Globo 56: Bananenplantages in Laos: de grote gele golf

KWARTAALBLAD VAN OXFAM-SOLIDARITEIT - DECEMBER 2016 - NUMMER 56

Doe mee aan de Oxfam PEACEWALKER in de Westhoek > Zie pagina 16

Dossier

BANANENPLANTAGES IN LAOS:

DE GROTE GELE GOLF

Cuba na Matthew

Verdreven boeren en vissers in Sri Lanka

De orkaan hield lelijk huis in de Caraïben. Toch vielen er in Cuba geen slachtoffers.

350 boeren en vissers in Sri Lanka zijn van hun grond verdreven. Ze moesten wijken voor het toerisme.

> Pagina 3

> Pagina's 12-13

coverstory Laos doet denken aan eindeloze rijstvelden. Maar onder impuls van Chinese investeerders rukken in het noorden nu vooral bananenplantages op. Met alle gevolgen van dien.

INHOUD 3

blikvangers

6

DE VRA AG

Check het dossier vanaf pagina 7.

© Tineke D'haese/Oxfam

7 Voorwoord

• Oxfam Pakt Uit pakt uit met kaartjes gemaakt van papier van olifantenpoep.

• Waarom orkaan Matthew geen enkel leven eiste op Cuba.

• De financiële transactietaks: heeft België 1,6 miljoen euro in het vooruitzicht?

Wat doet Oxfam voor de vluchtelingen uit West-Afrika?

dossier BANANENPLANTAGES IN LAOS: DE GROTE GELE GOLF

Landloos

E

en paar dagen eerder nog had hij samen met andere boze boeren een stuk land bezet, niet ver van de Hondurese hoofdstad Tegucigalpa. Een terrein dat de rijken braak lieten liggen, maar toch niet wilden delen met arme boeren. Als lid van de lokale boerenorganisatie stond hij, halfweg de veertig, vaak mee op de barricades.

• Het Wilde Westen van het oosten • Kinderen in gevaar • Huayxay Noy: het dorp dat zijn tanden liet zien • Drie wegen naar een betere toekomst

12

zuidgeluid

14

vrijwilliger in de kijker

15

tweedehands

16

1,2,3,actie

Er was dan ook onrecht genoeg om te bestrijden. De grootgrondbezitters bijvoorbeeld, die landloze boeren geen halve hectare gunden. Of multinationals die massaal grond inpikten van gezinnen en gemeenschappen die er al jaren woonden om er bananenplantages aan te leggen.

Maar bovenop de barricades ben je kwetsbaar. Enkele dagen later werd hij langs de kant van de weg gevonden met een kogel in het hoofd.

Ik herinner me dat ik – toen als coördinator van het Oxfam-programma in CentraalAmerika en de Caraïben – die avond samen met zijn vrouw, kinderen en vrienden van de boerenorganisatie naast zijn kist stond. De bovenkant was van glas. Om de beurt sprak elk van ons een paar troostende woorden, gedachten en herinneringen. Eerst verdrietig, maar in de loop van de nacht werd de sfeer losser.

De dood hoort in Honduras bij het leven, veel meer dan hier.

Dat was halfweg de jaren ’80.

Ik ben zijn naam vergeten, maar eigenlijk doet die er ook niet toe. Zijn verhaal is dat van honderdduizenden boeren die het moeten afleggen tegen de brute economische en politieke macht van bedrijven en superrijken. Voor arme boeren is hun land vaak het enige waardevolle bezit. Land is een kwestie van leven of dood.

De verdeling ervan is altijd een heikel punt geweest. En dat is het vandaag nog.

Dertig jaar nadat ik in Honduras bij de kist van een landloze boer stond, werd in maart van dit jaar amper 100 kilometer verderop Berta Cáceres vermoord. Opnieuw een activiste die haar roep om gerechtigheid voor landloze boeren met haar leven betaalde. De tegenstanders veranderen – vroeger grootgrondbezitters en bananenmultinationals, nu illustere hydro-energieconsortia – maar de straffeloosheid is nog even schrijnend.

Oxfam heeft altijd aan de kant van de onderdrukten gestaan, en dat doen we ook vandaag. In deze Globo lees je het verhaal van vissers uit Sri Lanka die moeten wijken voor toeristische hotels. Maar ook van Laotiaanse boeren die overspoeld worden door Chinese investeerders op zoek naar land en grondstoffen: suiker, hout, rubber en bananen. Alweer: bananen.

De stem van deze mensen laten horen, is een begin. Wat we nog meer doen voor hen, lees je verderop in dit nummer.

Stefaan Declercq Algemeen secretaris Oxfam-Solidariteit

350 boeren- en vissersfamilies in het Sri Lankaanse dorp Paanama werden in 2010 met geweld van hun grond verjaagd om plaats te maken voor het massatoerisme. Maar ze vechten terug. Vrouwen voorop.

Françoise Kouassi-Lenoir helpt in de nieuwe tweedehandswinkel in Eupen. “Ik kende de tweedehandskleding, maar ik dacht dat die niet tof waren. Dat is nu een beetje veranderd.”

Oxfam is door de stad Antwerpen aangeduid als een van de collectiepunten voor het inzamelen van tweedehandstextiel.

Vrijwilligers zetten zich belangeloos in op onze festivals, in onze winkels, als vertaler van onze teksten en in onze computerateliers. Dank jullie wel allemaal.

Globo

Driemaandelijks tijdschrift nr. 56 • Vierde kwartaal 2016 Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel • België Tel.: +32 (0)2 501 67 00 • Fax: +32 (0)2 511 89 19 • www.oxfamsol.be Je uitschrijven of gratis abonneren op Globo? Mail naar globo@oxfamsol.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Stefaan Declercq • REDACTIE EN EINDREDACTIE: Esther Favre-Félix, Wouter Fransen, Nicolas Ginocchio, Julien Lepeer, Thea Swierstra, Lieve Van den Bulck, Charlotte Vanhoof • COÖRDINATIE: Lieve Van den Bulck, Thea Swierstra, Esther Favre-Félix • Werkten mee: Leïla Bodeux, Stéphane Parmentier, Brigitte Gloire, Syviengkeo Bounlutay, Thibaut Hanquet, Silavanh Vongphosy, Frédéric Van Hauteghem • Opmaak: José Mangano • Fotografie: Tineke D’haese Art. 4 Wet 8.12.92 – Min. Besluit 18. 03. 93. Oxfam-Solidariteit vzw, Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel, beheert een geautomatiseerd adressenbestand voor de relatie met haar donors en sympathisanten. Uw gegevens komen daarin terecht. U heeft het recht uw gegevens op te vragen en te laten wijzigen. Richt uw schriftelijke aanvraag aan: Oxfam Schenkersbestand, Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel. Oxfam-Solidariteit is geregistreerd onder nummer 000500836 bij het Rijksregister van de Commissie voor de Bescherming van de private levenssfeer. De opinies en commentaren van personen en partnerorganisaties in dit tijdschrift weerspiegelen niet noodzakelijk de standpunten van Oxfam-Solidariteit.

Niets uit deze Globo mag overgenomen of gekopieerd worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie.

Deze Globo wordt gedrukt op gerecycleerd papier, Cyclus Print 90 gr.

2

globo • DECEMBER 2016

Geverifieerd milieuzorgsysteem Maatschappelijke zetel: Vier-Windenstraat 60, B-1080 Brussel Reg. Nr BE-BXL-000021

Tekst: Esther Favre-Félix, Julien Lepeer, Thea Swierstra, Charlotte Vanhoof

Waarom de orkaan Matthew aan niemand het leven kostte in Cuba Op 4 oktober sloeg de orkaan Matthew toe in de Caraïben. In Haïti vielen 546 doden, in Cuba geen.

Een wonder of zijn de Cubanen beter voorbereid op natuurrampen?

DISASTER RISK REDUCTION Disaster risk reduction (DRR) heet dat: preventie om het risico op rampen te verminderen. Deze methode promoot Oxfam in verschillende landen die het risico lopen op natuurrampen zoals Laos of El Salvador. Cuba bewijst dat het werkt.

Cuba wordt regelmatig geteisterd door

© OXFAM

W

ereldwijd stijgt het aantal natuurrampen, onder andere door de klimaatverandering.

Ontwikkelingslanden worden het vaakst getroffen en zij zijn daar vaak het minst tegen gewapend. Toch hoeft niet elk extreem weersfenomeen synoniem te staan voor een ramp.

Met een goede voorbereiding kun je de schade beperken. Dat kan bijvoorbeeld door weersomstandigheden en aardbevingen nog preciezer te voorspellen en te analyseren en door overheid en bevolking te sensibiliseren met behulp van waarschuwingssystemen, evacuatieplannen, onthaalcentra en opleidingen over de risico’s. Ook kun je de impact van een ramp beperken door bijvoorbeeld afvoerkanalen en overstromingsgebieden aan te leggen, stevigere daken en huizen te bouwen, ver van overstromingsgebieden te bouwen en bestaansmiddelen te beschermen.

