Globo 43 - Ik consumeer minder, anders, beter by Oxfam België/Belgique

kwartaalblad van oxfam-solidariteit - september 2013 - nummer 43

PROEvertjes in onze tweedehandswinkels 14-20 oktober > Zie p. 16

dossier

IK consumeer Minder, Anders, Beter Made in Bangladesh

Vrouwen in Nicaragua

Hoeveel kost jouw T-shirt echt?

Slachtoffers van geweld ontdekken hun rechten.

Pagina 3

Pagina 12

coverstory Tijdens de festivalzomer keken jongeren achter de schermen van de 10 grootste voedingsbedrijven. Via een foto eisten ze meer respect voor kleine boeren en voor onze planeet. © Tineke D’haese

voorwoord

Consuminderen?

inhoud

blikvangers

Oxfamily

dossier

Met de veiligheid van textielarbeidsters, met voedsel en met gezondheidszorg mag niet gespeeld worden. Daarom steunt Oxfam groepen die opkomen voor hun rechten of die alternatieven ontwikkelen. ZOEKERTJES: werk mee aan de Globo-enquête of word lid van onze Algemene Vergadering.

Oxfam-ambassadeurs: geen glitter en glamour. De allermooiste dag in tweedehandse bruidskleren. Klimaatkaart en marathon gesponsord.

IK CONSUMEER Minder, Anders, Beter

et was 1973 en ik zat in het vijfde jaar secundair onderwijs. Zoals bij vele leeftijdsgenoten besloop mij een groeiende interesse in alles wat met Noord en Zuid te maken had. Van mijn leraar geschiedenis mocht ik er een verhandeling aan wijden. Het onderwerp: het rapport ‘De Grenzen aan de Groei’ van de Club van Rome. Dat waren de allereerste letters uit mijn pen waarmee ik me verdiepte in internationale thema’s. Precies 40 jaar later vloeit de inkt nog altijd. En dat zegt natuurlijk veel. We verbruiken globaal 50% méér grondstoffen dan wat de aarde kan voortbrengen. In Europa hebben we eigenlijk 3 planeten nodig om onze levenswijze te ondersteunen. Sinds mijn tijd op de middelbare school in Brugge is onze ecologische voetafdruk globaal verdubbeld.

*De ecologische boemerang keert terug *We moeten verdelen en matigen *Phone Soung Centre steunt biolandbouw in Laos

zuidgeluid

vrijwilliger in de kijker

tweedehands

tijd voor actie…

Wat heeft dat te maken met het Zuiden en dus met het werk van Oxfam? Heel veel. Alles draait om ongelijkheid. De rijke landen consumeren 10 keer méér dan de arme landen. De consumptiedrang in het Noorden pleegt een ware aanslag op schaarse grondstoffen zoals land, maar landroof zie je vooral in het Zuiden. Onze honger naar goedkope producten dwingt boeren – alweer veelal in het Zuiden – om te produceren voor een hongerloon. Onnodig transport en overmatige vleesconsumptie vergroten de CO2-uitstoot en versterken de klimaatverandering. Maar de overstromingen en de droogte slaan vooral in het Zuiden toe. De oorzaken van deze crisis liggen in het Noorden, de gevolgen zijn voor de arme bevolking in het Zuiden. We zullen het wereldwijd dus met mínder moeten doen, maar tegelijkertijd mensen in het Zuiden hun deel (lees: méér) van de koek moeten gunnen. Dat bewustzijn is stilaan aan het groeien. Sinds een tijdje beseffen meer en meer mensen dat het anders moet én kan. Je voelt het: er is wat in beweging. En ook jij kan daar deel van uitmaken!

Nicaragua: vrouwelijke slachtoffers van geweld worden actief in de hulpverlening en werken aan een mentaliteitsverandering.

Maïté voerde actie op school en doet het nu op festivals!

Tweedehandse computers dichten de kloof, 10 jaar boekenkasteel in Gent en grote inzamelactie.

Praktijkdag voor leerkrachten, klimaattrein & hapjes uit het GROEI-menu.

Een recente studie van Oxfam wees uit dat gewone mensen, van België tot Brazilië, erg bezorgd zijn over de herkomst van ons voedsel. En we zijn bereid om rekening te houden met die informatie bij onze aankopen. Welnu, in ons dossier lees je wat er op het GROEImenu van Oxfam staat en wat jij kan doen om jouw steentje bij te dragen. Minder, anders en beter consumeren, dat is dé garantie op een duurzame toekomst voor ons allemaal. Een toekomst waar jij deel van kan uitmaken door wat je doet, koopt en eet. Als consument heb je meer macht dan je denkt. Bedrijven luisteren wel degelijk naar protesterende consumenten, dat bewijst onze campagne Behind The Brands, die al enkele grote multinationals overtuigde om van koers te veranderen. In oktober komen we met een nieuwe actie in dat verband naar buiten. Zet je alvast schrap!

Stefaan Declercq Algemeen secretaris

Globo Driemaandelijks tijdschrift nr. 43 • Derde trimester 2013 Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel, België Tel.: +32 (0)2 501 67 00 • Fax: +32 (0)2 511 89 19 e-mail: globo@oxfamsol.be • website: www.oxfamsol.be Verantwoordelijke uitgever: Stefaan Declercq • Redactie: Laurent Bourgeois, Wouter Fransen, Julien Lepeer, Mieke Vandenbussche • Eindredactie en coördinatie: Chantal Nijssen Werkten mee: Brigitte Gloire, Lina Neeb, Leila Bodeux Opmaak: José Mangano • Fotografie: Tineke D’haese Art. 4 Wet 8.12.92 – Min. Besluit 18. 03. 93. Oxfam-Solidariteit vzw, Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel, beheert een geautomatiseerd adressenbestand voor de relatie met haar donors en sympathisanten. Uw gegevens komen daarin terecht. U heeft het recht uw gegevens op te vragen en te laten wijzigen. Richt uw schriftelijke aanvraag aan: Oxfam Schenkersbestand, Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel. Oxfam-Solidariteit is geregistreerd onder nummer 000500836 bij het Rijksregister van de Commissie voor de Bescherming van de private levenssfeer. De opinies en commentaren van personen en partnerorganisaties in dit tijdschrift weerspiegelen niet noodzakelijk de standpunten van Oxfam-Solidariteit. Niets uit deze Globo mag overgenomen of gekopieerd worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. Deze Globo wordt gedrukt op gerecycleerd papier, Cyclus Print 90 gr. Geverifieerd milieuzorgsysteem Maatschappelijke zetel: Vier-Windenstraat 60, B-1080 Brussel Reg. Nr BE-BXL-000021

globo • september 2013

Blikvangers

TeKSTEN: Laurent Bourgeois en Chantal Nijssen • FOTO’S: Tineke D’haese

Hoeveel kost mijn T-shirt echt? De instorting van het Rana Plaza-bedrijf in Bangladesh kostte het leven aan meer dan duizend mensen. Dit deed de polemiek over arbeidsvoorwaarden in die fabrieken weer oplaaien.

e voorbije jaren zijn er verscheidene grote rampen gebeurd met textielbedrijven, vooral in Azië. Bij branden, massabetogingen en instortingen vielen vele slachtoffers. De grote kledingmerken zetten hun leveranciers zwaar onder druk om meer te produceren en sneller te leveren tegen een lagere kost. Maar dat heeft een prijs: armzalige lonen, precaire contracten, intimidatie van de vakbondsbeweging, besparingen op de veiligheid, enz. Hoewel de merken al herhaaldelijk beloofden daar iets aan te doen, is er nog altijd niets veranderd. De recentste ramp in Bangladesh blijkt nu toch iets in beweging te brengen.

Getuigschrift van goed gedrag De grote textielmerken hebben hun verantwoordelijkheid lange tijd weten te ontvluchten omdat ze zogezegd onafhankelijke externe audits lieten uitvoeren op de werkomstandigheden bij hun leveranciers. Vandaag blijkt dat die waardeloos zijn. Want twee van de bedrijven die in het ingestorte gebouw gevestigd waren, hadden na zo’n sociale audit een getuigschrift van goed gedrag gekregen.

Nadat een eerste kledingmerk aangaf het akkoord te willen tekenen, volgden nog 70 anderen. © OXFAM

Zelfregulering door de sector werkt dus niet. Het is tijd voor bindende wettelijke overeenkomsten tussen de merken en de werknemersorganisaties. Zo moeten er geregeld onafhankelijke en transparante inspecties komen, de resultaten zijn openbaar en moeten worden opgevolgd door de merken. Dat is overigens niet echt voldoende. Bangladesh heeft eigenlijk een globaal

Merken gaan akkoord

Belgische merken? Het heeft helaas heel wat slachtoffers in textielbedrijven gekost vooraleer meer dan zeventig grote merken uit de sector bereid waren het Accord on Fire and Building Safety in Bangladesh te ondertekenen. De merken die tekenden, zullen zich onderscheiden door hun aankooppraktijken op één lijn te krijgen en de arbeidsrechten in de volledige keten te garanderen. Het is nu uitkijken naar de praktijk. • En wanneer volgt er nu een akkoord rond andere thema’s zoals een leefbaar loon of korte termijncontracten? Of een akkoord voor andere landen zoals Cambodja en Indonesië? • Welke Belgische merken zullen het goede voorbeeld volgen van JBC dat al in mei tekende? Volg de actualiteit op www.schonekleren.be en www.achact.be

Globo heeft jou nodig

plan nodig om de bedrijven uit de sector te herstellen en te vernieuwen. Maar dat kost geld, veel geld en daar wringt het schoentje. Want de bedrijven staan enorm onder druk en hun minieme winstmarges laten niet toe om die uitgaven zelf te bekostigen. Dus de grote merken zullen moeten accepteren dat veilige fabrieken duurder zijn. En ze zullen zelf een duit in het zakje moeten doen om de situatie te verbeteren.

