou, mijn kind niet. Ze

uitgeverij toch wel een béétje meer

heeft namelijk nog geen rijbewijs en is

precisie verwachten? – maar de

over het algemeen tamelijk ongeïnte-

vragen zelf zijn soms zo discutabel dat

resseerd in alles wat op vier wielen

ik echt niet weet hoe ik daarop moet

rijdt. En als je niet weet wat ‘1 op 5’

antwoorden. ‘Vier sinaasappels kosten

betekent, kun je dus onmogelijk

€ 2. Hoeveel sinaasappels kun je

bedenken hoeveel liter benzine een

Anouk van Westerloo (37) is

kopen voor € 7,50?’ Ik heb geen idee.

auto verbruikt over 80 km. Dus hier

freelance journalist en heeft

Worden die sinaasappels uitsluitend

een nederig verzoek aan alle scholen,

per vier verkocht? Dan is het antwoord

educatieve uitgeverijen en Cito: huur

Steven (41). Samen hebben ze

12. Kun je ze ook los krijgen? Dan zijn

nog even een autistische mierenneu-

twee kinderen, Sam (13) en

het er 15. Dat staat er dus niet bij. Gék

ker in voor je het toetsmateriaal naar

Louise (11). Sam en Louise

word ik van dat soort dingen! En als ík

de drukker stuurt. Dat voorkomt een

er al wanhopig van word, hoe moet

hoop leed in het klaslokaal.

nu 19 jaar een relatie met

hebben allebei Asperger.

BALANS 5-2013

‘Ik heb inmiddels overal

voelsprieten’ 14

BALANS 5-2013

MCDD

Zorgen voor een kind met MCDD is zwaar. Niet alleen omdat je als ouder altijd alert moet zijn op escalaties, op woede-uitbarstingen, op agressie. Maar ook omdat over deze relatief ‘nieuwe’ stoornis Tekst: Anouk van Westerloo

nog weinig bekend is bij de hulpverlening. Esther, moeder van Lieke (10) en Lonneke (12, MCDD): “Je moet steeds weer opnieuw het wiel uitvinden.”

erwijl Esther haar verhaal doet, zit Lon-

ze zichzelf verliest. Dat ze gaat schelden, slaan,

neke boven achter de computer. Ze is

schoppen of met dingen gooien. Esther: “Je kunt

onverwacht thuis van school. Ze zit in de

Lonneke geen moment alleen laten. Toen ze nog

eerste van het voortgezet speciaal onder-

klein was en zich verbaal nog niet goed kon

wijs, cluster 4. Ze gaat halve dagen naar

uiten, sloeg ze er direct op als er iets gebeurde.

school, meer lukt niet. En nu is ze twee dagen

Als zij op de glijbaan wilde en er stond een rij,

geschorst. Esther: “Dat is niet de eerste keer.

duwde ze gewoon alle kinderen aan de kant. Of

Sinds ze op deze school zit, is voor ons het

die nu 2 of 14 jaar oud waren, dat maakte haar

vechten opnieuw begonnen. Vechten voor de

niet uit. Als ze per ongeluk een bal in haar

juiste hulp. Op haar vorige school ging het ook

gezicht kreeg tijdens een spelletje, kon ze

niet zonder strubbelingen, maar wel beter.”

zomaar gaan schoppen. Als er een stok in de

Vanaf groep 3 volgt Lonneke al cluster 4-onder-

buurt lag, ging ze daarmee slaan. Ook haar zusje

wijs. Maar zelfs dat bleek niet altijd haalbaar.

heeft het regelmatig moeten ontgelden. Levens-

Een periode van negen maanden heeft ze

gevaarlijk.

speciale dagopvang nodig gehad, omdat ze niet

Nu ze ouder is, zijn die heftige agressieve

meer houdbaar was in de klas.

uitingen wel minder geworden. Ze heeft geleerd

Geen moment alleen

dat dat niet wordt geaccepteerd. Ze wíl het ook niet. Naderhand schaamt ze zich altijd vreselijk,

Elke dag gebeuren er kleine dingen die ervoor

vindt ze zichzelf stom, maar ze kán zich niet in

zorgen dat Lonneke de controle kwijtraakt. Dat

de hand houden. Ze heeft geleerd dat ze weg

BALANS 5-2013

moet lopen, uit de situatie. Maar dat lukt niet

is, direct de telefoon pakken. Maar ze kan het

altijd. Voor ons houdt dat in dat we haar continu

even niet meer opbrengen. Esther: “Ik ben murw.

in de gaten moeten houden. Nog steeds, al is ze

Er is weer zoveel gebeurd deze week. Ik heb het

al 12. Een uitje naar het zwembad is voor ons

druk met mijn werk, met mijn site. Ik was

bijvoorbeeld niet bepaald relaxed. Lieke gaat

gisteren op een beurs, eindelijk even ‘eruit’.

gewoon haar eigen gang en die is 10, maar

Werd ik weer gebeld door de school: ‘Kom haar

Lonneke heeft meestal geen aansluiting, dus

maar halen’. Elke keer moet je alles uit je handen laten vallen. Ik heb vannacht bijna geen

‘Je kunt Lonneke geen moment alleen laten’

oog dicht gedaan. En volgens mij gaat het om niet meer dan een misverstand, om het niet goed begrijpen van Lonneke. De kinderen gebruiken op die school nepwoorden in plaats van scheldwoorden. Lonneke heeft iets gezegd als ‘stoef-

houden wij haar bezig. En als ze wél aansluiting

oe’, wat niets betekent, maar het lijkt op ‘stoep-

heeft, moet je er ook bijblijven. Voor je het weet,

hoer’. Waarschijnlijk denken ze dat ze dat heeft

kan het escaleren. Als ze water in haar gezicht

gezegd. In de klas escaleerde het. Lonneke

krijgt bijvoorbeeld, dan kan ze zomaar ontplof-

moest naar een andere ruimte om af te koelen.

fen. Als ze dan de tegenwoordigheid van geest

Maar daar waren twee mensen aan het vergade-

heeft om weg te lopen, gooit ze nog wel even

ren. Daar had Lonneke last van, en zij van haar.

een paar stoelen om. Ik heb inmiddels overal voelsprieten. Als ik op een feestje met iemand zit te praten, weet ik ondertussen precies waar Lonneke uithangt en wat ze aan het doen is. Dat kan niet anders.”

Medicijnen helpen niet

‘Iets wat vandaag werkt, werkt morgen misschien weer niet’

Het constante alert zijn op escalaties, het

Ook dáár escaleerde het. Ik denk omdat ze in die

aanhoudende gevecht voor adequate hulp, de

kamer Lonneke en haar problematiek helemaal

aandacht die Lonneke altijd nodig heeft én

niet kennen, ze wisten niet hoe ze op haar

opeist, maken dat Esther moe is. Heel moe.

moesten reageren. Lonneke ging met boeken

Normaal gesproken zou ze na zo’n akkefietje

gooien. Een laptop viel op de grond. Kapot. En

met de school, waardoor Lonneke nu geschorst

nu zit ze dus weer thuis.”

En wat kan Lonneke doen in haar vrije tijd? Naast de continue zoektocht naar adequate hulpverlening, bleek ook het vinden van gepaste vrijetijdsbesteding voor Lonneke een tijdrovende klus. Welke zwemclub is geschikt voor een kind als zij? Omdat er geen centrale ‘zoekmachine’ bestaat voor vrijetijdsbesteding en clubjes speciaal voor kinderen met ASS, besloot Esther die dan zelf maar te maken. Ze verwachtte namelijk wel dat meer mensen behoefte aan zoiets zouden hebben. Samen met een bevriende vormgever ging ze drie jaar geleden rond de tafel zitten. Sinds 11-11-2011 is hun site ‘live’:

BALANS 5-2013

www.wijzermetjebeperking.nl. Wat in eerste instantie bedoeld was als regionale site (vrijetijdsbesteding voor kinderen met autisme in Brabant), is uitgegroeid tot dé startpagina voor alle mensen met wat voor beperking dan ook, en van jong tot oud. Esther: “Of je nu beperkt bent doordat je in een rolstoel zit, slechthorend bent of autisme hebt, op onze site kun je zoeken naar geschikte sportaccommodaties, clubs, uitjes of zorginstellingen bij jou in de buurt. Ik weet zelf als geen ander hoeveel tijd en energie je toch al kwijt bent met de zorg voor je kind, met de dingen die je moet

Hoe frustrerend het ook is dat Lonneke zelfs op

T/Havo. Ze doet nu VMBO-Basis, maar zelfs dát

het speciaal onderwijs nog geschorst wordt voor

gaat niet. Ze verwachten gewoon veel meer van

haar gedrag, toch heeft Esther niets dan lof voor

een tiener op de middelbare school, daarom

de school en de hulpverlening. Esther: “Het is

loopt het nu spaak. En al onze hulp viel weg bij

ook heel moeilijk. Er zitten twaalf kinderen in

het verlaten van haar oude school.

haar klas, van wie vier met MCDD. Maar Lon-

Het is zo zwaar om steeds weer opnieuw het

neke is veruit het zwaarste geval. Het blijft

wiel uit te moeten vinden. Om de juiste hulp te

constant zoeken. Iets wat vandaag werkt, werkt morgen misschien weer niet. Zelfs qua medicijnen hebben we alles al geprobeerd. Ze heeft Ritalin geslikt, maar toen zat ze als een zombie op de bank. Antipsychotica hielpen niet. Ze slikt nu antidepressiva. Ze is wel vrolijker, maar heeft nu weer meer onrust in haar hoofd. Er is gewoon

‘Als zelfs de hulpverlening het niet meer weet, wat moeten wij dan?’

geen afdoende behandeling, er zijn nog geen medicijnen voor. Wat Lonneke nodig heeft, is de

krijgen. Zelfs lotgenoten zijn moeilijk te vinden.

hele dag door één-op-één-begeleiding. Maar dat

Ik heb erge behoefte aan ouders die mij kunnen

kán niet.”

vertellen wat het toekomstperspectief is. Kinde-

Onzekere toekomst

ren met MCDD kunnen op latere leeftijd borderline ontwikkelen, of schizofrenie. Dat maakt me

Toen Lonneke na een lange periode in de

bang. Als de school haar straks niet meer wil

dagopvang weer terugging naar school, had ze

hebben, wat gebeurt er dan? Komt ze dan thuis

in groep 7 een flinke achterstand opgelopen.

te zitten en moet ik stoppen met werken? Word

Esther wilde eigenlijk het liefst dat ze het jaar

ik nog meer een verzorger dan de ouder die ik

over zou doen, maar Lonneke dacht daar anders

zou willen zijn? En als ik nog verder in de

over. Ze is keihard gaan werken en aan het eind

toekomst kijk, als wij er niet meer zijn om haar

van groep 7 had ze haar achterstand wegge-

op te vangen, wat gebeurt er dan met haar? Wij

werkt. Knap natuurlijk, maar dat betekende wel

hebben haar op de wereld gezet, ze is onze

dat ze gewoon over ‘moest’ naar groep 8 en

verantwoordelijkheid, maar waar ligt de grens?

daarna doorging naar het voortgezet onderwijs.

Als zelfs de hulpverlening het niet meer weet,

Esther: “Ze moest nog 12 worden in de 1e! Ze

wat moeten wij dan? Als ouders zouden we onze

heeft de Citotoets gehaald op het niveau VMBO-

krachten meer moeten bundelen.” •

regelen, het coördineren van het rugzakgeld, noem maar op. Ik hoop met deze site mensen een beetje tijd terug te geven. Ze hoeven niet meer eindeloos via via op zoek naar een geschikte plek. Hier staat het allemaal bij elkaar. Ik ben er zelf heel wat uurtjes per week mee kwijt en verdien er vooralsnog niets mee, maar ik doe het heel graag. Het geeft me zoveel voldoening om andere mensen hiermee te kunnen helpen.” Op de site zijn de categorieën Sport, Zorg en Vrije Tijd nu al goed vertegenwoordigd. En binnenkort wordt er uitgebreid met de categorieën Wonen, Werken en

Onderwijs. “Wat vooral uniek is aan onze site, is dat je niet alleen de adresgegevens en telefoonnummers terug kunt vinden van geschikte locaties of clubs, maar mensen kunnen ook hun ervaringen met elkaar delen. Zo vind je veel sneller iets dat bij jou of je kind past. Ik wil namelijk best zestig euro per uur betalen voor een zorgverlener, maar dan wil ik wel weten of die het ook waard is. Openheid, eerlijkheid en transparantie. Dat is waar ik voor wil staan.” Meer informatie? www.wijzermetjebeperking.nl

BALANS 5-2013

advertentie

Goed in beter gedrag! Bereid uw school gedegen voor op Passend Onderwijs. Ontwikkel de juiste competenties en voorkom gedragsproblemen op school. Wij bieden op maat gemaakte training of scholing, op locatie of in onze cursusruimte. Trainingen, cursussen en workshops voor: • de leerling • de leraar en begeleider • het schoolteam

Nieuwsgierig? Vraag ons nieuwe scholingsoverzicht aan of kijk op onze website

Voor meer informatie: T 0251 670 163 E scholing@gedragpunt.nl I www.gedragpunt.nl

Zojuist gezien in BalansKIDS?

vormgeving, fotografie en illustratie

t 010 4763897 e info@beeldinzicht.nl i www.beeldinzicht.nl

column Marisca

Die tafels altijd!

orige week onderzochten wij

dyscalculie gediagnosticeerd kan

een Astrid uit 2 vwo. Haar

worden? Dat hangt ervan af hoe

rekenmoeilijkheden dateerden

elementair en hoe hardnekkig de

al vanaf groep 4. Ze kon de tafels niet

stoornis is. Een normaal intelligente

leren, ondanks heel veel oefenen.

mbo-er die de uitkomst van somme-

Astrid is een sportieve meid, die zich

tjes als 6 + 3 = pas kent als hij vanaf 6

niet gemakkelijk gewonnen geeft. Met

drie stappen verder heeft geteld komt

hulp van een remedial teacher, en

natuurlijk in aanmerking voor een

aangemoedigd door haar beide

diagnostisch onderzoek! Zulke

ouders, bleef ze werken aan die tafels,

sommen kom je namelijk elke dag

en aan de plus-en minsommen tot 20.

tegen, die horen ook zonder RT al lang

Soms leek die kennis er zo goed in te

te zijn ingeslepen!

zitten dat ze dacht: hoera, ik ben er. Maar als de RT dan was gestopt, en ze een half jaar niet geoefend had, was ze weer vergeten hoeveel 3 x 7 was. Was dat niet 18? Of toch 28? Het ontbreekt Astrid niet aan inzicht. Ze weet doorgaans haar bewerkingen goed te kiezen. Maar de basiscombi-

Als de RT dan was gestopt, vergat ze hoeveel 3 x 7 was

naties kan ze niet onthouden. Die kennis is ondanks alle inspanningen - bij elkaar zoâ&#x20AC;&#x2122;n drie jaar wekelijkse RT

De Stichting Dyslexie Nederland doet

- nooit goed geautomatiseerd geraakt.

over deze kwestie een behartigens-

De cijfers die Astrid haalt voor wis- en

waardige uitspraak op haar website. Ik

natuurkunde mogen er zijn. Voor

citeer:

wiskunde staat ze voldoende, en op

Leerlingen in de bovenbouw van het

haar laatste natuurkundeproefwerk

voortgezet onderwijs en (jong)volwas-

prijkt een 7,5. Maar de nieuwe

senen hebben al jaren gelezen en dat is

rekentoets halen lukt haar niet. Ze

een vorm van oefenen. Dan mag

snapt de sommen wel, maar grijpt mis

verwacht worden dat zij vooruitgang

als ze uit haar geheugen de uitkom-

geboekt hebben. Wanneer er toch een

sten van keer- en deelsommen moet

significante achterstand is, kan op basis

halen. Die zitten daar namelijk niet

van alle onderzoeksgegevens besloten

betrouwbaar in opgeslagen. Astrid

worden dat didactische resistentie

heeft dus een tafelkaart en andere

aannemelijk is.

rekendeskundige en heeft

opzoekmiddelen nodig om te kunnen

(www.stichtingdyslexienederland.nl/

samen met haar man een praktijk

doen wat school van haar vraagt. Dat

veelgestelde-vragen)

is bij dyscalculie nu eenmaal zo.

Na de nodige aanpassingen geldt voor

Zijn er grenzen aan de leeftijd waarop

dyscalculie dezelfde redenering.

Dr. Marisca Milikowski is

voor rekenen en dyscalculie (www.rekencentrale.nl).

BALANS 5-2013

Bij ons thuis Portret van een echt Balans-gezin

‘Ik merk niks aan hem’, hoort Yvette (45) wel eens over haar Joris (12, PDD-NOS, dyslexie). Aan de ene kant is ze daar blij mee, maar aan de andere kant is het lastig om steeds maar weer te moeten uitleggen wat er met Joris aan de hand is. “Soms heb ik daar gewoon geen puf meer voor” .

ielsveel houdt Yvette van haar zoon,

ook rustig worden. Doet hij dit niet, dan kan het

en dat geeft energie. Maar soms is het

zijn dat hij bozig en onredelijk wordt. Dan kan ik

haar te veel. “Af en toe ben ik het echt

maar moeilijk contact met hem krijgen.

helemaal zat” , zegt ze. “Mijn jongste

Als hij klaar is met de tv of zijn drumstel, vindt

broer heeft ook een stoornis. Tenmin-

Joris het moeilijk om zichzelf te vermaken.

ste, zo ziet het ernaar uit. Dan denk

Gelukkig heb ik geleerd dat structuur aanbren-

ik: ik word hier al mijn hele leven

gen helpt. Daarom hebben we picto’s van

mee geconfronteerd, het achtervolgt me.

activiteiten die hij kan kiezen.

Gelukkig ben ik ook een optimist, dat helpt me

In de loop van de middag vraagt Joris altijd wat

uiteindelijk.” Joris die onder de douche zingt,

we ’s avonds gaan eten, en hoe laat. Op dat

Bram die over het voetbalveld huppelt: Yvette is

laatste antwoord ik vaak: zes uur, terwijl het

er wél een meester in om van de kleine dingen

soms iets later wordt. Dat heeft hij dan niet door,

in het leven te genieten Samen met haar man

klokkijken kan hij nog niet goed. Van een

Fons (52) en zonen Joris en Bram (11) doet ze

ambulant begeleider heb ik geleerd dat het ‘nut

dat dan ook volop.

voor de waarheid gaat’. Een bepaalde tijd in z’n

Thuis Yvette: “Als Joris ’s middags uit school komt,

Tekst Maria van Amerongen Foto’s Jodi Fotografie

‘Joris heeft het met zichzelf het leukst’

hoofd hebben geeft Joris rust, en dat is het belangrijkste.”

gaat hij meestal een uurtje achter de laptop of

School

voor de tv, om zijn hoofd leeg te maken. Van een

“Joris zit op het speciaal basisonderwijs, groep 8.

kwartiertje drummen, zijn grote hobby, kan hij

Hierna gaat hij naar het praktijkonderwijs.