Wanneer de orkaan is gepasseerd, is de hele bevolking betrokken bij de wederopbouw. droogte, vulkanen en aardbevingen.

Wereldwijd wordt het land geprezen om zijn goede organisatie bij dit soort natuurrampen. De Cubaanse overheid investeert veel in het sensibiliseren van de bevolking, onder andere door scholieren de risico’s van cyclonen te leren en door elk jaar een simulatie te organiseren waaraan de hele bevolking moet deelnemen. Ook hebben ze een 'risicokaart', om zo in elke wijk de personen en zones aan te duiden die

Noodoproep Als het noodlot toeslaat staat Oxfam klaar met humanitaire hulp voor de Cubaanse bevolking, zoals in oktober, toen de orkaan Matthew de Caraïben teisterde. In Cuba vielen er geen doden, maar de orkaan heeft wel 78 procent van de stad Baraoca verwoest en meer dan 85 procent van de inwoners van de stad Maisi had plots geen toegang meer tot water.

Terwijl de Cubaanse overheid voor elektriciteit, toegankelijkheid en voedselbedeling zorgt, deelt Oxfam

noodhulppakketten uit aan 2.000 gezinnen (8.000 mensen) met daarin onder meer dekzeilen, hygiënekits en waterzuiveringstabletten.

In de komende maanden zullen de voorlopige oplossingen plaatsmaken voor de installatie van daken die orkanen kunnen weerstaan voor 500 gezinnen (2.000 mensen), systemen die de opslag en het transport van water garanderen in noodgevallen (regenputten, jerrycans en zo meer) en sensibilisatiecampagnes.

het meeste risico lopen. “Ik ben de verantwoordelijke van dit deel van de wijk”, legt een inwoonster van Havana uit. “Als er een orkaan komt, weet ik bijvoorbeeld dat in dat huis een vrouw in een rolstoel woont die geholpen moet worden bij het evacueren.”

Cuba investeert veel in sensibilisering Er zijn ook veilige opvangcentra voorzien, met voedsel, water en geneesmiddelen. Wanneer de orkaan is gepasseerd, is de hele bevolking betrokken bij de wederopbouw.

20 JAAR SAMENWERKING Oxfam ondersteunt al meer dan 20 jaar de inspanningen die de Cubaanse provincies doen rond rampenpreventie. Momenteel werkt Oxfam aan het versterken van hun capaciteit, zeker met betrekking tot droogte, orkanen en aardbevingen.

Dit gebeurt in het kader van drie projecten die gefinancierd worden door de Europese Unie, de DirectieGeneraal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp (DGD) en

het Agence Suisse de Coopération internationale.

DROOGTE EN AARDVERSCHUIVINGEN In 2015 werd Cuba geconfronteerd met de ergste droogte in een eeuw tijd.

Meer dan een miljoen mensen waren slachtoffer daarvan. Om de gevolgen te beperken zet Oxfam zich in de eerste plaats in om toegang tot water te garanderen. Dit doen we door bijvoorbeeld regenputten te installeren en door de bevolking op te leiden om aan beter waterbeheer te doen. Oxfam werkt ook samen met de overheid en lokale afdelingen om zo in de toekomst de kans op droogte beter te voorspellen en te analyseren, en vervolgens te verhelpen aan de hand van studies en analyses.

Omdat Cuba ook getroffen werd door een aardbeving helpt Oxfam in samenwerking met de Cubaanse overheid bij de preventie van het risico op aardbevingen. Dat is vooral mogelijk dankzij de versterking van het netwerk van seismometers en de opleidingen over risicobeheer voor lokale technische teams, het Cubaanse Rode Kruis en de bevolking.

346

nul doden

280 daken

Het aantal natuurrampen in 2015, tegenover minder dan 250 in 1995.

Een stijging die te wijten is aan onder andere de klimaatverandering.

In Cuba heeft de orkaan Matthew geen doden gemaakt.

In buurland Haïti vielen echter 546 doden en 438 gewonden.

Na de orkaan Sandy in 2012 installeerde Oxfam 280 daken die bestand zijn tegen orkanen en 500 regenputten voor drinkwater.

DECEMBER 2016 • globo

3

Kaartjes van olifantenpoeppapier

H

et einde van het jaar is het moment voor Oxfam Pakt Uit om uit te pakken met vijf nieuwe cadeaus: een winterkit met dekentjes voor vluchtelingen, twee lammetjes, solarlampjes, een kerstgeit en bomen. Deze zijn te koop in de vorm van wenskaarten, waarvan de opbrengst gaat naar projecten van Oxfam.

Bijzonder is dat de kaarten en enveloppen van de kerstgeit en de bomen gedrukt zijn op papier van olifantenpoep. Dat is nieuw voor België. “We zochten een duurzamer alternatief”, zegt Séverine Baert van Oxfam Pakt Uit. “Het bedrijf Elecosy, dat dit papier maakt, sponsort ook een project in Sri Lanka. Wij werken daar ook, dus dat is een mooie link.” Olifantenpapier is

olifant als vegetariër heel wat waardevolle vezels nalaat die ideaal zijn voor het maken van papier. Een olifant eet 180 kilo per dag een gaat in die tijd zestien keer naar de wc. De olifantenpoep wordt gedroogd, gekookt en gedesinfecteerd. Samen met een deel gerecycleerd papier wordt de poep verpulpt tot papier.

Dankzij een samenwerking met Present Company krijgt wie een grote bestelling plaatst bovendien een bijpassende ecologische gadget: een nooddeken, een lampje, een koksmuts of een ecologische fietszadelhoes. De gadgets zijn ook voor 5 euro te koop via de cadeaubox.

Meer info: www.oxfampaktuit.be

en juin

Olifantenpapier is dikker dan het papier van de andere kaartjes van Oxfam Pakt Uit en het voelt zachter aan.

© UN

dikker dan het papier van de andere Oxfam Pakt Uit heeft vijf kaartjes van Oxfam Pakt Uit en voelt nieuwe cadeaus in haar zachter aan. gamma. Bijzonder is dat twee daarvan gedrukt zijn BOMEN REDDEN Bovendien red je er bomen mee. Jaarop papier van olifantenlijks worden 4 miljard bomen gekapt poep. voor de papierindustrie. Dit terwijl een

In Marrakech werd de inwerkingtreding van het klimaatakkoord besproken.

Klimaat: wat na Parijs?

Een recordaantal landen ondertekende vorig jaar het klimaatakkoord van Parijs, en wat nu?

V

oordat het nieuwe akkoord echt van start kon gaan, werd in Parijs besloten dat 55 landen, samen goed voor minstens 55 procent van de wereldwijde uitstoot, het akkoord moesten ratificeren. In oktober werd dit percentage al bereikt, ruim een maand voor de start van de nieuwe klimaattop in Marrakech in november. Onder andere China en de Verenigde Staten bekrachtigden het akkoord al en ook verschillende Europese landen leverden hun huiswerk op tijd in. België hoorde daar niet bij.

Een maand voor de nieuwe top hadden de vier ministers van Milieu nog steeds geen nationaal actieplan tegen 2030 opgesteld.

“België is een slechte leerling”, zegt Brigitte Gloire, klimaatexperte bij Oxfam-Solidariteit. “Er zijn dringend maatregelen nodig om het akkoord

van Parijs te respecteren. Ons energieverbruik blijft stijgen, er wordt niet genoeg geïnvesteerd in hernieuwbare energie en de financiële steun die bedoeld is voor de bevolkingsgroepen die het hardst getroffen worden door de opwarming van de aarde is vorig jaar gehalveerd.” Ook de huidige investeringen in biomassa en de handel in CO2-kredieten – het prijskaartje van vervuilende uitlaatgassen - blijven pijnpunten.

EL NIÑO Van 7 tot 18 november schoven de lidstaten opnieuw aan tafel voor de klimaattop in Marrakech. Daar werd de concrete inwerkingtreding van het nieuwe akkoord besproken. Voor de start heeft Oxfam actie gevoerd met de eis klimaatfinanciering te verhogen zodat arme landen beter voorbereid zijn op klimaatopwarming. Zo heeft een supersterke El Niño in 2015 en2016 voor wereldwijd 60 miljoen slachtoffers gezorgd, en worden in totaal 800 miljoen mensen indirect met de gevolgen ervan geconfronteerd.

In oktober had België nog steeds geen nationaal actieplan tegen 2030 opgesteld

FTT: 1,6 miljard euro in zicht voor België?

Naar verwachting is er tegen juni 2017 een akkoord op Europees niveau over de taks op financiële transacties.

B

ijna 2.500 mensen hebben de acties van Oxfam gesteund om minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) onder druk te zetten. Daardoor blokkeert België niet langer het project voor een financiële transactietaks

4

globo • DECEMBER 2016

(FTT) op Europees niveau. In oktober hebben tien landen van de Europese Unie een akkoord bereikt om het project goed te keuren dat jaarlijks tot 20 miljard euro kan opleveren. Het gaat om België, Frankrijk, Italië, Spanje, Portugal, Duitsland, Oostenrijk, Griekenland, Slovenië en Slowakije.