Na de ramp met Rana Plaza hebben meer dan 70 merken het ‘Accord on Fire and Building Safety in Bangladesh’ getekend. Daar zitten bekende namen bij zoals H&M, C&A, Esprit en Mango. Aan dit akkoord dat al in 2011 opgesteld werd, hebben heel wat ngo’s, vakbonden en organisaties zoals Schone Kleren Campagne meegewerkt. Het verplicht de merken tot: de nodige inspecties, het financieren van vernieuwingen en het respecteren van veiligheidsnormen. Het garandeert de toegang tot de gebouwen voor vakbonden. Het creëert comités voor veiligheid en hygiëne en geeft aan

Jij bent een heel trouwe Globolezer? Vul dan zeker de vragenlijst in die je straks thuis in de bus krijgt.

werknemers ook het recht onveilig werk te weigeren. Dit akkoord geldt voor 1.500 bedrijven die samen meer dan een miljoen werknemers hebben. Het is een historische

“Mensenlevens redden, daarvoor was een bindend akkoord voor de hele sector nodig.” stap vooruit maar pakt vele andere problemen helaas niet aan zoals de veel te lage lonen. Het is ook enkel geldig voor Bangladesh. Voor het eerst worden vele grote spelers bij elkaar gebracht en in die zin biedt dit akkoord een goede basis voor meer samenwerking in de toekomst. En hoe zit dat eigenlijk met de grote Belgische merken? Hebben zij ook getekend? Meer info: www.schonekleren.be

Want dankzij jouw bijdrage zullen we van Globo nog een boeiender en spraakmakender blad kunnen maken.

Alvast hartelijk bedankt en… je moeite wordt zeker beloond!

september 2013 • globo

Blikvangers

Voedsel dient niet om mee te spelen Uit een rapport van zes ngo’s waaronder 11.11.11 en Oxfam-Solidariteit blijkt dat Belgische banken speculeren met voedsel.

et rapport “De betrokkenheid van Belgische banken bij voedselspeculatie” schetst een weinig fraai beeld van de activiteiten van sommige banken. Het bevat een inventaris van een aantal fondsen en financiële producten. Daarnaast ontkracht het rapport ook enkele mythes en flauwe excuses waarmee banken hun praktijken verantwoorden, zonder dat ze letten op de desastreuze gevolgen.

Enkele voorbeelden •Het valt moeilijk uit te maken wat speculatief is en wat niet. Dat klopt, maar het is net moeilijk omdat de financiële markten zo complex en ondoorzichtig zijn. De financiële wereld heeft die markt bewust ingewikkeld gemaakt en

netwerken & allianties

blijft alle vormen van doorgedreven controle afweren. •De markt is internationaal en dus kunnen we op Belgisch niveau niets doen. Een Belgische regulering is van belang want ze kan als voorbeeld dienen voor andere Staten of voor een Europese regelgeving. België heeft al eerder in andere domeinen model gestaan. •Niks bewijst dat er een verband is tussen speculatie op landbouwgrondstoffen en de stijgende landbouwprijzen of volatiliteit. Dit slaat nergens op. De studiedienst van meerdere Europese banken erkennen in interne onderzoeken dat er vele indicaties zijn voor deze link. Omdat de risico’s voor de voedselzekerheid zo groot zijn, zou het voorzorgprincipe trouwens moeten toegepast worden zoals dat voor elke potentieel gevaarlijke activiteit gebeurt. Lees de reacties van de banken en meer over het rapport op: www.ikgroeimee.be

Geld voor humanitair werk Het Consortium 12-12, dat vijf humanitaire organisaties telt, probeert het Belgische publiek te mobiliseren.

odra zich een natuurramp of een humanitaire crisis voordoet, waarbij dringend financiële middelen nodig zijn, kan het Consortium voor Noodhulpsituaties 12-12 in actie schieten. Het samenwerkingsverband tussen Caritas International, Dokters van de Wereld, Handicap International, Oxfam-Solidariteit en UNICEF België doet dan een beroep op de generositeit en de solidariteit van de bevolking. Samen verloopt hun communicatie met het publiek en met de media vlotter, de kosten worden gedeeld en de rekeningen zijn transparant.

Efficiënt en snel hulp bieden De vijf leden van het Consortium 12-12 beschikken over heel gespecialiseerde noodhulpteams. Zij maken ook deel uit van grote internationale netwerken zodat zij snel overal ter wereld aan de slag kunnen om efficiënt hulp te bieden. Op het terrein werken de organisaties dikwijls samen met een aantal lokale partnerorganisaties en hun internationale structuur ter plaatse. Sinds de start in de jaren 70 heeft het Consortium al menige crisis beantwoord: van de hongersnood in Ethiopië en in de Sahel van de jaren 80 tot de recentere droogte in de Hoorn van Afrika en de crisis in Syrië, over de humanitaire crisis in Rwanda en de tsunami in Zuidoost-Azië van december 2004.

Voor meer info of om te schenken: www.1212.be

“Als 12-12 een oproep lanceert, wijst dat op een uitzonderlijke humanitaire crisis die snel een grote solidariteit vraagt.” Basisvoedsel zoals rijst geef je best niet in handen van speculanten. © OXFAM

Solidair op de trappers 15.000 km fietsen,

dat is niet gewoon. Als je het doet voor Oxfam-Solidariteit, is dat helemaal super!

Tussen het einde van het studentenleven en de start van een eerste job ligt een ideaal moment om de wijde wereld te verkennen. Benoît, Benjamin en Antoine, drie kersvers afgestudeerde jongeren, hebben die kans gegrepen. Om er een echte

globo • september 2013

echte uitdaging van te maken, beslisten ze de fiets te gebruiken en andere mensen in de hele wereld te laten meegenieten. Hoe? Ze zochten sponsors om projecten van Oxfam-Solidariteit te steunen. Dat leverde 6.754 euro op. Hun exploot verdient een dikke merci! Wie hun boeiende tocht via allerlei landsgrenzen wil volgen of inspiratie zoekt, moet beslist kijken op www.belgiansolidaritybikers.com

De Belgian Solidarity Bikers in de Boliviaanse Salar de Chiguana.

Blikvangers

16 dagen tegen geweld op vrouwen Een epidemie, zo noemde de Wereldgezondheidsorganisatie geweld tegen vrouwen onlangs. Daarom doet Oxfam een warme oproep om dit najaar mee actie te voeren.

Oxfam-Solidariteit zoekt nieuwe leden voor haar Algemene Vergadering.

e Algemene Vergadering volgt op of de Raad van Bestuur en het Directiecomité de vereniging goed beheren. Daarvoor organiseert ze jaarlijks een bijeenkomst waar de resultaten van het voorbije jaar en het budget van het lopende jaar onderzocht en goedgekeurd worden. Bovenop die wettelijke verplichting heeft Oxfam-Solidariteit nog een thematische vergadering voorzien.

a een recente consultatieronde met vele experts over seksueel geweld tegen vrouwen zal het Belgisch Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen het Nationaal actieplan 2014-2018 opstellen. OxfamSolidariteit bracht ideeën in vanuit een internationaal perspectief en stelde voor de aanpak van seksueel geweld een plaats te geven binnen ontwikkelingssamenwerking, humanitaire hulp én beleidswerk.

Geweld, een epidemie

In te veel landen is huiselijk geweld geen misdaad. © OXFAM

Zowel nationale als internationale initiatieven maken duidelijk dat geweld tegen vrouwen “een wereldwijd probleem van epidemische proporties is”. Zo formuleerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het toen zij in juni 2013 het rapport “Global and regional estimates of violence against women” publiceerde.

voorkomende vorm van geweld tegen vrouwen is; • meer dan 600 miljoen vrouwen in landen wonen waar huiselijk geweld niet als een misdaad beschouwd wordt.

Voor het eerst werden alle gegevens over geweld tegen vrouwen wereldwijd gebundeld. En zo blijkt dat: • bijna 1 op 3 vrouwen tijdens haar leven fysiek of seksueel misbruikt wordt door haar partner; • het partnergeweld de meest

Volgens de WHO komt dit geweld het vaakst voor in Afrika, het MiddenOosten en Zuidoost-Azië. Daar wordt 37% van de vrouwen minstens een keer in hun leven het slachtoffer van fysiek of seksueel partnergeweld. In Zuid-Amerika gaat het om 30%, gevolgd door Europa en Azië (25%) en Noord-Amerika (23%).

Wereldwijd protest Ook dit jaar wordt de campagne “16 Dagen van Activisme tegen GenderGerelateerd Geweld” gevoerd. Met deze actie wil het Center for Women’s Global Leadership dit geweld als een internationale mensenrechtenschending aanklagen. Start op 25 november (Internationale dag van geweld tegen vrouwen) en einde op 10 december (Internationale dag van de mensenrechten). Organisaties, politici en burgers worden opgeroepen mee in actie te schieten. Wil jij een initiatief opzetteN? schrijf NU in op: http://16dayscwgl.rutgers.edu

David tegen Goliath Als rijke landen hun normen opleggen aan arme landen.

m voedselzekerheid te hebben, moeten mensen vrij kunnen beschikken over bepaalde zaadsoorten of andere productiemiddelen. Maar regels van intellectuele eigendom kunnen die toegang belemmeren. Ze maken bijvoorbeeld ook dat educatieve middelen zoals schoolboeken of zelfs medische technologie niet beschikbaar zijn. Vermits de houders van de eigendomsrechten (overwegend uit rijke landen) vaak het monopolie bezitten, kunnen zij de prijzen de hoogte in duwen. En voor burgers en regeringen van minder ontwikkelde landen (MOL) worden de technologieën dus iets onbereikbaars. De oprichting van de Wereldhandelsorganisatie viel samen met het vastleggen van internationale regels voor

Kandidaten gezocht

de bescherming van de intellectuele eigendomsrechten rond handel. Deze regels waren van toepassing voor alle lidstaten. Wegens hun zwakke economische positie kregen de MOL-landen uitstel tot 2006 (verlengd tot 2013), zodat ze zich konden aanpassen. Maar in zulke korte tijdsspanne konden de MOL-landen zich onvoldoende voorbereiden met gekwalificeerd personeel, een wetenschappelijke en technologische basis, een regularisatiesysteem. Het lukte ze zeker niet er ook sociale en economische voordelen uit te putten. De MOL-landen hebben een nieuwe vrijstelling gevraagd zolang ze tot de categorie van de Minst Ontwikkelde Landen behoren. Want zij kunnen hun beperkte financiële middelen niet besteden aan de invoering van intellectuele eigendomsregels die het monopolie van rijke Westerse bedrijven alleen nog meer versterken!