BALANS 5-2013

Verbaal is hij sterk, maar in z’n hoofd kan hij het niet bijbenen. Vaak vraagt hij dingen waarop het antwoord voor de hand ligt. Ook oorzaak-gevolg is lastig voor hem. Zo legt hij bij logopedie de kaartjes boom-zaag-schuurmachine-kast maar moeilijk in de goede volgorde. En dan heeft hij ook nog dyslexie. Laatst werd hij in de klas gepest omdat hij ‘maar’ naar praktijkonderwijs gaat, een treetje lager dan vmbo. Om alles weer in goede banen te leiden, kwam er een groepsgesprek aan te pas. Nu gaat het allemaal wel weer. De 10-minutengesprekken op

Drummen: dat geeft me rust

school verlopen altijd gladjes, het gaat prima met hem. Zijn prestaties zijn ook goed. In het regulier onderwijs zou hij verzuipen en altijd onderaan bungelen, hier is hij soms de beste! De meester is tevreden, en ik ook. Op school valt Joris verder niet op, in de klas is hij heel rustig. Ook als de leerkracht ziek is, en er een ander lesgeeft. Maar in dat geval reageert hij zich thuis af: boos en gefrustreerd is hij dan. Alles is stom. Vervelend is dan dat hij zich ook met Bram gaat bemoeien. Gelukkig begrijpt die de situatie, maar leuk is het niet. ‘s Avonds aan tafel zitten Joris en Bram niet naast, en niet tegenover elkaar. Dat geeft structuur en rust aan tafel. Als dat nog niet helpt, zet ik een

Wat ga ik doen?

soort pratende smiley voor Joris neer. Dan weet hij dat-ie moet ophouden. Op school heeft Joris twee vrienden, maar hij spreekt eigenlijk zelden af; hij heeft het met zichzelf het leukst.

Hulpverlening “Omdat ik twee jaar geleden van school hoorde dat Joris zich niet goed kon concentreren en onrustig was, is hij begonnen met Concerta. Dat werkt! Om hem te helpen met inslapen, krijgt hij nu ook melatonine.

Bram is ziek. Ik verveel me!

Om beter te leren omgaan met Joris, hebben Fons en ik een training gevolgd. Dat van ‘nut voor waarheid’ hebben we daarvan. En ook dat pictogrammen hem onafhankelijker maken van ons; zo hoeven we niet steeds te zeggen wat hij moet doen. Doordat wij geaccepteerd hebben dat Joris is zoals hij is, kunnen wij hem gericht helpen bij zijn ontwikkeling. We hebben ook veel gehad aan de ambulant begeleider die eens per twee weken over de vloer kwam. Als Joris wel eens boos was, kreeg ik de opdracht met m’n smartphone een gesprek met hem op te nemen. ‘Waarom ben je boos?’, vroeg ik

Voetballen: heerlijk! 22

BALANS 5-2013

in het begin. Dan kwam hij klem te zitten; gevoels-

vragen zijn moeilijk voor hem. Nu vraag ik

Natuurlijk geven we elkaar wel feedback. Maar

gericht met de ‘Geef mij de vijf-methode’: wat,

dat doe ik niet altijd even handig. Als Fons wel

waar, wanneer, wie en hoe. Dat is makkelijker.

eens met Joris bezig is, zeg ik soms ‘dat moet je

We moeten ons aan Joris aanpassen, en hij zich

echt anders doen, Fons’. Dan zit ik me ermee te

niet aan ons, weten we nu. Moeilijk vond ik dat.

bemoeien, dat moet ik eigenlijk niet doen. Dan

Als ik zijn worsteling zie, word ik soms verdrie-

irriteer ik hem. Vervolgens hebben we daar ‘s

tig. Dat vliegt me wel eens aan. Fons zegt dan

avonds een goed gesprek over. Echt ruzie

vaak: ‘Iedere ouder wenst een bijzonder kind,

hierover hebben we nooit. We blijven met elkaar

maar het moet wel normaal zijn’.

praten, anders verlies je elkaar. En vaak hebben

Omgang met Bram “Dat Bram een groot hart heeft, is duidelijk. Hij

we in de basis toch ook wel weer dezelfde ideeën.”

weet goed hoe het werkt met Joris, en past zich

Leuk

enorm aan. Joris boft echt met een broer als

“Met drummen kan Joris helemaal losgaan. Dat

Bram, maar Bram heeft ook wel eens gericht

vind ik super! Als hij bijvoorbeeld meespeelt met

aandacht nodig. Vaak splitsen Fons en ik op: ik

een liedje van Marco Borsato, dan is dat voor mij

met de een op pad, hij met de ander. Dat is fijner

echt een gelukzalig moment. Dan smelt ik. Ook

voor Bram. Ik vind dat je ook oog moet hebben

als hij staat te zingen onder de douche, denk ik:

voor het brusje.

ach kind, je bent gewoon blij, heerlijk!

Soms gaat Joris om die reden bij oma logeren.

Of neem nou die keren dat hij een kopje thee

Vindt Bram héérlijk. ‘Lekker rustig, hè, mam’,

voor mij en zichzelf maakt. Hij is niet zo knuffe-

klinkt het dan.”

lig, maar komt dan wel lekker naast me op de

Vooroordelen

bank zitten. Als Fons ’s avonds wel eens weg is, kijk ik soms met de kinderen in ons bed een film.

“Ik merk vaak dat mensen me niet helemaal

Cola en chips erbij, genieten! Ook zijn we een

serieus nemen als ik vertel wat Joris heeft.

keer met ze naar een voetbalwedstrijd en een

Buitenshuis vertoont hij namelijk vaak sociaal

concert van Nick en Simon geweest. Zo veel

wenselijk gedrag. ‘Ik merk er niets van als ik zo

mensen bij elkaar, maar dat doet hij toch maar

met hem optrek’, hoor ik dan. Of: ‘Ik heb geen

mooi.

kind aan hem’. Dit is aan de ene kant fijn om te

Bram is ook een lieverd. Hij is meer van de

horen, maar aan de andere kant weet ik wat het

beesten, hij kan helemaal opgaan in zijn cavia’s.

betekent als hij thuiskomt.

Voetballen vindt hij geweldig, hij huppelt over

Inmiddels hebben we wat meer routine en varen

het veld. Bij scouting wordt hij altijd supervies,

we meestal onze eigen koers. Zeggen we ‘nee’

prachtig vind ik dat!”

tegen dingen als het niet goed lijkt voor Joris. Vaak kan ik de reactie wel naast me neerleggen.

Toekomst

Hoe dierbaar familie en vrienden ook zijn, ze

“Hoe moet het allemaal met Joris als hij volwas-

begrijpen nooit helemaal hoe het zit. Dat is geen

sen wordt, dat vraag ik me vaak af. Ik ben daar

verwijt, want ik kan eigenlijk niet echt verwach-

wel onzeker over, en maak me er zorgen om.

ten dat ze het snappen.”

Toch blijf ik vertrouwen houden dat er ergens

Relatie

een plek voor hem is. We zijn nu al bewust op zoek naar zijn kwaliteiten. Koken en muziek,

“Met Fons vorm ik een echt team. We wisselen

daar is hij goed in. Mensen focussen vaak op

elkaar af als dit nodig mocht zijn. Dat betekent

iemands minder goede kanten. Hoe je die kunt

niet dat we beiden hetzelfde zijn. Fons vindt het

verbeteren. Maar dan denk ik: stop toch met het

vaak moeilijk om dingen makkelijk aan Joris uit

proberen te automatiseren van die tafels, en geef

te leggen. Dan heeft hij het bijvoorbeeld op een

die jongen een rekenmachine. Kijk eens naar

wetenschappelijke manier over de puberteit. Dan

zijn kwaliteiten!

zeg ik later: ‘Je kunt bij Joris toch niet over de

Het belangrijkste vind ik natuurlijk dat hij een

hersens beginnen?!’ Vaak gaat Fons ook te snel,

gelukkig mens is, die blij is met zichzelf. Die

Joris heeft gewoon denktijd nodig. Je moet echt

weet dat hij er mag zijn. Dat zeggen we ook

rustig een verhaal vertellen, anders haakt-ie af.

vaak tegen hem.” •

BALANS 5-2013

advertentie

ve cti ert: A Be nise a org

18 /m r jaa

Speciaal voor kinderen met een stoornis binnen het autistisch spectrum en adhd: • Weekendopvang in heel Nederland (zie kaartje) • Themaweekenden voor oudere jeugd • Reizen naar het binnenland van Suriname • BeActive op maat: u vraagt, wij verzorgen • Vakantieopvang o.a. voetbal, survival, watersport, Center Parcs, Duinrell en sneeuwreizen. • Active Almere: diverse sportactiviteiten in Almere

Kijk op de website voor actuele programma’s

• Almere • Lunteren • Zandvoort “Zandvoort” • Zeewolde “De Eemhof” • Ouddorp “Port Zelande” • Valkenswaard “De Kempervennen”

er i

nfo rma tie: BeA Ran ctiv dst e B. a V d 131 . 2 Tel 4 BH 1 nr. 4 info .: 036 - Almer 9 e @12 5 3be 30521 WW a c tive 7 W.1 .nl 23B EAC TIV E.N L

Audiohub met inspiro zender/microfoon

De ideale aanvulling op de solo-apparatuur van uw kind Digiborden worden steeds populairder en vormen een essentieel onderdeel van het lesgeven. Naast de leerkracht moet ook het digibord goed hoorbaar zijn! Daarom introduceert Phonak de Audiohub. De audiohub wordt op het digibord aangesloten en is draadloos verbonden met de inspiro van de leerkracht die zich nu vrij kan bewegen. De audiohub is ook ideaal voor het gebruik van lesmateriaal op de computer! Kijk voor meer informatie op www.phonaksolo.nl

Juridisch advies

Onderwijsjurist Katinka Slump

De kracht van ouders

lke dag zijn er meer vragen van ouders.

ik niet gemerkt dat zij ooit tot ingrijpen zijn

Vragen over wat te doen, wat te verwach-

overgegaan, maar op de hoogte waren zij wel. Al

ten. Achter die vragen zitten verhalen,

die signalen zijn vervelend voor de inspectie. Het

eindeloze en vaak schrijnende verhalen. Verha-

is politiek lastig als je wel iets weet, maar je mag

len van gemiste kansen zeg ik altijd, want de

of wilt niets doen. Maar meer nog dan voor de

vragen van de ouders worden te laat gesteld en te veel kansen zijn dan voorbij. Het zijn geen moeilijke vragen waarmee mijn mailbox volstroomt. Als je de spelregels kent, wijst een oplossing zich vaak vanzelf. Als je een beetje thuis bent in het onderwijsrecht, is het

Achter die vragen zitten verhalen, eindeloze en vaak schrijnende verhalen

vaak appeltje-eitje. Het probleem zit hem meer in de spelers. Als er problemen zijn, is het vaak chaos op het speelveld en weet niemand meer

inspectie is het erg voor ouders. Zij verwachten

waar hij moet staan en wat nu precies zijn rol is

dat er toezicht is op het onderwijs voor hun kind

in het team. Maar ook chaos is niet ongebruike-

en komen te vaak bedrogen uit. Daarom twit-

lijk in het vuur van de strijd. Daarom is er een

terde ik vorige week dat we beter kunnen

scheids die met een strakke hand leidt, spelers

spreken van een ‘resultateninspectie’ in plaats

op hun plek zet, met daarin soms een gele of

van een onderwijsinspectie, omdat we anders

rode kaart. Als de gemoederen voldoende zijn

valse verwachtingen scheppen bij ouders.

bedaard, gaat het spel verder. En nu ben ik uitgenodigd om te komen, voor Niet in het onderwijs, daar is het anders. In het

overleg. Over een paar uur ben ik onderweg naar

onderwijsveld ontbreekt de scheidsrechter.

Den Haag in de hoop op… op wat eigenlijk?

Alleen in uitzonderlijke situaties betreedt een

Als ik straks de trein instap, is mijn hoofd vol

onderwijsinspecteur het veld. ‘Risicogestuurd

met verhalen van ouders. Verhalen over hun

toezicht’ noemen wij dat.

strijd voor dat ene kind. Het zijn die verhalen die mij kracht geven. Ouderkracht noem ik dat. Niets

Ik ben het daar niet mee eens. De afgelopen

op de wereld is sterker dan de kracht van ouders

jaren heb ik altijd de onderwijsinspectie geïnfor-

vanuit de liefde voor hun kind. Dus Den Haag,

meerd als regels werden overtreden. Helaas heb

hier ben ik!

BALANS 5-2013

Naar de brugklas

Een goede is het

BALANS 5-2013

Autisme

voorbereiding halve werk!

Tekst: Maria van Amerongen, Foto: Nationale Beeldbank

De zaken structureren, vrienden maken: kinderen met autisme kunnen daar erg tegenop zien als ze naar de middelbare gaan. Vandaar dat het Gelderse Entréa (organisatie voor jeugdzorg, onderwijs en onderzoek) een brugklastraining geeft, waarbij je je individueel of in een groepje kunt voorbereiden op de overstap. Maria van Amerongen volgde een trainingsles voor Tim (12, PDD-NOS) en Julia (12, autisme) op een school in Beuningen. “En hoe ga je volgend jaar elke dag de juiste spullen meenemen?”

ij binnenkomst geeft

mag geven, en dat het goed is om elkaar dan aan

brugklastrainer Frank

te kijken. Ze schudden nogmaals de hand. Tim

Linders Tim een hand. De

knikt, en wisselt een blik met zijn trainer. “Komt

jongen kijkt hem nauwelijks

goed!”, zegt Frank opgewekt.

aan. Als ze eenmaal goed en wel in de lege docenten-

Oeps, trainingsmap vergeten!

kamer zitten – met warme chocomel en soep –

Vanochtend was hij zijn trainingsmap vergeten,

wijst Frank erop dat je best een stevige hand

vertelt Tim. Vandaar dat hij later nog even snel

BALANS 5-2013

naar huis is gegaan om ‘m te halen. Frank grijpt

opschrijven voor een bepaald uur. Weer wat

dit voorval aan om te vragen wat hij zou doen

geleerd! Tim mag het voordoen: wiskunde,

als hij straks een boek zou vergeten. “Dan is

opdracht 1 maken, woensdag derde uur. Dat

thuis wel een beetje ver weg”, peinst Tim. Julia

wordt: ‘3. Hw, wk, opdracht 1 af’. “Hé Tim, je

komt met een oplossing: ze vertelt trots dat ze

gebruikt een afkorting, super! Ik vind het prima.”

de map gisteravond al in haar tas had gedaan. “Heel goed idee”, prijst Frank haar.

Vrienden van de basisschool

“En hoe ga je volgend jaar elke dag de juiste

Of ze contact willen houden met kinderen van

spullen meenemen?” Tim zou boeken die hij niet

de basisschool, vraagt Frank tussendoor.

nodig heeft in zijn kluisje laten liggen. “Maar hoe

Jazeker, klinkt het. Heb je hun e-mailadressen?

weet je dan welke boeken je niet nodig hebt?”

Julia gaat ze vragen, zegt ze. Goed zo, zegt

Door in je agenda te kijken naar wat voor

Frank. Want je basisschoolvrienden zie je

huiswerk je hebt, antwoordt Julia. Prima!

volgend jaar niet meer vanzelf. Weet je al welke

Over die agenda gesproken: wat betekenen de

kinderen je nog wilt zien? Ja, zegt Julia: Kim,

cijfers 1 tot en met 10 in de kantlijn? De twee

Nadia en Dominique.

moeten het antwoord schuldig blijven. Uiteinde-

Dan gaan ze naar het hoofdstuk ‘Zo is het

lijk probeert Tim: “De uren in een dag?” Goed zo,

straks’. Daar staan meerkeuzevragen. Hoe ga je

zegt Frank. Op die regels kun je je huiswerk

naar school? (fiets, bus of lopend). Open vragen

Brugklastraining: hoe zit dat? Hoe kom ik van het ene lokaal naar het andere? Hoe werkt een kluisje? Hoe pak ik elke ochtend mijn tas in? Het zijn maar een paar van de vele vragen waar aankomende brugklassers met een stoornis vreselijk mee kunnen zitten. Trainingscoördinator Martine van der Burgt begrijpt dat: “Deze kinderen kunnen zich maar nauwelijks een beeld vormen van wat er op de middelbare wordt gevraagd. Ze overzien het minder, de stap is groter. Ze willen meer grip op al die veranderingen. Handvatten dus. Ze moeten vertrouwen krijgen dat het allemaal best gaat lukken.” Tijdens een intakegesprek kunnen ouders en het kind aangeven waar ze tegenaanlopen. Martine: “We kijken na al die gesprekken naar de gemeenschappelijke onderwerpen. Er zijn er een paar die eruit springen. Plannen en organiseren bijvoorbeeld: het krijgen van overzicht, voorbereiding op een toets en het agendagebruik. Onder de noemer sociale vaardigheden vallen onder meer hoe je contact legt, wat je kunt doen met sociale media, hoe je omgaat met kritiek en wat je doet als je docent je niet begrijpt.” Middelen die worden gebruikt om zulke vaardigheden te trainen zijn onder meer (groeps)gesprekken, rollenspellen en verschillende (speelse) 28

BALANS 5-2013

oefeningen. Ook is er een speciaal voor dit doel gemaakt werkboek.

De verkeerde boeken bij je Martine beaamt dat je niet alles voor kunt zijn. “We hebben het er dan met de deelnemers over wat de mogelijkheden zijn als het allemaal niet loopt, en hoe je dat de volgende keer kunt voorkomen. Als bijvoorbeeld het plannen niet goed lukt, ga je dan voortaan direct uit school aan je huiswerk? Wie kan je daarbij helpen? En als je elke dag de verkeerde boeken bij je hebt, hoe gaat het je dan lukken om voortaan wel de goeie mee te nemen?” “Het moeilijkste blijkt toch altijd weer de planning en organisatie. Hoe breng ik structuur aan in mijn huiswerk bijvoorbeeld. Maar ook vragen als ‘wat doe ik tijdens de pauzes’ en ‘hoe werk je samen’. Het blijkt elke keer weer lastig voor kinderen met autisme. Als een kind na de cursus van zes bijeenkomsten nog niet helemaal zeker is van zijn zaak, schrijven we in het evaluatieverslag welke ondersteuning hij nog eventueel nodig zou kunnen hebben. Dat kan bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding zijn. De kinderen krijgen ook een soort naslagwerk met daarin oplossingen voor zaken waar ze tegenaan kunnen lopen.”

zijn er ook: waar staat je school? (niet aan je

tijd uit bed komt? Julia vertelt dat ze altijd

moeder vragen, maar opzoeken op de website!).

vanzelf op het goede tijdstip wakker wordt,

Zou je de weg weten? Hoe lang doe je erover? Bij

zonder wekker. “Hoe laat ga je dan altijd naar

deze twijfelt Julia. “Wat ga je daaraan doen?”, vraagt Frank. Nog een keer met mijn moeder gaan, antwoordt ze. “Dan tip ik je ouders daar nog even over, oké”, helpt Frank. En hij maakt een aantekening.