EEN STRIJD TEGEN SPECULATIE EN ONGELIJKHEID Oxfam pleit al jaren voor zo’n taks om zo financiële speculatie aan banden te

leggen en de strijd tegen ongelijkheid aan te vechten. Het oorspronkelijk project van de Europese Commissie stelde een taks voor van 0,1 procent voor aandelen en obligaties en 0,01 procent voor derivaten.

ONTWIKKELINGSSAMENWERKING VERSTERKEN

Voor België kan de FTT jaarlijks naar schatting 1,6 miljard euro opleveren.

“Met dat geld kunnen we de strijd tegen armoede, ongelijkheid en klimaat-

verandering in België en ontwikkelingslanden financieren. Oxfam pleit voor een 50-50-verdeling tussen Noord en Zuid”, zegt Leïla Bodeux, beleidsmedewerker ongelijkheid van Oxfam-Solidariteit. De volgende stap is 6 december. De Europese ministers van Financiën moeten het akkoord nog verder uitwerken om de finale versie klaar te hebben tegen juni 2017. Gedurende dat proces blijft Oxfam druk uitoefenen op de Belgische minister van Financiën om te komen tot een FTT die ambitieus en solide is.

Oxfam Trailwalker versie 10.0

2.158 ton verse groenten

100 kilometer dwars door de Hoge Venen trekken in een team van vier. Dat is de Oxfam Trailwalker, die in 2017 al aan zijn tiende editie toe is.

Oxfam zet zich al decennialang in om ervoor te zorgen dat vluchtelingen uit de Westelijke Sahara meer gevarieerd voedsel te eten krijgen.

1. Van 150 naar 300 teams.

In 2008 stonden er 150 teams aan de start, maar voor de tiende editie verwachten de organisatoren minstens 300 teams, oftewel 1.200 wandelaars.

2. Made in Hongkong. Het evenement gaat inmiddels in elf landen door, maar de eerste Oxfam Trailwalker vond plaats in Hongkong in 1997. Het concept is geïnspireerd op een training van de Gurkhabrigade, een onderdeel van het Britse koloniale leger.

Door een aanslepend en vergeten conflict wonen duizenden vluchtelingen uit de Westelijke Sahara al meer dan 40 jaar in de Algerijnse woestijn.

DROGE MANDEN 80 procent van de deelnemers haalde de eindstreep.

6. Meer dan 4,2 miljoen euro. De 9. Oxfam Trailwalker heeft een

lijkt veel, zeker binnen een tijdspanne van 30 uur. Toch haalde sinds het begin van de Oxfam Trailwalker in België meer dan 80 procent van deelnemers de eindstreep.

nieuwe traditie van sponsorgeld inzamelen voor Oxfam Trailwalker leverde al meer 4,2 miljoen euro op. Allerlei projecten worden op deze manier gesteund, gaande van toegang tot water in Burkina Faso tot bescherming van de textielwerksters in Cambodja en de strijd tegen klimaatverandering.

4. Wie verslaat de Fairfoxes?

7. Ik hou van de Hoge Venen.

3. Meer dan 80 procent

slaagkans. 100 kilometer wandelen

Om deel te mogen nemen, moet elk team minstens 1.500 euro sponsorgeld inzamelen. Dat blijkt geen probleem te zijn, want gemiddeld verzamelt een team meer dan 2.000 euro. Het team van de Fairfoxes staat voorlopig aan de leiding met een bedrag van 17.500 euro in 2014. Wie doet beter?

5. In de voetsporen van

Frederik Deburghgraeve.

Gouden medaillewinnaar in het zwemmen op de Olympische Spelen van 1992 Frederik Deburghgraeve stond aan de start in 2009.

Ongetwijfeld is dit een van de meest voorkomende reacties: “Wat een prachtige omgeving.” Al sinds de eerste editie trekt Oxfam Trailwalker door de Hoge Venen, tot groot genoegen van de deelnemers.

8. 600 helpende handen.

Velen hebben het laatste weekend van augustus alvast aangekruist op hun kalender. Deel uitmaken van dit evenement is dan ook een onvergetelijke ervaring. Oxfam Trailwalker kan gemiddeld rekenen op de hulp van 300 vrijwilligers per jaar.

kleine broer. Oxfam Peacewalker

zag het licht vorig jaar in de buurt van Mesen, in de Westhoek. Wil je weten hoeveel het kleine broertje gegroeid is, houd dan zeker 29 april vrij in je agenda, om 42,4 kilometer te wandelen in een team van vier (zie p. 16).

10. 9:57 uur. Sommige teams

kiezen ervoor de 100 kilometer te lopen. In 2010 slaagde het team VSSR-v100 erin om in minder dan 10 uur het parcours af te leggen. Sterk.

Doe mee aan de feesteditie.

Wil je op de hoogte te blijven van alle activiteiten die speciaal georganiseerd worden voor deze verjaardag, of wil je je inschrijven als deelnemer of vrijwilliger, surf dan snel naar

www.oxfamtrailwalker.be

Het wereldvoedselprogramma (WFP) deelt basisvoedselpakketten uit in de vorm van droge manden gevuld met onder andere bloem, rijst, olie en gerst. Om voor een beetje variatie te zorgen in hun beperkte dieet heeft Oxfam dit jaar 2.158.596 kilo verse voedingsproducten aan de vluchtelingen uitgedeeld, in het kader van een project dat gefinancierd wordt door de Europese Unie.

GLUTENVRIJE BLOEM Elke maand ontvangen 700 mensen met een glutenintolerantie pakketten van 2 kilo glutenvrije bloem. Vluchtelingen die kampen met glutenintolerantie hebben het bijzonder zwaar, omdat tarwebloem een van de essentiële ingrediënten is van de manden die het WFP uitdeelt.

Kom meer te weten over de crisis in de Westelijke Sahara: www.oxfamsol.be/SaharaNL

Migratie: waarschuwen voor het falen van Fort Europa Oxfam heeft een symbolische stunt georganiseerd om de Europese leiders te overtuigen het migratiebeleid te veranderen.

Vlak voor de Europese instellingen in Brussel heeft Oxfam op de grond vijftig reddingsvesten uitgespreid die afkomstig zijn van het Griekse eiland Chios. Ze werden gedragen door mensen die via Turkije naar Europa zijn gevlucht en staan symbool voor het falen van de huidige Europese aanpak. Die aanpak heeft een humanitaire crisis in Zuid-Europa veroorzaakt en zet mensen er toe aan steeds gevaarlijkere oplossingen te zoeken om Europa te bereiken.

Meer info: www.oxfamsol.be/migratie

DECEMBER 2016 • globo

5

DE VRAAG

Wat doet Oxfam voor de vluchtelingen uit West-Afrika?

2,7 miljoen mensen op de vlucht

Hygiëne en water eerst

Door een conflict met Boko Haram zijn 2,7 miljoen mensen op de

We installeren drinkwaterpunten voor zowel de dorpen die de

vlucht voor het geweld dat zich van Nigeria naar de buurlanden Niger, Tsjaad en Kameroen verspreidt. Velen zijn gevlucht naar gemeenschappen die zelf arm en kwetsbaar zijn. Oxfam biedt humanitaire hulp aan zowel de vluchtelingen als de gemeenschappen die hen opvangen.

vluchtelingen opvangen als de vluchtelingen zelf. Ook verbeteren we de sanitaire voorzieningen door de bouw van douches en het herstel van toiletten. We zorgen er ook voor dat mensen op veel plaatsen hun handen kunnen wassen, om zo de verspreiding van ziektes te vermijden.

Vechten tegen ondervoeding Vernielde oogsten, landbouwers die van hun velden verjaagd zijn, families die alles verloren hebben… duizenden mensen lijden honger. Oxfam brengt hen voedsel en deelt zaad en gereedschap uit aan de landbouwers.

Ook organiseren we ‘geld in ruil voor voedsel’-programma’s ten voordele van de opvangdorpen en de vluchtelingen, zoals bijvoorbeeld gemeenschappelijke rijstvelden. Ten slotte delen we ook kookpotten, muggennetten en emmers uit. Oxfam heeft al aan 261.694 mensen hulp geboden. Help ons hen te helpen.

Doe een gift op BE37 0000 0000 2828 met de mededeling: 9169.

Zit jij met een brandende vraag over wat Oxfam doet?

6

globo • DECEMBER 2016

Blijf er niet mee zitten: stel je vraag via GLOBO, Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel of stuur een mailtje naar globo@oxfamsol.be Je vraag kan ingekort of niet opgenomen worden bij plaatsgebrek.

Laotiaanse kinderen spelen tussen de bananenbomen. De komst van de plantages zal hoe dan ook hun toekomst mee bepalen - positief of negatief.