Daar worden thema’s in verband met haar activiteiten echt uitgediept. Op die manier worden de leden meer betrokken bij de strategische keuzes van de organisatie. Iedereen die achter de visie en de missie van de organisatie staat, kan zich kandidaat stellen. Wij zoeken ook mensen met een specifieke expertise in diverse domeinen zoals financiën, beheer, ontwikkelingssamenwerking, enz. Interesse? Stuur ons je kandidatuur. Oxfam-Solidariteit Algemeen Secretariaat Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel pva@oxfamsol.be

Delen & Ruilen Acht jaar respijt De vraag voor uitstel botste op een categoriek ‘njet’. Het is onaanvaardbaar en onfatsoenlijk dat de rijke landen – de EU en de VS op kop – hun economische en politieke macht gebruikt hebben om de MOL-landen tijdens de onderhandelingen onder druk te zetten. Zij stellen de bescherming van intellectuele eigendom dus boven de overleving van gewone burgers in landen als Niger, Somalië en Malawi. Op 11 juni 2013 zijn de MOL-landen op het nippertje aan het ergste ontsnapt. Ze krijgen nog 8 jaar tijd om zich aan te passen. Acht jaar om eerst het allerbelangrijkste te doen: de levensomstandigheden van hun bevolking verbeteren. Lees meer: www.globalhealthcheck.org

Samen naar het werk rijden, een gemeenschappelijke tuin onderhouden, couchsurfen, samen tafelen, cultuur- of reisplezier delen,… Ze schieten op als paddenstoelen, al die leuke manieren om te delen. Het Netwerk Bewust Verbruiken maakte er een vrolijke infographic over. Ontdek al die deel- en ruilmogelijkheden vandaag nog op www.gedeelddoor.be/infographic. Op 22 september vindt op de Korenmarkt in Gent ook een groot (auto)deelfeest plaats. Iets voor jou?

september 2013 • globo

oxfamily

Oxfam-Solidariteit maakt deel uit van een grote familie die 17 Oxfams telt en wereldwijd in 94 landen actief is. In elke Globo slaan we het dagboek van enkele Oxfams open…

Geen glitter en glamour Scarlett Johansson, Desmond Tutu en Coldplay stellen hun talent en hun bekendheid ten dienste van onze acties. Maar hoe zijn zij eigenlijk Oxfam-ambassadeurs geworden?

terreinbezoeken in Oost-Afrika en India en riep op geld te storten om Haïti weer op te bouwen na de aardbeving.”

Symbool van een strijd “Behalve de zogenaamde sterren zijn er nog andere persoonlijkheden die vooral erkenning genieten omwille van hun afkomst of hun ervaring: Baaba Maal staat bijvoorbeeld symbool voor de West-Afrikaanse muziek, hij weet waarover hij praat wanneer hij oproept om de droogte in de Sahel te voorkomen. Iemand als Angélique Kidjo, zangeres uit Benin, wordt in Afrika ook erg gerespecteerd. Naar deze mensen wordt echt geluisterd en zij verhogen dus de kracht van ons werk.”

f ze nu acteur, politicus of sportfiguur zijn, vele bekende personen zetten zich graag in voor het goede doel. Bij Oxfam ligt de lat nog hoger. Want mensen als Scarlett Johansson, Desmond Tutu en Coldplay spelen er heus geen figurantenrolletje.

Bekendheid is geen futiliteit Oxfam startte haar werking met internationale ambassadeurs in 2007. Voordien konden we ook al dikwijls een beroep doen op bekende mensen, maar dan telkens voor een heel specifieke actie. Wereldwijd ambassadeur zijn, dat vraagt een nog grotere inzet. “Niet gelijk wie kan Oxfam-ambassadeur worden”, zegt Oxfam-verantwoordelijke MarieVincente Pasdeloup. “Al onze ambassadeurs hebben eerst enkele specifieke acties met Oxfam gevoerd voordat ze echt ambassadeur werden. Chris Martin van Coldplay was bijvoorbeeld al lang een Oxfam-fan. Het lag dan ook voor de hand dat hij onze GROEI-campagne tijdens de tournee van Coldplay zou ondersteunen.”

de Oxfam-strijd voor menselijke waardigheid, zullen onze keuze bijvoorbeeld negatief beïnvloeden. We zoeken naar mensen met een groot talent die in de hele wereld erkend zijn en die de waarden van Oxfam delen.”

“Als ambassadeur zoeken we uiteraard bekende mensen met invloed, waarvan de uitspraken door de media opgepikt worden. Ze moeten wel voldoen aan belangrijke voorwaarden. Relaties met bepaalde bedrijven, een strafregister of acties die anti-solidair zijn of die indruisen tegen

“Zo leerden we de actrice Scarlett Johansson kennen toen zij op het toppunt van haar carrière was.” De Amerikaanse actrice werkte mee aan meerdere acties tot zij ten slotte onze wereldwijde ambassadrice werd. Ze was te zien in ludieke filmpjes van Oxfam Pakt Uit, deed

ireland

Scarlett Johansson: “School moet leuk zijn, ook voor alle Indische kinderen.” © OXFAM

America

Oxfam kan wereldwijd rekenen op de inzet van 18 ambassadeurs: van Colin Firth, Helena Christensen over Gael García Bernal tot Annie Lennox om er slechts enkele te noemen. Via hen weerklinkt de stem van Oxfam in alle uithoeken van de wereld. Meer info www.oxfam.org/ambassadors Bekijk de video’s op www.youtube.com/user/oxfaminternational

Duitsland

De allermooiste dag

Marathon gesponsord

Klimaatkaart

Iedere vrouw wil stralen op haar trouwdag. Niet alleen wil je de perfecte bruidsjurk vinden, dat kostbare hebbeding mag je bovendien geen fortuin kosten! Oxfam Ierland biedt een unieke oplossing. In haar tweedehandswinkels vind je namelijk een uitgebreide reeks trouwjurken én accessoires. 90% van de jurken is trouwens nog gloednieuw want ze werden geschonken door ontwerpers of speciaalzaken voor trouwers.

Een marathon lopen in New York, zegt het je iets? Velen zijn geroepen maar het aantal deelnemers aan dit mythische exploot is beperkt. Oxfam Amerika gaf sportievelingen, sympathisanten, vrijwilligers en andere geïnteresseerden de kans mee te doen! Tot einde juni konden zij een ticket versieren voor de 2013 ING New York City Marathon door minstens 3.000 dollar in te zamelen voor haar projecten tegen armoede en uitsluiting. In ruil kregen de deelnemers aan de ‘Run for Charity’ het nodige materiaal om hun geldinzamelacties te ondersteunen.

Droogte, overstromingen, orkanen: we zien het steeds meer. In de media duikt iedere week wel een nieuwe natuurramp op. Het gaat zo snel dat we de gevolgen een beetje uit het oog verliezen, terwijl bij elke nieuwe ramp toch talloze arme mensen nog dieper in de ellende gedompeld worden. Oxfam Duitsland bracht de getroffen gemeenschappen in beeld via een interactieve kaart op haar website. Achter elk gelaat op de wereldkaart schuilt een verhaal waardoor de rampen ineens een heel stuk dichterbij komen.

www.oxfamireland.org

www. oxfamamerica.org

Hetzelfde kan gezegd worden van aartsbisschop Desmond Tutu, winnaar van de Nobelprijs voor de vrede in 1984. Hij is een van dé symbolen van de geweldloze strijd tegen apartheid in Zuid-Afrika. Een andere winnares van dezelfde prijs in 2011, Leymah Gbowee uit Liberia, is onlangs ook Oxfam-ambassadrice geworden. Deze politica werd onder meer bekend door haar acties rond vrouwenrechten en vrede.

globo • september 2013

www.oxfam.de

Eerlijk voedsel dat onze planeet en haar bewoners respecteert, daar pleitten jongeren voor tijdens de zomerfestivals.

dossier

IK CONSUMEER Minder, Anders, Beter Voor het eerst in de menselijke geschiedenis botsen we op de grenzen van onze aarde. In Europa hebben we drie planeten nodig om ons gangetje te gaan en rijkelijk te consumeren. De gevolgen schuiven we door naar de zwakkeren in het Zuiden. Het goede nieuws is dat het ook anders kan. Met wat minder vlees, tv’s, auto’s, tablets en reizen misschien, maar wel stukken gezonder, eerlijker én gezelliger! In dit verhaal belichten we waarom iedereen beter wordt van consu-minderen. Ook zin in een koerswijziging?

