Present van Paagman #7

Pre sent #7 WINTER 2023/2024

ÖZCAN AKYOL

“De woede die ik in Eus voelde is nooit opgehouden”

van Paagman

Present van Paagman

HOE K-pop EEN WERELDWIJDE SUBCULTUUR WERD

Ana Huang: “BOOKTOK WAS EEN SOORT TEGENGIF IN CORONATIJD”

Charlotte Dematons

TEKENDE EEN COMPLEET NIEUWE VERSIE VAN SINTERKLAAS

Maarten van Rossem NR.7 WINTER 2023/2024

OVER OUDER WORDEN EN JEUGDHERINNERINGEN

258

CADEAU-TIPS VOOR JONG EN OUD

EN OOK: JEAN-MARC VAN TOL, HAEMIN SUNIM, BENJAMIN MOSER,

JOZUA DOUGLAS, SHOLEH REZAZADEH, DAVID PEFKO, EVI HANSSEN, ROOS REEDIJK, IEDE HOORN, DE ZOETE ZUSJES EN NOG VELE ANDEREN

Tentoonstellingspartners

Partners

Being tough & tender

Dark peonies in an earthenware pot, 1890, Floris Verster, Singer Laren, purchase by Friends of Singer Laren Foundation 1962

We find our inspiration in the brave minds from history who underpin our believes.

Like Martin Luther King said “We should have a tough mind and a tender heart.”

With the tough quotes and the colourfulness of nature, especially flowers, BIEN moves will travel with you so you will have the courage to be tough and tender at the same time.

NOTEBOOK 2302-08M11 Tulips, Sientje Mesdag-van Houten Museum Panorama Mesdag, The Hague, € 19,95

PENCIL CASE 1902-01B01 beauty brains balls satin nylon / velvet with embroidered text, € 19,95

PENS 2202-16, 2202 -15, 2202 -13 snake with butterfly, Maria Sibylla Merian, Dutch flowers, Rijksmuseum, Amsterdam, € 7,95

MEDIUM FLAT ETUI 2302-04fA01 Dark peonies in an earthenware pot, 1890, Floris Verster, Singer Laren nylon canvas /metallic back, € 22,95

NOTEBOOK 2302-08B07 metallic with embroidered text “Have tough mind and a tender heart” € 19,95

LAPTOP CASE 1902-07S01 Shiny rose gold or burgundy metallic with pocket on the back, 35 x 25cm, € 39,00

LARGE POUCH 2302-04B05 Large pouch with embroidery Chrysanthemums, Sientje Mesdag van Houten, Museum Panorama Mesdag, The Hague, € 29,95

CARD BOX FLOWERS 2302-20M02 Set of 12 cards (3 x 4) Sientje Mesdag - van Houten Museum Panorama Mesdag, € 12,95

231019 ES_adv Paagman_winter 2023.indd 2

19/10/2023 18:04

LEUCHTTURM1917 De Nieuwe Kleuren - wat zit erachter?

Wanneer we de pen op papier zetten, krijgen onze gedachten grip.

In onze geest leggen we verbanden tussen indrukken, inzichten en ervaringen en zetten deze gedachten vervolgens op papier.

Als het eenmaal geschreven is, ervaren we het weer anders.

We reflecteren, denken en ontwikkelen voortdurend.

re:combine your thoughts met de nieuwe kleuren: Apricot, Lobster, Sky en Ink.

COLOFON PRESENT IS EEN MOMENT VOOR JEZELF, EEN CADEAUTJE VAN PAAGMAN Hoofdredacteur Esther Pordon - Studio Pordon

Marketing & Communicatie Paula van Kempen, Britt op de Laak

Redactie Liesbeth Smit, Tess van der Zwet

Drukkerij Habo DaCosta

Art Director Tessa Jonker-Koudijs - TKCD

Cover Özcan Akyol Fotografie: Ray Max

Vormgeving Tessa Jonker-Koudijs en Imke Horvers - TKCD Aan dit nummer werkten mee Anouk de Kleermaeker, David Pefko, Esmee Langereis, Eva Straver, Iede Hoorn, Jean-Pierre Geelen, Joost Oomen, Marike van Pagée, Michel Krielaars, Oscar van Gelderen, Ray Max, Sholeh Rezazadeh, Sigriet Kingma, Stefanie Liebreks, Yentl van Stokkum Managing Director Fabian & Nadine Paagman

Present is een idee van Paagman Frederik Hendriklaan 217 2582 CB Den Haag info@paagman.nl www.paagman.nl 088 338 38 38 DE IN PRESENT VERMELDE PRIJZEN EN DATA ZIJN ONDER VOORBEHOUD VAN PRIJSWIJZIGINGEN, TYP- EN DRUKFOUTEN. NIETS UIT DEZE UITGAVE MAG ZONDER VOORAFGAANDE SCHRIFTELIJKE TOESTEMMING VAN PAAGMAN WORDEN OPENBAAR GEMAAKT OF VERVEELVOUDIGD, OP WELKE WIJZE DAN OOK.

WAT VOOR LEZERS ZIJN DE MAKERS VAN PRESENT?

FOTOGRAFIE: RAY MAX, WOUTER VELLEKOOP

Esther: ‘Als ik een boek lees zie ik in mijn hoofd die hele geschreven wereld voor me in beeld. Als een soort film, inclusief muziek. Want muziek is mijn andere grote liefde. In K-pop had ik me echter nog niet verdiept, maar met het lezen van het artikel in Present ging er een wereld voor me open.’ DUIK OOK IN HET K-POP-UNIVERSUM OP PAG. 78 Paula: ‘Ik ben een lezer die zich graag laat leiden door tips van anderen, maar ik geef ook met liefde mijn favorieten door. Zoals Wees onzichtbaar van Murat Isik, dat heb ik aan zóveel mensen aangeraden. Ik kan niet wachten op het vervolg dat in februari uitkomt!’