Dossier

Bananenplantages in Laos: DE GROTE GELE GOLF De Chinese groeimotor mag dan sputteren, zijn verbruik blijft wel stijgen. De op een na grootste economie ter wereld verbrandt jaarlijks enorme hoeveelheden grondstoffen. En daarvoor gaat China steeds meer shoppen over de grens. In Laos bijvoorbeeld. 200.000 ton bananen? Verkocht. Al betaalt de lokale bevolking een ferm deel van de prijs.

Inhoud: • Het Wilde Westen van het Oosten • Kinderen in gevaar • Huayxay Noy: het dorp dat zijn tanden liet zien • Drie wegen naar een betere toekomst

• Teksten: Wouter Fransen • Foto’s: Tineke D’haese/Oxfam • Hebben meegewerkt: Syviengkeo Bounlutay, Thibaut Hanquet & Silavanh Vongphosy

Bronnen: www.oxfamsol.be/globo56-bronnen DECEMBER 2016 • globo

7

Dossier

Het Wilde Westen van het Oosten Als je vanuit de hoofdstad Vientiane noordwaarts vliegt, kun je er niet naast kijken. Als een ononderbroken donkere deken doemen ze plots op: miljoenen bananenbomen. Van ver ogen ze haast idyllisch. Maar onder het bladerdek schuilt een hoop viezigheid.

“Mijn dochter moest al na een halfuur op de plantage overgeven. Telkens wanneer de opzichters langskwamen, hield ze zich staande. Zodra die uit het zicht waren, hoestte ze zich de longen uit haar lijf. Die eerste dag heeft ze zeker tien keer overgegeven.”

Oh (32) zucht en staart voor zich uit. Net als de meeste van haar dorpsgenoten in Luoluang Tai werkt ze sinds drie jaar op de bananenplantage in de buurt.

Onkruid wieden, bananen oogsten, trossen verpakken: moeder en dochter doen er vanalles.

Behalve werken met chemische stoffen; daar heeft ze het helemaal mee gehad. En Oh is niet alleen.

GROTE HONGER

Commerciële bananenteelt is aan een spectaculaire groei bezig in Laos. De productie verdubbelde tussen 2010 en 2013, en bereikte vorig jaar 216.861 ton.

Bijna alle bananen gaan dezelfde richting uit: noordwaarts. 88 procent van de bananenexport is bestemd voor China.

Daarmee zijn bananen een symptoom van een veel breder fenomeen. De 1,4 miljard Chinezen hebben honger. Zoveel dat China zelf niet meer genoeg voedsel en andere basisproducten kan produceren om aan die gigantische vraag te voldoen. Striktere wetgeving rond milieu en arbeid zorgt er ook voor dat de kostprijs van landbouw op Chinese bodem gevoelig stijgt.

En dus trekken ondernemers – vaak met staatssteun – massaal de grenzen over om elders suiker, maïs, koffie, cassave, hout of rubber te gaan produceren.

En bananen dus.

De 1,4 miljard Chinezen hebben honger, heel veel honger Het dorpje van Oh ligt in de provincie Bokeo, wat onderdeel is van de Gouden Driehoek in het grensgebied met Thailand en Myanmar. Chinese bedrijven hebben in Bokeo op vijf jaar tijd 12.000 hectare bananenplantages aangelegd. Terwijl voor andere teelten vaak grote stukken land door de regering in concessie worden gegeven, kiezen bananenproducenten meest-

216.861 TON BANANEN produceerde Laos vorig jaar

8

globo • DECEMBER 2016

De Chinese bananenplantages zorgen lokaal voor jobs, maar hebben ook veel negatieve gevolgen voor wie er woont en werkt. al voor pachtovereenkomsten. Ze kloppen rechtstreeks aan bij dorpen en families en huren hun land, vaak voor 5 of 6 jaar. Sommige dorpelingen verhuren samen met hun land meteen ook hun eigen arbeid.

Of het nu deel is van een huurcontract of gewoon als dagarbeiders – tienduizenden arme Laotianen gaan elke dag op een bananenplantage aan de slag.

Bananenteelt is niet nieuw in een tropisch land als Laos, maar de manier waarop is dat wel. Traditioneel zijn het in Laos vooral kleine boeren die inheemse bananensoorten verbouwen of plukken in het bos om hun eigen gezin te voeden. De nieuwe Chinese plantages gaan voor intensieve teelt op grote schaal. De banaan? Cavendish. Dat is de soort die je ook in België en de rest van de wereld tegenkomt. Maar in Laos is de Cavendish nieuw en ze kan dan ook niet zonder een stevige dosis hulpmiddelen.

derop in Laoluang Tai woont Norkham. Hij zit op een bankje voor zijn houten huis, het hoofd een beetje tussen de schouders, maar met een vriendelijke glimlach om de mond. Norkham werkt voor het lokale schooltje en is vader en grootvader. Hij is 62. Zijn dochter zal voor altijd 28 blijven.

“Drie jaar is het nu geleden. Mijn dochter werkte al een tijd op de bananenplantage. Op een dag viel ze flauw terwijl ze aan het werk was. Diezelfde dag is ze gestorven. De dokters in het ziekenhuis hebben een chemische stof ontdekt in haar longen. Ik ben nadien

ACHT KEER MEER ZIEK

Gemiddeld 100 tot 140 verschillende chemische stoffen worden op de plantages gebruikt: meststoffen, pesticiden, insecticiden, bewaarmiddelen, etc. Zo’n veertig keer per seizoen gebruiken de arbeiders een van die middelen of een mix ervan. Maar weinigen weten hoe ze met de giftige stoffen moeten omspringen. Arbeiders dragen zelden bescherming, krijgen weinig of geen instructies en de producten hebben meestal enkel Chinese opschriften.

Het is die dodelijke cocktail die Oh’s dochtertje ziek maakt, en met haar duizenden anderen. Even ver-

88%

VAN DE EXPORT gaat naar China

Sinds zijn dochter drie jaar geleden stierf op de bananenplantage, zorgt Norkham voor haar twee zoontjes.

50

VERBODEN chemische stoffen in gebruik op de plantages

Dossier met mijn vrouw naar de plantage geweest om de eigenaars te spreken. Maar die wilden me niet eens ontvangen. Er was zelfs niemand die Lao sprak. We zijn gestopt met klagen. Mijn kleinzoontjes, Phowin en Bouleun, waren 5 en 8 jaar toen. Ze wonen nu bij ons. Ik mis mijn dochter enorm. We hebben zelfs geen foto van haar. Nooit zet ik nog een voet op zo’n plantage.”

Uitzonderlijk in Norkham’s verhaal is vooral dat het overlijden van zijn dochter medisch onderzocht is.

Wie niet sterft in een ziekenhuis, komt er doorgaans niet meer terecht. Bijgevolg is er weinig betrouwbaar cijfermateriaal beschikbaar. Een zeldzame vergelijkende studie van het Nationaal Onderzoeksinstituut voor Land- en Bosbouw bracht in maart 2016 aan het licht dat arbeiders op bananenplantages tot acht keer meer ziek zijn dan zelfstandige bananenboeren.

Duizeligheid en hoofdpijn waren de twee meest voorkomende klachten.

LANDROOF 2.0

Je hoeft evenwel niet op de plantage te werken om de impact ervan te voelen. De chemische cocktail sijpelt namelijk ook de bodem in. In Laoluang Tai, het dorp van Oh en Norkham, vielen twee jaar geleden plots alle kippen en eenden dood. Vissers op de Mekong klagen steeds meer over lege netten. En drinkwatervoorraden raken besmet. Wie over een plantage

Kinderen in gevaar “Ik maak me zorgen over mijn zoontje; hij is nog maar achttien dagen oud. Net achter ons huis ligt een bananenplantage.

Elke keer als ze beginnen sproeien, ga ik bij mijn moeder wonen, enkele honderden meters verderop. Ik kan nergens anders naartoe.” Chantanom Keomany (32) Kinderen zijn vaak de eerste slachtoffers van de bananenplantages. Ze verhuizen met hun ouders mee naar de plantage. Dat houdt risico’s in voor hun gezondheid, maar betekent vaak ook het einde van hun schoolcarrière. Ook kinderarbeid is een groeiend probleem. Soms reiken de gevolgen nog verder. Kinderen die gevaccineerd worden, zijn nadien vaak een dag of twee ziek. Dat betekent dat de ouders thuis moeten blijven en niet op de plantage kunnen werken. Dat kost hen meteen loon. Dus verstoppen plantagearbeiders hun kinderen steeds vaker als de dokter aanklopt voor een spuitje. Daardoor zijn sommige ziektes weer in opmars.

Plantagearbeiders worden

8x

MEER ZIEK

loopt, kan niet om de honderden plastic zakken en flessen met restanten van chemische stoffen heen.