BRONNEN: (1) Grondstoffenverbruik in de wereld: www.materialflows.net (2) Video: Hervé Kempf over ‘How the rich are destroying the earth”, http://goo.gl/RcXT7 (3) RIO+20 tekent “10 Year Framework of programmes on sustainable consumption and production www.unep.fr/scp marrakech/10yfp.htm

Inhoud - De ecologische boemerang keert terug - We moeten verdelen en matigen - Phone Soung steunt biolandbouw in Laos

TEKSTEN: Chantal Nijssen • FOTO’S: Tineke D’haese MeT DE MEdewerkING VAN: • Brigitte Gloire, beleidsmedewerkster duurzame ontwikkeling bij Oxfam-Solidariteit • Khamphy Khammavong, projectbegeleider Phone Soung Centre, Oxfam-partnerorganisatie in Laos.

september 2013 • globo

dossier

IK CONSUMEER

De ecologische boemerang

ENERGIE

D RI

o mis c h e o

con

AT V

e li

RIN

WERK ONDERWIJS

KL NKW

AT E R

• De buitenste ring van de donut hierboven stelt het milieuplafond voor. Daarbuiten kan de mens niet veilig leven. Er is verlies aan biodiversiteit en zoet water, luchtvervuiling, aantasting van ozon en pollutie, ander gebruik van grond… • De binnenste ring stelt de sociale basis voor. Daaronder wordt de menselijke ellende onaanvaardbaar. Voedsel, water, gezondheid, werk, onderwijs… worden er aangetast. • In de ruimte tussen beide kan de mens veilig en rechtvaardig gedijen. We stonden nooit eerder voor de uitdaging om armoede en onrecht uit te roeien en tegelijk binnen de grenzen van onze natuurlijke rijkdommen te blijven. Uittreksel uit het rapport: “A safe and just space for humanity”. Kunnen we leven binnen de donut?, gebaseerd op J. Rockström e.a. (2009)

www.ikgroeimee.be

“En deze berekening leert ons dat Europa zijn uitstoot slechts met 1 tot 2% verminderd heeft ten opzichte van 1990 in plaats van met 17% zoals de EU afficheert. We hebben de oorzaak van het probleem dus meestal verplaatst buiten onze landsgrenzen.“

De oorzaak van de milieuaantasting hoeven we heus niet in de eerste plaats bij de armste mensen te zoeken. Want wie arm is, consumeert minder. In zijn boek “Hoe de rijken de planeet vernietigen” heeft Hervé Kempf (medewerker Le Monde en specialist ecologie) reeds in 2009 de relatie beschreven tussen de ecologische crisis en ongelijkheid. (2) “De meeste bewoners van onze planeet kunnen toch al niet genieten van fundamentele rechten zoals voedsel, vrijheid, waardig werk, onderwijs en gezondheidszorg. En vandaag worden diezelfde mensen ook nog eens het zwaarst getroffen door de aantasting van het milieu en de opwarming van de aarde. Er zijn meer klimaatrampen, hun watervoorraden krimpen en de landbouwopbrengsten in tropische regio’s dalen.” Wordt de oorzaak van die ongelijkheid aangepakt? Brigitte Gloire: “Nee. Sommige ‘milieu-oplossingen’ (zoals Genetisch Gemanipuleerde Organismen, biobrandstoffen, de handel in uitstootrechten, het als koopwaar beschouwen van grondstoffen zoals drinkwater…) blijken gevaarlijker te zijn dan de oorzaak van het probleem. Het risico is dat die ‘oplossingen’ de ongelijkheid én de milieuschade nog vergroten.” “Het dominante discours is dat de verstoringen van het milieu moeten gezocht worden bij de demografie van arme landen en het ontwaken van China. Terwijl de belangrijkste oorzaak bij de toenemende ecologische voetafdruk ligt van de rijkste landen en de rijkste sociale klassen”, zo stelt Brigitte Gloire. Ook Paul Murtaugh, expert in statistisch onderzoek aan Oregon State University, is die mening toegedaan: “Ook al hebben sommige ontwikkelingslanden hogere bevolkingscijfers en een sterkere groei dan de VS, dan nog blijft hun ecologische impact vaak beperkter omdat de levensduurte er lager ligt en de

Ecologische voetafdruk

Biocapaciteit

De ecologische voetafdruk komt overeen met de oppervlakte die we nodig hebben zowel om te produceren voor onze consumptie als voor de verwerking van afval en CO .

Het vermogen van de aarde om zich te vernieuwen. Sommige milieudrempels zijn al op een onomkeerbare wijze overschreden. Zie: de klimaatopwarming, de verminderde biodiversiteit, de verstoring van de stikstofcyclus.

D ON GR

Brigitte Gloire, beleidsmedewerkster voor Duurzame Ontwikkeling bij Oxfam-Solidariteit

VOEDSEL

WATER

We bevinden ons dus in de gevarenzone? “De hulpbronnen worden steeds zeldzamer, ze zijn ongelijk verdeeld en worden ook ongelijk geëxploi-

GEZONDHEID

Sinds het begin van de mensheid stellen de natuurlijke hulpbronnen en de bijbehorende ecosystemen ons in staat te overleven. De atmosfeer, het water, de biodiversiteit, het land (bodem en ondergrond) zijn onontbeerlijk. We gebruiken ze als voedsel, onderdak en voor onze verzorging maar ook voor verplaatsingen en om te communiceren.

Zoals de voorlopers van de Club van Rome in 1972 al waarschuwden en de wetenschappelijke gemeenschap nu bevestigt, leven we duidelijk op krediet. Zowel ons economisch groeimodel als ons grenzeloos consumentisme in een wereld die eindig is, voeren ons naar een doodlopende straat.

rl en ee ijke leef ru ige i L el CIA E BASI

GENDER

We leven op krediet

IEUPLAFOND MIL

N AA

Doen we aan struisvogelpolitiek ? Brigitte Gloire: “We hebben in Europa 60% extra grond nodig om te kunnen produceren wat we consumeren (en voor de afvalverwerking). Als we onze klimaatverantwoordelijkheid nu eens vanuit die consumptie bekijken, dan komen we tot een ontnuchterende vaststelling. We moeten dan de broeikasgassen meerekenen die we zelf consumeren. Die omvatten dus ook de broeikasgassen die door geïmporteerde producten - zoals soja voor onze vlees- en melkproductie - tijdens hun volledige levenscyclus uitgestoten worden.”

De ecologische crisis discrimineert

BIODIVERSIT EIT

OZO

Veralgemenen we dit voor de gehele mensheid, dan vereist de levensstijl van een Europeaan drie planeten, die van een Noord-Amerikaan vijf planeten, die van een Indiër minder dan een planeet en een inwoner van Subsahara Afrika heeft minder dan een halve planeet nodig.

Een veilige en eerlijke leefruimte voor de mensheid

te m

Sinds 1966 is de ecologische voetafdruk (*) van de mensheid verdubbeld en sinds 1985 staat de biocapaciteit (*) van de aarde zelfs letterlijk in het rood. Dit betekent dat we 50% meer verbruiken dan onze aarde kan regenereren. We putten dus de reserves uit door de 12 miljard bioproductieve hectare van velden, weiden, bossen, visgronden en bebouwde zones over te exploiteren.

“Daarom zouden we een vermindering van de ecologische voetafdruk van degenen die over-consumeren moeten combineren met meer ontwikkeling in de landen waar de menselijke ontwikkelingsindex lager is dan 0,8. Oxfam illustreert deze grote uitdaging met het beeld van een DONUT. (Zie kader hieronder)

e bevolking van de rijkste landen consumeert heel wat meer grondstoffen per inwoner dan de mensen in arme landen. Een Europeaan verbruikt gemiddeld 43 kg per dag tegenover 10 kg voor een inwoner van Afrika. Ieder jaar putten we 60 miljard ton grondstoffen uit ons ecosysteem en de ondergrond. Daarvan consumeren de 20% rijkste mensen 80% en de 20% armste mensen amper 3%! (1)

teerd. Zelfs over-geëxploiteerd”, benadrukt Brigitte Gloire, beleidsmedewerkster Duurzame Ontwikkeling bij Oxfam-Solidariteit. “Nooit eerder waren we zo hebberig en pleegden we zoveel roofbouw. Maar wat vooral opvalt, is de onrechtvaardige verdeling van de milieueffecten in de verschillende regio’s van de wereld.”

VERZUR ING VAN DE OC E

We consumeren te veel en onze consumptie is niet duurzaam genoeg. Sinds 1985 overschrijden we de biocapaciteit van de aarde. Maar wie ligt daar wakker van?

globo • september 2013

minder, anders, beter

dossier

mensen minder consumeren. Wanneer zowel de bevolking als de consumptie in ontwikkelingslanden toeneemt, kan dit veranderen.” Hoe is het zover kunnen komen? Brigitte Gloire: “In 1992 tijdens de VN-klimaatconferentie in Rio (20 jaar na de eerste wereldconferentie over het milieu van Stockholm en na de publicatie van het Rapport van de Club van Rome: ‘Grenzen aan de groei’ in 1972) hebben alle landen van de wereld eindelijk gezamenlijk getracht milieu en ontwikkeling met elkaar te verzoenen. In Rio werd bevestigd dat armoede uitroeien een absolute voorwaarde was voor ontwikkeling en dat sociale ongelijkheid een obstakel vormde. Voor de eerste keer werd unaniem erkend dat onze manier van produceren en consumeren de bodem aantastte én ook verantwoordelijk was voor het verlies aan biodiversiteit en voor de klimaatverandering.” “Tien jaar later in Johannesburg zetten de Verenigde Naties de discussies verder en stelden ze ook een plan op voor de invoering van duurzamere consumptie- en productiepatronen. Maar de ongelijkheid is blijven toenemen en de drie belangrijkste conventies van RIO hebben de klimaatopwarming, de woestijnvorming en het verlies aan biodiversiteit niet kunnen voorkomen. De ecologische voetafdruk van de mensen in de geïndustrialiseerde landen is blijven toenemen en de mensheid heeft de grenzen van de biocapaciteit van de aarde overschreden.

De weekvoorraad van een gezin in Ethiopië en van een gemiddeld Belgisch gezin. © Tom Pietrasik / OXFAM

De evolutie tussen 1992 en 2012

• De gemiddelde temperatuur in de wereld is met 0,4 graden gestegen. • De hoeveelheid stikstof in de atmosfeer is met 36% toegenomen. • De biodiversiteit is met 12% verminderd. “De laatste conferentie RIO+20 in juni 2012 heeft een tienjarenprogramma goedgekeurd over meer duurzame consumptie- en productiemethoden (3). Tijdens deze conferentie werd de balans van de voorbije 20 jaar opgemaakt. Bovendien werd voorgesteld de Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen die in 2015 aflopen te vervangen door de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals of SDG). En die SDG zullen op de agenda staan van de komende VN-top eind september.”