JE LEEST HET INTERVIEW MET MURAT ISIK OP PAG. 74

6 Present van Paagman

Tessa: ‘Het zal niemand verbazen dat ik als beelddenker veelal getriggerd wordt door de omslagen van boeken.

Zo kwam ik ook bij het boek van Eva Straver, die omslag vind ik zo tof! Hoe leuk dat ze voor ons het artikel over kinderboeken in het digitale tijdperk heeft geïllustreerd?’ ZIE HET RESULTAAT OP PAG. 36

Tess: ‘Hoe geweldig een boek ook is, na enige tijd vergeet ik altijd het precieze verhaal. Het voordeel: ik kan het herlezen.

Ook prentenboeken, zoals het fantastische Sinterklaas van Charlotte Dematons, bekijk ik steeds weer alsof het de eerste keer is.’

LEES HET INTERVIEW MET CHARLOTTE DEMATONS OP PAG. 54

Britt: ‘In de winkels van Paagman, in tijdschriften en kranten of zelfs bij mensen thuis in de boekenkast. Ik ben altijd op zoek naar nieuwe boekentips, -weetjes en -trends. De pagina’s met shoppinginspiratie in Present lees ik dan ook graag van A tot Z door.’

TIPS VOOR JE TO-READ-LIJST VIND JE OP PAG. 72

Liesbeth: ‘Na jaren afhouden heb ik eindelijk de ereader omarmd. Handig om (dikke) boeken mee te lezen, de mooiste koop ik alsnog bij de lokale boekhandel. Dat zal zeker gebeuren met Afslag 23, de nieuwe roman van Eus, maar waarschijnlijk kom ik alsnog met een stapeltje thuis.’ LEES HET GESPREK MET ÖZCAN AKYOL OP PAG. 12

FOTOGRAFIE SVEN VERBRUCI

EDITORIAL

Vrijheid Geen betere plek om ons tijdens het schrijven van deze editorial tot u te richten dan vanaf ’s werelds grootste boekenbeurs, de Frankfurter Buchmesse. Een plek waar literatuur- en boekenliefhebbers uit alle uithoeken van de wereld elkaar treffen om noviteiten en trends in de literatuur te bespreken.

Maar ook de plek waar dit jaar de prijsuitreiking van de LiBeraturpreis aan de Palestijnse schrijfster Adania Shibli na ophef in de Duitse krant Tageszeitung op het laatste moment werd opgeschort. Dat alles in het licht van de verrassingsaanval van Hamas op Israël begin oktober.

Voltaire verklaarde in de 18e eeuw al pakkend ‘Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal het recht om het te zeggen met mijn leven verdedigen’. Literatuur en de vrijheid van meningsuiting gaan hand in hand en zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar die onderlinge verbondenheid maakt het geenszins vanzelfsprekend. In de Verenigde Staten wordt de lijst met banned books, verboden boeken op scholen en in bibliotheken, steeds langer door bewegingen zoals Mothers for Liberty. Zo’n zwarte lijst lijkt wellicht ver weg en niet aan de orde in onze eigen vrije samenleving. Maar de hetzes tegen Pim Lammers in februari dit jaar en later tegen debutante Mette Maria van Dijk laten zien dat ook hier de literatuur tegen grenzen oploopt en het literaire debat polariseert.

Anno 2023 en 2024 verdient de vrijheid van meningsuiting en de veelzijdigheid van

stemmen in de literatuur meer dan ooit verdediging. Omdat het context kan bieden in ingewikkelde oorlogssituaties zoals de oorlog in Oekraïne (p. 26) of omdat het net als Extinction Rebellion (p. 25) tools kan geven om jouw standpunt te verduidelijken. De literatuur is daarbij ook instrumenteel: zij brengt nuance en leert je te verplaatsen in een ander – iets wat Özcan Akyol als geen ander kan (p. 12). En als dat allemaal iets te functioneel is, dan is er altijd nog de humor (p. 46), de afleiding (p. 120), de verbeelding (p. 102), verdieping (p. 88) en fantasie (p. 54) die verhalen ons middels boeken brengen.

Juist daar is misschien in deze tijden wel meer behoefte aan dan ooit.

In deze zevende editie van Present van Paagman bieden we u daarom opnieuw een brede bloemlezing met verhalen achter de verhalen en hun auteurs. Een bron van inspiratie om u te verrijken of om mee weg te dromen. Het is onze selectie uit het oneindige aanbod dat u in onze winkels en bij onze medewerkers aantreft. En waarmee we u danken voor uw loyaliteit en prachtige feestdagen toewensen!

Nadine & Fabian Paagman

Present van Paagman 7

28

124

36 LEZEN,

SCHERMTIJD OF ALLEBEI?