Violaine Fourile werkt voor de Land Issues Working Group, een lokale partner van Oxfam die informatie over landrechten deelt met lokale ngo’s. “Op het einde van het huurcontract krijgen lokale boeren een stuk grond terug dat zwaar vergiftigd is. Een duidelijk gevolg daarvan is erosie. Je ziet nu al hoe het landschap in delen van Noord-Laos ingrijpend verandert. Hoe schadelijk die chemische stoffen zijn voor de vruchtbaarheid van de grond op lange termijn, is momenteel nog afwachten. Maar we kunnen het ergste vermoeden.”

Een plantage omploegen en opnieuw veranderen in een rijstveld, is moeilijk en duur De grond is bovendien niet alleen vergiftigd, maar ook praktisch onbruikbaar. “De wortels van bananenbomen zijn heel moeilijk te verwijderen. Een stuk plantage omploegen en opnieuw veranderen in een rijstveld, is een moeilijke en dure aangelegenheid.”

Pure landroof kun je de bananenplantages moeilijk verwijten. In een land dat acht keer groter is dan België maar minder inwoners telt, is land ruim beschikbaar. De meeste boeren die hun land verhuren hebben ook nog een ander stukje grond dat ze zelf bewerken. Het gaat zelden over grootschalige transacties. En na de pacht krijgen Laotianen hun land gewoon terug.

Maar landroof of geen landroof – de kwestie is minder eenvoudig dan ze lijkt. Violaine Fourile: “In grote delen van Laos bestaan geen officiële landeigendomsbewijzen. Je verwerft er land door het in de praktijk te bewerken of te bewonen. Het gebrek aan duidelijke regels creëert een grijze zone. Zo weten we van minstens een geval waarbij hetzelfde stuk land per ongeluk aan verschillende investeerders tegelijkertijd werd verpacht. Maar het maakt het ook behoorlijk gemakkelijk voor buitenlandse investeerders om zich land toe te eigenen.”

Een onderzoek van de Thaise Chiang Mai Universiteit stelt dat de bananenplantages stemmen tot nadenken over de definitie van landroof. De hyperintensieve teelt heeft de levensduur van de bananenbomen herleid van tientallen jaren tot amper 5 à 10 jaar. Terwijl de bedrijven enkele kilometers zuidwaarts een volgende perceel huren, blijven lokale boeren achter met uitgeputte en onbruikbare grond. Misschien niet beroofd van hun land, maar wel van hun toekomst.

ONMACHT

De bananenplantages zijn de voorbije jaren als een grote gele golf zuidwaarts gerold. En de Laotiaanse overheid surfte met plezier mee. In het spoor van andere Aziatische Tijgers wil Laos een groeispurt inzetten. De regering mikt daarvoor op een simpele

7, 8

EURO

PER DAG verdient een plantagearbeider

China ma Myan

Phongsaly

r Louang Namtha

Bokeo Golden Triangle Special Economic Zone

Vietnam

Laoluang Tai Huayxay Noy

Ou

do

a mx

y

Laos

Thailand vientiane

strategie: massaproductie voor export, gefinancierd met buitenlands kapitaal. Met 40 procent van alle investeringen is China twee jaar geleden al Laos’ belangrijkste geldschieter geworden.

Wie rondloopt in Bokeo, bekruipt soms het gevoel plots in China te zijn Daarbij zet Laos in het uitstalraam wat het op overschot heeft: land. Violaine Fourile: “Land omzetten in kapitaal is het officiële beleid. 17 procent van het Laotiaanse grondgebied is momenteel in buitenlandse handen door middel van grootschalige concessies.”

Wie rondloopt in Huayxay, de provinciehoofdstad van Bokeo, bekruipt soms dan ook het gevoel plots in China te zijn. Opschriften en wegwijzers worden er vaak zelfs niet eens meer naar het Lao vertaald. De Laotiaanse staat lijkt er afwezig. In de speciale economische zone aan de grens met Myanmar en Thailand leidt de Chinese invloed tot surrealistische taferelen.

Met een concessie van 99 jaar in de hand hebben investeerders er een bombastisch casino uit de grond gestampt. Kings Romans Casino is een bizarre combinatie van fluo neonlicht, Griekse standbeelden en een minutieus nagebouwde traditionele Chinese wijk. De zone heeft een eigen overheid en wordt bewaakt door het Chinese leger. De decadente aanblik van marmer en Rolls Royces is bevreemdend voor wie er binnenrijdt vanuit het straatarme Laos. Zoals overal ter

5,5

MILJARD EURO per jaar pompt China in Laos

DECEMBER 2016 • globo

9

Dossier wereld zet ook in Laos de mix van buitenlandse hebzucht en een zwakke lokale overheid, de deur open voor misbruik. De Chinezen komen casino’s openen in Laos omdat ze in hun thuisland verboden zijn. De speciale economische zone (zie inzet) is naast een witwascarrousel ook een draaischijf van smokkel in bedreigde diersoorten. The Wild West, maar dan in het Oosten.

De Laotiaanse overheid heeft nu maatregelen aangekondigd om de ongebreidelde groei van de bananenplantages te stoppen (zie p. 10 en 11). Maar tot het zover komt, blijft wetteloosheid ook op de plantages de oorzaak van veel wantoestanden. Onderzoek van de Laotiaanse universiteit bracht aan het licht dat op de plantages minstens vijftig verschillende chemische stoffen gebruikt worden die in China zelf verboden zijn. De Laotiaanse wet vereist dat bedrijven hun werknemers van beschermende kledij voorzien en schadevergoedingen uitkeren bij arbeidsongevallen. Maar in de praktijk staan mensen zoals Oh en Norkham helemaal alleen. Een recent rapport van Mekong Watch, dat onderzoek deed in de provincie Oudomxay, stelt onomwonden dat de provinciale autoriteiten niet in staat zijn om de expansie van de bananenplantages bij te houden. Opvolging is er amper en de bestaande wetgeving wordt niet afgedwongen.

VERZET

De eindeloze rijen bananen en hun eenrichtingsverkeer naar het noorden, het massale buitenlandse geld en de zwakke lokale overheid, de uitverkoop van een arm land en de consumptie van een groeiende kapitalistische reus. En vooral: de politieke onmacht,

Wie over een plantage loopt, kan niet om de honderden plastic zakken en flessen met restanten van chemische stoffen heen. de wetteloosheid en het schrijnende misbruik. Wat vandaag gebeurt in het noorden van Laos doet onvermijdelijk denken aan de neokoloniale uitspattingen van bedrijven als de United Fruit Company halfweg de vorige eeuw in Midden-Amerika.

Laos is geen land van oproerkraaiers. Betogingen zie

je er zelden of nooit. Maar de anti-Chinese gevoelens nemen in het noorden wel hand over hand toe, onder meer in de buurt van het casino in de speciale economische zone. Een poging om daar het laatste dorpje uit de weg ruimen voor een internationale luchthaven botste enkele jaren geleden op de tegenstand van de dorpelingen die schouder aan schouder hun rijstvelden beschermden. Een zeldzame daad van openlijk verzet.

De negatieve geluiden doen zelfs de lokale overheden twijfelen. Nadat eerder de provincies Pongsali en Oudomxai al een verbod op nieuwe bananenplantages afkondigden, volgde eind vorig jaar ook Bokeo. En onlangs, op 14 november, kondigde de regering in Vientiane een nationaal verbod aan. Of dat ook in de praktijk veel effect zal hebben, is twijfelachtig. Aan bestaande plantages wordt niet geraakt. Wetgevingen afdwingen op het terrein blijkt altijd weer moeilijk. En vooral: zolang er geld te verdienen is met de verhuur van arbeid of grond aan de Chinese investeerders, zullen arme Laotianen dat blijven doen.

Het salaris is uitzonderlijk goed in de afgelegen uithoek die Bokeo is

Huayxay Noy: het dorp dat zijn tanden liet zien In sommige gevallen slagen de dorpelingen erin om de bananenbazen tot toegevingen te dwingen. In Huayxay Noy bijvoorbeeld.

Vijf jaar geleden werd de bananenplantage bij het dorpje Huayxay Noy aangelegd. Intussen werkt zowat de helft van de dorpelingen als dagarbeider op de plantage.

“We weten nochtans maar al te goed wat de effecten zijn”, zegt Vanhxay, “maar we hebben het geld hard nodig.” Dus besloten de inwoners om er

10 globo • DECEMBER 2016

samen het beste van te maken. Air: “We hebben de overheid gevraagd om tussenbeide te komen.

Die heeft een onderzoek ingesteld en kreeg de plantagebazen uiteindelijk zo ver dat ze andere meststoffen zijn gaan gebruiken.”

Ook over de arbeidsvoorwaarden hebben de inwoners van Huayxay Noy onderhandeld. Mang: “We zijn erin geslaagd om ons dagloon te verhogen van 50.000 (5 euro) naar 70.000 LAK (7 euro).

En onze arbeidstijd is met een uur verminderd.”