Een echt gesprek

‘Kijk eens’, roept Frank enthousiast, ‘jullie voeren echt een gesprek! Super!’

Als huiswerk moeten de twee cursisten blokjes met tekst uitknippen en steeds kiezen om in een van de twee kolommen te plakken: moeilijk/

bed?”, vraagt Tim. Om ongeveer negen uur, luidt

leuk. Zo zijn er bijvoorbeeld ‘met de agenda

het. “Kijk eens”, roept Frank enthousiast, “jullie

werken’, ‘als lessen uitvallen’, ‘pauzes’, ‘huis-

voeren echt een gesprek! Super!” •

werk maken’ en ‘nieuwe kinderen in de klas’. www.entrea.nl > trainingen > groeps-

En wat doe je als je op school ziek wordt? En als

Meer info

je te laat komt? Hoe zorg je eigenlijk dat je op

trainingen

Top 12 tips & tricks 1 2

5 6

ijk op de site van je nieuwe school, daar is al K heel veel informatie te vinden! Schrijf op een briefje de vragen die je hebt of dingen die je spannend vindt. Stel deze vragen aan iemand die je daarmee kan helpen (je ouders, de leerkracht of je mentor). Ga na op de klassenlijst van je nieuwe klas of daar iemand op staat die je al kent of kijk bij de kennismaking met wie het klikt. Je kunt diegene vragen of je bij onduidelijkheden het bij hem of haar mag checken. Als je voor het eerst naar je nieuwe school gaat, zorg dat je je zo prettig mogelijk voelt (weet hoe je er moet komen, hoeveel tijd je nodig hebt, zorg dat je al je spullen hebt, doe kleren aan die je fijn vindt). Houd goed je agenda bij. Maakt vaste tijden voor de dingen die je doet (huiswerk maken, ontspannen, tas inpakken, rooster controleren op wijzigingen). Maak hier een overzicht van.

7 Z org dat je een werkplek in huis hebt waar je al je spullen voor school bewaart en het dus niet kwijtraakt. 8 Neem tijd om te wennen en onthoud dat het voor iedereen nieuw is. 9 Vraag na of je, als je twijfelt, het goed begrepen hebt. 10 Gebruik het mentoruur om vragen te stellen over huiswerk, planning en dergelijke. 11 Als je het erg spannend vindt om naar de nieuwe school te gaan, is het bijna altijd mogelijk om van te voren met je ouders (of een begeleider) een aparte afspraak te maken op je nieuwe school. Dan kun je op je gemak rondkijken en vragen stellen. 12 Hulp vragen mag altijd!

‘Deze kinderen moeten vertrouwen krijgen dat het allemaal best gaat lukken’

BALANS 5-2013

Producttest en

Boeken

Tekst Monique de Mol

Leuk klusje als beloning! Opdrachtkaarten die bedoeld zijn voor leerlingen die snel klaar zijn met hun schoolwerk. Anita Puskas, leerkracht van groep 3/4 van OBS De Hobbitburcht in Alphen aan den Rijn testte met de leerlingen van haar groep de id-o-matic fantasiekaarten.

aar leerlingen waren erg nieuws

moest ik nog kleren voor de prins verzinnen.”

gierig toen de kaartenbak met de

Dirk (8), die het vaak lastig vindt om te bedenken

fantasiekaarten arriveerde. “Tijdens

wat hij wil tekenen, is al aan zijn derde opdracht

de tekenles hebben ze verschillende

begonnen. “Eerst heb ik een oranje monster met

kaarten uitgeprobeerd. Al snel bleek

drie ogen gemaakt. Daarna een vogelhuisje, en

dat ze weinig hulp nodig hadden.

nu ben ik bezig met een kasteel.” Karin (6) houdt

Vooral de ontwerpen letteropdrachten vielen in

erg van tekenen. Ze heeft eerst huizen getekend,

de smaak.”

daarna uitgeknipt en op een groot vel papier geplakt. Vervolgens heeft ze de huizen in de

“De opdrachtkaarten ga ik in de klas inzetten als

spiegeling van water getekend. “Nee, het was

klaaropdracht. Dus als een leerling klaar is met

niet moeilijk,” vertelt ze. “Ik kan al best goed

zijn werk, kan hij een fantasiekaart pakken en

tekenen.” Samen met een andere leerling maakt

daarmee zelf aan de slag gaan. Dat is goed voor

ze nu een schildpad van stukjes gescheurd

de zelfredzaamheid, maar ook voor het zelfbeeld

papier. “Ze kiezen zelf voor samenwerkend

van mijn leerlingen. Ze zijn erg trots als het lukt

leren”, reageert juf Anita positief.

om helemaal zelf wat moois te maken. Is de tekening af, dan komt deze op het prikbord,

Kortom, de leerlingen zijn enthousiast en Anita

zodat andere kinderen gestimuleerd worden om

vindt het erg prettig om de kaartenbak als

een nieuwe opdracht te kiezen.”

klaaropdracht in te zetten. “Elk kind kan er op

Oranje monster met drie ogen

zijn eigen niveau zelf mee aan de slag.” Er is alleen één probleem: “Als de kinderen in dit

Zo heeft Mieke (7) nieuwe kleren voor de prinses

tempo blijven tekenen, hebben we over een paar

getekend en ingekleurd. ”Als extra opdracht

maanden extra fantasiekaarten nodig!”

BALANS 5-2013

gro

pen

er ontw

tje

wee gels

Pak:

. e foto

ar d ijk na 1. K ak een a 2. M elhuis. ilie vog de fam eken 3. T el. vog over seer l die e anta F ilie vog je de fam w huis eken u in jo onen. T hun w n gaat nkant va e binn . huis

Doe

en Vo ne ike om bru ge elhuis te g vo nest in n . Ze hu en n uw bo en hu t g e leg n in h e re elk 11 eie ijna el B st. og ne er rt v o nd so n a Ze ee is. il w lhu ral ge oo vo v en at. lett tg he wil op es me ein Een eel kl n n h en ee ee e en atj ga s wil e t. a mu rg te gro

t plaatje.

Doe:

naar he

t. 1. Kijk hatkaar n een sc 2. Teke k van de n de ple geheim 3. Teke t een schat me teken.

oep

ati

hri

jve

Te me ken de er s om je ze no in ep naa an jes m de . K no re leu g kle r ure n.

groe

Boek voor kinderen over een creatief, slim vrolijk, spontaan en druk meisje met ADHD. www.pica.nl €14,95

p 3/

tekenen

knip

lette

6. P lak

de Maak art schatka nend an extra sp leg in uit or do de schrift te geheim n. zette

Pak:

cre

Pak:

sch

t atkaar

3/4

groep

3/4

Kij Te k na k a 3. sno en je r de Kle epje na pla ur s. am atje de in s. sn oe pje s. 2.

tjiep

p 3/

groe

lijm

de le

tters

knipp

erbij.

en en

plakk

Doe

1. K ijk 2. Z naar het oe

plaa k pl tijdsc aatjes in tje. h ee je graa rift van d n Weetje heeft ingen g eet. 3. P kaart die e la ed K , Een go 4. K k de plaa nip ze ui legenda l, een t. ies ee tj en een tite t noord n woo es op. naar he pa de pijl n In rd st ee . lstok. dat er schaa t de 5. Knip bi wa en een j uit van weetj Er zij leg je de le n he legenda e tters dat woo men op soor el ve 43 ten n en vor el ve uit. rd de t de kleure rschi en. Me allem letters. lle Zie beteken ten kaart t je we lstok laa d in schaa stuk lan ot het hoe gro ht is. het ec

je ze

nde je da ande rs zijn? t de le allem tters En to aal ch ku leze n. Kn ap hè n ?

aal

Je kun over t ook een et ri dat er en maken jmpje bij. . Sch rijf

Kenmerken • id-o-matic fantasiekaarten; een set voor combinatiegroep 3/4, 5/6 en 7/8. De kaarten voor groep 1/2 zijn in ontwikkeling. • een set id-o-matic bevat 50 fantasiekaarten in 4 categorieën: tekenen, ontwerpen, creatief schrijven, knippen en plakken. • op elke kaart staat: een stap-voor-stap instructie, de benodigde materialen, een vervolgopdracht. • Prijs: 1 set A5 fantasiekaarten voor groep 3/4, 5/6 of 7/8 kost € 79,- incl. kaartenbak €92,50. De voordeelset voor groep 3-8 incl. kaartenbakken kost € 239,-.

Midas heeft last van twee plaaggeesten. Eentje is zijn DCD. www.eenhoorn.be €14,50

Voordelen • eenvoudige materialen om opdrachten uit te voeren (papier, potloden, gum, stiften en tijdschriften) • de opdrachten zijn gestructureerd zodat elk kind zelfstandig kan werken • extra opdracht biedt uitdaging voor vlotte leerlingen

Nadelen • de voorbeelden op de kaarten zijn gedetailleerd. Kinderen zijn geneigd de kaart exact na te tekenen. Geef ze een voorzetje en laat ze de rest zelf verzinnen. Wilt u fantasiekaarten uitproberen? Zie www.id-o-matic.nl om demo’s te downloaden.

Kinderboeken over een heel gewoon meisje met dyslexie www.uitgeverijmoon.nl €12,95

BALANS 5-2013

Tekst: Miriam de Heer Foto’s: Jodi Fotografie. Voor de foto’s is gebruik gemaakt van modellen.

‘Mijn dochter moet papa houdt ’t tegen Als een ouderpaar gaat scheiden, blijven ze wél samen de ouders van hun kind(eren). Dat betekent dat ze samen beslissingen moeten nemen over hun verblijfplaats en de opvoeding. Juist na een scheiding kan dat soms ingewikkeld zijn. Je bent tenslotte niet voor niks uit elkaar gegaan en verschillen in opvatting komen des te sterker naar voren, zeker als er nieuwe partners in het spel zijn. Wat betekent dat voor de kinderen en hoe ga je er als ouders mee om? Miriam de Heer sprak met Ed Spruijt, deskundig op het gebied van ‘scheidingskinderen’.

Beste helpdesk van Balans, Mijn dochter zit in groep 3 van de basisschool. De leerkracht denkt dat ze dyslexie heeft. Dat verbaast me niks, zelf heb ik het ook. Mijn dochter krijgt nu extra ondersteuning maar als dat niet helpt, willen ze in groep 4 een dyslexieonderzoek doen. Daarvoor is toestemming van beide ouders noodzakelijk. Nu heb ik al twee jaar geen contact meer met de vader, daar is natuurlijk van alles aan vooraf gegaan. Mijn zorgverzekeraar betaalt het 32

BALANS 5-2013

onderzoek, waarom moet de vader toestemming geven? Wat is jullie advies?

Waarom? vraagt een alleenstaande moeder aan de helpdesk van Balans. Waarom moet een vader, die al twee jaar geen contact heeft met zijn kind,

Vriendelijke groet,

toestemming geven voor een dyslexieonderzoek?

Een alleenstaande moeder

Sámen verantwoordelijk

Sinds 1998 houden ouders gezamen-

Tot 1998 kreeg de verzorgende ouder

lijk het gezag over de kinderen. Dat

(meestal de moeder) zelfstandig het

betekent samen opvoeden en samen

ouderlijk gezag. De andere ouder had

toestemming geven voor onderzoek,

dan recht op omgang, informatie en

behandeling en bijvoorbeeld het

consultatie. Sinds 1998 is dat veran-

aanvragen van een ID of paspoort.

derd; na de scheiding houden ouders

Echtscheiding

getest, maar …’ Wat nu? gezamenlijk het ouderlijk gezag, ongeacht hoe de feitelijke zorg verdeeld is. Onder invloed van maatschappelijke veranderingen, zoals een iets groeiend aandeel van de vader in de dagelijkse verzorging van de kinderen en een sterke vaderbeweging – die streed voor een meer gelijkwaardige verdeling van de opvoedingsverantwoordelijkheid tussen de voormalige partners – trad in 2009 de ‘Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding’ in werking. Een belangrijk uitgangspunt in deze wet is het recht van beide ouders op gelijkwaardig ouderschap na de scheiding. In deze nieuwe wet is onder andere het schrijven van een ouderschapsplan vóór het aanvragen van een scheiding verplicht gesteld. Scheiden als partners, niet als ouders, is het uitgangspunt van de wet. “Dat is een mooie gedachte, maar gemakkelijker gezegd dan gedaan”, zegt Ed Spruijt, onderzoeker bij de Universiteit Utrecht en deskundige op het gebied van ‘scheidingskinderen’. Als er extreme conflicten zijn of als er sprake is van geweld of mishandeling is het niet in het belang van het kind dat beide ouders het gezag delen. Toewijzing van eenhoofdig gezag zou dan overwogen moeten worden. Hoewel dit steeds minder voorkomt, heeft een aanzienlijk deel van de kinderen

BALANS 5-2013

vrijwel alle scheidingskinderen moeilijk, maar gelukkig gaat het met de meeste op langere termijn weer goed. Een flinke minderheid houdt echter problemen; gemiddeld hebben scheidingskinderen dubbel zoveel problemen als kinderen uit intacte gezinnen. De veelgehoorde opvatting dat de gevolgen van scheiding voor kinderen langzamerhand minder negatief worden omdat scheiding steeds meer wordt geaccepteerd, wordt niet door onderzoek bevestigd. En vanuit het perspectief van de kinderen maakt het niet zoveel uit of de ouders formeel getrouwd waren, of samenwoonden. Veel ouders vragen zich af of zij voor de kinderen bij elkaar moeten blijven. Het antwoord is ‘ja’ als zij in staat zijn hun ruzies te beheersen, eventueel met hulp. Kinderen functioneren het best in intacte gezinnen. “Kinderen hebben geen gelukkige ouders nodig”, zegt Spruijt, “tevreden ouders zijn goed genoeg.” In Nederland wordt nog weinig – te weinig, vindt Spruijt – aan scheidingspreventie gedaan. Huwe(recent onderzoek spreekt van een

psychopathologie van de ouders. Maar

lijksvoorlichting wordt al snel als

zesde) geen contact meer met de

op basis van een reeks onderzoeken

betutteling ervaren. In Amerika is

uitwonende ouder. Als herstel van het

in binnen- en buitenland concludeert

meer aandacht voor ‘huwelijks- en

contact niet mogelijk blijkt, kan de

Spruijt dat ouderlijke scheiding een

relatieopvoeding’. Uit een onderzoek

verzorgende ouder eenhoofdig gezag

zelfstandige bijdrage levert aan

in 2008 bleek dat het werkt, zowel de

aanvragen.

negatieve effecten voor kinderen. Die

kwaliteit van de relatie als de commu-

effecten worden sterker als er meer

nicatievaardigheden worden beter. De

veranderingen bij komen, zoals

kwaliteit van het huwelijk wordt beter

Ed Spruijt doet al jaren onderzoek

financiële achteruitgang, een slecht

en de kans op scheiding vermindert.

naar de gevolgen van scheiding voor

functionerende thuisouder en oplaai-

En als er toch gescheiden wordt, gaat

de kinderen. Hij schreef er verschil-

ende ruzies tussen de ouders. Het gaat

dit met minder conflicten gepaard.

lende artikelen over en is coauteur

beter met de kinderen als de ouders in

Het antwoord op de vraag is ‘nee’ als

van drie boeken, waarvan het laatste

staat zijn na de scheiding redelijk te

de sfeer niet meer te verbeteren is. De

verscheen in november 2012: Kinderen

overleggen over de kinderen. Het

ruzies moeten dan na de scheiding

uit nieuwe gezinnen, handboek voor

meest gunstig is een autoritatieve

wel ophouden, want voortdurende

school en begeleiding. Scheidingskin-

opvoeding. Dat betekent vooral

ruzies zijn destructief voor kinderen.

deren hebben vaker problemen dan

aandacht, warmte en liefde geven,

Als je niet voor de kinderen bij elkaar

kinderen uit intacte gezinnen, schrijft

maar ook structuur bieden en grenzen

blijft, dan is het dus zaak om ‘voor de

hij.

stellen.

kinderen’ (voor jezelf is dat ook fijner!)

Structuur en grenzen

Niet alle moeilijkheden van scheischeiding te maken; genetische

Tevreden ouders zijn genoeg

factoren kunnen een rol spelen, of

De periode rond de scheiding is voor

dingskinderen hebben direct met de

BALANS 5-2013

na de scheiding goed met elkaar om te gaan. De pijn van de mislukte relatie achter je te laten en van je ouderschap alsnog een succes te maken.

Beste helpdesk van Balans, Mijn zoon van 12 zit in de eerste klas van het VWO. Tot nu toe was hij een gemakkelijk kind, dat op de basisschool goed kon leren. Maar op de middelbare school vinden ze hem druk, slordig en brutaal. De mentor wil dat wij hem laten testen op ADHD. Zijn vader zegt: “Snel laten testen, dan kunnen we met de medicatie beginnen”. Ik heb niet zo’n haast. Als ik hem vergelijk met zijn oudere broer, die al vijf jaar de diagnose heeft, zie ik geen typische ADHD’er. Hij kan wel wat meer structuur en begeleiding gebruiken. Maar een diagnose? En zeker niet direct medicijnen. Kan ik onderzoek tegenhouden? Zijn vader en ik (wij zijn gescheiden) krijgen daar vast weer ruzie over. Wat is jullie advies? Een gescheiden moeder In de Wet Bevordering voortgezet

of openbaar), lidmaatschap van (sport)

je het over eens wordt.” Je moet heel

clubs, zakgeld en spaargeld. Om het

goed nadenken over de kern van het

ouderschapsplan op te stellen, kunnen

conflict en vooral over het werkelijke

scheidende ouders gebruik maken van

belang van het kind. “Ouders denken

mediation. Een mediator helpt de

nog veel te veel aan hun eigen

ouders de behoeften en wensen te

belangen,” zegt Spruijt.

inventariseren en de belangen van de

Net als bij ouders die wel samen zijn,

kinderen voorop te stellen. Uitgangs-

is goede communicatie tussen de

punt van mediation is dat de ouders

ouders een belangrijke voorwaarde

de wens hebben om tot overeenstem-

om het eens te worden. Het kan

ming te komen. Als mediation niet

helpen om oog te hebben voor elkaars

slaagt, kunnen beide ouders een

behoeften. Is vader bang dat zijn

advocaat nemen en met hun advocaat

kinderen geen goede band met hem

aan hun zijde de onderhandelingen

zullen hebben als zij minder dan de

hervatten (collaborative divorce) of

helft van de tijd bij hem zijn? Is

naar de rechter gaan. De kans bestaat

moeder bang dat zij in financiële

dat de rechter hen naar de mediator

problemen komt als een kind naar een

(terug) stuurt.

huiswerkinstituut gaat? Als je je (ex) partner laat merken dat je oog hebt

“Moet ik toegeven voor de lieve vrede?” vraagt de gescheiden moeder aan Balans. “Ik vind een ADHD-onderzoek niet nodig, maar als ik daar ruzie over krijg met mijn ex, moet ik dan toch toestemming weigeren?”

voor zijn behoeften en als je je eigen gevoelens en behoeften deelt, heb je een grotere kans om het met elkaar eens te worden. Als je denkt dat het belang van je kind echt geschaad wordt, bijvoorbeeld door hem behandeling of medicatie te

ouderschap en Zorgvuldige scheiding

Let op elkaars behoeften!