HOE FICTIE DE OORLOG IN OEKRAÏNE BIJNA BETER KAN DUIDEN DAN NON-FICTIE

KRAAKNUCHTER DE KERSTDAGEN IN

12

ÖZCAN AKYOL EN EUS ZIJN TERUG

46

JOZUA DOUGLAS: ‘VOOR IEDER KIND IS ER EEN LEUK BOEK’

In deze editie CULTUUR

FAMILIE

12

36

18 20 25 26 28

Een openhartige Özcan Akyol over woede en zijn nieuwe boek Boeken vol verhalen die je horizon verbreden Tekenaar Jean-Marc van Tol dook in de geschiedenis Column Jantijn Anema & Hannah Prins Cadeautips voor hen die diepgang zoeken Literatuur uit Oekraïne wordt sinds de oorlog vaker vertaald

8 Present van Paagman

42 45 46 50 52 54

60

MAARTEN VAN ROSSEM: ‘DAT DOORGAAN TOT MIJN HONDERDSTE WAS MAAR RECALCITRANTIE’

BOEKEN

Jeugdliteratuur in tijden 60 van YouTube Geschenken die 66 de fantasie prikkelen Column David Pefko 68 KinderboekenschrijverJozua Douglas schrijft maar door 71 Fijne items voor 72 het hele gezin De leukste schoencadeaus 74 Charlotte Dematons tekende een nieuwe Sinterklaas

Een intiem gesprek met Maarten van Rossem Boeken die je deze winter echt niet mag missen BookTok-sensatie Ana Huang over haar succes Column Sholeh Rezazadeh Héél veel literatuur om op je to-read-lijst te zetten Murat Isik over zijn langverwachte vervolg op Wees onzichtbaar

INHOUD

102

BENJAMIN MOSER SCHREEF EEN LIEFDESBRIEF AAN NEDERLAND

74

72

MURAT ISIK: VAN DE BIJLMER NAAR SAN FRANCISCO

VOOR ALLE BOEKENWURMEN

110 ALS

78

FOTOGRAFIE KUNST WORDT

K-POP: EEN WERELDWIJDE SUBCULTUUR

54

OP BEZOEK BIJ SINTERKLAAS MET CHARLOTTE DEMATONS

131

120

EEN INDRUKWEKKEND KERSTMENU IN EEN HANDOMDRAAI

GEDICHTEN TEGEN WINTERBLUES

LIFESTYLE

KUNST & WETENSCHAP

KOKEN

78

102

124

85 86 88 94 96 98

Een duik in het wonderlijke universum van K-pop Column Iede Hoorn Hebbedingen die het leven kleur geven Zenmonnik en bestsellerauteur Haemin Sunim over hoop Cadeau-inspiratie Roos Reedijk geeft tips voor een winters interieur Gezellige must-haves

108 110 118 120

Amerikaan Benjamin Moser ontdekte Nederland via schilderkunst Voel je een echte kunstenaar met deze items De mooiste fotografie in koffietafelboeken gevangen Een heleboel fantasierijke inspiratie voor je verlanglijst Poëzie maakt de koude winterdagen een tikje warmer

128 131

Hoe overleef je het kerstdiner zonder alcohol?

Word een keukenprins(es) met deze fijne kookboeken Drie smakelijke recepten voor het kerstdiner

Present van Paagman 9

s V s e r i tr j S nl . n a paagm

Klaar voor de feestdagen?

Geen zorgen, we helpen je graag Met onze gratis inpakservice, ruime openingstijden en supersnelle thuisbezorging - voor Privilege-pashouders vaak zelfs gratis - ga jij stressvrij de feestdagen tegemoet!

ILLUSTRATIE EVA STRAVER

12 ÖZCAN AKYOL: "IK WILDE GEEN EXTERNE MENINGEN HOREN" 20 VAN FOKKE & SUKKE NAAR JOHAN DE WITT 25 EEN REDELIJK PLEIDOOI VOOR RADICALE VERANDERING 28 DE OPMARS VAN OEKRAÏENSE LITERATUUR Present van Paagman 11

pen

“Boeken hebben mij altijd overeind gehouden”

12 Present van Paagman

INTERVIEW LIESBETH SMIT FOTOGRAFIE RAY MAX

COVERINTERVIEW

Hij loopt echt niet stampvoetend door het huis, maar zijn nieuwe roman Afslag 23 drijft wel opnieuw op woede. Een prima drijfveer voor Özcan Akyol, die door de jaren heen misschien wel wat gepolijster is gaan schrijven maar zich nog steeds druk maakt over, bijvoorbeeld, klassenverschillen. Gelukkig zijn daar boeken, ook die van hem, en daarin praat hij zeker niet alleen voor zichzelf.

‘Ik wil namens zoveel jongeren zeggen: wij zijn er ook, wij mogen er ook zijn en accepteer ons alsjeblieft.’

“Ik ben gevoelig voor andere meelezers maar ik ben ook eigengereid” 14 Present van Paagman

H

ij is op veel plaatsen tegelijkertijd, lijkt het. Drie keer in de week schrijft Özcan Akyol een column voor het Algemeen Dagblad, daarnaast is hij presentator van televisieprogramma’s De geknipte gast, Sterren op het doek en, natuurlijk, Eus’ boekenclub.

Maar vraag hem waar hij de tijd vandaan haalde om zijn nieuwe roman te schrijven en hij zegt: ‘ik ben op de eerste plaats schrijver hoor, al die andere dingen doe ik ernaast. Dit boek zat al lang in de pijplijn, door omstandigheden en een paar tussenpozen duurde het alleen iets langer.’

Voor we je boek gaan lezen: wat wil je er zelf over zeggen? ‘Dat ik het met veel plezier, geestdrift en toewijding heb geschreven en aan het eind ook heb geleden. Het boek zit complex in elkaar en daar heb ik mee geworsteld, het was een kwestie van easy reading means quite hard writing. Ik wist dat er ogen op me gericht zijn, want mijn vorige romans waren bestsellers en die verwachtingen speelden mee. Al wil ik dat ook meteen relativeren, want ik legde vooral druk op mezelf.