Oh's vriendin Sengboun: “We kunnen geen kant op. Zonder inkomen kunnen we onze kinderen niet naar school sturen.” Op de plantage verdienen arbeiders bijna 8 euro per dag. Dat lijkt weinig, maar is ongeveer gelijk aan het minimumloon in Thailand.

Dat is een uitzonderlijk goed salaris in de afgelegen uithoek die Bokeo is. Wie een hectare land verhuurt aan de plantages, verdient daar al snel 100 euro per maand aan. Dat verklaart waarom zelfs jonge moeders die hun kinderen verloren door vergiftiging op de plantage er elke dag opnieuw aankloppen.

Maar datzelfde geld is meteen ook een opportuniteit.

Vorig jaar waren de Chinese buitenlandse investeringen – in bananen en een resem andere sectoren – goed voor 5,5 miljard euro. De Chinezen zijn gekomen om niet meer weg te gaan. De echte uitdaging is dan ook: hoe zorg je ervoor dat dat geld duurzame impact heeft en ten goede komt aan ‘gewone’ Laotianen? Dat is een complexe uitdaging – en complexe problemen vragen om veelzijdige oplossingen.

Dossier

Drie wegen naar een betere toekomst Economische alternatieven Oxfam helpt honderden mensen om economische alternatieven te zoeken voor arbeid op de bananenplantages. Daarvoor werken we in Bokeo samen met Women Mobilising for Development (MHP) en Community based Association for Mobilizing Knowledge in Development (CAMKID).

Beide organisaties helpen honderden mensen om economische alternatieven te zoeken voor arbeid op de bananenplantages.

In workshops tekenen de dorpelingen hun toekomstplannen uit. Letterlijk. Op basis daarvan wordt een stappenplan opgesteld, met mijlpalen, uitdagingen en bedreidigingen. Een businessplan in een tekening. Zo kan iedereen meedoen, ook wie niet kan lezen of schrijven. Iedereen krijgt ook steun bij de uitwerking van zijn plan.

Oh en Norkham (zie p8-10) maken deel uit van een groep die met steun van MHP een groententuin heeft aangelegd. Met de opbrengst daarvan hopen de groepsleden binnenkort hun gezin te kunnen onderhouden, zodat ze niet meer naar de plantages hoeven. CAMKID sensibiliseert ook over de gevaren van de chemische sproeistoffen en start in 2017 een sensibiliseringscampagne over toegang tot onderwijs en het belang van vaccinaties voor kinderen. Met educatief theater bereikt de ngo 3.100 mensen in twintig dorpen, zowel jong als oud.

1

Politieke actie

2 Organiseren en onderhandelen Oxfam helpt arbeiders op de plantages om beter te onderhandelen over hun rechten.

Oxfam-partner Comité de Cooperation pour le Laos (CCL) helpt arbeiders om in gesprek te gaan met lokale autoriteiten en Chinese investeerders in Phongsali. De Laotiaanse vakbondsfederatie LFTU organiseert al jaren arbeiders zodat ze sterker staan in hun onderhandelingen met bedrijven. Met steun van Oxfam trekt LFTU volgend jaar naar Bokeo om ook arbeiders op de bananenplantages te versterken, zodat ze hun rechten kunnen afdwingen. Dat het kan lukken, bewijzen de inwoners van het dorpje Huayxay Noy (zie hiernaast).

De bananenplantages aanpakken, is uiteraard ook een politieke kwestie. Oxfam startte een onderzoek naar de lokale impact van Chinese investeringen in Laos. Met de resultaten stappen we naar de Laotiaanse en Chinese overheid. Maar dat ligt gevoelig.

Daarom gebruikt Oxfam een omweg. Silavanh Vongphosy, verantwoordelijk voor het onderzoek: “Universiteiten hebben vaak goede banden met overheden en bedrijven.” Oxfams partnerschap met de Nationale Universiteit van Laos opende de deur naar het allerhoogste niveau. Niemand minder dan de vicepremier presenteerde de conferentie over het Oxfam-onderzoek. “Dat verhoogde meteen onze invloed. En dat moet:

we willen dat de regering inziet wat er aan de gang is, de bestaande arbeidswetgeving afdwingt en straffen oplegt aan plantages die de wet niet respecteren.”

Oxfam trok meteen ook een Chinese universiteit mee in bad. “Via de Universiteit van Yunnan kunnen we de Chinese overheid beïnvloeden. Die moet haar buitenlandse investeringen dringend beter reguleren. En zorgen dat chemische stoffen die in China verboden zijn, ook elders niet gebruikt worden.” Dat de Laotiaanse regering onlangs een verbod aankondigde op nieuwe plantages (zie hiernaast) is mede een gevolg van de inspanningen van Oxfam en andere ngo's om de huidige wantoestanden aan te kaarten.

3

DECEMBER 2016 • globo 11

a k n a L i Sr

© Nipuna Kumbalathara/OXFAM

Je kunt geweldig surfen voor de kust van Paanama, maar daarvoor moesten vissers wijken.

Vakantieplezier op de kap van de verdreven boer Je kunt er geweldig surfen en de hotels in het Sri Lankaanse kustdorp Paanama krijgen van toeristen uitstekende scores op boekingwebsites.

Maar wat velen waarschijnlijk niet weten is dat voor dat fijne vakantiegevoel boerenfamilies en vissers met geweld zijn verdreven.

D

e regio rond Paanama was bijna dertig jaar lang het strijdtoneel van de oorlog tussen de regering en de Tamiltijgers. Daar kwam in 2009 een einde aan, maar wie dacht dat het de lokale bevolking daarna beter zou vergaan, vergiste zich. Net toen de dorpelingen hun rug rechtten en in hun eigen levensonderhoud voorzagen met de teelt van rijst, yam, granen, fruit, peulvruchten en andere groenten stond het leger voor hun neus. In 2010 werden 350 boeren- en vissersfamilies met geweld gedwongen om plaats te maken voor de lokroep van de grootschalige toeristische industrie. Het land waarop nu hotel

12 globo • DECEMBER 2016

Lagoon Cabanas staat behoorde ooit toe aan boerenfamilies. De lagune waaraan het resort ligt werd gebruikt door vissers die er garnalen en krabben vingen en vissen die kuit schoten in de uitgestrekte mangroves.

Alle middelen waren voor de Sri Lankaanse overheid goed om de gezinnen te verjagen. Huizen werden platgebrand, oogsten vernield en de dorpelingen werden door het leger onder druk gezet om hun land over te dragen aan de staat. Ze kregen te horen dat

350 boeren- en vissersfamilies werden met geweld gedwongen om plaats te maken voor de lokroep van de grootschalige toeristische industrie het land gebruikt moest worden voor publieke doeleinden. Ook een 340 hectare groot woud van de Forest Conser-

vation Department werd ingepalmd door het leger. In totaal gaat het om een gebied van bijna 494 hectare dat geconfisqueerd is. Daarbij zijn ook religieuze plaatsen zoals boeddhistische tempel van Samudranaga, die bovendien historische waarde heeft.

Geen poot om op te staan De bevolking had vaak geen poot om op te staan. In Sri Lanka kun je als gemeenschap geen eigenaar worden van land. De staat kan wel landrechten toekennen aan individuele personen of wettelijk geregistreerde instanties.

Sommige mensen in Paanama hebben zo’n vergunning, maar de meesten niet.

Een aantal verloor het document toen hun huis in brand werd gestoken.

Daarmee koos de overheid voor het grote geld in plaats van voor de lokale bevolking die wel wat steun kon gebruiken bij het verbeteren van haar levensomstandigheden. Buitenlands geld, aangezien veel van de investeringen van buitenlandse ondernemingen afkomstig is.

Voornamelijk in het toerisme, maar ook andere sectoren. Zo streek luciferfabriek Soorya Match Company als een van de eersten in de streek neer. Met de schaars geworden grond

wordt bovendien soms kwistig omgesprongen. Op een stuk land moest een internationaal conferentiecentrum verrijzen.

Het gebouw was nog niet eens af toen

‘We moeten nu een aanzienlijk deel van ons inkomen besteden aan het kopen van voedsel.