De oorzaken liggen elders Wordt het niet tijd dat we het economisch en commercieel beleid in vraag stellen dat deze overexploitatie van hulpbronnen mogelijk maakt en zelfs steunt, vraagt Brigitte Gloire zich af. “De overconsumptie is duidelijk toegenomen door de liberalisering van de handel in goederen en diensten en door het feit dat de sociale en milieukosten niet meegerekend worden. We zien dat Staten steeds minder macht hebben om de mensenrechten te waarborgen, om de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen te reguleren en om de

geproduceerde rijkdom beter te verdelen. De economische globalisering heeft een niet-duurzame groei vergemakkelijkt, in plaats van ingetoomd. Doordat de markten onvoldoende geregulariseerd zijn, werd het mechanisme van vraag en aanbod sterk verzwakt, productnormen werden veel minder strikt. Het is bijvoorbeeld steeds moeilijker om overbevissing te verbieden of productiequota in te voeren. Verkeerd bestemde subsidies en opdringerige reclame

voor niet-duurzame goederen en diensten zetten ons aan steeds meer te consumeren en meer grondstoffen aan te boren. Tegelijk is onze economie voortdurend meer een puur financiële kwestie geworden, de zgn. ‘financialisering’. De machtsverhoudingen zijn veranderd ten gunste van de financiële instellingen en het is veel moeilijker geworden om maatregelen voor meer duurzaamheid te nemen. De economische, sociale en ecologische impasse waarin we ons nu bevinden is dus zeker niet verwonderlijk.

Een beetje rekenen

Ecologische voetafdruk van een kind

“De (over)druk die we op hulpbronnen uitoefenen, kan op diverse wijzen berekend worden: in hectare, in CO2, in materie, in liter, enz. Een eerlijk verdeeld milieueffect komt bijvoorbeeld overeen met 1,9 ha per persoon/jaar, of 2 ton CO2 of 5 ton afval.

“De gemiddelde voetafdruk van een kind in de VS (samen met zijn afstammelingen) is 160 keer zwaarder dan die van een kind dat in Bangladesh geboren wordt”, zo stelt Paul Murtaugh van Oregon State University in een statistische studie.

september 2013 • globo

dossier

Ik consumeer

We moeten verdelen... en matigen Hoe handelen? Eet en koop anders! Oxfam heeft een studie uitgevoerd bij meer dan 5.000 families in Brazilië, India, de Filippijnen, het Verenigd Koninkrijk, de VS en Spanje. Het ‘Food Transformation Report’ vat de bevindingen van de studie samen en toont aan dat consumenten zich wereldwijd afvragen welke rol zij kunnen spelen in een eerlijker voedselsysteem. Daarom introduceert Oxfam haar GROEI-menu met enkele simpele wegwijzers:

Je hoeft geen Nobelprijs te bezitten om te weten dat een waardig leven voor alle aardbewoners slechts mogelijk wordt door matiger te leven en de natuurlijke rijkdommen eerlijker te verdelen.

rigitte Gloire: “We zullen ook onze politici moeten overtuigen dat we MINDER, BETER, ANDERS moeten consumeren.” • Minder is nodig om het verbruik van hulpbronnen af te remmen en onze ecologische voetafdruk eerlijker te maken (wereldwijd 1,9 ha / persoon). (Zie p.8) • Beter betekent meer sociale duurzaamheid tijdens de hele levenscyclus van een product (waardig werk, geld voor ontwikkeling) en meer ecologische duurzaamheid (minder vervuiling, verlenging van de levensduur van producten). • Anders betekent positieve alternatieven aanmoedigen en negatieve praktijken laten vallen.

toepassen op voedsel, zijn de adviezen die Oxfam met haar GROEI-menu promoot heel effectief én eenvoudig”, stelt Thierry Kesteloot, beleidsmedewerker Voedselsoevereiniteit bij Oxfam-Solidariteit. (Zie hiernaast.) Om te beginnen kunnen we ons vleesverbruik verminderen want we weten dat er 7 tot 10 plantaardige calorieën nodig zijn om 1 dierlijke calorie te produceren.” Of neem de transportkosten: een vliegtuig stoot tot 1.500 g koolstofdioxide uit per ton en per km terwijl een schip ongeveer 15 g per ton en per km uitstoot. Een ananas uit Costa Rica die per vliegtuig aangevoerd wordt, stoot minstens 5 kg CO2 uit terwijl dezelfde ananas per schip aangevoerd slechts 50 g uitstootte. De productie kan soms meer vervuiling veroorzaken dan het transport. Een kilo tijdens het seizoen geteelde biologische tomaten uit Spanje geeft veel minder uitstoot dan een kilo biologische tomaten van België in de winter geteeld in verwarmde serres.

Worden we selectiever en socialer?

Interessante alternatieven

Om onze consumptie te wijzigen, is meer regulering nodig in het economisch beleid, met: • aangepaste prijzen voor basisgoederen zoals water en elektriciteit, de sociale en milieukosten meegerekend; • voorrang voor duurzame goederen en diensten zoals openbaar vervoer; • minder vlees en meer agro-ecologisch geproduceerd voedsel; • minder of geen publieke uitgaven voor niet-duurzame goederen en diensten zoals fossiele brandstoffen, luchttransport, bedrijfswagens, veevoeder...

Elke dag ontstaan er nieuwe initiatieven die een echt alternatief vormen. “Honderden miljoenen kleine producenten doen op een duurzame wijze en met respect voor het milieu aan landbouw. Er bestaan ook duizenden burgerinitiatieven die onze natuurlijke rijkdommen op een ‘andere’ manier willen verwerken”, zegt Thierry Kesteloot.

“We mogen ons niet tevreden stellen met gemakkelijkheidsoplossingen. En als we onze uitstoot verminderen, mogen we niet tegelijk meer gaan produceren en consumeren. Als we de slogan “minder, beter, anders”

“In België hebben bioproducenten, groentekwekers en producenten van streekproducten zich verenigd met consumentengroepen om lokale en seizoensgebonden producten aan te bieden. Elke vereniging draagt op haar manier bij tot een duurzamere wereld. Ze vormen ook een federatie of platform omminder druk uit verspil minder minder vlees En dat geeft vlees te oefenen op het politieke beleid. hoop voor een echte verandering in de toekomst.” (Zie: De alternatieven p. 11)

Steun kleinschalige en duurzame landbouw ... door bijvoorbeeld fair trade te kopen. Als de Britse, Braziliaanse, Spaanse en Amerikaanse consumenten uit het onderzoek 2 repen chocolade per maand vervingen door fairtraderepen, zouden ze samen 12,5 miljard chocoladerepen kopen afkomstig van eerlijke handel. > Wil jij ook het leven veranderen van de cacaoboeren op een van de 90.000 kleine cacaobedrijfjes in de wereld? Gooi minder voedsel weg In de 6 landen waar de studie uitgevoerd is, werd één appel op zes in de vuilnisbak gegooid. Dat zijn 5,3 miljard appels per jaar. De productie, verkoop en afvalverwerking van deze appels stoot evenveel broeikasgassen uit als het verbranden van 10 miljoen vaten petroleum. > Koop niet méér appels dan je nodig hebt en bewaar ze in de koelkast om verspilling tegen te gaan. Koop seizoensgebonden producten Er wordt veel energie verspild aan voedselproductie op de verkeerde plaats en op het verkeerde moment van het jaar. > Koop fruit en groenten van het seizoen die lokaal geproduceerd zijn. Zo bespaar je energie en verminder je de CO2-uitstoot. Het volledige GROEI-menu: www.ikgroeimee.be

verspil steun minder kleine minder boeren vlees

seizoensverspil steun kleine groenten minder boeren en -fruit

seizoenskook slim steun kleine groenten boeren en -fruit

Achter de schermen van grote voedingsbedrijven De grootste voedselbedrijven zoals Nestlé, Coca Cola, Kellog’s, Mars en Danone hebben enorm veel invloed op het wereldwijde voedselsysteem. Ze bepalen wat wij eten, hoe grondstoffen gebruikt worden en wie de winst opstrijkt. In het kader van haar Behind the Brands-actie onderzocht Oxfam de handel en wandel van de Top10voedingsbedrijven. Samen verdienen ze 1 miljard dollar

10 globo • september 2013

per dag maar ze laten miljoenen mensen in de steek in ontwikkelingslanden.

Wat kan jij doen? • Voer via de online petitie mee actie tegen honger: www.behindthebrands.org/nl-be • Ga tijdens de GROEI-week van 14 oktober naar de tweedehandswinkels van Oxfam-Solidariteit voor meer tips... en recepten! (Zie ook p.16)

seizoens hergebruik kook slim groenten en -fruit

minder, anders, beter

Phone Soung Centre steunt biolandbouw Via biologische landbouw wil Phone Soung Centre de bestaansmiddelen van boeren in Laos duurzaam maken. De consument en de overheid blijken ook enthousiast te zijn.

mdat kleine boeren het extreem moeilijk hadden en de voedselkwaliteit zeer beperkt was, richtte de Laotiaanse overheid in 1994 een autonome dienst op die zich zou toeleggen op het organiseren en vormen van producentengroepen voor biologische voeding. Khamphy Khammavong, programmaverantwoordelijke van Oxfam-Solidariteit licht toe. “Oxfam wilde met haar steun aan dit project eerst boeren samenbrengen en dan vorming geven rond duurzame landbouwtechnieken. We wilden de toegang tot de lokale markt helpen verbeteren en export van biovoedsel mogelijk maken, bijvoorbeeld door samen te werken met een andere Oxfam-partner, Lao Farmers’ Products die o.a. fairtradevruchtensappen produceert.” Phone Soung Centre (PSADP) werkt nu met 29 groepen van boeren in de provincie Vientiane. In Laos zijn 1.342 bioboeren actief en samen bewerken zij 22.770 hectare land. (Info: Laos Bioforum, juni 2012).