COVERINTERVIEW

Omdat ik het beste boek wilde afleveren dat ik in me heb, hield ik het heel lang voor mezelf. Ik ben gevoelig voor andere meelezers maar ik ben ook eigengereid, daarom wilde ik mijn hart volgen en geen externe meningen horen. Nu het af is verwacht ik er niet zo heel veel van. Dat is geen pessimistische inborst hoor, ik laat het aan de lezer over.’

Afslag 23 is geen autobiografisch boek maar er zit wel veel van jezelf in, klopt dat? ‘Het hoofpersonage heet Eus, hij is nu eenmaal mijn literaire alter ego.

Net als ik komt hij uit het oosten van het land waar hij opgroeide in de arbeidersklasse en heeft hij een migratieachtergrond. Alleen doet mijn personage een mbo-opleiding en werkt als vertegenwoordiger, wat best lastig is omdat hij ook staat geregistreerd als kwajongen. Ooit maakte hij een grote fout, in het boek krijgt hij een laatste kans om die te herstellen. Maar terwijl hij dat doet merkt hij dat hoe ‘perfecter’ zijn leven wordt, hoe minder comfortabel hij zich daarbij gaat voelen. Want in elke nieuwe omgeving moet hij een deel van zichzelf inleveren, of verloochenen. Dat conformisme is een groot thema in dit boek, net als dat een mens gelaagde identiteiten kan hebben. De jongen uit dit boek wil wel meedoen in de maatschappij zoals die is bedacht, maar het lukt hem gewoon niet waarna zijn zelfsabotage begint. Daar zit best wat zwaarte in, maar ook veel humor.’

Je boek gaat ook over stijgen binnen klasse en hoe vervreemdend dat kan zijn voor de mensen die dat aangaat. Heb jij dat ook zo ervaren? ‘Ik heb dat in mijn eigen leven ook gedaan en ik probeer in dit boek uit te leggen hoe eenzaam dat kan zijn. Je komt toch als indringer in een nieuwe groep met veel gedeelde geschiedenis en vanzelfsprekendheden die je niet altijd begrijpt of wil overnemen, maar je moet toch. Die eenzaamheid gaat niet alleen over de nieuwe sociale klasse waar je ingaat, maar ook over de klasse die je achterlaat en die het je kwalijk kan nemen dat je bent afgereisd. Terwijl

Present van Paagman 15

“Terwijl je denkt dat je nog steeds jezelf bent, is intussen iedereen om je heen zich ongemakkelijk gaan voelen” je denkt dat je nog steeds jezelf bent, is intussen iedereen om je heen zich ongemakkelijk gaan voelen. Dat is best een worsteling.’ Hoe ben jij daar zelf mee omgegaan? ‘Ik vluchtte in boeken. Als ik me eenzaam of onbegrepen voelde was het fijn om over andere mensen te lezen die dezelfde processen meemaken. Dat heb ik met schrijven ook, ik was blij dat ik even ergens anders kon zijn toen ik dit boek schreef. Boeken zijn voor mij op meerdere manieren een vorm van escapisme.’

Op je achttiende las je het boek Ik lach om niet te huilen van Lex Kroon in het huis van bewaring.

‘In die tijd wist ik niet eens dat boeken een mens zo kunnen raken. Maar ik begreep wel meteen dat ik mijn energie, creativiteit en observatievermogen ook voor iets anders zou kunnen inzetten dan voor het leven dat ik tot dat moment leidde.

Dus begon ik alles te lezen dat ik kon vinden. Van de Tachtigers tot gedichten van Jan Boerstoel en J.C. Bloem, en ook de boeken van Ronald Giphart waren heel belangrijk voor mijn taalidentiteit.’

Je debuteerde op je achtentwintigste met het semi-biografische Eus, dat insloeg als een bom. Hoe kijk je terug op jouw entree als schrijver? ‘Ik wist helemaal niet dat het me op die manier zou overkomen, maar ik heb gelukkig de eigenschap dat ik heel trouw ben aan mezelf. Dat is geen talent, ik heb gewoon geen ander standje en daardoor kon ik het goed relativeren. Pas na een jaar of vijf begreep ik hoe intens het eigenlijk was. Ik ben me ook niet anders gaan gedragen en mijn daden- en geldingsdrang namen er niet van af, ik ben er juist nog veel meer dingen door gaan doen. Ook de woede die ik in Eus voelde is nooit opgehouden en zit weer in mijn nieuwe boek. Hooguit is het nu wat meer gepolijst.’ Waar gaat die woede over? ‘Ik probeer niet alleen namens mezelf maar ook namens al die honderdduizenden kinderen en jongeren uit dezelfde

16 Present van Paagman

achtergrond als waar ik uit kom te zeggen: wij zijn er ook, wij mogen er ook zijn en accepteer ons alsjeblieft.

Dat gaat helemaal niet over etniciteit, maar over in de ‘verkeerde’ klasse geboren worden. En dat zegt niets over wie je bent. Inclusiviteit gaat veel verder dan afkomst of gender, dat gaat ook over mensen waarderen die een mbo-diploma hebben of een stratenmaker naar zijn mening vragen in een talkshow. Ik loop niet stampvoetend door het huis, maar daar maak ik me wel druk over.’