(2009) is het schrijven van een

Omstandigheden veranderen, kinde-

rechter aangewezen. Dat brengt

ouderschapsplan voor de scheiding

ren ontwikkelingen zich en het

onkosten en spanningen met zich mee

verplicht gesteld. Daarin leggen de

ouderschapsplan kan niet alle afspra-

die het kind niet ten goede komen; die

ouders vast hoe zij de dagelijkse zorg

ken bevatten. Ook als beide ouders

afweging moet je maken. Veel beter is

voor de kinderen verdelen en hoe ze

zich aan het plan willen houden, kan

het om tot goed overleg te komen,

de zorg van de kinderen betalen

op nieuwe punten verschil van mening

eventueel met hulp. Als je leert goed

(kinderalimentatie). Ook regelen zij

ontstaan. Hoe ga je daar mee om? Ed

met conflicten om te gaan, kun je als

daarin andere afspraken, zoals keuze

Spruijt: “De vuistregel is: het samen

ouders heel veel schade bij je kinderen

van de school (bijvoorbeeld christelijk

eens worden is belangrijker dan waar

voorkomen! •

Scheidingscijfers dalen Wat is er veranderd sinds 1998? Het blijkt dat er vaker een omgangsregeling is en dat partijen zich daar beter aan houden. Kinderen verblijven ook vaker bij vader dan vóór 1998. Kinderen en ook moeders voelen zich echter gemiddeld duidelijk iets minder goed. Voor vaders is er geen significant verschil. De kwaliteit van de ouderkindrelatie blijkt sinds 1998 niet te zijn

verbeterd. De belangrijkste reden hiervoor is dat met de toename van de contacten de ouderlijke ruzies na scheidingen ook duidelijk zijn toegenomen. Hoopgevend is dat de scheidingscijfers dalen, in elk geval in de hogere inkomensklassen. “De nadelen van scheiden worden duidelijker”, zegt Spruijt.

onthouden, is toch de stap naar de

Meer lezen? Kinderen uit nieuwe gezinnen, handboek voor school en begeleiding, Corrie Haverkort & Ed Spruijt, Uitgeverij Lannoo. Handboek scheiden en de kinderen, Ed Spruijt en Helga Kormos, Uitgeverij BSL.

BALANS 5-2013

27 september 2013

Het Balans Kennissymposium komt er weer aan!

Horen, zien & doen:

waar wringt Zijn slecht functionerende executieve functies – het kunnen aansturen van het gedrag – altijd ‘de boosdoener’ bij problemen in de ontwikkeling? Of is dat al te simpel? Hoe kunnen we executieve functies verbeteren? Na dit symposium zijn deze – en vele andere – vragen beantwoord! Onder de sprankelende leiding van presentator Frénk van der Linden laten 6 bekende wetenschappers hun licht schijnen over dit onderwerp.

Frénk van der Linden

De sprekers: • Hoogleraar kinderneuropsycholoog

• Hoogleraar ontwikkelingspsycholo-

Diana Smidts. Zij is co-auteur van het boek Gedrag in uitvoering, over executieve functies bij kinderen en pubers, waarin ze uitlegt waarom ‘t het ene kind wel en het andere kind niet lukt om zijn gedrag in goede banen te leiden. En welke rol emoties eigenlijk spelen bij gedrag.

gie Bram Orobio de Castro legt uit welke executieve functies een rol kunnen spelen bij antisociale gedragsproblemen en leerproblemen. Is overlap in verstoorde executieve functies een verklaring voor comorbiditeit?

• Hoogleraar neuropsychologie Hilde Geurts legt uit of we ons kunnen beperken tot een overzicht van stoornissen in de executieve functies, voor het verklaren van de problemen die de kinderen in onze doelgroep hebben in het dagelijks leven.

Het Balans Kennissymposium is bestemd voor ouders, leerkrachten en andere professionals en vindt plaats op vrijdag 27 september in Het Beatrixtheater in Utrecht.

BALANS 5-2013

Reserveer nu in de agendvaast

Foto’s: Jodi Fotografie

de schoen?

• Hoogleraar klinische psychologie

• Hans van Luit, hoogleraar diagnos-

Saskia van der Oord spreekt over kinderen die naast hun ontwikkelingsstoornis veel last hebben van angst en/of van boosheid. Hoe kun je als ouder handelen bij kinderen met dergelijke problemen, wanneer deze veroorzaakt worden door of samenhangen met problemen in het executief functioneren? En hebben interventies van de executieve functies een gunstig effect op angst en boosheid bij kinderen?

tiek en behandeling van kinderen met dyscalculie. Hoe spelen (gebrekkige) executieve functies een rol bij leren en leerstoornissen? Heeft het trainen van executieve functies een gunstig effect op lees- en reken prestaties?

• Hoogleraar ‘hersenen, gedrag en educatie’ Jelle Jolles heeft het over ‘een leven lang leren’ en richt zich op de stelling ‘een traag groeiende boom kan ook de hoogste worden’. Daarbij laat hij zien dat kinderen die als onder meer impulsief zijn weggezet later cum laude kunnen afstuderen en CEO worden. Of minister. Of prima functionerende huisman.

Meer info en aanmelden: www.balansdigitaal.nl Accreditatie aangevraagd bij NIP, NVO, VGCT en FGZP

BALANS 5-2013

Reportage

Intensieve Psychiatrische Gezinsbehandeling:

hulp

voor het hele gezin 38

BALANS 5-2013

Veelgehoorde kritiek van ouders is dat hulpverleners makkelijk praten hebben met hun goedbedoelde adviezen, bedacht achter een bureau. Anders is het met Intensieve Psychiatrische Gezinsbehandeling (IPG). De gezinsbehandelaar komt dan gemiddeld zes maanden lang twee keer per week naar het gezin toe. En de hulp is voor alle gezinsleden. Samen met de IPGâ&#x20AC;&#x2122;er bepalen ouders wat zij willen Tekst: Joli Luijckx

verbeteren in hun gezin. Joli Luijckx keek een dag mee met IPGâ&#x20AC;&#x2122;er Anthon de Vos.

BALANS 5-2013

Marjan maakt zich ook wel zorgen. De IPG-beAnthon schrijft zijn rapportages. Hij heeft overleg

handeling voor hun gezin is bijna afgelopen.

met de psychiater en bereidt zijn teamvergade-

Marjan: “Ik zie er tegenop dat ik dan niet meer

ring voor. Daarna schrijft hij het eindevaluatie-

even met jou kan overleggen als het een keer

verslag van de gezinsbehandeling van Sam.

minder goed gaat.” Anthon grijpt deze opmerking aan en vraagt aan Marjan of ze tijdens dit IPG-bezoek cijfers wil geven voor de in het begin

We bellen aan bij moeder Marjan in Ede. Zoon

gestelde behandeldoelen en competenties.

Sam (9) heeft PDD-NOS, ADHD en Gilles de la

Hiermee kunnen de ouders en Anthon zien

Tourette. Sam is een slimme jongen die veel last

hoeveel er al is bereikt tijdens de IPG. Dat wil

heeft van tics. Hij is extreem prikkelgevoelig.

Marjan wel. “De emotieregulatie van Sam blijft

Sociale contacten zijn voor hem moeilijk te

lastig, maar we zijn steeds beter in staat hem

begrijpen, waardoor hij veel negatieve sociale

hierbij te helpen”, vindt ze. “Maar zijn tics,

ervaringen op doet. Zijn ouders zetten zich

angsten en dwanghandelingen zijn wel afgeno-

samen hard in om hem en zijn oudere zus zo

men. Ik geef een 7 voor hoe dat nu gaat. Sam is gegroeid. Met de nodige aansturing kan hij nu

‘We zijn steeds beter in staat Sam te helpen’

ook een poosje buiten spelen. Daarvoor geef ik een 8. Best hoge cijfers.” Anthon: “Je kunt dus alle vertrouwen hebben in de toekomst.”

Anthon rijdt naar huis. Een half uurtje later zit hij thuis achter de computer om het gezinsbezoek van vanavond voor te bereiden. Dan heeft hij

goed mogelijk te begeleiden. Deze keer heeft

een afspraak met Gerben en Aline in Veenen-

Anthon op verzoek van Marjan een afspraak

daal. Zij hebben elf kinderen van wie nog negen

gemaakt tijdens schooltijd, zodat ze ongestoord

thuis. De IPG is aangevraagd voor Johan met

kunnen praten.

autisme en ADHD. Met Johan gaat het nu beter.

Bij dit gezin komt Anthon al meer dan zes

Maar er zijn in dit gezin meer kinderen met een

maanden over de vloer. Samen hebben ze

autismespectrumstoornis, onder wie de 18-jarige

uitgezocht wat wel en wat niet werkt bij Sam en

Maarten die het syndroom van Asperger heeft.

gekeken hoe ze zijn omgeving nog meer op hem

Zijn wisselvallige gedrag beïnvloedt de sfeer in

kunnen aanpassen. Ze hebben gekozen te gaan

huis behoorlijk.

werken met een zogenaamde Te-meter. Bij te druk gedrag, teveel tics, te boos worden gaat de

Vorige week heeft Anthon hierover, naar

meter een stapje omhoog. Komt deze in het

aanleiding van een incident over wie er de auto

rood, dan volgt een time-out. Met hulp van zijn

mocht rijden met Maarten gesproken. Hij voelt

ouders moet Sam dan naar boven om rustig te

zich snel tekortgedaan en reageert dan tegen-

worden. Als je Sam alleen naar boven stuurt

draads naar zijn ouders en broers en zussen.

werkt het averechts, hebben de ouders en

Anthon heeft met Maarten besproken hoe het

Anthon ontdekt. Dan lukt het Sam niet om rustig

voor hem makkelijker wordt om met teleurstel-

te worden.

lingen om te gaan. En hoe hij denkt dat zijn

Voor de ouders van Sam is dit een hele belasting,

ouders hem nog beter kunnen helpen.

maar te doen, vindt Marjan. “Wij moeten ons

Met Maarten is afgesproken dat Anthon van-

aanpassen aan Sam. Sam kan dit niet zelfstan-

avond eerst met zijn ouders gaat praten over wat

dig. De Te-meter consequent gebruiken geeft

kan helpen, en dat hij later Maarten bij het

rust in ons gezin.” Om het voor Sam makkelijker

gesprek haalt.

te maken om zich aan de afspraken rond de Te-meter te houden is een beloningssysteem

bedacht. Per positief verlopen dagdeel verdient

Anthon zit met ouders Aline en Gerben aan de

Sam 10 eurocent.

grote eetkamertafel. De negen kinderen zijn

BALANS 5-2013

allemaal boven op hun kamers. Ze bespreken het autorij-voorbeeld. Vader Gerben wil graag de regie houden en naar eigen goeddunken Maar-

Intensieve Psychiatrische Gezinsbehandeling

ten wel of niet laten rijden. Aline vraagt zich af of Maarten de onzekerheid van het niet-weten of hij mag rijden wel aankan. Anthon gaat daarin mee. Gerben en Aline spreken af duidelijkheid te geven zonder de discussie aan te gaan. Ze merken op dat het hen steeds beter lukt om Maarten meer helderheid te geven en op een positieve manier met hem in gesprek te gaan. Dan wordt Maarten bij het gesprek gehaald. Aline legt aan hem uit wat ze hebben afgesproken. Op verzoek van Maarten worden de eerder gemaakte afspraken nog helderder omschreven en op papier gezet. Een van de afspraken is dat Aline ‘s avonds om kwart voor tien met wat lekkers naar Maarten toegaat om samen even

Anthon de Vos is een van de IPG’ers van Karakter Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Om in aanmerking te komen voor deze vorm van behandeling moet bij het aangemelde kind uit het gezin recent een DSM-diagnose zijn gesteld. Bovendien moeten de problemen zo complex zijn dat alleen ouderbegeleiding of individuele behandeling niet genoeg is. Vaak zijn er al eerder andere vormen van hulp geweest. Behandelcoördinator IPG Jeannette van Kampen: “IPG is een intensieve vorm van hulp. Voor veel ouders is het de laatste strohalm om een opname van hun kind te voorkomen. Ook wordt IPG ingezet om een gezin te ondersteunen wanneer hun kind weer thuiskomt na opname in de kliniek.”

gezellig te praten. Ook wordt dan het afsprakenschema ingevuld. Het vakje met afspraken waar Maarten zich goed aan heeft gehouden wordt blauw gekleurd. Is het minder gegaan, dan wordt het vakje rood. Samen kijken ze of de vooraf afgesproken beloning die dag wel of niet is verdiend.

Voor er een strijd ontstaat, grijp Anthon in Maarten vindt dat zijn ouders hem heel vaak vals beschuldigen. En dat ze afspraken niet altijd nakomen. Aline en Gerben spreken met Maarten af dat ze proberen nog duidelijker naar hem te zijn. De afspraak die Aline en Gerben maken over het mogen autorijden vindt Maarten moeilijk. “Dus alles ligt aan mij.” Voor er een strijd ontstaat grijpt Anthon in. “Volgens mij hadden we afgesproken positief te praten.” Aline knikt en herhaalt nog een keer de afspraak. “Wij geven voor we ergens heen gaan precies aan wanneer jij wel of niet mag rijden.” Na een half uurtje rondt Anthon het gesprek af. Aline maakt een afspraak voor dochter Rebecca

‘Voor veel ouders is deze behandeling de laatste strohalm’ De IPG-er komt thuis bij het gezin en kan aanwezig zijn bij die momenten waarbij het moeizaam loopt. Hij sluit aan bij de veranderwensen van het gezin. Uitleg geven over wat een kind door zijn gedragsprobleem vraagt van zijn omgeving is een belangrijk onderdeel van IPG. Samen met de ouders wordt naar oplossingen gezocht. Daardoor worden ze zelf steeds vaardiger in het omgaan met de problemen van hun kind. Al bij de intake omschrijven ze IPGdoelen waaraan ze willen werken voor het hele gezin. Aan het begin van de behandelperiode, halverwege en aan het eind vullen ouders gedragsvragenlijsten in. Zo wordt gemeten of de gedragsproblemen van het kind en de opvoedbelasting voor de ouders verminderen. Na afloop van de behandeling krijgen ouders een knipkaart waarmee ze nog vijf keer de hulp van hun IPG-er in kunnen roepen. Een mooi vangnet.

met Anthon. Zij heeft geen diagnose maar wel last van planningsproblemen. Om 22.30 uur stapt Anthon in de auto. Zijn werkdag is voorbij. •

Meer weten: www.karakter.com > ouders > zo werkt Karakter > behandeling > behandeling bij u thuis.

BALANS 5-2013

advertentie

Zorgboerderij Kruisstraat5 voor een bijzonder verblijf Wat bieden wij? Ondersteuning aan kinderen, jongeren, volwassenen en gezinnen met problemen in de ontwikkeling, en stoornissen in het autistisch spectrum en /of een verstandelijke beperking. Trauma verwerking doen wij m.b.v. spiegelen met paarden en traumaopstellingen. Wat zijn de mogelijkheden? • Werken met familie opstellingen • Kort durend verblijf • Werken met trauma opstellingen • Weekend opvang • Individuele begeleiding • Vakantie opvang • Gezinsbegeleiding • Dagbesteding • Werken met paarden

www.kruisstraat5.nl

De Amethyst Zorgboerderij logeren en wonen ‘t Veld 4 6687 LV Angeren Tel: 06 - 22694380 E-mail: info@deamethyst.nl www.deamethyst.nl

Wij bieden: • dagbesteding • logeren • vakantieopvang • begeleid en beschermd wonen Onder andere voor kinderen en jongeren met autisme en/of met een verstandelijke beperking.

Egel Weerbaarheid Interactie begint bij jezelf maar creëren we samen Molensteeg 36 5104 EM Dongen www.egel-weerbaarheid.nl

06-25 21 43 32 info@demarshoeve.nl www.demarshoeve.nl

Zorgmanege De Marshoeve is gespecialiseerd in begeleiding van kinderen en jongvolwassen met ASS, ADHD, ADD, ODD en PDD-Nos. Wij bieden: • I ndividuele begeleiding • Weekendopvang (vanaf en dagbesteding januari 2013 2x per maand) • Equitherapie • De Net Gordon®trainingen • Ponykampen (mei-, zomer- • Bedrijfstrainingen en & herfstvakantie) coaching

Het talent van…

Jorien!

Heeft jouw kind ook een bijzonder talent? Stuur dan een scherpe, kenmerkende foto (minimaal 1 MB groot) met een tekstje over je kind en zijn/haar talent naar redactie@ balansdigitaal.nl

Jorien (17) heeft PDD-NOS. Aan mensen vertellen wat haar echt bezighoudt en wat ze moeilijk vindt, is lastig voor haar. Vooral als het mensen zijn die ze minder goed kent. Op de middelbare school ging het helemaal mis. Jorien voelde zich er diepongelukkig en werd gepest. Om weerbaarder te worden kreeg ze creatieve therapie. Dat bleek helemaal bij haar te passen. Door middel van tekeningen vertelt Jorien wél makkelijk over haar gevoelens. Maar tekenen is voor haar meer dan een middel om zich te uiten. Vol passie maakt ze de mooiste schilderijen. Tijdens de lessen die ze volgde, viel Jorien op vanwege haar uitzonderlijke talent en bijzondere stijl. Nu krijgt ze wekelijks privéles om zich de ingewikkelde technieken eigen te maken en haar bijzondere talent verder te ontwikkelen.

BALANS 5-2013

ADHD

Een gezonde geest in een gezond lichaam

Tekst: Maria van Amerongen

Oók met ADHD! ADHD’ers. Hoe kan het dat ze nog wel eens te dik zijn? Of juist heel dun? Helpt sporten ze bij het concentreren? Maakt het uit wat ze eten? En hoe komt het dat ze slecht slapen? We maakten de balans op. 44

BALANS 5-2013

Er wordt van alles gezegd over ADHD’ers. Dat ze

tussen de 6 en 12 jaar per dag zou moeten eten,

geen medicatie hoeven te slikken als ze maar

raadt het Voedingscentrum het volgende aan:

flink zouden sporten. En dat de stoornis ver-

’s ochtends 1-2 sneetjes volkorenbrood, halfvolle

dwijnt als ze de juiste voeding eten. Wat is een

melk, sinaasappelsap, yoghurt met muesli.

feit, en wat een fabel?