Trots op lokale producten “Bij de start in 1994 was er geen groot milieubewustzijn bij boeren of consumenten, de kwaliteit van voedsel was niet zo belangrijk. Als de mensen maar voldoende te eten hadden. Nu zien we dat zowel de producenten als de consumenten en de overheid gewonnen zijn voor biologisch geteeld voedsel. Omdat er geen chemische meststoffen gebruikt worden, ligt de prijs niet eens zo hoog. En anderzijds is dit lokaal geteeld voedsel niet gevoelig

Profiel van Laos Politiek: socialistische éénpartijstaat Hoofdstad: Vientiane Taal: Lao Oppervlakte: 236.800 km2 Inwoners: 6.586.266 Levensverwachting: 63 jaar (België: 80 jaar) Alfabetiseringsgraad: 73% (België: 99%) Arbeid: 75% landbouw, 25% industrie en diensten Milieu: klimaatgevoelig door ontbossing en industriële expansie

voor grote prijsschommelingen. Er wordt immers niet op gespeculeerd.” PSADP hechtte veel belang aan vorming en de steun van Oxfam-Solidariteit hierbij. Khamphy: “De boerengroepen werden groter, dat vergt een betere organisatie, het opstellen van een zakenplan, aandacht voor financiering en toegang tot kredieten. Zowel tegenover de eigen overheid als binnen internationale handelsorganen is er ook een sterkere onderhandelingscapaciteit nodig.” Het macro-economische gebeuren mag echter de lokale afzet niet doen vergeten. Met de steun van PSADP zetten de boerengroepen lokale verkooppunten op, zij plannen de productie en de verkoop, voeren ook promotie om de interesse bij de consumenten te vergroten. Vroeger werkten ze met tussenpersonen, nu bieden de boeren hun producten rechtstreeks aan de klant aan.

dossier

india India

china

bangladesh myanmar

vietnam

LAOS

thailand

Khamphy: “Phone Soung Centre heeft extra aandacht voor de rol van vrouwen, zij vormden de spil van de groenteteelt en gebruikten nogal wat chemische meststoffen. Via de organisatie volgden zij trainingen en konden zij hun technische capaciteiten verbeteren. Nu zijn zij diegene die naar de markt trekken met biologische producten terwijl de mannen vooral op het veld werken.”

Beter voorbereid op rampen In het district Kasy, dat gevoelig is voor natuurrampen, loopt een pilootproject dat duurzame landbouw koppelt aan risicopreventie (Disaster Risk Reduction of DRR). Khamphy: “Het gebied waar PSADP werkt, is gevoelig voor overstromingen. Zij wilde haar leden aanmoedigen om zich daarop voor te bereiden. Onze partner heeft spaar- en kredietgroepen opgezet met de winsten. En langs die weg kunnen ze o.a. DRR-activiteiten financieren. We investeren samen in een verbetering van de waterhuishouding en de promotie van groenten die beter bestand zijn tegen overvloedige regen. We streven bovendien naar meerdere opbrengsten per jaar.” Een andere uitdaging waar PSADP voor staat, is de invoering van een Aziatisch vrijhandelsakkoord in 2015. Zal duurzame landbouw dit overleven? Laos is sinds enkele maanden lid van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Als autonome overheidsdienst verzamelt PSADP alle nodige informatie om zich voor te bereiden maar het grootste werk moet zeker nog gebeuren. Khamphy: “Samen met Oxfam heeft onze partner onderzoek opgezet om die uitdaging aan te kunnen. Als grote zaadbedrijven naar Laos komen, vormt dat bijvoorbeeld een bedreiging voor lokaal zaaigoed. Daar willen zij op voorbereid zijn.” “Ze willen de kwaliteit van hun producten ook beschermen via officiële labels. Maar dat betekent bijvoorbeeld dat het Lao Certification Body waarmee ze samenwerken internationaal erkend wordt. Anders kan je niet echt in concurrentie gaan. Een sterke speler worden in die internationale context vergt heel wat extra middelen, juridische voorzieningen, expertise. PSADP laat zich voor een deel inspireren door voorbeelden uit het buitenland. En de steun van Oxfam wordt enorm gewaardeerd want Laos is een arm land dat voor grote uitdagingen staat.” Vrouwen telen nu gezond en duurzaam voedsel, zonder chemische bestrijdingsmiddelen. © OXFAM

cambodja

Over PSADP

• Autonome overheidsinstelling die sinds 1993 aan duurzame landbouw werkt in 29 gemeenten. Oxfam ondersteunt deze projectgroep voor landbouwontwikkeling sinds 2004. • Zet in op biologische landbouw, met inheemse zaden en teelten en via biologische markten. Biedt een kwaliteitsvol en betaalbaar alternatief voor het importvoedsel. • Maakt boeren sterker en verhoogt ook de weerstand tegen klimaatverandering.

De alternatieven • Over duurzame voeding: www.ikgroeimee.be www.rabad.be www.wervel.be www.slowfood.com www.donderdagveggiedag.be www.voedselteams.be • Over duurzaam consumeren: www.leefmilieubrussel.be www.oxfamsol.be/tweedehands www.oxfamwereldwinkels.be www.bewustverbruiken.be www.ScanUwProducten.be www.repaircafe.be www.foeeurope.org www.ejolt.org

september 2013 • globo 11

zuidgeluid

De vrijwilligsters willen hun kennis over mensenrechten delen met andere vrouwen, want vaak weten zij zelfs niet dat ze ook rechten hebben.

Van slachtoffer tot activiste Met de steun van Amifanic leren Nicaraguaanse vrouwen en meisjes dat een leven zonder geweld ook mogelijk is.

en van de vrouwen die bij Amifanic steun vond, is Katia Josefina Peréz Lopéz. Ze is 37 jaar en heeft drie dochters. 12 jaar lang leefde ze gelukkig samen met haar ex-partner, ondercommissaris bij de politie en vader van haar kinderen. Ruzies en zeker geweld waren in die periode eerder zeldzaam. De volgende drie jaar werden echter een ware hel. Ruzies, scheldpartijen en fysieke agressie waren voor haar en haar dochters vrijwel dagelijkse kost. Vooral zijzelf en haar gehandicapte dochter moesten het ontgelden. “Volgens hem besteedde ik meer aandacht aan onze gehandicapte dochter dan aan hem. Zo vond hij dat ik te veel tijd doorbracht in het centrum waar zij therapie volgt. Gedurende een bepaalde periode ging ik er elke dag heen en dat

Katia Josefina Peréz Lopéz vond steun en begrip bij AMIFANIC.

12 globo • september 2013

kon hij niet aan, hij kon niet aanvaarden dat zijn dochter gehandicapt was.”

man die op grond van deze wet schuldig verklaard werd.

“Hij begon te drinken in plaats van ons te helpen. En toen ging het van kwaad naar erger. Hij wees haar met de vinger voor onze stuklopende relatie. En ze deelde ook letterlijk in de klappen.”

Voor deze wet heeft de vrouwengroepering samen met andere gelijkgezinde middenveldorganisaties jarenlang geijverd. Hij is niet perfect en biedt weinig concrete middelen om de structurele oorzaken van het geweld tegen vrouwen aan te pakken. De wet legt de nadruk op de verantwoordelijkheid van individuen eerder dan op de sociale situatie in het land. Toch vormt hij op zijn minst een middel om de heersende straffeloosheid tegen te gaan.

“Aanvankelijk bleef het geweld binnenskamers maar na een tijdje liet hij alle remmen los en ging hij ook op openbare plekken tegen mij tekeer. Zo kwam hij scènes maken in het dagcentrum van onze gehandicapte dochter.” “Het was de psycholoog van het centrum die mij vertelde dat er organisaties waren waar ik hulp kon zoeken voor mijn problemen. Hij bracht me in contact met de vrouwenbeweging Amifanic.”

Nieuwe wet straft geweldpleger Met de hulp van Oxfam-partner Amifanic diende Katia klacht in bij de rechtbank op basis van de nieuwe ‘Algemene wet tegen geweld op vrouwen’ die het Nicaraguaanse parlement goedkeurde en die op 25 mei vorig jaar in voege trad. In september van datzelfde jaar kwam haar proces voor. De rechter gaf haar gelijk en zo werd de politieman de eerste

Het voorbije jaar stak Amifanic heel wat energie in het bekend maken van deze nieuwe wet. De organisatie kan daarvoor rekenen op een netwerk van gemeenschapswerkers of ‘promotoras de los derechos humanos’. De 200 vrouwen moeten vaak krabben om rond te komen maar toch zetten zij zich belangeloos in voor hun compañeras in de buurt. De vrijwillige medewerkers willen de kennis over mensenrechten verbeteren

bij andere vrouwen want vaak weten zij zelfs niet dat zij ook rechten hebben. De vrijwilligsters krijgen eerst een vorming binnen de vrouwenvereniging en delen die kennis dan tijdens buurtvergaderingen, de zogenaamde ‘charlas comunitarias’ of gemeenschapspraatjes. Op geregelde basis brengen ze de vrouwen bijeen in een van hun huiskamers om problemen als geweld tegen vrouwen bespreekbaar te maken. Maar vaak overstijgen de thema’s die aan bod komen de problematiek van geweld en wordt er ook gepraat over andere maatschappelijke problemen zoals de gebrekkige toegang van vrouwen tot gezondheidszorg en onderwijs.

De spiraal van schaamte en geweld Wie het slachtoffer wordt van geweld schaamt zich dikwijls om daarmee naar buiten te komen. Vrouwen leggen meestal ook nog eens de schuld bij zichzelf. Bij Amifanic kreeg Katia juridisch advies maar ze werd ook psychologisch ge-

“Bij AMIFANIC kreeg ik weer vertrouwen in mezelf, want dat was ik kwijtgeraakt.”