Ontlezing is ook iets waar je regelmatig tegen ageert. ‘Dat ligt in het verlengde, want als je geen taal hebt om jezelf in uit te drukken kun je ook niet aangeven wat er niet klopt aan een samenleving. Dat heb ik zelf ondervonden, en ik strijd er al een dikke tien jaar tegen dat er veel jongens en meisjes over het hoofd worden gezien omdat ze die taligheid niet hebben. Ieder kind kan de pech hebben om in een gezin op te groeien waar geen boekenkast staat, terwijl boeken je wereld letterlijk en figuurlijk groter maken. Het is zonde dat veel kinderen niet door dat poortje kunnen lopen, en daar blijf ik me over uitspreken. Want boeken hebben mij altijd overeind gehouden, en dat gun ik iedereen.’

Afslag 23, Özcan Akyol € 22,50

COVERINTERVIEW

“Inclusiviteit gaat veel verder dan afkomst of gender” Present van Paagman 17

Youp maakt zich al jaren vrolijk over de graaiers, de gekken en de gelovigen van deze wereld. Eén keer per jaar bundelt hij zijn columns in een boekje. Niet te

JP Pellemans (bekend als het ‘taalgeweten’ van tv-programma Lingo) neemt je mee in zijn persoonlijke taaluniversum: een rariteitenkabinet vol anekdotes, taalfascinaties en -obsessies.

kloven, Youp van ’t Hek € 15,-

De mooiste herinneringen worden vaak op reis gemaakt.

Foto’s maken we meestal wel, voor het opschrijven ervan is dit handzame reisdagboek voor onderweg ontworpen.

A-Journal Fabrique Travel Diary € 16,99

De langverwachte memoires van Barbra Streisand. Met humor en eerlijkheid beschrijft de superster haar levensinzichten.

Het ABC van JP, JP Pellemans & Ype Driessen € 18,50

Eyeopener

Mijn naam is Barbra, Barbra Streisand € 35,-

Connie Palmens literaire lofzang op vrouwelijke scheppende kracht en autonomie.

Tevens een verkenning van haar eigen schrijverschap, waarin ze haar literaire thema’s laat terugkomen.

Van een vogelgids tot meerdere openhartige memoires: deze selectie levert je geheid nieuwe inzichten op.

Voornamelijk vrouwen, Connie Palmen € 21,-

DE BOEKEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

Peter van Ingen voerde vele gesprekken met een van de grootste dirigenten van deze tijd: Jaap van Zweden. Ook zijn familieleden, vrienden en collega-musici komen aan het woord. Dat is Jaap, Peter van Ingen € 24,99 (ook gebonden verkrijgbaar)

Het is weer tijd voor de grappigste scheurkalender die om de vier jaar verschijnt: de schrikkelkalender.

Met o.a. 50 fonkelnieuwe ‘alfabetweterwoorden’ en géén kinderpagina. De schrikkelkalender 2024, Ronald Snijders & Fedor van Eldijk € 16,90

Een aangrijpende Indische familiegeschiedenis over de impact van racisme en trauma’s die generaties lang doorwerkt. Maar er is altijd iemand die de cirkel doorbreekt.

Soedah, laat maar, Maddy Stolk € 23,99

18 Present van Paagman

Frances heeft een bipolaire stoornis.

Haar man en kinderen worden soms gillend gek van haar, gelukkig is er ook veel liefde in het gezin. Lach én traan verzekerd. Je gaat toch geen gekke dingen doen, Aefke ten Hagen € 18,99

Een rijke en prachtig geschreven roman over onvoorwaardelijke vriendschap in een van de donkerste periodes van de geschiedenis, gesitueerd in het gebombardeerde Rotterdam.

SHOPPING Ook aan het aftellen tot het kerst is? Druk de onderdelen uit deze bouwplaat en zet de basis in elkaar.

Vanaf 1 december komt er iedere dag een nieuw onderdeel bij. Pop-up adventskalender Storytime € 18,95

Het meisje met de halve ster, Judith Visser € 24,99

Al jaren behoren de cartoons over de belevenissen van Deirdre tot de favorieten van Gummbah-fans. Hoogste tijd voor nog meer avonturen van onze ruim beschaamhaarde heldin! Gummbah

op de camping, Gummbah € 20,-

Als nooit tevoren vertelt Frits Spits over zijn leven.

Een persoonlijke ode aan verhalen, liedteksten en muziek van dé radiomaker van de twintigste eeuw.

Op de golven dansen wij, Frits Spits € 22,99

Historicus Philip Dröge gaat al fietsend over Amerikaanse wegen op zoek naar (o.a.) de opmerkelijke Nederlandse oorsprong van woorden als ‘OK’ en ‘dope’.

Een unieke inkijk in de wereld van het strafrecht via de bekendste rechter van Nederland. Aan de hand van de zaak-Holleeder worden alle aspecten van dit strafproces getoond.

Het proces, Frank Wieland € 22,99

Luxe uitgave met stofomslag en leeslint: een cadeau voor iedere vogelliefhebber! Nico de Haan neemt je mee in zijn bewondering voor vogels. Vogels, Nico de Haan € 25,In een openhartig memoir blikt succesvol acteur Nasrdin Dchar terug op zijn worsteling met stereotypering en zijn gevecht om te mogen zijn wie hij is.

Nasrdin, Nasrdin Dchar € 22,99

De tawl, Philip Dröge € 24,99

Niemand heeft lief, maakt ruzie, verlangt en bedriegt zo brutaal of briljant als de Griekse goden en godinnen. Stephen Fry’s Mythos fascineert, de schitterende illustraties maken het af. Mythos, Het

geïllustreerde verhaal, Stephen Fry € 39,-

Begin elke dag met een cartoon van de ongeëvenaarde Peter van Straaten. Van de politiek tot het dagelijkse leven: zijn tekeningen blijven humoristisch en raak.