Het leven is zwaar geworden nadat ons land werd afgepakt’ de overheid besloot om het project te laten voor wat het was. De weggejaagde bevolking nam intussen haar intrek bij familie of in geïmproviseerde tijdelijke onderkomens in de hoop ooit terug te kunnen keren naar hun akkers. De overheid bood de gemeenschap ander land aan, maar ze kan er echter nog geen dorre rijstkorrel op telen. Het gebied ligt in een steengroeve en is

Tekst: Thea Swierstra

Zuidgeluid

Een wereldwijde strijd voor landrechten

parl WIE? People’s Alliance for Right to Land

Oxfam strijdt op verschillende fronten voor landrechten. Als onderdeel van de

WAT? Met de steun van Oxfam brengt dit netwerk getroffen gemeenschappen, onderzoeksinstellingen, belangenverenigingen, actiegroepen en juridische dienstverleners samen in een forum om elkaar te ondersteunen.

globale beweging Land Rights Now roept Oxfam de regeringen in zowel Sri Lanka als Peru, Australië, Honduras en India op om het recht op land van de bevolking te respecteren. Op internationaal niveau wijzen Oxfam en het maatschappelijk middenveld de Wereldbank op haar verantwoordelijkheden als het over landroof gaat. Hierrond startte Oxfam in 2013 een publiekscampagne. Oxfam en andere niet-gouvernementele organisaties en sociale bewegingen strijden voor het uitvoeren van enkele richtlijnen die voedselzekerheid garanderen. Dit is nog maar het topje van de ijsberg. In Latijns-Amerika, Afrika en Azië steunt Oxfam diverse partners zodat de meest kwetsbare mensen een veilige en adequate toegang hebben tot land en andere natuurlijke hulpbronnen.

eenvoudigweg niet geschikt voor landbouw bij gebrek aan water en bewerkbare grond. Bovendien ligt het midden in een olifantencorridor: niet meteen de meest veilige plek om als mens te vertoeven.

Land huren G. M. Bandara is een van de boeren die verjaagd werden. Nadat hij en zijn gezin verdreven werden pakten ze de teelt weer op, maar nu op land dat ze huren. Dat trekt een wissel op het huishoudbudget, want ze hebben anders dan voorheen extra uitgavenposten.

G.M. BANDARA verjaagde boer

“We hebben niet meer zoals vroeger land waarop we onze eigen eten telen.

Daardoor moeten we een groot deel van ons inkomen besteden aan het kopen van voedsel. Het leven is zwaar geworden nadat ons land werd afgepakt.”

Terwijl de dorpelingen trachten te overleven stromen uitgelaten toeristen (nietsvermoedend) toe om te genieten van zonovergoten stranden en een frisse duik in zee. Volgens statistieken van de Sri Lanka Tourism Development Authority waren de meeste toeristen vorig jaar afkomstig uit West-Europa, en dan vooral uit het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.

sri lanka Sri Lanka, het voormalige Ceylon, leed dertig jaar lang onder een burgeroorlog tussen de Tamiltijgers en de regering. Sinds 2009 is er vrede. Het land herstelt zich en maakt reclame als vakantieparadijs.

Voor de aanleg van die toeristische infrastructuur zijn landbouwers en vissers in 2010 gewelddadig van hun grond verdreven.

India Myanmar

Thailand

© Nipuna Kumbalathara/OXFAM

Golf van Bengalen

Sri lanka

“We moeten ons verenigen om deze strijd te winnen” De bevolking van Paanama kwam op verschillende manieren in opstand tegen de landroof: via diplomatieke weg en door actie.

Verenigd in de Paanama Paatu Protection Organization (PPPO) diende ze in 2010 al een klacht in bij de Human Rights Commission (HRC) van Sri Lanka.

Die stelde een onderzoek in en kwam tot de conclusie dat de staat niet kon aantonen dat het land tot een of andere overheidsinstantie toebehoorde en dat het daarom moest worden teruggegeven aan de gemeenschap.

Na een regeringswissel in februari 2015 besloot de regering dan ook om de grond terug te geven.

uit tegen hen. In andere gevallen blijven gezinnen ontheemd.

mensen kwamen meermaals op straat Mensen kwamen ook meermaals op straat samen met maatschappelijke groeperingen en netwerken zoals de door Oxfam ondersteunde People’s

Teruggeven verloopt moeizaam Maar dat teruggeven verloopt nog steeds moeizaam. Bij elke poging die de bevolking aanvankelijk ondernam om het land weer in te nemen stuitte ze op bedreigingen van de politie. Intussen zijn verschillende families teruggekeerd naar hun land, maar wachten ze nog op de formele overdracht door de overheid.

Alleen vaardigde een regionale overheid in mei dit jaar nog een ontruimingsbevel

Alliance for the Right to Land (PARL) om te protesteren tegen de uitzetting en om hun situatie onder de aandacht te brengen. “We realiseerden ons dat we dit gevecht niet individueel kunnen voeren”, zegt boerin Rathnamali Kariyawasam van de PPPO. “We moeten ons verenigen om deze strijd te winnen, om zo rechtvaardigheid te doen geschieden. Niet alleen voor onszelf,

maar ook voor onze kinderen en de generaties voor ons van wie we het land geërfd hebben.”

Belangrijke rol voor vrouwen Vrouwen speelden een belangrijke rol in de strijd om land in Paanama. “In 2012 eisten we tijdens een protestactie ons land terug. Een groep vrouwen klom op het dak van een coöperatiegebouw dat vlakbij de hoofdweg van Paanama ligt en weigerde eraf te gaan totdat de autoriteiten reageerden”, zegt Kariyawasam. Vrouwen zijn ook betrokken bij initiatieven om de kwestie te bepleiten.

De bevolking organiseerde in juli 2015 met de steun van PARL een massademonstratie en een mediatour.

Daarbij probeerden dorpelingen hun land te betreden. Ze vroegen de plaatselijke overheden ook om toegang te krijgen tot hun grond. Deze gebeurtenis kreeg veel aandacht van de lokale televisie en sociale media.

Oxfam vraagt de overheid van Sri Lanka om onmiddellijk haar beslissing uit te voeren om deze gronden terug te geven aan de gemeenschap.

DECEMBER 2016 • globo 13

vrijwilliger in de kijker

ust had inkel. In Ivoork w n ee in n ke verkocht. Ik g met het wer “Ik heb ervarin che producten is et sm co ik r mij hier waa Vandaar dat ik g. ik een kapsalon in id le op n va en ik erpster rteer en prijs ze so Ik ben modeontw d. ou gh r ik kleding bezi alles doen, maa er hi je vooral met de n ku ilt alage. Als je w n van boeken.” doe ook de et van kleding da r ee m l aa nm ken nu ee

Françoise Kouassi-Lenoir is 40 jaar en helpt in de nieuwe tweedehandswinkel in Eupen. Het is de eerste keer dat ze vrijwilligerswerk doet.

“Het is de eers te keer dat ik vrijwilligerswer werken in een k doe en ik vind team. Er is opvo het heel leuk. lging, iedereen Bovendien stop We brengt zijn idee je hier nooit m ën in. Dat is go et leren. Er is ed. altijd iets nieu ws.”

werken met l is anders dan ke in sw nd ha en wat “Een tweede verkoopbaar is at w er le Ik n. nieuwe spulle n.” nnen gebruike we niet meer ku

ik dacht dat ndskleding, maar ha de ee tw de e Dus ik “Ik kend niet lekker roken. e di t Da . en ar w f t is die niet to kleren te kopen. Da om en ld so de t to wachtte altijd mijzelf vind ik hier nderd. Zeker voor ra ve je et be n ee nu hebben hier wat mij bevalt. We r de an en n ee t wel he bron.” ik zit dicht bij de mooie kleding en

14 globo • DECEMBER 2016

Ook vrijwilliger worden? Kijk op: www.oxfamsol.be/vrijwilligerswerk

“Wat ik zo fi jn vind hier is de vriendelijkh eid van Mark us Neumann de winkelve , rantwoorde lijke.

Zoals hij me de eerste ke er onthaald heeft, dat s timuleerde m ij om hier te komen werk en. Hij weet je te motive Dat is echt ren. belangrijk.”

Waar vind je een Oxfamtweedehandswinkel?

Vlaanderen

ANTWERPEN: Lange Koepoortstraat 49, 2000 Antwerpen • 03 707 11 61 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers ANTWERPEN: Quellinstraat 28 , 2000 Antwerpen • 03 227 44 82 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop ANTWERPEN: Brederodestraat 27, 2018 Antwerpen • 03 238 24 60 • di t/m vr: 10-18u, za 10-17u • Oxfam Boutique: kleding, brocante, boeken BRUGGE: Leopold II-laan 19, 8000 Brugge • 050 31 04 51 • di t/m za: 10-17u30 • kleding, brocante, boeken, computers GENK : Vennestraat 147, 3600 Genk • 089 30 42 69 • di/t/m za: 10-18 • kleding, boeken, brocante, computers GENT: Sint-Amandstraat 16, 9000 Gent • 09 233 42 13 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop GENT: Bij Sint-Jacobs 12, 9000 Gent • 09 223 13 53 • wo t/m za: 10-18u, zo: 10-13u • Oxfam Boutique: kleding, brocante GENT: Steendam 73, 9000 Gent • 09 224 02 80 • di t/m za 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers HASSELT: Dorpsstraat 21, 3500 Hasselt • 011 21 50 11 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop KNOKKE-HEIST: Elizabetlaan 141, 8300 Knokke-Heist • 050 51 04 51 • ma tot za : 10-12u30, 14-18u • kleding, boeken, computers, brocante • Ook Oxfam-Wereldwinkel KORTRIJK: Budastraat 21, 8500 Kortrijk • 056 31 26 22 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop LEUVEN: Parijsstraat 60, 3000 Leuven • 016 50 07 05 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop MECHELEN: O.L. Vrouwestraat 53, 2800 Mechelen • 015 43 67 10 • di t/m vr: 9u30-17u30, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken OOSTENDE: Torhoutsesteenweg 641, 8400 Oostende • 059 51 87 78 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers ROESELARE: Westlaan 210, 8800 Roeselare • 051 25 24 55 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers SINT-NIKLAAS: Ankerstraat 44, 9100 Sint-Niklaas • 03 776 72 59 • di t/m vr: 9u30-17u30, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken, computers WILRIJK: Jules Moretuslei 157, 2610 Wilrijk • 03 828 83 33 • di t/m vr: 9u30-17u30, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken, computers

Tweedehands

Oxfam collectiepunt voor tweedehandstextiel Antwerpen Stad geeft inzameling aan sociale economie Oxfam is door de stad Antwerpen aangeduid als inzamelpunt voor tweedehandstextiel. De stad verving eind oktober de textielcontainers door collectiepunten. Onder de naam De Collectie zamelt Oxfam samen met een aantal andere sociale-economiebedrijven kleding, schoenen, accessoires en huishoudtextiel in. Thuis ophalen kan ook.