Tekst: Mieke Vandenbussche • Foto’s: Tineke D’haese

zuidgeluid

Samen staan vrouwen sterk O

xfam steunt Amifanic in haar strijd tegen geweld op vrouwen“, zegt Liana Simmons, programmabeheerder Nicaragua bij Oxfam-Solidariteit. “ We willen de vrouwenorganisatie sterker maken zodat zij: • de lokale groepen van vrouwen kan aansporen tot gemeenschappelijke acties waarmee zij het geweld tegen vrouwen proberen te voorkomen; • hulp van goede kwaliteit kan bieden aan vrouwen en meisjes die slachtoffers zijn van geweld; • strategische partnerschappen kan aangaan met andere organisaties om samen aan bewustmaking en beleidsbeïnvloeding te doen.

waardevol om als Oxfam met Amifanic samen te werken. We kunnen er mee voor zorgen dat vrouwen en meisjes in de Nicaraguaanse samenleving een leven kunnen leiden waarin geweld geen dagelijkse realiteit is. “

Asociación de Mujeres para la Integración de la Familia en Nicaragua

Wie? Vrouwenorganisatie WAT? De vereniging wil de leefomstandigheden verbeteren van vrouwen en kinderen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Amifanic focust op hulpverlening, vorming en preventie en op beleidsbeïnvloeding.

NICARAGUA Nicaragua is het op één na armste land van Amerika. In deze machosamenleving is het niet ongewoon vrouwen als minderwaardig te bestempelen. De armoede en man-vrouwverhoudingen voeden de discriminatie en het geweld tegen vrouwen. Bij de overheid is er een gebrek aan politieke wil en actie. Obstakels zoals de juridische kosten en een gebrek aan interesse bij de politie om daders te vervolgen, maken dat dit onrecht blijft bestaan.

Wat Amifanic bijzonder maakt, is dat ze als organisatie erg dicht bij de mensen staat. Ze kan rekenen op een ruim netwerk van vrijwilligers - vaak vroegere slachtoffers - en sympathisanten. Daarnaast heeft ze ook goede banden met andere middenveldorganisaties. Dit maakt dat zij sterk staat in het mobiliseren van mensen om het geweld tegen vrouwen en meisjes te bestrijden. Ook op internationaal niveau is ze erkend voor haar strijd voor de mensenrechten. Om al die redenen vinden we het

steund tijdens de hele gerechtelijke procedure, tot in de rechtbank toe.

antwoorden. Ze gaven me moed en vertrouwen.”

“Ik vond de kracht om niet langer mijn mond te houden, klacht in te dienen, vooruit te kijken en sterk te zijn. Ze hadden geduld, luisterden naar mijn verhaal en begrepen me. Amifanic gaf me terug vertrouwen in mezelf en in mijn medemens. En dat was ik volledig kwijt: ik vertrouwde niemand meer, ik geloofde niet dat iemand goede bedoelingen kon hebben met mij. Als iemand fysiek te dichtbij kwam, begon ik al te roepen”, zegt Katia.

De dag van de uitspraak brachten verschillende vrouwenorganisaties waaronder Amifanic heel wat volk op de been

“Het is erg pijnlijk én beschamend om openlijk toe te geven dat je door je partner mishandeld wordt. Dankzij Amifanic durfde ik mijn verhaal vertellen. Maar het bleef moeilijk, het proces. Het was zwaar hem terug te zien en de dingen te zeggen zoals ze waren zonder schrik te hebben en zonder te wenen. Het was erg confronterend, bijvoorbeeld wanneer ik terugdacht aan de angst in de ogen van mijn kinderen toen hij zijn wapen bovenhaalde, het laadde met kogels en zei dat hij me ging vermoorden.“

“Oorspronkelijk had ik zelf een probleem. Twee van mijn nichtjes werden mishandeld. Ik zocht hulp bij het ministerie van het Gezin maar die wilden niet helpen. Dan hoorde ik via een ‘promotora’ dat er een organisatie was die mij hierbij kon helpen en zo leerde ik Amifanic kennen.

“Ik was heel nerveus voor die dagen in de rechtbank. Zonder Amifanic had ik het nooit volgehouden. Zij kwamen me ophalen, gaven mij ontbijt en kalmerende thee, ze gaven mijn kinderen te eten en zorgden ervoor alsof het hun eigen kinderen waren. Ze stelden mij gerust, legden me uit wat er zou gebeuren en hoe ik op de vragen van de rechter moest

AMIFANIC

voor een manifestatie. Samen wilden zij hun steun betuigen voor Katia en bovendien de gezamenlijke eis formuleren dat de nieuwe wet rond geweld tegen vrouwen zou toegepast worden. Op die manier trachtten ze ook op het beleid en

Ik doe het voor mijn buurt M

ercedes Rezo Davila (foto) is een ‘promotora’ die de vrouwen in haar gemeenschap tracht te helpen.

Ondertussen ben ik zelf ‘promotora’ en help ik mensen die het nodig hebben. Ik doe dit graag want ik hou er niet van dat kinderen of vrouwen mishandeld worden of dat er intrafamiliale problemen zijn. Met gelijk welk probleem kan ik mij tot Amifanic richten, ik krijg er tips, begeleiding en indien nodig komen ze tot bij ons om de vrouw in kwestie te helpen. Ik heb zoveel geleerd dat ik nu op mijn beurt veel andere vrouwen kan

helpen. Ik heb geen schrik meer om mij te bemoeien en ik weet hoe ik met mensen moet praten. Als ik zie dat de zaken opgelost geraken, geeft mij dat veel voldoening. Mijn familie steunt me: ze komen regelmatig naar een van de buurtvergaderingen of stappen mee in een manifestatie. Ook thuis probeer ik mijn kinderen en kleinkinderen mee te geven dat geweld niet door de beugel kan. Ik hoop dat er altijd voldoende ‘promotoras’ zullen zijn. “

Cuba

Belize

mexico guatemala

Jamaica

honduras

El salvador

NIcaragua

Atlantische Oceaan

Managua

costa rica panama

Stille Oceaan

Colombia

op de publieke opinie te wegen. En Katia putte hier opnieuw heel wat kracht uit.

Dromen van een toekomst “Ik zal nooit vergeten wat Amifanic voor mij gedaan heeft. En voor mij blijft doen, want ze blijven me helpen. Wat er ook is, ze staan altijd voor me klaar, dag en nacht, zeven dagen op zeven. Zo voel ik me niet alleen, ik weet dat ik op iemand kan rekenen, op mensen die geen oordeel vellen of kritiek uiten.” Ondanks alles wat ze doorgemaakt heeft, durft Katia nog te dromen. Ze zou maar al te graag terug een schoonheidssalon opstarten met bijhorende kapperszaak én een winkeltje waar haar gehandicapte dochter de juweeltjes kan verkopen die ze in het centrum leerde maken. “Zo leert ze meteen ook op haar eigen benen staan.” “Maar eigenlijk wil ik gewoon gaan werken, mijn boterham verdienen, op mijn gemak thuis kunnen komen en van mijn kinderen genieten.” Net als vele lotgenoten in Nicaragua heeft Katia nog een lange weg te gaan, ongetwijfeld met vallen en opstaan. In ieder geval staan organisaties als Oxfampartner Amifanic altijd voor hen klaar. En wie weet maakt Katia ooit haar mooiste dromen waar.

September 2013 • globo 13

vrijwilliger in de kijker van thuis mee om Ik kreeg de goesting n. En via Oxfamne Oxfam actief te steu tte ik m’n eerste e ze Magasins du mond rkochten er e ve pasjes op school. W toen was ik ook en fairtradeproducten verkocht.

Voor de vierde zomer op rij voert Maïté (22) campagne op de festivals. Wij zagen haar aan het werk op Couleur Café.

Ik was net 16 to en voerde op een fes ik voor het eerst campagne ti jonge muziekliefh val. De uitdaging was om eb actie te voeren te bers aan te sporen mee gen onrecht en arm oede.

Deze zomer eisten festivalgangers via een foto dat voor de grootste voedingsbedrijven meer respect hebben thema kleine boeren en voor onze planeet. Geen makkelijk best! maar met een modern snufje als een tablet lukt dat

Ik sloot me aan bij Oxfam-in-Actie. Het geeft een ongelooflijk warm gevoel samen te vechten voor de dingen waarin je gelooft.

te hebben met Je probeert echt een gesprek nd. En de rijke de festivalganger. Het is ver weer. Daar oie sfeer en de muziek en het mo geniet ik van. al Forum in Tunis kon gaan. cia So ld ere W het ar na ik t da die Het was uniek n in één grote oceaan van mensen zij ls pe up dr ine kle we t da ik e Daar beseft vergetelijk, al die ontmoetingen… On is. ijk gel mo d rel we re de an een geloven dat 14 globo • september 2013

lvrijwilligers Na de zomer zien de festiva Oxfam. van elkaar soms terug. Ook los leuke band. Samen werken, dat schept een