Peter’s zeurkalender 2024, Peter van Straaten € 15,90

Present van Paagman 19

pen RITMEESTER BUAT, PIETER NASON

Van Fokke & Sukke naar Johan de Witt

“EINDELIJK TIJD OM LEUKE DINGEN TE DOEN”

TEKST JEAN-PIERRE GEELEN PORTRETFOTO JEROEN VISSER BEELD SCHILDERIJEN ARCHIEF WASSENAER

GESCHIEDENIS

haalde ik veel historische kennis uit strips. Als ik over Julius Caesar lees, zitten Asterix en Obelix altijd in mijn hoofd.’

JEAN-MARC VAN TOL

Wanneer hij weer eens in het centrum van Den Haag is, kijkt hij altijd omhoog, naar de gevels van historische panden.

Vlak boven de opzichtige winkelpuien openbaart zich voor Jean-Marc van Tol de geschiedenis van de 17e eeuw.

Een wereld die de tekenaar van Fokke & Sukke heeft beschreven in nu twee delen van een trilogie over Johan de Witt en consorten.

‘De Gevangenpoort, de Kneuterdijk, het vroegere ‘Groene Zoodje’: wanneer je daar loopt, voel je de connectie tussen de historie en het heden’, zegt Van Tol. Zijn liefde voor geschiedenis dateert van lang geleden, vertelt hij in zijn werkkamer in Soest.

‘Al toen ik Suske & Wiske en de schat van Beersel las, was ik benieuwd naar wat Beersel was (een slot uit 1300 red.). Dan ging ik dat uitzoeken. Zo

In zijn werkkamer wordt de cartoonist, schrijver én historisch letterkundige Van Tol omringd door boeken. Kasten vol strips natuurlijk, maar minstens evenveel oude manuscripten en geschriften die hij verzamelde voor zijn eerste twee delen Musch en - net verschenen - Buat. De titels zijn de namen van twee kleurrijke hoofdpersonen uit de kring rondom De Witt.

TIJD VRIJMAKEN Tien jaar is hij bezig geweest met Johan de Witt. Het schrijven aan Buat vergde vijf jaar. Niet onlogisch, gezien de geschiedenis van de oorspronkelijk Franse ritmeester, die opgroeide als page aan het hof van Oranje, bevriend raakte met prins Willem II en later verstrikt raakte in een diplomatiek spel dat hem - letterlijk - de kop kostte. Die tijd kon hij vrijmaken nadat het succes van Fokke & Sukke danig uit de hand was gelopen en Van Tol aan de bel trok bij zijn vrienden en medebedenkers John Reid en Bastiaan Geleijnse. ‘In die hoogtijdagen maakten we van alles: Fokke & Sukke-agenda’s, kalenders, schriften, etuis. Op een zeker moment moesten we zes grappen per dag bedenken. Dan wordt het echt werk. Ik wilde geen Walt Disney of Marten Toonder worden: bedrijven met personeel in dienst. En dus opperde ik dat we ons zouden beperken tot de dagelijkse cartoon in NRC, een jaarlijkse scheurkalender en een wekelijkse prent voor nog één blad. We

Present van Paagman 21

GRAVURE VAN DE MAALTIJD MET CHARLES II IN HET MAURITSHUIS

zijn nu alle drie in de vijftig en onze midlife crises wel zo’n beetje voorbij.

Tijd om alleen nog dingen te doen die we leuk vinden.’

Historische romans schrijven dus, in het geval van Van Tol. Zijn dagen beginnen nu rond zeven uur ’s ochtends: de kranten lezen, telefonisch overleg met John en Reid, en dan tekenen voor NRC. ‘Rond tien uur, half elf ben ik klaar en heb ik tijd voor De Witt. Dan ga ik schrijven.

De dag erna kijk ik wat er verkeerd is gegaan, en ga ik weer schrappen en opnieuw schrijven.’

“Op een zeker moment moesten we zes grappen per dag bedenken” 22 Present van Paagman

ONDERZOEK Dat schrijven zat er ook al vroeg in: hij deed het al in zijn tienerjaren in de schoolkrant (met zijn schoolvrienden Ronald Giphart en Bert Natter). Nadat hij een biografie van de broers Johan en Cornelis de Witt (door Luc Panhuijsen) had gelezen, wilde Van Tol zich daar verder in verdiepen. Wekelijks toog hij naar het Nationaal Archief om oude brieven van De Witt in te zien, voor zijn onderzoek. ‘Mooi om daar te zien hoe het verleden naar het heden wijst’, zegt Van Tol. Hoe bijvoorbeeld een van de tweehonderd (!) personages uit Buat (Sophie, de ‘witte koningin van de Kneuterdijk’) met de tweede hertog van Hannover scharrelde, waaruit het hele Engelse koningshuis zou voortkomen. Buat het boek werd op een toepasselijke plaats ten doop gehouden: in de Haagse Kloosterkerk, waar de mens Buat ligt begraven in het familiegraf van Jacob Cats.

GESCHIEDENIS

Wat hem dreef voor dit project: zijn twee broers. ‘Zij zijn beiden geen lezer. Op familiefeestjes vertelde ik weleens over De Witt, en dat vonden zij wel leuk. Toen dacht ik: als ik mijn broers mijn fascinatie kan uitleggen, zijn er vast meer mensen die het leuk

DEEL DRIE Intussen werkt Van Tol gestaag door aan het sluitstuk van zijn drieluik.