Oxfam heeft als enige ook een collectiepunt in de containerparken. Belangrijk is dat je daar voor het afgeven van tex-

tiel niet moet betalen. “Dit is een mooie vooruitgang van onze tweedehandsactiviteit in de regio en een teken van vertrouwen in ons transparant beleid”, zegt Frédéric Van Hauteghem, adjunct-directeur van de afdeling tweedehands van Oxfam-Solidariteit. “Ik verwacht meer kwalitatieve kledij waarmee we veel klanten kunnen blij maken.” www.decollectie.be

Kerstshoppen bij Oxfam Inspiratie nodig voor je eindejaarsoutfit? Ga zeker eens kijken in de Oxfamtweedehandswinkel in je buurt. Wie weet vind je wel een mooi paar schoenen van Olivier Strelli of een blouse van Yves Saint Laurent voor een zacht prijsje…

De opbrengst gaat naar acties en projecten van Oxfam in heel de wereld.

brussel

BRUSSEL: Vlaamsesteenweg 102-104, 1000 Brussel • 02 522 40 70 • ma: 14-18u, di t/m za: 11-18u • vintage kleding, brocante, boeken BRUSSEL: Hoogstraat 243, 1000 Brussel • 02 502 39 59 • di t/m za: 10-17u, zo: 11-15u • kleding, brocante BRUSSEL: Kartuizersstraat 37, 1000 Brussel • 02 502 30 03 • di t/m vr: 11-18u, za: 13-18u • Oxfam Kids: kleding, accessoires voor kinderen BRUSSEL: Brabançonnelaan 133, 1030 Brussel • 02 732 72 68 • di t/m za: 9-14u30 - kleding, brocante, boeken BRUSSEL: Vossenstraat 19, 1000 Brussel • 02 513 83 23 • di, do, vr: 11-18u, za: 10-18u, zo: 10-15u • herenkleding en accessoires ELSENE: Elsensesteenweg 254, 1050 Elsene • 02 648 58 42 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop ELSENE: Elsensesteenweg 252, 1050 Elsene • 02 647 48 51 • ma t/m za: 10-18u • computers ETTERBEEK: Waversteenweg 295, 1040 Etterbeek • 02 640 09 25 • ma : 14-18u, di t/m vr: 11-18u, za: 11-15u • kleding, boeken, brocante JETTE: Auguste Hainautstraat 7, 1090 Jette • 02 427 25 75 • ma t/m vr: 10-18u • kleding, boeken, brocante, computers SCHAARBEEK: Lambermontlaan 47, 1030 Schaarbeek • 02 215 05 11 • ma t/m vr: 8-18u • kleding, boeken, brocante UKKEL: Vanderkinderestraat 248, 1180 Ukkel • 02 344 98 78 • ma t/m za: 10-18u (zomer 13-18u) • bookshop VORST: Neerstalsesteenweg 66, 1190 Vorst • 02 332 59 91 • ma t/m za: 10-17u30 • kleding, boeken, brocante, computers

wallonië

ANS: Rue de l’Yser 185A, 4430 Ans • 04 371 20 44 • ma t/m za: 10-17u45 • kleding, brocante, computers BERGEN: Rue de Houdin 5b • 7000 Bergen • 065 84 75 04 • di t/m za: 10-18u • computers, boeken CHARLEROI: Rue de Montigny 66, 6000 Charleroi • 071 31 80 62 • do, vr: 10-17u30, za: 10-16u • kleding, boeken CINEY: Rue St. Gilles 61, 5590 Ciney • 083 67 85 04 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers DINANT: Rue Grande 61-63, 5500 Dinant • 082 66 68 50 • ma t/m vr: 10-17u (zomer 18u), za: 11-17u (zomer 18u) • kleding, brocante, boeken, computers EUPEN: Kirchstrasse 39B (City-Passage), 4700 Eupen • 087 35 23 60 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers HERSTAL: Rue Grande Foxhalle 99, 4040 Herstal • 04 240 08 01 • ma: 12-16u45, di t/m vr: 10-16u45, za: 12-16u (juli/aug: gesloten op za) • kleding, brocante, boeken, computers HOEI: Rue Montmorency 2, 4500 Hoei • 085 23 32 98 • wo: 9-16u, vr 10-17u, za 10-12u en 14-16u • kleding LUIK: Rue de la Casquette 19b, 4000 Luik • 04 223 27 87 • ma t/m vr: 10-18u, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken LUIK: Rue St Séverin 117, 4000 Luik • 04 221 49 58 • ma t/m za: 10-17u (zomer 17u30) • kleding, brocante, boeken LUIK: Rue Puits-en-sock 137, 4020 Luik • 04 341 18 00 • ma t/m vr: 9-16u45, za: 9-15u45 • kleding LUIK: Rue St. Gilles 29, 4000 Luik • 04 222 24 42 • ma t/m vr: 10-17u30, za: 10-17u • Bookshop MARCINELLE: Chée de Philippeville 290/292, 6001 Marcinelle • 071 37 65 05 • ma t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers NAMEN: Rue de Bomel 9, 5000 Namen • 081 22 22 22 • ma t/m vr: 10-18u, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken, computers, NAMEN: Av de la Plante 27, 5000 Namen • 081 26 28 38 • ma t/m vr: 11-18u, za: 10-15u • computers NAMEN: Bas de la Place 12-14, 5000 Namen • 081 22 91 22 • ma t/m za: 9u30-18u • Bookshop NIJVEL: Rue de Namur 36, 1400 Nijvel • 067 77 34 85 • ma t/m vr: 10-18u, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken, computers

Waarom Anne-Marie vrijwilliger is in de Oxfam Boutique in Gent “De Oxfam Boutique is een ander concept, met aparte kleren. Fantastisch hoe mensen kleding combineren en er iets moois van maken. Ik leer daar veel van.”

Anne-Marie Bate (62) helpt sinds drie jaar in de Oxfam Boutique in Gent, waar je 'speciallekes' kunt vinden.

DECEMBER 2016 • globo 15

Pedagogische

DAG Oxfam inspireert

Heb je zin om het lesmateriaal van Oxfam te ontdekken? Wil je met andere mensen uit het onderwijs van gedachten wisselen hoe je wereldburgerschap en solidariteit beter integreert in het onderwijs of in je bedrijf? De pedagogische dag van Oxfam geeft je inspiratie.

bedankt

aan al onze vrijwilligers tegen geweld op vrouwen

Op 5 december 2016 is het de internationale dag van de vrijwilliger. Dat is een mooie gelegenheid om de 1.845 vrijwilligers te bedanken die zich belangeloos inzetten voor Oxfam-Solidariteit.

heel erg bedankt!

Heb je ook zin om vrijwilliger te worden?

Doe mee > Donderdag 19 januari 2017

> www.oxfamsol.be/nl/

Vier-Windenstraat 60 1080 Brussel

vacatures/vrijwilligers

> Inschrijven via edu@oxfamsol.be of 02/501.67.12

Music for life Toon jij je van je warmste kant voor Oxfam?

Studio Brussel heeft het startschot gegeven voor ‘De Warmste Week van Music for Life’, de actie om geld in te zamelen voor een goed doel naar keuze.

De laatste week voor Kerstmis zet Studio Brussel alle acties in de kijker.

wandel voor de vrede Doe mee aan de tweede editie van de Oxfam Peacewalker op 29 april 2017. Trek je wandelschoenen aan om met een team van vier mensen een parcours af te leggen van 42 kilometer door de Westhoek. Een regio die geschiedenis ademt. Met je inspanning steun je het werk van Oxfam in conflictgebieden.

schrijf je team in:

registreer je actie voor Oxfam

> www.oxfampeacewalker.be

> www.dewarmsteweek. stubru.be

16

@oxfam_sol

www.facebook.com/oxfamsol