Zin om bij Oxfam-in-Actie te komen of festivalvrijwilliger te worden? Contacteer coralie.vos@oxfamsol.be

tweedehands

Vlaanderen Antwerpen: Sint-Jacobsmarkt 84, 2000 Antwerpen • 03 227 44 82 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop Antwerpen: Brederodestraat 27, 2018 Antwerpen • 03 238 24 60 • di t/m za: 10-18u • Oxfam Boutique: kleding, brocante, boeken Brugge: Leopold II-laan 19, 8000 Brugge • 050 31 04 51 • di t/m za: 10-17u30 • kleding, brocante, boeken, computers Gent: Sint-Amandstraat 16, 9000 Gent • 09 233 42 13 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop Gent: Bij Sint-Jacobs 12, 9000 Gent • 09 223 13 53 • di t/m za: 10-18u, zo: 10-13u • Vintage (kleding) Knokke-Heist: Kerkstraat 47, 8301 Knokke-Heist • 050 51 04 51 • di t/m za: 10-12u, 14-17u30 • kleding, boeken, computers, brocante. • Tevens Oxfam-Wereldwinkel Kortrijk: Budastraat 21, 8500 Kortrijk • 056 31 26 22 • ma t/m do: 14u-18u, vr en za: 10-18u • Bookshop LeUVEN: Parijsstraat 60, 3000 Leuven • 016 50 07 03 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop Mechelen: O.L. Vrouwestraat 53, 2800 Mechelen • 015 43 67 10 • di t/m vr: 9u30-17u30, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken Oostende: Torhoutsesteenweg 641, 8400 Oostende • 059 51 87 78 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers Sint-Niklaas: Ankerstraat 44, 9100 Sint-Niklaas • 03 776 72 59 • di t/m vr: 9u30-17u30, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken, computers Wilrijk: Jules Moretuslei 157, 2610 Wilrijk • 03 828 83 33 • di t/m vr: 9u30-17u30, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken, computers

brussel Brussel: Vlaamsesteenweg 102-104, 1000 Brussel • 02 522 40 70 • ma: 14-18u, di t/m za: 11-18u • vintage kleding, brocante, boeken Brussel: Hoogstraat 243, 1000 Brussel • 02 502 39 59 • di t/m za: 10-17u, zo: 11-15u • kleding, brocante Brussel: Kartuizersstraat 37, 1000 Brussel • 02 502 30 03 • ma: 13-17u30, di t/m za: 11-18u • Oxfam Kids: kleding, accessoires voor kinderen Brussel: Brabançonnelaan 133, 1030 Brussel • 02 732 72 68 • di t/m za: 9-14u30 - kleding, brocante, boeken Brussel: Vossenstraat 19, 1000 Brussel • 02 513 83 23 • di, do, vr: 11-18u, za: 10-18u, zo: 10-15u • herenkleding en accessoires Elsene: Elsensesteenweg 254, 1050 Elsene • 02 648 58 42 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop Elsene: Elsensesteenweg 252, 1050 Elsene • 02 647 48 51 • di t/m za: 10-18u • computers Etterbeek: Waversteenweg 295, 1040 Etterbeek • 02 640 09 25 • ma : 14-18u, di t/m vr: 11-18u, za: 11-15u • kleding, boeken, brocante Molenbeek: Dubois-Thornstraat 105, 1080 Molenbeek • 02 411 45 53 • ma t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers, kantoormeubilair Schaarbeek: Lambermontlaan 47, 1030 Schaarbeek • 02 215 05 11 • ma t/m vr: 9-17u • kleding, boeken, brocante Ukkel: Vanderkinderestraat 248, 1180 Ukkel • 02 344 98 78 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop Vorst: Neerstalsesteenweg 66, 1190 Vorst • 02 332 59 91 • ma t/m za: 10-17u30 - kleding

wallonië

Kansarme ouders leren met de computer werken en nemen het toestel bij afloop van de lessenreeks mee naar huis, dat is het opzet van het project Digitale Kloof van het Oudenaardse OCMW. Leerpunt geeft de lessen, de lescomputers worden geleverd door Oxfam. “Nu kan ik mijn twaalfjarige dochter helpen bij haar schooltaken en erop toezien dat ze veilig internet”, vertelt cursiste Kitty Schrauwens. Daarvoor zijn

deze lessen ook bedoeld en Oxfam werkt hier maar al te graag aan mee. Nele Caljon, consulente geletterdheid van de Provincie Oost-Vlaanderen die dit project subsidieert: “Voor ons was het doorslaggevend dat de cursisten de computer meekrijgen en zo in hun dagelijkse realiteit met het aangeleerde aan de slag kunnen.”

eric.vannieuwenborgh@oxfamsol.be

10 jaar boekenkasteel Gent Zuid Van 26 oktober tot 6 november organiseert Shopping Center Gent Zuid voor de tiende keer een boekeninzamelactie voor onze Gentse bookshop. Voor deze feesteditie trekken we alle registers open. Circusartiesten jongleren met boeken tijdens een geweldige acrobatische openingsact. In de hal van het winkelcentrum komen grote foto’s van bekende en minder bekende Gentenaars die hun liefde uitspreken voor het tweedehandse boek. En de hele week lang zullen pianisten de stemmigste melodieën uit de aanwezige vleugel doen weerklinken. En uiteraard: een stapeltje uitgelezen boeken is meer dan welkom! Van maandag tot zaterdag tussen 12 en 18 uur kan je romans in alle talen, filosofische werken, kookboeken, reisgidsen, woordenboeken, strips … afgeven in de patio van het winkelcentrum. Daar wordt met de binnengebrachte lectuur meteen ook een reuzegroot boekenkasteel gebouwd. bookshop.gent@oxfamsol.be

Kleding en schoenen gezocht Doe mee aan onze grote inzamelactie van 9 tot 15 september. Duik in je kleerkast en verzamel die zelden gedragen, te grote of te kleine kledingstukken en schoenen, zoek die vergeten accessoires als handtassen, sjaals, of mutsen bijeen. Je overtollige kleding breng je naar het e5 mode-filiaal in week va e jouw buurt en je krijgt er een waardebon van 5 euro bovenop. Je schoenen of handtas ruil je bij schoenwinkel Avance in voor een cheque van 10 of 5 euro. Via onze tweedehandswinkels maak je iemand anders in België mooi en gelukkig, de inkomsten uit de verkoop gaan naar Oxfam-projecten wereldwijd.

Ans: Rue de l’Yser 185A, 4430 Ans • 04 371 20 44 • ma t/m za: 10-18u • kleding, brocante, computers Bergen: Rue de la Clef 37 • 7000 Bergen • 065 84 75 04 • ma t/m za: 10-18u • computers, boeken Charleroi: Rue du Grand Central 4, 6000 Charleroi • 071 31 37 76 • ma t/m vr: 11-18u, za: 10-15u • computers Charleroi: Rue de Montigny 66, 6000 Charleroi • 071 31 80 62 • do, vr: 10-17u30, za: 10-16u • kleding, boeken Ciney: Rue St. Gilles 61, 5590 Ciney • 083 67 85 04 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers Dinant: Rue Grande 61-63, 5500 Dinant • 082 66 68 50 • ma t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers Herstal: Rue Grande Foxhalle 99, 4040 Herstal • 04 240 08 01 • ma: 12-16u45, di t/m vr: 10-16u45, za: 12-16u (juli/aug: gesloten op za) • kleding, brocante, boeken, computers Hoei: Rue Montmorency 2, 4500 Hoei • 085 23 32 98 • wo: 9-16u, vr 10-17u, za 10-12u en 14-16u • kleding Luik: Rue de la Casquette 19b, 4000 Luik • 04 223 27 87 • ma t/m vr: 10-17u (zomer:18u), za: 12-17u (zomer 17u30) • kleding, brocante, boeken Luik: Rue St Séverin 117, 4000 Luik • 04 221 49 58 • ma t/m vr: 10-17u, za: 11-16u • kleding, brocante, boeken Luik: Rue Puits-en-sock 137, 4020 Luik • 04 341 18 00 • ma t/m za: 10-17u • kleding Luik: Rue St. Gilles 29, 4000 Luik • 04 222 24 42 • ma t/m vr: 10-17u30 (zomer 18u), za: 10-17u • Bookshop Marcinelle: Chée de Philippeville 290/292, 6001 Marcinelle • 071 27 86 90 • ma t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers Namen: Chée de Louvain 5, 5000 Namen • 081 22 22 22 • ma t/m vr: 11-17u, za: 10-15u • kleding, brocante, boeken, computers, kantoormeubilair Namen: Av de la Plante 27, 5000 Namen • 081 26 28 38 • ma t/m vr: 11-18u, za: 10-15u • computers Namen: Bas de la Place 12-14, 5000 Namen • 081 22 91 22 • ma t/m za: 9u30-18u • Bookshop Nijvel: Rue de Namur 36, 1400 Nijvel • 067 77 34 85 • ma t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers Seraing: Rue de la Baume 250, 4100 Seraing • 04 337 29 58 • ma t/m vr: 9u45-16u45 • kleding

Tweedehandscomputers dichten digitale kloof

Waar vind je ons?

www.oxfamsol.be/tweedehands

september 2013 • globo 15

1,2,3 Actie Leerkracht Klimaatactie

Van 11 tot 22 november vindt de VNklimaatconferentie plaats in Warschau. Mensen van overal ter wereld komen politici op de vingers tikken voor meer klimaatrechtvaardigheid tijdens de â&#x20AC;&#x153;March for Climate Justiceâ&#x20AC;?.

Sponsor een reisbiljet of

& voedselwijs

Ons mondiaal voedselsysteem hapert: er zijn overschotten en miljoenen mensen lijden honger. Oxfam nodigt je uit voor een gratis praktijkdag rond duurzaam leven. Daarna kan je in de klas aan de slag.

PRAKTIJKDAG voor leerkrachten

Neem de klima attrein Brussel - Warschau 15-17 november www.klimaatcoalitie.be

stem voor tegen geweld eerlijk voedsel op vrouwen

Je ging tijdens de festivalzomer op de foto voor eerlijk voedsel? Ook dit najaar blijven wij de 10 grootste voedingsbedrijven meer respect vragen voor kleine boeren en onze planeet.

JOUW Festivalfoto en meer actienieuws vind je op de speciale actiesite www.ikgroeimee.be

> tussen 14 november 2013 en 18 maart 2014 > Schrijf snel in en word voedselwijzer. voedselwijzer.blogspot.be

Ken je het GROEI-menu? In de week van 14 oktober dienen wij een GROEI-menu op in onze tweedehandswinkels.

Kom proeven en recepten uitwisselen

Waar? Wanneer? www.oxfamsol.be/ tweedehands

Volg ons op www.facebook.com/oxfamsol