‘Vanaf het begin, tien jaar geleden, ben ik met alle drie de delen bezig geweest. Dit tweede deel is alleen heel anders geworden dan ik vijf jaar geleden dacht: in de kern is het een liefdesverhaal geworden, mijn opzet was thrillerachtiger. Het probleem was: pas twee jaar geleden kreeg ik door dat Buat geen goede spionfiguur zou zijn. Daarvoor was hij niet doortrapt en diplomatiek genoeg.

Daarom liep het ook verkeerd met hem af. Toen ik dat doorhad, heb ik veel tekst weggegooid en nieuwe delen geschreven. Helemaal niet erg: sommige stukken kon ik voor deel drie weer gebruiken.’

“Door te schrijven kon ik spelen met stijlen en perspectieven” vinden te lezen over iemand waar ze vaag over gehoord hebben, maar weinig van weten. Aan de gestaag doorlopende verkoop van het eerste deel, Musch, merk ik dat geschiedenis een populair onderwerp is geworden.’

DE VOORDELEN VAN SCHRIJVEN Lag met zijn achtergrond als striptekenaar een graphic novel niet voor de hand? ‘Dat zou dan een heel dikke novel zijn geworden. Maar het werkt niet: door te schrijven kon ik nu spelen met stijlen en perspectieven. In een graphic novel is dat heel lastig. Er zitten ook veel vertaalde brieven in mijn boek, of bewerkingen ervan.

Ook dat is in een strip heel moeilijk.’

Het idee om de verhalen te verfilmen had hij ook. ‘Maar non-fictie verfilmen is ingewikkeld en kost veel geld. Het resultaat valt vaak tegen.

Ik heb wel eens een aanzet voor een scenario geschreven, maar ik realiseerde me meteen dat het veel te duur zou worden.’ Van Tol ging ook in gesprek met Omroep Max. Met resultaat: acteur Huub Stapel zal in zes delen de voetsporen van Johan de Witt in Frankrijk en Engeland nareizen.

Dat laatste deel, daar verheugt Van Tol zich nu al op: ‘Ik heb steeds vermoed dat de rol van koning-stadhouder Willem III in de geschiedenis van De Witt veel groter is geweest dan bekend is. Een historicus mag zoiets niet verzinnen, die kan dat hooguit wat omfloerst opschrijven. Ik vind het leuk om met fictie en zoveel mogelijk feiten te verzinnen wat niet keihard te bewijzen valt. Eigenlijk is dat derde deel mijn grootste reden om die trilogie te schrijven.’

Buat, Jean-Marc van Tol € 29,99 (gebonden) en € 24,99 (paperback)

Present van Paagman 23

DEZE RUIMTE IS AAN VOORLEESEXPRESS AANGEBODEN DOOR PAAGMAN

Deel je talent voor taal

Word jij vrijwilliger bij de VoorleesExpress?

Via de VoorleesExpress kun jij, met maar één uurtje in de week, een groot verschil maken voor een kind in je omgeving. Door samen 20 keer te lezen en taalspelletjes te doen heb je een meetbaar effect op de taalontwikkeling van een kind. Met ouders kijk je op welke manier zij mee kunnen doen. Zo maak je samen een feestje van taal.

Je kunt zelf met het gezin afspraken maken die goed passen in jouw agenda. Wij zorgen voor goede begeleiding en je kunt in onze app terecht voor kennis, links en tips.

Meer weten? www.voorleesexpress.nl

denhaag@voorleesexpress.nl Stichting Jess Elandstraat 88 Den Haag tel: 06-43395281

FOTOGRAFIE BETE VAN MEEUWEN

COLUMN

Een kritieke keuze

Jantijn & Hannah

niet meer bij aan klimaatverandering.

De verkiezingsprogramma’s bieden de kiezer grofweg drie mogelijkheden: klimaatneutraal in 2050, in 2040 of in 2030.

De val van het kabinet-Rutte IV is een buitenkans voor het klimaat. Het kabinet dat na de verkiezingen aantreedt, zal het laatste zijn dat ervoor kan zorgen dat Nederland haar verantwoordelijkheid neemt voor een gemiddelde mondiale opwarming van maximaal 1,5 graad.

Bijna alle politieke partijen erkennen inmiddels het existentiële belang van het 1,5 graad-doel. Toch zijn lang niet alle partijen van plan om te doen wat nodig is om dit doel te halen. De reden daarvoor is eenvoudig, maar ongemakkelijk. Doen wat nodig is, is een gigantische opgave. Het laatste IPCC-rapport laat duidelijk zien waarom: om de opwarming tot maximaal 1,5 graad te beperken, moet onze uitstoot van broeikasgassen per direct drastisch omlaag. Niet voor niets bevinden we ons volgens het IPCC in het ‘kritieke decennium’ in de strijd tegen klimaatverandering.

De cruciale vraag is daarom hoe snel het nieuwe kabinet de uitstoot van broeikasgassen omlaag zal brengen.

Partijen hebben in hun verkiezingsprogramma’s vastgelegd wanneer Nederland klimaatneutraal moet zijn. Vanaf dat moment is onze uitstoot geminimaliseerd en dragen we

Experts zijn het erover eens dat alleen een 2030-doelstelling de 1,5 graad binnen bereik houdt. Alleen de Partij voor de Dieren en Bij1 lijken hiertoe bereid. Een partij als de VVD houdt vast aan de 2050-doelstelling, waarmee de 1,5 graad ruim zal worden overschreden, al pleiten ze wel voor elektrische taxibots voor vliegtuigen (‘schoon vliegen’). Andere partijen kiezen een middenweg met een 2040-doelstelling.