’s Middags 2 sneetjes volkorenbrood, halfvolle melk, fruit. ’s Avonds aardappelen, rijst, pasta of

ADHD en overgewicht

bonen/groente/vlees, vis of een vleesvervanger – bijvoorbeeld: reepjes geroerbakte kip met 2-3

Je kind heeft ADHD en is ietwat aan

opscheplepels groente en 2-3 opscheplepels

de zware kant, of zelfs gewoon dik.

zilvervliesrijst/schaaltje magere vla met rozijnen

Hoe kan dat nou, vraag je je af. Hij

en peer.

is toch zo druk? Dat zou energie moeten kosten, waardoor je toch afvalt? Maar nee, toch niet. Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen met ADHD zelfs vaker te dik zijn. Dat zit ’m ergens anders in. Onder andere onderzoeker en psychiater Sandra Kooij kwam erachter dat een verklaring zou kunnen zijn dat

Ingrid over Bas (12, onder meer ADHD): “Sinds Bas medicatie neemt, moet hij van ons veel meer eten, anders valt hij af. We geven hem slagroom, roomboter, volle melk. Naar school neemt hij zes boterhammen mee, een krentenbol, ontbijtkoek, echt veel eten dus. En dan nog heeft hij een ingevallen buik.”

mensen met ADHD meer eten omdat ze te weinig uren slapen. “Kort slapen stimuleert de eetlust”, zegt Kooij (zie ADHD en slapen, elders

ADHD en sporten

op deze pagina’s). “Van slapen krijg je energie,

Even googelen en ja hoor: je vindt

die je niet uit voedsel hoeft te halen. En juist die

van alles over ADHD en sporten.

slaap komen de ADHD’ers te kort. Dus gaan ze

Bijvoorbeeld dat ‘de meeste

waarschijnlijk calorierijk voedsel eten, om het

AD(H)D’ers een verminderde

tekort aan energie te compenseren. Als te kort

hoeveelheid dopamine en

slapen een chronisch probleem is, leidt dit tot

serotonine hebben in hun

overgewicht. Lang genoeg slapen is dus ook

hersenen. Deze neurotransmitters

voor het gewicht heel belangrijk!”

zorgen voor een goede prikkelgelei-

Maar er is nog iets anders wat een ADHD’er kan

ding in de hersenen. Hierdoor ontstaat er rust en

helpen, al is het niet het doel van het middel.

helderheid in het hoofd, en neemt het concen-

Stimulerende ADHD-medicatie zoals methylfeni-

tratievermogen toe. Verder dragen deze stoffen

daat en dexamfetamine heeft als bijwerking dat

bij aan een gevoel van kalmte, evenwicht,

de eetlust wordt geremd. Kooij: “Wel handig dus

tevredenheid en geluk.

als je ADHD en overgewicht hebt. Dan nemen de

Lichaamsbeweging zorgt ervoor dat de genoem-

klachten van impulsief eten, slecht plannen en

de neurotransmitters worden aangemaakt.

slecht overzicht af, en ook nog eens de eetlust.

Vandaar dat sporten een goede invloed zou

Deze combinatie maakt dat je een dieet veel

hebben op ADHD. Welke sport je dan beoefent,

makkelijker kunt volhouden dan voorheen, en

maakt niet zo veel uit, maar cardiotraining lijkt

dus met meer succes op gewicht kunt komen.”

het beste te werken. Dat wil zeggen: lichaams-

Voor ouders die zich afvragen wat een kind

beweging waarbij de ademhaling en de hartslag

BALANS 5-2013

Spannend: zou je met sporten dicht bij het effect van medicatie kunnen komen? op gang gebracht worden. Denk daarbij aan

ADHD en voeding

fietsen, hardlopen, skeeleren, zwemmen,

ADHD-diëten zijn populair. In de

enzovoort’.

strijd tegen deze stoornis valt de

Tot zover internet. Het klinkt allemaal prachtig:

verdenking vaak op voeding: te veel

rust en helderheid in je hoofd door te sporten.

kleurstoffen, te veel E-nummers en

Misschien is er iets van waar, bij mensen zonder

te weinig omega-3 vetzuren. Mis-

ADHD in elk geval. Want bij hen is het onder-

schien heeft u er wel eens van gehoord:

zocht. En blijkt het een positieve invloed te

het ADHD-eliminatie-dieet van Lidy Pelsser. Je

hebben op cognitieve functies, en in het bijzon-

kind met ADHD begint met een basisdieet van

der op executieve functies die het gedrag

rijst, peer, kalkoen en enkele groenten. Niet

reguleren. Bijvoorbeeld gedragsremming,

makkelijk, er moet nogal wat gelaten worden.

planning en werkgeheugen.

Een belasting dus voor kind en gezin. Maar het

En die zaken zijn nou net bij ADHD’ers van

resultaat zou er dan ook naar zijn. Na een paar

belang! Maar bij kinderen mét deze stoornis is

weken al zou er een gunstig effect op de

nog niet wetenschappelijk vastgesteld of sporten

hyperactiviteit en impulsiviteit zijn: bij 78

dat effect ook op hen heeft. De Vrije Universiteit

procent zouden zelfs de gedragsproblemen

Amsterdam heeft dat onderzoek opgestart. Daar

verdwijnen.

wordt onderzocht of bewegen een alternatieve

Bij het dieet worden langzaam steeds voedings-

of aanvullende behandelmethode kan zijn voor

stoffen toegevoegd, en wordt bekeken hoe het

een kind met ADHD. Spannend: zou je met

kind daarop reageert. En dat is juist ronduit

sporten dicht bij het effect van medicatie kunnen

teleurstellend: uit onderzoek blijkt dan dat 19

komen?

van de 30 kinderen weer terugvallen in hun

Ondubbelzinnige conclusies over de uitkomsten

oude gedrag. Maar Pelsser is ervan overtuigd dat

van het onderzoek durft klinisch neuropsycho-

het werkt. Zij vindt dat ieder kind met ADHD

loog prof. dr. Jaap Oosterlaan niet te geven, maar

eerst een dieet moet volgen voordat er over een

wat je ziet, zo vertelde hij eind vorig jaar in

andere behandeling wordt gesproken.

Balans Magazine, ‘is dat sommige ouders heel

Dat zal niet gebeuren. Want nu blijkt dat het op

enthousiast zijn over het effect van sporten, en

dit moment onvoldoende wetenschappelijk

dat het bij andere kinderen weinig doet’. ‘We

onderbouwd is of er een verband is tussen

moeten doorgaan’, zegt hij ook, ‘met het

voeding en ADHD. Daardoor kunnen er geen

onderzoek om erachter te komen welke

concrete voedingsadviezen worden gegeven om

ADHD’ers baat hebben bij het sporten en welke

de symptomen van ADHD te verminderen. Dat

ADHD’ers niet’. Nog even geduld dus!

concludeert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat in opdracht van het

Anja over Dave (15, ADHD): “Als Dave op zondagochtend gevoetbald heeft, is hij daarna het grootste deel van de dag een stuk rustiger. Als drukke ADHD’er móet hij zijn energie kwijt, anders staat-ie constant te springen! Dat hij door de sport beter kan plannen of meer overzicht heeft, geloof ik niet. Hij is gewoon chaotisch. Wel is hij altijd vrolijk!”

ministerie van VWS in de afgelopen vier jaar onderzoek deed op dit gebied. Daarom komt de Nijmeegse hoogleraar Jan Buitelaar, die zich in eerste instantie achter Lidy Pelsser en haar dieet schaarde, daar nu ook van terug. ´De relatie tussen voeding en ADHD blijft veelbelovend´, zo zei hij onlangs in de Volkskrant, ´maar ik vind het bij nader inzien te vroeg om kinderen met ADHD te behandelen met een dieet.´ Ook andere experts pleiten voor vervolgonderzoek.

BALANS 5-2013

Martine over dochter Nadie (14, ADHD): “Toen ze 4 jaar was, was Nadie heel druk en ongecontroleerd. Op aanraden van de fysiotherapeut zijn we alleen nog maar natuurproducten gaan eten, zonder conserveringsmiddelen, kleurstoffen of suikers, biologisch geteeld. Wel duur, maar het het hielp helemaal niet! Na twee maanden zijn we ermee gestopt.”

De biologische klok zit in de hersenen, en is er verantwoordelijk voor dat het hormoon melatonine ’s avonds wordt afgescheiden. Dat stofje zorgt ervoor dat je slaperig wordt. Van der Heijden stelt dat bij kinderen met ADHD die klok soms achterloopt. Op de tijd dat het kind gewoonlijk naar bed moet, is er nog te weinig melatonine afgescheiden en lukt het dus niet om in slaap te komen. “Een van de gevolgen van

Inge over Daan (10, onder meer ADHD): “Daan heeft geen moeite met inslapen, en dik is hij ook niet. Dat was wel anders toen hij medicatie slikte: hij ging met tegenzin naar bed omdat hij lang wakker lag, en werd mager doordat hij geen trek in eten had. Gelukkig is alles nu weer bij het oude. Daan volgt geen dieet, maar we eten altijd wel gezond en snoepen nauwelijks. Natuurlijk blijft hij een druk mannetje.” Ingrid over Brennan (7, ADHD): “Inslapen lukt Brennan niet goed. Hij krijgt van mij vaak een lekkere kruik mee, en gaat altijd douchen voor het slapengaan. Dat helpt hem wel. Ik geef hem ook melatonine. Nu slaapt hij eerder in.”

stelselmatig laat inslapen”, zegt onderzoeker en psychiater Sandra Kooij, “is dat de slaapduur te kort is, waardoor de eetlust toeneemt en overgewicht kan ontstaan.”

ADHD-ers slapen slecht in door hun verstoorde biologische klok Een probleem dus, dat inslapen. De biologische klok loopt een beetje achter. Belangrijk: wat doe je eraan? Melatonine slikken kan goed helpen.

Desire over Bente (9, ADHD): “Bente had moeite met inslapen, dat was een bijwerking van haar medicatie. Toen heeft ze melatonine gekregen. Dat werkt prima. Sporten doet ze heel graag, maar dat heeft geen invloed op haar ADHD. Daar merkt ze niks van.”

De onderzoekers kwamen erachter dat na drie weken slikken de kinderen een uur eerder insliepen. Bovendien sliepen ze langer. En natuurlijk zijn er tips & trucs. Laat je kind altijd ontbijten, sporten (verhoogt de melatoninespiegel op een natuurlijke manier) en weinig eten en drinken na het avondeten. Een warme

ADHD en slapen Een verstoorde biologische klok:

douche en bedsokken verhogen de temperatuur, wat de melatonineproductie bevordert. Zorg voor een donkere en frisse slaapkamer, en laat

dáárdoor kunnen veel kinderen met

het op vaste tijden naar bed gaan en weer

ADHD zo slecht in slaap vallen. Maar

opstaan. En zet direct fel licht aan bij het

liefst 1 op de 5 ligt ’s avonds te

opstaan.

woelen in bed. En als je dan ook nog ADHD-medicatie slikt, wordt dat aantal 1 op de 3! Dat blijkt uit onderzoek uit 2005

Wat je kind dan weer niet moet doen is een lichtje laten branden op de slaapkamer, ’s avonds laat of ’s nachts computeren, ’s avonds

van Kristiaan van der Heijden, Boudewijn

tot laat tv kijken, koffie drinken, alcohol/

Gunning en Marcel Smits onder 100 kinderen

cannabis gebruiken, lang uitslapen en overdag

tussen de 6 en 12 jaar.

een dutje doen. •

BALANS 5-2013

Wetenschap

Een proefschrift belicht door Arga Paternotte

De middenweg Ouders houden vaak hun hart vast als ze de puberteit van hun kroost dichterbij zien komen. Wanneer ze ergens lezen of horen dat de puberteit vaak gepaard gaat met probleemgedrag, verslaving en criminaliteit zien ze dat in hun angstdromen vaak al in alle hevigheid voor zich.

et feit dat het om een extra

rol. Bij vijf tot twintig procent van de

men, die meer naar binnen gericht zijn

risico van enkele procenten

jongeren in de puberteit leidt een

en voor de persoon zelf een last

gaat wordt dan nogal eens

bepaalde combinatie van deze

vormen, maar die de buitenwereld

vergeten. Het is dan goed je te

factoren tot externaliserende gedrags-

vaak niet eens opmerkt.

realiseren dat er meestal veel risico-

problemen, of wel, gedragsproblemen

factoren samen moeten komen om het

die naar buiten gericht zijn en vaak

Rianne Marsman promoveerde

fout te laten gaan. Genen, biologie,

lastiger zijn voor de omgeving dan

onlangs op een onderzoek naar de

opvoeding, situatie van het gezin, het

voor het kind zelf. Dit in tegenstelling

samenhang tussen de verschillende

soort vrienden: het speelt allemaal een

tot de internaliserende gedragsproble-

risicofactoren. Ze verdeelde deze in

BalansKIDS

Een cake bakken met dyslexie en dyscalculie pag. 20

voor en door kinderen • mei 2013

Een leuk en informatief tijdschrift. Met verhalen van andere kinderen, tips, nieuwtjes, een puzzel. Kortom, alles wat Balanskinderen (én alle andere) leuk vinden. Voor €18,- ontvangt u als lid van Balans maar liefst 9 keer per jaar dit blad. Aanmelden: www.balansdigitaal.nl > Producten

n r de kindere

> Tijdschriften of mail naar info@balansdigitaal.nl.

o Speciaal vo Mijn hobby is wielrennen

pag. 6

Tip:

Lees BalansKIDS in de klas. Speciale tarieven wanneer u meer

En verder: Brugklastips (pag. 10) en een Doorzetter met DCD (pag. 16).

abonnementen op 1 adres afsluit. Meer weten: info@balansdigitaal.nl

BALANS 5-2013

vier domeinen: die van het kind

van het stresshormoon cortisol. Dit

Verder blijkt het geslacht een rol te

(geslacht, genetische factoren,

hormoon wordt ook in verband

spelen. Meisjes hebben minder

biologische factoren, risicofactoren

gebracht met externaliserende

externaliserende gedragsproblemen.

tijdens zwangerschap en bevalling),

gedragsproblemen, maar ze worden er

Op jonge leeftijd is de relatie 4:1, dus

die van de ouders en de opvoeding

niet per se door veroorzaakt of door

vier jongens op één meisje. Als de

(ruzies tussen ouders, eenoudergezin,

verminderd. Een afwijzende opvoe-

puberteit begint is het 2:1. In dit

opvoedingsstijl, gedragsproblemen

ding of een overbeschermende

onderzoek blijken de meisjes met

van de ouders zelf), die van de

opvoeding blijkt (in dit onderzoek) te

externaliserende gedragsproblemen

sociaaleconomische status (armoede,

leiden tot meer externaliserende

een speciale groep te vormen omdat

werkloosheid van ouders, kenmerken

gedragsproblemen en een warme

bij hen, in tegenstelling tot bij jongens,

van buurt of wijk) en die van de

opvoeding tot minder van dergelijke

hogere cortisolniveaus werden

leeftijdgenoten (afwijzing, ’foute

problemen.

gevonden. En waar dat dan weer

vrienden’). Het zijn allemaal factoren

Beter is het dus in de opvoeding de

vandaan komt? Dat moet nog verder

die een rol kunnen spelen.

gulden middenweg te bewandelen

onderzocht worden. •

door ze een beetje los te laten om te En dan blijken de ouders zowel met

kunnen experimenteren, maar wel

HPA-axis, genes, and environmental

hun genen als met hun opvoeding een

geïnteresseerd te blijven in hun wel en

factors in relation tot externalizing

rol te spelen. In dit onderzoek werd

wee. Roken en drinken tijdens de

behaviors. Rianne Marman, 2013. Te

een verband gevonden tussen een

zwangerschap is beslist af te raden,

lezen via: htpp://repository.ubn.ru.nl/

‘warme’ opvoeding en lagere niveaus

zeker met kwetsbare genen.

bitstream/2066/106930/1/106930.pdf

Wie nomineert u voor de Balans Award 2013? Hét voorbeeld van samenwerking tussen ouders en school

oproep

Vertel uw verhaal in de Balans symposiumfilm

• Bent u zo tevreden over de extra ondersteuning

Onze kinderen voldoen lang niet altijd

voor uw kind dat u de

aan de verwachtingen. ‘Dat moet hij

school nomineert?

nu toch kunnen’, horen we dan.

• Als school kunt u ook een van de ouders nomineren waarmee u goed samenwerkt.

Herkent u dit? Wilt u uw verhaal delen met anderen in de introductiefilm van het Balans-symposium?

Nominaties moeten uiterlijk 15 juni 2013

Stuur dan een mail met als onderwerp

binnen zijn. Het aanmeldformulier vindt u

‘Symposiumfilm’ naar

op www.balansdigitaal.nl

redactie@balansdigitaal.nl

BALANS 5-2013

Uit de praktijk van een muziektherapeut

Tekst: Maria van Amerongen

Daar zit muziek in! Ruben (8, autisme, ADHD) heeft geleerd beter te luisteren naar anderen, Bas (10, autisme, ADHD) kan nu op zijn beurt wachten. Muziekdocent en –therapeut Theo Dimitriadis van Muziekschool Amsterdam vertelt dat kinderen met autisme binnen zijn lessen nieuwe ervaringen kunnen opdoen, afhankelijk van waar ze tegenaan lopen. “Maar centraal staat dat ze plezier hebben in muziek maken!”

e Muziekcirkel: zo heet het aanbod

bozig of juist vrolijk? Soms komen er picto’s aan

voor kinderen met autisme op de

te pas met verschillende gelaatsuitdrukkingen,

Muziekschool Amsterdam, in samen-

om het te verduidelijken. En natuurlijk leren de

werking met MEE (voor mensen met

kinderen samenspelen. En dus samenwerken.

een beperking). Na een uitgebreide

Na tien lessen volgt een verslag voor ouders, met

intake zijn er groeps- en individuele

daarin aandacht voor onder meer gedrag,

lessen. Theo biedt zijn deelnemertjes

emoties en samenspel. Theo vertelt dat wat het

veel structuur, maar probeert ze ook

kind in de muziekles aan gedragsverandering

te laten improviseren. “Dat is om ze te leren

laat zien, niet per se blijvend is: “Dan zou je het

creatief te zijn. Ze moeten bijvoorbeeld het

vaker moeten herhalen, zodat het kan inslijten.

geluid spelen dat een olifant maakt – langzaam,

Maar ze hebben het in elk geval een keer

groot en log. Dan krijg je een prachtig samen-

ervaren. En sommigen hebben dan toch iets

spel!”

overwonnen.”

Elke les heeft een thema. Bij bijvoorbeeld ‘Echo’

Theo vertelt over drie van zijn deelnemertjes:

moeten de kinderen iemand nadoen. Theo: “Dat

Ruben, Bas en Lennaert.

vraagt aandacht, focussen op wat de ander doet.

Goed voor je concentratie, maar ook voor de

Ruben

communicatie. Want je moet oogcontact maken

“Ruben is gevoelig voor prikkels en harde

om te kijken wat je moet nadoen.”

geluiden. Hij heeft behoefte aan structuur. Het is

Emoties kunnen herkennen na het beluisteren

niet altijd begrijpelijk wat hij zegt, en op zijn

van muziek is ook een onderdeel. Is het droevig,

beurt snapt hij geen grapjes en uitdrukkingen.

BALANS 5-2013

Rubens moeder vindt het leuk als haar zoon zijn

beurt te wachten, daar wordt hij onrustig van.

fantasie kan uiten via muziek.

Ook met samenspelen heeft hij moeite. Maar hij

Ik begin zoals altijd met het ‘Hallo-lied’. Dat

kijkt goed naar wat anderen doen, en kopieert

voelt veilig. Iedereen zingt zijn naam en kijkt de

dat gedrag. Daardoor leert hij ook beter met zijn

ander aan. Ook Ruben maakt oogcontact. Uit

onrust omgaan. Omdat het steeds beter gaat,

zijn wat onrustige houding leid ik af dat hij

geef ik hem een groot compliment!

moeite heeft met alle prikkels om zich heen,

Non-verbaal communiceer ik ook met hem. Ik

inclusief de vele posters op de muren. De tweede

leer hem dat als ik op de djembé sla, hij steeds

les heb ik die weggehaald. Ook merk ik dat

kan antwoorden via zijn instrument. Bas vindt

Ruben, maar ook andere kinderen, tussendoor

het geweldig!”

behoefte hebben aan een pauze. Dan gaan we muziek luisteren, om emoties te

Lennaert

leren herkennen. Ruben vindt het een moeilijke

“Lennaert (8, autisme) is heel rustig, maar

oefening. Hij weet wel wat een ‘blij muziekstuk’

onzeker. Hij durft niet veel en moet zich heel

is, maar het daadwerkelijk nadoen vindt hij

veilig voelen voordat hij iets doet. Door zijn

lastig.

verlegenheid vindt hij het moeilijk om samen te

Tijdens de eerste lessen zit Ruben voornamelijk

werken. Gelukkig is hij gek op musicals. Zijn

in zijn eigen wereldje, en vertelt hij over zijn

vader zou het fijn vinden als Lennaert zich via de

eigen interesses. Luisteren gaat maar moeizaam.

muziek wat meer uit.

Later lukt het hem toch om samen te spelen, hoewel hij steeds de baas wil zijn. Daarom vindt hij dirigent-zijn ook zo prachtig. Als hij ziet dat de anderen stil zijn als hij de aanvoerder van het orkest is, leert hij dat hij ook stil moet zijn als

‘Centraal staat dat ze plezier hebben’

een ander dat is. Knap dat hij dat toch voor elkaar krijgt!”

Bas

Ik zing het musicallied ‘Do, waarop je deksel doet…’. Lennaert vertelt dat hij er ook iets van weet. Prima! Daarna gaan we het stuk naspelen,

“Bas laat dwangmatig gedrag zien, en kan

om het ritme te herkennen en de juiste toon op

moeilijk omgaan met veranderingen. Hij houdt

het juiste moment te spelen. Ik zie dat het een

van rituelen en van herhaling. Dat laatste zie ik

uitdaging is voor Lennaert die hem niet zo goed

terug in zijn muziek: Bas wil steeds hetzelfde

afgaat. Ik weet al dat hij moeite heeft met kritiek,

spelen.

dus ik ga heel voorzichtig met hem om. Lang-

Bas is een leuke jongen: hij luistert, is lief en, net

zaamaan leert hij om gecorrigeerd te worden.

als veel kinderen met autisme, heel muzikaal. Hij

Als Lennaert zelf muziek mag uitkiezen, wil hij

kan ook goed en zuiver nazingen. Zijn moeder

een klein, voorzichtig stuk spelen. Ik daag hem

wil graag dat hij wat meer sociale vaardigheden

voorzichtig uit een wat dynamischer repertoire

leert en beter contact maakt.

te nemen. Ik vraag hem een stukje solo te

In de lessen is Bas wat onrustig en nerveus;

spelen. Hij weet niet precies hoe dat moet, dus ik

ondanks dat ik veel structuur biedt, is hij soms

doe het voor. Hij vindt het moeilijk, maar

onzeker over wat er van hem wordt verwacht.

probeert het toch. Wat een kanjer! Ik weet niet of

Daarom leg ik heel duidelijk uit welke activiteit

hij het nou echt wilde of dat hij het deed omdat

er komt, en doe ik het uitgebreid voor. Het

het moest, maar hij heeft het in elk geval

‘Bizon-lied’ vindt hij prachtig, vooral ook omdat

ervaren.” •

je daarin tot tien moet tellen: hij houdt van rekenen, en voelt zich dus veilig. Ik merk dat Bas het moeilijk vindt om op zijn

Voor meer informatie over De Muziekcirkel: www.muziekschoolamsterdam.nl

BALANS 5-2013

advertentie

!"#$%&$'$()*+$,#-+-".$/,#00%, +)"1$%$",2$',$$",345 1-op-1 begeleiding:!"#$#%!&'($!&%')*+!$#!,-%*!#(!..($./0+!$'#!0')!

(-$'*!0##12 Kunstcreatie: 3#+! '(45'%#%#($#! 6.+#%'.7#(! 6.&#(! $#! &'($#%#(! ##(!8'),-($#%#!&9(4+/%#.:#2 Structuur: ;#! ,-%*#(! <--%! <#'7'*0#'$! #(! <--%45#78..%0#'$! $--%! Ubbo Emmiussingel 110 ∙ 9711BK Groningen ∙ 050-3185142 Ketelstraat 22 ∙ Veendam Gemeenteplein 35 ∙ Heerenveen Hoofdstraat 176 ∙ 9982 AK Uithuizermeeden

Leerling met een rugzakje (LGF)? • bemiddeling handelingsplan of inzet LGF; • advies bij handelingsverlegenheid; • advies toelating, verwijdering en thuiszitten.

Bel 070-3122887 of kijk op www.onderwijsconsulenten.nl

##(!$9'$#7')&#!$.*'($#7'(*!#(!0#7$#%#!.=45%.&#(2 =0%&,1-',*$,$%,>)*,>$"'??,

6667'89)/:;</:;$97"( ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,)"@0A'89)/:;</:;$97"(

Stichting de vier jaargetijden is een kleinschalig initiatief: wonen, dagbesteding en logeren in Middelie, Noord Holland. Wij bieden een plek voor jongeren tussen de 10 en 25 jaar oud met een verstandelijke beperking. ZIN of een PGB met indicatie VG04, VG05 óf VG06. e rising.sun@planet.nl t 06 53 21 44 32 i www. zorgboerderij-devierjaargetijden.nl i www.facebook.com/#!/ZorgboerderijDeVierJaargetijden

ng f pi na m va 12 Ca n 20 e i op jul 1

Neurofeedback? PELS instituut Nieuwe Keizersgracht 58, 1018 DT Amsterdam persoonlijk en deskundig www.pels.nl of bel 020 - 707 93 14

Werkplaats-plezier • tijdelijk verblijf + kortdurend verblijf • begeleiding intern en extern, creatief en inspirerend • tekentherapie, autisme/adhd-coach, gezinscoach • vergoeding via PGB, ziektekostenverzekering, bedrijfsverzekering

Marina Oxenaar / De Werkplaats 026 – 321 92 83 marina.oxenaar@kontaktkunstenaar.nl 06 – 132 72 381 www.kontaktkunstenaar.nl

advertentie

allen frances

Terug naar normaal

inside informatie over de epidemie van psychische stoornissen, DSM-5, Big Pharma en de medicalisering van het dagelijks leven

Aandacht en begrip voor het hele gezin Individuele begeleiding mogelijk Motorikpark Gestructureerd recreatieprogramma Kamperen met privé sanitair Verhuur van dassenhomes en -hutten

Boek online bij Camping ‘t Reestdal

www.reestdal.nl

Dé ontspannen vakantie voor iedereen!

Allen Frances schetst de geschiedenis en de ontsporing van de psychiatrie, en hoe deze weer veilig en gezond kan worden. isbn 978 90 5712 380 1 318 pag. € 21,95 e-book isbn 978 90 5712 381 8 € 13,99

jon kabat-zinn

Mindfulness voor beginners het hier en nu én je leven herwinnen

Het basisboek waarmee je direct aan de slag kunt. Inclusief cd met vijf geleide meditaties uit Jon Kabat-Zinns wereldberoemde mindfulnessprogramma. isbn 978 90 5712 369 6 190 pag. € 16,95 e-book isbn 978 90 5712 3702 € 10,99

warwick pudney & éliane whitehouse

Een vulkaan in mijn buik

kinderen leren omgaan met boosheid en woede

Boordevol aansprekende oefeningen, verhalen en spelletjes voor kinderen vanaf vijf jaar, en technieken en adviezen voor ouders en leerkrachten. ‘Fantastisch speels en leerzaam boek met oefeningen naar leeftijd.’ – J/M isbn 978 90 5712 349 8 160 pag. € 21,95

warwick pudney & éliane whitehouse

Kleine vulkaantjes

jonge kinderen leren omgaan met boosheid en woede

Een praktisch en toegankelijk boek met eenvoudige activiteiten en aanwijzingen om om te gaan met boosheid en woede bij kinderen onder de vijf jaar. isbn 978 90 5712 366 5 288 pag. € 24,95 Meer informatie kijk op www.spectrumbrabant.nl of bel 040-2549348 Meer informatie kijk op www.spectrumbrabant.nl of bel 040-2549348

UITGEVERIJ NIEUWEZIJDS

www.nieuwezijds.nl

In vertrouwen Een verhaal dat je bijna niet durft te vertellen

Hartekreet van een ongeruste moeder

Tekst: Nicolette Pantekoek

‘Wie gaat er écht “Tot op de dag van vandaag – na 8 jaar basisschool, bijna 3 jaar middelbaar onderwijs, 2 orthopedagogen praktijken en een rugzakje – vraag ik me regelmatig af wie er echt voor gaat om mijn kind zo ‘goed mogelijk af te leveren’ in deze maatschappij.”

ij: “In veel situaties is er geen tijd of

kwam hij in aanmerking voor remedial teaching.

ruimte voor iemand die moeizamer

Zijn woordenschat was echter subliem! Voor

leest, situaties lastiger inschat of dat

dictee scoorde hij minimaal een acht. Dit namen

wat gezegd wordt te letterlijk neemt.

wij dan wel vanaf een week voor de toets door

Als moeder zit ik er meer dan ooit

op allerlei manieren. Hij ‘dicteerde’ ook mij,

bovenop om erop toe te zien dat mijn

waarbij ik expres woorden fout schreef om te

zoon de extra begeleiding krijgt die hij

zien of hij deze eruit pikte. Dit werkte prima,

nodig heeft, maar bovenal verdient!

maar helaas, een week na de toets waren de woorden weer uit zijn systeem.

Torben is jarenlang tegen onbegrip en beperkin-

Ik merkte dat Torben bij het lezen woorden

gen aangelopen, maar deze zijn tot het eerste

oversloeg of ging raden wat er stond. Tijdens

jaar op de middelbare school steeds ontkend.

oudergesprekken was dit altijd onderwerp van

Door school, maar ook door mij als moeder!

gesprek. Voor het onderwijskundig personeel

Door mij omdat ik vertrouwen had in de

was het echter nooit aanleiding om verder te

leerkrachten: immers, zij hadden jarenlang

kijken. Ook niet toen ik aangaf dat hij boeken

ervaring en ik, als moeder van één zoon, zou

dicht naar zich toe trok.

wel overbezorgd zijn. Achteraf voelt dat als een

Omdat aan vaderskant van de familie zeer

vergissing: ik had op mijn intuïtie moeten

slechte ogen meer regel dan uitzondering zijn,

vertrouwen…

togen wij naar de oogarts. Daar werd een kleine afwijking geconstateerd. Na drie jaar waren zijn

Wij zeggen altijd ‘Torben is geboren met een

ogen echter gelukkig bijgetrokken. Maar het

boek in zijn handjes’. Bij opa en oma had hij zijn

leesprobleem bleef!

eigen boekenkast. Ook thuis ontbrak het daar

In groep 5 en 6 gingen er ook zaken opvallen

niet aan. En er werd dagelijks voorgelezen.

aan zijn gedrag. Hij was regelmatig boos. Er

Vanaf zijn zesde ging het AVI-lezen moeizaam.

volgden gesprekken en een sociale vaardigheids-

Vanaf groep 5 zat hij altijd in leesgroepjes of

training op school. Maar Torben bleef het

BALANS 5-2013

voor mijn kind?’ moeilijk vinden in te schatten welke effecten zijn

jaar. Nu draaide ik als alleenverdienende ouder

gedrag en zijn opmerkingen op anderen hadden.

zelf op voor deze kosten!

Dit leidde tot conflicten, soms buitensluiten, wat

Omdat ik twijfelde of er niet meer aan de hand

bij Torben het gevoel gaf dat hij gepest werd.

was heb ik bij hetzelfde bureau gevraagd of er

Als hij bij vriendjes was gaan spelen waar de

verder getest kon worden. Immers, Torben

vader thuis was en leuke dingen deed, ging het

reageerde vaak niet begripvol naar leeftijdgeno-

helemaal mis. Ik snapte dat wel: zijn eigen vader

ten, riep soms dingen die niet door de beugel

was er helaas niet voor hem. Torben wilde daar

konden en had zeker niet in de gaten wat dit

niet over praten, maar bij mij was het helder: dit

voor impact had op zijn omgeving. Ook nu bleek

gedrag kwam door de verhouding met zijn vader,

mijn voorgevoel te kloppen.

hij kon dat geen plek geven en bleef dus boos.

De test wees PDD-NOS uit. Weliswaar voldeed

Met die insteek bezochten wij een orthopeda-

Torben zeker niet aan alle kenmerken, maar veel

goog. Hoewel zij enige vooruitgang heeft bereikt

andere gedragingen waren ineens wél verklaar-

wat betreft het onder woorden brengen van zijn

baar. We kregen een nieuwe ‘handleiding’ bij

gevoelens, bleef hij boos en is niet de suggestie

onze zoon, kleinzoon, neef.

gedaan hem te laten testen. Omdat de leesproblemen intussen niet verminderden, heb ik eind groep 7 de directeur basisschool voorgesteld hem in elk geval te laten testen op dyslexie. Het antwoord wat ik kreeg was dat ‘de mevrouw Van Edux hiervoor geen aanleiding zag’. Ik was dus echt de overbezorgde

‘Achteraf voelt dat als een vergissing: ik had op mijn intuïtie moeten vertrouwen… ‘

moeder, gefocust op haar enige kind, dacht ik. Torben heeft professionele begeleiding gehad Aan het begin van het eerste jaar brugklas

voor de knelpunten rondom zijn PDD-NOS en

bezocht Torben met zijn opa een museum. Na

kreeg en krijgt begeleiding voor zijn dyslexie.

afloop merkte opa op dat Torben toch wel erg

Toch blijft er bij mij iets knagen. Torben zelf

vaak vroeg ‘lees jij eens voor, dat is makkelijker’.

vindt dat hij nu ‘alles’ onder de knie heeft en dat

Een dag later had ik mailcontact met Torbens

alle begeleiders erg kinderachtig doen. Ik heb het

docent Nederlands en vroeg haar naar haar

idee dat we er nog lang niet zijn in het (lerend)

ervaringen. Zij begreep mijn zorg. En toevallig:

leven, dat bijvoorbeeld leren lezen veel aangena-

juist die week bleek de standaardtest bij brug-

mer gemaakt zou kunnen worden. Deze keer

klassers te worden afgenomen. Torben kon

weet ik echter niet hoe deze barrière bij hem en

meedoen.

de hulpverlening te doorbreken. Wat is nu goed

Daarna verliep alles in rap tempo. De uitslag van

voor mijn kind en wat zijn de mogelijkheden (op

de test was dat Torben dyslectisch is en recht

zijn eigen niveau) rondom het wat leuker gaan

zou hebben op ondersteuning. Heel fijn, maar

vinden om te lezen? Wie het weet, mag zich bij

veelal kost ondersteuning geld (soms veel geld)

ons melden. Voordat het misschien weer ‘te laat

en dat is maar beschikbaar tot de leeftijd van 11

is’.” •

BALANS 5-2013

advertentie

Thuisbegeleiding, weekenden vakantieopvang voor kinderen en jongeren met ADHD, autisme of een verstandelijke beperking. Thuisbegeleiding Meetpoint for care biedt kind en gezin ondersteuning en begeleiding in de thuissituatie. Weekend- en vakantieopvang Meetpoint for kids biedt opvang door heel Nederland. Wij maken gebruik van accommodaties van Centerparcs, Duinrell en LibĂŠma. Wij werken met een gestructureerd programma, in groepen van 4-5 kinderen en jongeren met 2 begeleiders.

â&#x20AC;˘ Psychomotorisch onderzoek,

-diagnose en behandeling

! Meetpoint biedt verschillende nieuwe vormen nieuw van weekendopvang aan, ook als uw kind geen kortdurend verblijf meer heeft. Kijk op onze site voor de nieuwe mogelijkheden.

Woonbegeleiding op 24-uurs locatie (beschermde woonvorm) regio Eindhoven Voor jongeren en volwassen in de leeftijdscategorie van 17 tot en met 45 jaar met een DSM 4 classificatie. Naast deze doelgroep biedt Meetpoint ook ambulante hulpverlening aan kinderen en jongeren.

â&#x20AC;˘ Training in sociale vaardigheden en weerbaarheid â&#x20AC;˘ Kindobservatie en begeleidingsadvies

op school

â&#x20AC;˘ Ouderbegeleiding en ondersteuning Kijk voor een psychomotorisch kindertherapeut bij u in de buurt op WWW.NVPMKT.NL

Van Dijklaan 17-B 5581 WG Waalre Neem voor meer informatie of vragen contact met ons op via info@meetpoint-group.nl of via telefoonnummer 040-202 61 92.

www.meetpoint-group.nl

BOEKEN EN SPELLEN

IN DE PUT - UIT DE PUT

â&#x20AC;˘ Sociale vaardigheden â&#x20AC;˘ Omgaan met pesten en plagen â&#x20AC;˘ Assertiviteit â&#x20AC;˘ Bewust worden van gevoelens â&#x20AC;˘ Goede manieren â&#x20AC;˘

Mogelijkheden die Eschrand Autizorg biedt aan mensen met ASS en aanverwante stoornissen zijn: * Naschoolse begeleiding met aansluitend kortdurend verblijf * Kortdurend verblijf tijdens weekenden en vakantie`s

* Ambulante begeleiding

* Huiswerkbegeleiding * Dagbesteding ter vervanging van "normaal"onderwijs hier staat ervarend leren en samenwerken voorop! * Kleinschalig wonen

Neem voor vragen contact met ons op.

Eschrand Autizorg Faalangst? Doemgedachtes? Met dit spel verander je ze in opkikkertjes! Zo kun je moeilijke situaties beter aan.

$GY'HNVHO1: D LQGG

Esweg 29 7688RA Daarle

www.decoolekikker.nl

Tel:0546-698444 of 0646574877 info@eschrand.nl www.eschrand.nl

Balans in ‘t land

De afdelingen van Balans De landelijke vereniging Balans is onder-

A=ADHD, P=PDD-NOS, D=Dyslexie,

Als u met een afdelingscontactpersoon wilt

verdeeld in 26 regionale afdelingen. Elke

N=NLD, O=Onderwijs, R=Rekenproblemen/

bellen, is het goed om te weten dat u:

afdeling heeft een kader van vrijwillige

Dyscalculie.

• een ervaringsdeskundige aan de lijn krijgt

ervaringsdeskundigen, meestal ouders. Per

Achter de letter kan nog een cijfer staan.

afdeling worden er activiteiten georgani-

Dat betekent dat de contactpersoon vooral

seerd. In deze rubriek een overzicht van de

kan worden gebeld over problemen in een

activiteiten in de komende maanden. Bij elke

bepaalde leeftijdsgroep.

afdeling zijn ook de namen van de regionale

1=0-6 jaar, 2=6-12 jaar, 3=12-18 jaar,

contactpersonen vermeld. Vóór de naam van

4=18-23 jaar, 5=volwassenen.

en geen professionele hulpverlener • adviezen kunt krijgen, maar geen praktische materiële hulp • een luisterend oor vindt en ervaringen kunt uitwisselen • de contactpersoon thuis in zijn / haar

elke contactpersoon is een letter afgedrukt.

eigen gezinsleven belt, en dat het

Daaraan kunt u zien over welk probleem u

telefoontje dan soms niet gelegen komt.

hem of haar kunt bellen:

In overleg kan er op een ander tijdstip opnieuw gebeld of teruggebeld worden • na 22.00 uur niet meer belt.

Groningen D mw. D. Huizing 050 - 527 74 51

Secretariaat: dhr. S. de Vries, S.devries@quantumaccountants.nl Oudercontactavonden/ lotgenotencontact De afdeling Groningen organiseert oudercontactavonden in samenwerking met het Centrum voor Jeugd en Gezin Groningen Zuid. Om iedereen in de gelegenheid te stellen een avond te bezoeken, worden de contactavonden op verschillende dagen gehouden. De avonden, in de vorm van inloop-

bijeenkomsten, zijn bedoeld voor ouders van kinderen met een ontwikkelingsstoornis bij leren en/of gedrag, zoals AD(H)D, Asperger, PDD-NOS, ODD, DCD, MCDD, Dyslexie en Dyscalculie. Tijdens de bijeenkomsten kunt u met ervaringsdeskundige vrijwilligers van Balans en andere bezoekers ervaringen, ideeën en tips uitwisselen. Erkenning en herkenning staan hierbij centraal.

Data: donderdag 16 mei en maandag 10 juni. Locatie: CJG Groningen Zuid, P.C. Hooftlaan 2, 9721 JM Groningen. Tijd: 19.30 - 21.30 uur.

Friesland D mw. A. Frieswijk 0513 - 62 57 81 ADD mw. M.Veenstra 0512 - 35 15 20

De toegang (en de koffie) is gratis. Zowel leden als niet-leden van Balans zijn van harte welkom. Voor meer informatie kunt u bellen met Sjouke de Vries (06-10933673) of Karin Lanenga (06-38918756).

Zaterdag 1 juni vrijwilligersdag en ALV Zaterdag 1 juni is er weer een

Als afsluiting van deze dag speelt

vrijwilligersdag en Algemene Leden-

theatergroep Bint, de voorstelling

vergadering van Balans in Bilthoven.

Off Road over ADHD.

Thema is: “Balans-vrijwilligers zorgen

Dus houd deze dag vrij en kom

voor de toekomst van de jeugd”.

op deze dag naar Bilthoven!

A Y. Bakker 0515 - 57 97 51 P mw. R. van Oosten 058 - 213 12 39

Contactadres van de afdeling: balans-friesland@home.nl Gespreksgroepen Er is gestart met een gespreksgroep voor ouders van kinderen met gedragsstoornissen zoals ADHD en PDD-NOS. In bijeenkomsten van 2 uur kunt u met elkaar en met ervaringsdeskundige vrijwilligers van Balans van gedachten wisselen over alles waar u mee te maken krijgt als uw kind een gedrags-

BALANS BALANS 6-2013 5-2013

57 57

Balans in ‘t land

A=ADHD, P=PDD-NOS, D=Dyslexie, N=NLD, O=Onderwijs, R=Reken problemen/Dyscalculie. 1=0-6 jaar, 2=6-12 jaar, 3=12-18 jaar, 4=18-23 jaar, 5=volwassenen.

stoornis heeft. U bepaalt met elkaar de onderwerpen van de avonden. Aanmelden: Graag een e-mail naar balans-friesland@home.nl met daarin uw naam, adres en telefoonnummer en e-mailadres. Graag ook vermelden wat de problematiek en leeftijd van uw kind(eren) is. Na opgave krijgt u meer informatie over exacte locatie en tijden.

Drenthe D mw. A. van de Meer 0592 - 26 56 55 mbvdmeer@xs4all.nl AP mw. T. Kester 0592 - 35 41 83 theakester@hotmail.com Secretariaat: mw. E. Diemers, ellen.diemers@balansregionaal.nl

Oudercontactavond Hoe overleeft mijn gezin met ... ADHD, ADD, Asperger, PDD-NOS, ODD, Dyslexie, Dyscalculie erin? Op deze oudercontactavond kunnen ouders ervaringen met elkaar delen, tips uitwisselen en informatie verzamelen over diverse ontwikkelingsproblemen. Onze ervaring is dat ouders het altijd erg prettig vinden om hun ervaringen met lotgenoten te delen. Voor velen een feest der herkenning! Vanaf 19.45 staat de koffie klaar en om 20.00 uur gaan we gezamenlijk beginnen. Datum: 15 mei. Locatie: Buurthuis ‘t Oor, van Goghlaan 7, Hoogeveen. Tijd: 20.00 uur. Toegang: gratis. Koffie en thee:€ 1,Meer informatie: ellen.diemers@ balansregionaal.nl

58 58

BALANS BALANS6-2013 5-2013

Zwolle-Salland AD Daniëlle Bartels 06 - 462 389 57

danielle.bartels@balansregionaal.nl Gespreksgroepen voor ouders met een kind met een ontwikkelingsachterstand en/of AD(H)D, ASS, DCD, ODD, NLD, MCDD De gespreksgroepen zijn voor ouders van kinderen in de basisschoolleeftijd of van pubers. U kunt zich aanmelden voor een gespreksgroep in: • Zwolle en Steenwijk: Ietje Roerig, MEE IJsseloevers Zwolle, tel. 038 - 455 46 46. • Deventer en Raalte: Inge Smit, MEE IJsseloevers Deventer, tel. 0570 - 66 78 78 of Petra Koerts, Carinova, tel. 0900 - 86 62. • Ommen en Hardenberg: Thea Geertma, MEE IJsseloevers Ommen, tel. 0529 - 45 20 11 of Femmie Stolte of Rinie van de Hoek, Carinova, tel. 0900 - 86 62. • Dedemsvaart, Staphorst en Dalfsen: Femmie Stolte of Rinie van de Hoek, Carinova, tel. 0900 - 86 62. Meer info? www.meeijsseloevers.nl en www.carinova.nl Lotgenotencontact – spreekuur Als ouder van een kind met AD(H)D, PDD-NOS, dyslexie of een andere ontwikkelingsstoornis bij leren en/of gedrag loop je af en toe tegen problemen aan. Dan kan het prettig zijn om hierover te praten met iemand die hetzelfde heeft meegemaakt. Oudervereniging Balans houdt hiervoor een lotgenotenspreekuur in de Wijkwinkel Colmschate. Het spreekuur is sinds kort iedere vrijdag van 10.00-11.00 uur.

Het spreekuur van Balans is vooral bedoeld om ervaringen uit te wisselen en in gesprek te gaan met ervaringsdeskundigen die actief zijn bij de werkgroep Balans Deventer. Bij eventuele vragen over hulp kan de vrijwilliger direct contact leggen met de medewerker van de Wijkwinkel. Het inloopspreekuur vindt wekelijks plaats op vrijdag van 10.00-11.00 uur. Een afspraak maken hoeft niet, maar mag wel. In dat geval kunt u contact opnemen met de Wijkwinkel Colmschate, tel. 0570-510295 of met een van de andere Wijkwinkels. Zie hiervoor de website www.wijkwinkeldeventer.nl Hieperdepiep op de Woldberg Heb je een kind dat druk is en veel energie heeft of een kind dat juist stil is en moeilijk contacten legt? En vind je het leuk om samen met andere ouders en kinderen op de Woldberg het bos in te gaan? Vraag dan informatie op of meld je aan bij Edith Eleveld (06-48683523) of CJG Steenwijk (0521-539953). Autisme Info Centrum Steenwijkerland Het NVA Autisme Info Centrum is een informatie- en documentatiecentrum waar men vrijblijvend terecht kan voor informatie of een goed gesprek. Het AIC is elke vrijdag in de oneven kalenderweek geopend, behalve tijdens de schoolvakanties. Bezoekers ontmoeten er vrijwilligers vanuit de Nederlandse Vereniging voor Autisme die zelf iemand met autisme in hun directe omgeving hebben. Zij bieden een luisterend oor en kunnen helpen met zoeken naar een antwoord op vragen rondom autisme in alle levensfasen en op alle levensgebieden.

Daarnaast is het mogelijk om ervaringen en tips te delen en informatiemateriaal te bekijken met de aanwezige vrijwilligers. Locatie: Centrum voor Jeugd en Gezin, Mr. Z. ter Steghestraat 9, 8331 KG Steenwijk. Tijd: 9.00 - 12.00 uur. Toegang: gratis. Meer info bij: Mariëtte Essink: aicsteenwijkerland@gmail.com of kijk op www.balansdigitaal.nl

Twente D mw. D. van Raay 053 - 435 74 39 A mw. S. Meijran 053 - 489 80 41 A/ASS mw. M. Vlasblom 085 - 876 97 28

Inloopavond De afdeling Veluwe organiseert in samenwerking met het Centrum voor Jeugd en Gezin in Wageningen een inloopavond voor ouders en/of begeleiders van kinderen met leer- en/ of gedragsstoornissen. Tijdens deze avond kunt u met ervaringsdeskundige vrijwilligers en anders bezoekers ervaringen, ideeën en tips uitwisselen en de informatiestand bekijken. Datum: woensdag 15 mei. Locatie: Centrum voor Jeugd en Gezin, Gebouw ‘t Palet, Rooseveltweg 408a, 6707 GX Wageningen. Tijd: 19.00 - 21.00 uur. Toegang: gratis.

ASS mw. E. Dogger 053 - 432 77 32

Secretariaat: mw. A. Klein Wolterink, Rachmaninofstraat 21, 7558 DN HENGELO annynavis@kleinwolterink.nl

A/P1,2 dhr. D. Wassink 0314 - 62 40 45

(na 17.30) Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl Als u uw e-mailadres aan ons doorgeeft, dan houden wij u via e-mail op de hoogte van onze activiteiten.

Veluwe A mw. T. Bruinsma 0341 - 25 47 59

Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl Contactpersoon Dyslexie per e-mail: mw. R. de Lange, roeliedelange@ hotmail.com

Inloopochtend Datum: 8 juni. Locatie: Bibliotheek Arnhem Centrum, Koningstraat 26, Arnhem. Tijd: 11.00 - 13.00 uur.

NijmegenRivierenland N mw. M. Holzmüller 0344 - 69 22 88 A mw. A. Vermeulen 0487 - 57 25 03

Arnhem R/A/ASS mw. B. Lepp B.M.Lepp@gmail.com

Achterhoek

Tijd: 19.45 - 22.00 uur. Toegang: € 5,-, gratis voor studenten van de HAN (op vertoon studentenkaart). Aanmelden via: werkgroep.arnhem@ balansregionaal.nl

D/N mw. R. Broer 0316 - 26 45 86 Contactpersoon van de werkgroep: mw. R. Broer, werkgroep.arnhem@ balansregionaal.nl

Thema-avond ADHD en studie De afdeling Arnhem organiseert samen met MEE en Stip een thema-avond over ADHD en studie die bedoeld is voor studenten. Heb je ADHD en volg je een MBO- of HBO-opleiding? Of wil je meer weten over ADHD tijdens de studie? Aan het woord komen o.a. Marga Bijma (GGZ-praktijk Arnhem), Hans Buurman (ambulant begeleider) en een ervaringsdeskundige. Er is gelegenheid om ervaringen uit te wisselen.

(bij voorkeur tussen 20.00 en 22.00 uur) Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl Thema-avond Forensische zorg Bent u betrokken bij een kind met ADHD/ODD of stoornis in het autistisch spectrum, dat in aanraking is gekomen met politie en justitie? Of bent u bang dat dit kan gebeuren? Dan bent u van harte welkom op de informatieavond van regio Nijmegen-Rivierenland. Datum: 29 mei. Locatie: Zalencentrum Sterrebosch, Kasteellaan 6, 6602 DE Wijchen. Tijd: 19.30 - 22.00 uur. Toegang: € 5,- voor leden en € 7,50 voor niet-leden. Aanmelden via: forensischezorg2013@ gmail.com.

Datum: 28 mei. Locatie: nog niet bekend, hou de Balans-website in de gaten.

BALANS BALANS 6-2013 5-2013

59 59

Balans in ‘t land

A=ADHD, P=PDD-NOS, D=Dyslexie, N=NLD, O=Onderwijs, R=Reken problemen/Dyscalculie. 1=0-6 jaar, 2=6-12 jaar, 3=12-18 jaar, 4=18-23 jaar, 5=volwassenen.

Het Gooi en Omstreken Westelijk Utrecht

Groot Amsterdam

D mw. M. Koopmans 06 - 229 855 48

Secretariaat: al uw vragen, opmerkingen en verzoeken kunt u sturen naar groot.amsterdam@balansregionaal.nl

DR dhr. M. de Haan 035 - 526 73 66 bekend met cluster-4 problemen. Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl

Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl

Inloopavond Balans Westelijk Utrecht organiseert een inloopavond over alle ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag zoals ADHD, PDD-nos en dyslexie. Deze avond zal er speciaal aandacht Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, zijn, in de vorm van een korte film en uitleg over ADHD en ADD bij jongens Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl en meisjes. Tijdens deze avond zijn er ervaringsdeskundigen aanwezig die u te woord staan. Er is een informatiestand De andere kant van het etiket van Balans met folders en boeken. De Balans-afdeling Oostelijk Utrecht Datum: 6 juni. nodigt u uit voor een thema-avond. Locatie: Sociaal Cultureel Centrum Als opstart voor een gesprek over De Schalm, Oranjelaan 10 (tegenover ‘etiketten’ en wat dat doet met u, uw winkelcentrum Mereveldplein), kind en jullie omgeving willen we de De Meern. Tijd: 19.30 - 21.30 uur. film ‘De andere kant van het etiket’ Toegang: gratis. Meer info: bekijken. In deze film spreken ouders west.utrecht@balansregionaal.nl. en kinderen uit drie gezinnen van de Balans-doelgroep zich uit over de vooren nadelen van een etiket waar zij tegen aanlopen binnen het onderwijs en de hulpverlening. In deze gezinnen komen de etiketten ADD, ADHD, PDD-NOS, A/P/D mw. M. Boots 0229 - 57 24 17 Syndroom van Asperger, dyslexie, DCD mary.boots@balansregionaal.nl en bipolaire stoornis voor. Hierna kunt u P/ASS mw. M. Pelt 0226 - 35 57 32 ervaringen en tips met elkaar delen. marian.pelt@balansregionaal.nl Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Datum: 28 mei. Balans, Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN Locatie: Bibliotheek Scherpenzeel, in het 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl kultuurhuis De Breehoek, Marktstraat 59, 3925 JP Scherpenzeel. Tijd: 19.30 - 21.30 uur. Toegang: gratis. Meer informatie: w.e.doornenbal@ D/R/A mw. H. Dankelman 06 - 292 00 786 planet.nl. Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl

Oostelijk Utrecht

Noord-Holland-Noord

Kennemerland

60 60

BALANS BALANS6-2013 5-2013

Ervaringsdeskundige voorlichting Wilt u een van onze ervaringsdeskundige vrijwilligers uitnodigen voor een presentatie als onderdeel van bijvoorbeeld een ouder- of informatieavond op school? Wij geven presentaties over de meest uiteenlopende onderwerpen waar ouders en kinderen met gedrags- of ontwikkelingsproblemen tegenaan lopen. Ook voor informatieve presentaties aan leerkrachten over ontwikkelingsstoornissen bij leren/gedrag kunt u ons uitnodigen. Mail naar: groot.amsterdam@balansregionaal.nl

Rijnland Contactpersoon: mw. T. Volkers Postadres: Verdistraat 227, 2324 KE LEIDEN info@balansrijnland.nl Informatieavond Dyslexie met Dirk Vollenhoven De afdeling Rijnland organiseert een informatie-avond over dyslexie met Dirk Vollenhoven. Hij is voorzitter van de vereniging Woortblind en zal interactief spreken over dyslexie. De zaal zal een inbreng hebben in zijn voordracht en hij zal aangeven dat er wel degelijk perspectief is voor kinderen en volwassenen met dyslexie. Dirk Vollenhoven is ervaringsdeskundige dyslexie. Hij heeft familie en twee kinderen met dyslexie. Sinds 2002 is hij actief voor de vereniging Woortblind en sinds een paar jaar voorzitter.

Datum: 22 mei. Locatie: Teylingen college, locatie Duinzigt, Wythenbachweg 23, 2341 VX Oegstgeest. Tijd: 20.00 uur. Toegang: € 5,- voor Balans-leden; € 7,- voor niet-leden (prijs incl. koffie en thee). Aanmelden via: info@balansrijnland.nl Presentaties op verzoek Wilt u een presentatie op uw school, bijvoorbeeld tijdens een ouder- of informatieavond? Of heeft u vanwege uw werk behoefte aan meer informatie over kinderen met gedrags- en ontwikkelingsproblemen? Wij kunnen

presentaties verzorgen over verschillende onderwerpen waar ouders en kinderen met problemen op het gebied van leren en/of gedrag en hun omgeving tegenaan lopen. Interesse? Mail dan naar: info@balansrijnland.nl. Gespreksgroep voor ouders Vorige maand is een gespreksgroep gestart voor ouders van kinderen met leer- en ontwikkelingsproblematiek zoals AD(H)D, PDD-NOS, DCD en NLD. Ouders kunnen als lotgenoten binnen een veilige omgeving met elkaar in gesprek over problemen en oplossingen in de opvoeding van hun kinderen. Resterende data: 15 mei, 27 mei en

13 juni. Locatie: Bedrijfspand Qics en Bouwton Badkamers, Valkenburgseweg 89, 2223 KC Katwijk. Tijd: 20.00 - 22.00 uur (inloop vanaf 19.45 uur). Toegang: leden € 30,- / ouderpaar € 45,Aanmelden via: info@balansrijnland.nl

Groot Den Haag A mw. L. Regeer 06 - 212 684 87 D/R/O mw. A. Mennes mennesjmla@ ziggo.nl 070 - 399 89 61 Secretariaat: mw. C. Pille, Emmastraat 18, 2282 AP RIJSWIJK c.pille@hetnet.nl

GROOT ROTTERDAM / ZUID-HOLLAND-OOST

Regiosymposium over gedrag, angst en agressie Angst en agressie is voor veel mensen lastig mee om te gaan. Drie gerenommeerde sprekers delen hun kennis en ervaringen en geven u tips over wat wel en niet werkt. Dr. Kees van Overveld - ‘Korte lontjes en ijskonijnen’ Kees van Overveld is coördinator van het Expertisecentrum Gedrag & auteur van ‘groepsplan gedrag’. Hij bespreekt twee typen van agressief gedrag, die beiden hun eigen kenmerken hebben en vragen om een andere aanpak, waarbij hij steeds een link zal leggen met de manier waarop kinderen de wereld waarnemen en interpreteren. Drs. Elena Carmona van Loon ‘Angst is een vertrouwd gevoel. Iedereen kent het’ In deze lezing zal het verschil tussen de ontwikkeling van normale angst en een verstoorde angstbeleving centraal staan en leren we het verschil tussen normale angst en de signalen van een angststoornis herkennen. Erik Jansen & Elly Birza-Peereboom Voller ‘Gedrag anders bekeken’ Mensen geven de hele dag door waarde-oordelen aan

het gedrag van de ander. We handelen vaak automatisch als het aankomt op het omgaan met (lastig) gedrag, maar zijn ons er niet altijd van bewust wat we doen of wat de gevolgen kunnen zijn van ons handelen. Wat een kind zal bereiken hangt voor een groot deel af van de begeleiding die het krijgt. Datum: 4 juni Locatie: Groen van Prinstererlyceum, Rotterdamseweg 55, 3135 PT Vlaardingen (bereikbaar met openbaar vervoer, vlakbij Station Vlaardingen Oost) Tijd: 19.15 - 22.00 uur Toegang: € 10 voor leden en € 15 voor niet-leden (inclusief koffie of thee) Aanmelden via: groot.rotterdam@balansregionaal.nl

BALANS BALANS 6-2013 5-2013

61 61

Balans in ‘t land

A=ADHD, P=PDD-NOS, D=Dyslexie, N=NLD, O=Onderwijs, R=Reken problemen/Dyscalculie. 1=0-6 jaar, 2=6-12 jaar, 3=12-18 jaar, 4=18-23 jaar, 5=volwassenen.

Groot Rotterdam Secretariaat: mw. C. van Bommel, Patrijsstraat 45, 3291 XN STRIJEN Groot.rotterdam@balansregionaal.nl Contactpersoon via e-mail: Vragen over ADHD en Asperger kunt u mailen naar zwackhalen@scarlet.nl

Zuid-Holland-Oost A4,5 dhr. V. Schillevoort 0182 - 54 60 54

(graag na 19.00 uur ’s avonds) AP1-3 mw. A. Nijhuis 06 - 103 657 79

(m.u.v. dinsdag- en donderdagochtend) Secretariaat: mw. M. Luik, maaike.luik@ balansregionaal.nl

Zeeland D mw. J. de Groot 0113 - 35 17 25

Secretariaat: mw. J. de Groot, Trumanlaan 31, 4463 WR GOES balanszeeland@live.nl

West-Brabant Secretariaat: mw. I. Dhaeze, balanswestbrabant@ziggo.nl Nieuwe vrijwilligers gezocht m/v Balans zet zich in voor belangenbehartiging van de doelgroep, spreekt met beleidsmakers, geeft voorlichting aan ouders en scholen en bevordert lotgenotencontact. Bent u ervaringsdeskundige en heeft u tijd en interesse om vrijwilliger te zijn? Meldt u dan aan via het secretariaat balanswestbrabant@ziggo.nl o.v.v. naam en telefoonnummer en relatie tot Balans. Wij nemen dan contact met u op.

62 62

BALANS BALANS6-2013 5-2013

Thema-avond Sociale Media Wat zijn de kansen en bedreigingen van sociale media als je tussen de 10 en 16 jaar bent en ADHD of ASS hebt? Hoe werken de hersenen samen en welk gedrag wordt gezien? Wat is de kans op verslaving en waarom is dit zo? Hoe kan sociale media ook ondersteunend werken? Hoe zorg je voor parental control ? Na de pauze is er ruimte voor het stellen van vragen. Gastspreker: Drs. Dagmar Timmers: kinderen jeugdpsycholoog, cognitief neuro-psycholoog en GZ-psycholoog i.o. Hij is gespecialiseerd in de relatie tussen hersenen en gedrag en werkzaam bij psychologenpraktijk Timmers in zowel de begeleiding als behandeling van ouders en kinderen met ASS en ADHD. Datum: 10 juni. Locatie: Bibliotheek Theek 5, Torenplein 8 (ingang Basiliekplein), 4901 EC Oosterhout. Tijd: 20.00 - 22.00 uur. Toegang: € 5,- p.p. inclusief koffie en thee. Betaling contant. Aanmelden via: balanswestbrabant@ ziggo.nl

Midden-Brabant Voor contact en informatie: Kerngroep Den Bosch: balansdenbosch@zonnet.nl Kerngroep Waalwijk: kerngroep.waalwijk@balansregionaal.nl Kerngroep Tilburg: kerngroep.tilburg@balansregionaal.nl

Noord-Oost-Brabant Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl

Zuid-Oost-Brabant Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Postbus 93, 3720 AB BILTHOVEN 030 - 225 50 50 afdelingen@balansdigitaal.nl

Limburg D mw. G. van Rhee 0455 - 31 18 70 Secretariaat: mw. L. Boerma 06 - 512 760 30 (tussen 20.00 en 22.00 uur) Liset.boerma@balansregionaal.nl

Flevoland Secretariaat: mw. G. Oving, Hoornstraat 7, 1324 SH ALMERE balansflevoland@gmail.com

Chat en Forum op www.balansdigitaal.nl Service voor leden van Balans. Ga naar www.balansdigitaal.nl en log in op Mijn Balans, met uw e-mailadres en wachtwoord. Via Mijn Balans of via de button rechts op uw scherm kunt u naar forum of chat gaan. Op het Forum vindt u informatie en lotgenotencontact. Voor een meer direct contact met andere ouders kunt u inloggen op de chat. Daar is van maandag tot en met donderdag van 21.00 tot 22.00 uur een ervaren chatmoderator aanwezig die u welkom heet en u wegwijs maakt op de chat.

Service

Balans is de landelijke vereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag. Balans biedt ouders actuele, doelgerichte informatie en onderling contact. Tevens behartigt Balans de collectieve belangen van haar leden bij de overheid en bij relevante partijen zoals de zorg en het onderwijs. Leden van de oudervereniging ontvangen Balans Magazine negen keer per jaar. Scholen en instellingen kunnen zich op Balans Magazine abonneren.

Adresgegevens Postadres: Postbus 93 3720 AB Bilthoven Bezoekadres: Soestdijkseweg Zuid 217 3721 AD Bilthoven Telefoon: 030 225 50 50 E-mail: info@balansdigitaal.nl Website: www.balansdigitaal.nl

Wilt u lid worden van Oudervereniging Balans U krijgt dan: • 9 keer per jaar het informatieve blad Balans Magazine • Exclusieve toegang tot alle informatie op de website • Contact met andere leden via het forum en chat • Aantrekkelijke ledenkorting op boeken, folders, brochures en producten uit onze webwinkel • Mogelijkheid gebruik te maken van collectieve ziektekostenverzekeringen via Balans • Aantrekkelijke kortingen op toegang activiteiten en symposiums van Balans • Korting op juridische bijstand bij problemen met school Lid worden kan eenvoudig via onze website www.balansdigitaal.nl. Uw lidmaatschap kan op elk moment ingaan en wordt jaarlijks automatisch verlengd. Via onze website kunt u inloggen in ‘Mijn Balans’. Hier kunt u uw persoonlijke gegevens beheren. Bijvoorbeeld een adreswijziging doorgeven of de betaalwijze van het

lidmaatschap aanpassen. U kunt ook een mail sturen naar ons e-mailadres of tijdens kantooruren bellen met onze administratie: 030 225 50 50. Opzeggen van het lidmaatschap moet per e-mail of schriftelijk en uiterlijk twee maanden voor het verstrijken van het lidmaatschapsjaar (adres zie hiernaast). Heeft u vragen, opmerkingen of suggesties voor de redactie van dit blad? Stuur dan een e-mail naar redactie@balansdigitaal.nl. Inhoudelijke vragen aan Balans kunt u stellen aan de Advies- en Informatielijn of het Steunpunt Passend Onderwijs. Kijk voor meer informatie op bladzijde 4. Balans is ook te volgen via Twitter en Facebook. Kijk voor meer informatie op onze website.

Tarieven lidmaatschap en abonnement In het schema vindt u de tarieven voor het lidmaatschap van Landelijke Oudervereniging Balans (ouders) of het abonnement op Balans Magazine (scholen/instellingen). Bent u reeds lid van Vereniging Impuls, de NVA en/of de ADF-stichting, dan krijgt u bij Balans als nieuw lid of abonnee korting. Wanneer wordt betaald via automatische incasso krijgen ouders, studenten en buiten gewone leden € 1,– korting op de contributie.

Soort lidmaatschap Prijs per jaar Prijs met korting¹ Ouder(s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 49,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 39,Student . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 34,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 28,Buitenland (binnen Europa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 75,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 60,Buitenland (buiten Europa)² . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 100,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 80,Buitengewoon lid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 49,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 39,Steunlid 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 25,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. Soort lidmaatschap Prijs per jaar Prijs met korting¹ Scholen/instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 65,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 52,2e en volgend abonnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 40,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. Buitenland (binnen Europa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 90,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 72,Buitenland (buiten Europa)² . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 116,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 93,Balans KIDS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 18,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. Impulsief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 18,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. Bulkabonnement onderwijsinstellingen . . . . . . . . . . . . . op aanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. 1 Prijs inclusief korting voor nieuwe leden of abonnees van Balans, die reeds lid zijn van Impuls, de NVA of de ADF-stichting. 2 Buiten Europa worden de werkelijke portokosten doorberekend. 3 Wel alle lidmaatschapsvoordelen, alleen geen Balans Magazine.

BALANS 5-2013

Gepland

Colofon Hoofdredactie Yolande de Best

In het volgende nummer van Balans Magazine

Doorgaan met medicatie? Huiswerk of niet? Hoe maak je de beste plannen? En nog veel meer weetjes over vakantie(stress)! Enkelvoudige dyslexie: bestaat dat? Comazuipen: een persoonlijk verslag (en aanpak) van doortastende ouders

nieuw

Balans Ouder Powertraining!

Interview met Herbert Roeyers over ‘arousal’ en hoeveel last je kind daarvan heeft Vakantie is voor kinderen met bijvoorbeeld ADHD of PDD-NOS bést eens lastig. Redacteur Maria van Amerongen maakte er een verhaal over: “Wat doe je als je speciale kind vreselijk opziet tegen die lange, lange zomervakantie? En tegen die paar weken van huis zijn, waarin vaak alles anders is dan anders? Moeders vertellen hun gouden tips! Moet je dyslectische kind nou doorlezen in de vakantie, of niet? En als je kind niet veel vriendjes heeft, hoe komt hij dan de vakantie door? Het was een ware ontdekkingstocht over wat ik allemaal tegenkwam. Superwetenswaardig allemaal!”

Redactie Maria van Amerongen, Joli Luijckx, Cecilia Janssen Verder werkten mee Anouk van Westerloo, Marisca Milikowski, Monique de Mol, Arga Paternotte, Jodi Fotografie, Nationale Beeldbank, Miriam de Heer, Nicolette Pantekoek, Melanie Rietbroek, Patricia Bouwhuis, Jelle Stiesri, Frederieke Reitsma, Jurgen Breeman, Katinka Slump, Shutterstock, Louise Witteman Uitgave Balans Publicaties Redactieadres Balans, Postbus 93, 3720 AB Bilthoven E-mail: redactie@balansdigitaal.nl tel. 030 - 225 50 50 Foto omslag Jodi Fotografie Basisvormgeving en lay-out BeeldinZicht, Rotterdam Peter Snaterse Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertenties Jetvertising bv, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk tel. 070 - 399 00 00, fax 070 - 390 24 88 E-mail: info@jetvertising.nl Internet: www.jetvertising.nl Wij willen benadrukken dat Balans geen verantwoordelijkheid draagt voor de inhoud van de – afgedrukte en bijgesloten – advertenties. Het feit dat wij reclame afdrukken of bijsluiten voor bepaalde producten of diensten, betekent niet dat wij deze bij u aanbevelen. U dient zelf te beoordelen of de geadverteerde producten / diensten voor u van belang kunnen zijn. Eventuele negatieve ervaringen kunt u mailen naar info@balansdigitaal.nl © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder uitdrukkelijke toestemming van de redactie.

ISSN 1872-0560 Het zomernummer van Balans Magazine valt op 8 juni op de mat 64

BALANS 5-2013

Het aprilnummer van Balans Magazine verschijnt in week 23

advertentie

Wij bieden onder andere: • Remedial teaching; • Onderzoek; • Begeleiding en training (ook ambulant); • Project voor ‘ thuiszitters’; • Dagopvang op zaterdag en in schoolvakanties Gevestigd te Krommenie 075-6406008

 

info@praktijkderegenboog.com www.praktijkderegenboog.com

Master Special

Educational Needs Organisatie voor kinderen en jongeren met een ontwikkelingsstoornis zoals ADHD en autisme • • • • • • •

Logeerweekenden en -vakanties Kind & Ouder Vakanties Brusjes weekenden Dagopvang Thuisbegeleiding Zorg op maat AWBZ-erkend

Dat de kinderen en jongeren een geweldige tijd bij ons hebben en dat ouders en verzorgers ontlast worden staat voorop. Wij vinden het belangrijk dat de kinderen zich veilig en vertrouwd voelen. Via een positieve en persoonlijke benadering bieden wij stavast in de dagelijkse leefwereld van het kind.

www.stavast.nu

Onderwijs: speciaal voor iedereen Wilt u optimaal kunnen inspelen op verschillen tussen leerlingen? En wilt u zich verder ontwikkelen als professional? Kies dan voor de master SEN! U kunt kiezen uit zes profielen: Speciale onderwijsbehoeften, Begeleiden en innoveren, Talentontwikkeling, Taal- en leesinnovatie, Reken- en wiskunde-innovatie, Gedrag en leren.

Laat u voorlichten!

• Utrecht • Leeuwarden • Amsterdam • Hengelo • Zwolle • Haarlem/Den Haag/ Alkmaar/Amstelveen

15 mei/2juli 22 mei 23 mei 23 mei 5 juni

19.30 uur 19.00 uur 18.00 uur 18.00 uur 18.30 uur

28 augustus 17.00 uur

www.windesheim.nl / www.oso-windesheim.nl

Gebruik uw Lerarenbeurs! Vanaf 1 september 2013 biedt Windesheim de master SEN ook aan in Amsterdam en Hengelo!

info@stavast.nu 041208-2011_Opmaak 795284 Sarkow_ADV_ADHD-Volwassenen_185x62 1 25-08-11 17:34 Pagina 1

De Protac® Ball Blanket

Nieuw wetenschappelijk onderzoek Het onderzoek met de Protac Ball Blanket laat zien dat het de inslaaptijd verkort en het aantal keer wakker worden gedurende de nacht vermindert. De kwaliteit van het slapen verbetert.

Een hulp om te kalmeren, de zintuigen te stimuleren en het lichaamsgevoel te verbeteren. - Uitstekende werking bij slaapproblemen.

- Nordic Journal of Psychiatry, juli 2010.

Mijn zoon met ADHD en Autisme gebruikt de Ball Blanket. Hij valt nu binnen 5 tot 10 minuten in slaap, hiervoor was dit 1 tot 3 uur. - moeder van een 9 jarige zoon.

Sarkow b.v. revalidatiehulpmiddelen

Klokhoek 16B 3833 GX Leusden T: 033-432 00 44 E: info@sarkow.nl W: www.sarkow.nl

Vraag nu 2 weken op proef!!!

advertentie

COMPLEET HERZIENE EDITIE VAN HET SUCCESVOLLE BOEK HET IS ADHD Weg met de misverstanden rond adhd! adhd is een modediagnose, heeft niets te maken met het functioneren van de hersenen, en kinderen met adhd krijgen te veel medicijnen voorgeschreven. Aan deze en andere misverstanden rondom adhd maakt Dit is adhd een einde. Dit boek geeft een actueel en compleet verhaal over alles wat er zich rondom adhd afspeelt. Met deze kennis kan iedereen aan de slag om het gedrag van deze kinderen beter te begrijpen en te begeleiden.

nieuw

congres dit is adhd – 18 juni in utrecht De laatste stand van zaken in de behandeling, begeleiding en wetenschap van adhd. Meer informatie en inschrijven via www.lannoocampus-academie.nl

over de auteurs Kinder- en jeugdpsychiater en hoogleraar Jan Buitelaar is (inter)nationaal een van de meest bekende wetenschappers op het gebied van adhd. Arga Paternotte is oud-hoofdredacteur van Balans Magazine en publicist van talloze artikelen over adhd.

kortingsbon

dit is adhd verschijnt in mei 2013. bestel dit boek nu en profiteer van 20% introductiekorting: u betaalt geen € 24,99 maar € 19,99!* prof. dr. jan buitelaar en arga paternotte dit is adhd. alles over de kenmerken, diagnose, behandeling en aanpak thuis en op school normale prijs € 24,99 | isbn 978 94 014 0428 0 | ca. 224 blz.

bestellen met korting kan op de volgende manier:

• • •

bestel het boek direct bij Balans op www.balansdigitaal.nl lever deze bon in bij uw boekhandel bestel online bij de uitgever, u kunt voorintekenen op www.lannoocampus.nl

* Deze korting is geldig van 15 mei tot en met 15 augustus 2013. Actiecode 902-01912.