Deze middenweg leidt tot minder drastische gevolgen op de korte termijn, maar ook tot meer extreme gevolgen op de lange termijn. Deze cruciale trade-off zou centraal moe-

“Doen wat nodig is, is een gigantische opgave” ten staan in ieder verkiezingsdebat.

De klimaatdoelstellingen uit de verkiezingsprogramma’s zijn namelijk doorslaggevend voor onze toekomst.

Laat ze daarom ook doorslaggevend zijn bij het bepalen van een stemkeuze op 22 november.

In Je bent jong en wil wat toekomst stippelen Jantijn Anema en Hannah Prins de weg uit naar een nieuwe werkelijkheid: hoe bouwen we een toekomst op de ruïnes van het verleden?

Ze laten zien waarom actie nú nodig is en op welke manier we het tij kunnen keren. Het resultaat is een redelijk pleidooi voor radicale verandering. Je bent jong en je wil wat toekomst € 18,50

Present van Paagman 25

DOOR DE

ogen

VAN DE GESCHIEDENIS Om het heden te begrijpen moeten we ons verleden kennen. Deze interessante boeken helpen daarbij.

Vorstenhuizen Politicoloog en historicus Kemal Rijken beschrijft de belangrijkste vorstenhuizen in Europa vanaf de Tweede Wereldoorlog. De koninklijke families zijn vaak al decennialang met elkaar verbonden door huwelijken en oorlogen, en hun geschiedenissen grijpen telkens in elkaar. Aan de hand van talloze pakkende anekdotes, verhalen en thema’s schetst Rijken een levendig beeld van de Europese monarchen en hun families. Ook maakt hij de balans op: hebben we aan het eind van deze eeuw nog koningshuizen in Europa?

Monarchie, Kemal Rijken € 34,99

DE BOEKEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

HULP BIJ EEN LENIGE(RE) GEEST Bekruipt je soms ook het gevoel dat je altijd overal een mening over moet hebben? Lijkt het je sterk dat er voor elk probleem slechts twee oplossingen zijn die lijnrecht tegenover elkaar staan? Tien jaar geleden brak filosoof Lammert Kamphuis los uit zijn streng religieuze milieu. Hij hoopte daarbuiten een wereld te vinden waarin mensen minder zwart-wit denken. Tot zijn verbazing zag hij juist het tegenovergestelde: onze samenleving gaat meer en meer lijken op de dogmatische kerk waaruit hij zich bevrijd heeft. Met onverwachte experimenten, tips en toegankelijke oefeningen laat hij zien hoe je geest alsnog leniger kan worden. Een boek voor iedereen die nieuwsgierig(er) in het leven wil staan! Verslaafd aan ons

eigen gelijk, Lammert Kamphuis € 18,99

26 Present van Paagman

DOOR DE OGEN VAN DIEREN Ontdek de geschiedenis door de ogen van zijderupsen, heilige koeien en ijsberen. In dit boek blikken 29 dieren terug, soms zitten ze midden in een gebeurtenis, soms kijken ze hoopvol vooruit.

Winnaar van de Gouden Penseel 2023.

Een kleine geschiedenis van de mens door dierenogen, Joukje Akveld € 29,99

Fascinerende wereldkaarten Kaarten maken de wereld aanschouwelijk.

Voor hedendaagse lezers zijn kaarten soms de enige overgebleven getuigenis van het verleden. In Kaarten die geschiedenis schreven vertelt een internationaal team van historici 100 boeiende verhalen bij evenzoveel opmerkelijke kaarten uit de gerenommeerde collecties van de Universitaire Bibliotheken Leiden. Samen maken ze van dit boek een lust voor het oog waarin je kunt blijven lezen én kijken. Kaarten die geschiedenis schreven,

Martijn Storms € 79,- nu: € 59,-

CADEAUTIPS

Zoektocht

MODERNE OORLOGSVOERING

Als de wereld nog steeds te kampen heeft met de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog en het IJzeren Gordijn een feit is, wordt de 11-jarige Roland door zijn ouders ondergebracht op een Engelse kostschool.

Ver weg van waar hij zijn idyllische jeugd doorbracht trekt hij de aandacht van zijn pianolerares. Jaren later gaat Roland niet alleen op zoek naar haar, maar ook naar het waarom van zijn rusteloze bestaan.

Prijswinnend historicus Andrew Roberts en oudgeneraal David Petraeus, voormalig CIA-directeur, onderzoeken de ontwikkeling van oorlogsvoering sinds de Tweede Wereldoorlog.

Zeventig jaar aan conflicten en oorlogen schetsen een indrukwekkend beeld van een steeds gevaarlijkere wereld waarin generaals en politici gedwongen worden zich continu aan te passen, maar toch telkens dezelfde cruciale fouten maken. Conflict, Andrew

Lessen, Ian McEwan € 36,- (gebonden)

KOLONIALE ONDERDRUKKING Het meeslepende verhaal van twee vrouwen in verschillende tijden: het 19e-eeuwse Cuba en het 21e-eeuwse Spanje. Op een suikerrietplantage in Cuba leeft de tot slaaf gemaakte Afrikaanse Kaweka die de kracht vindt om haar lotgenoten te leiden in een levensgevaarlijke strijd voor vrijheid. In Spanje krijgt Lita een baan bij haar familiebank in Madrid.

Als ze zich verdiept in het verleden ontdekt ze een geheim dat hen kan vernietigen. De vrouwen van de suikerrietplantage, Ildefonso Falcones € 35,99 (gebonden)

Roberts & David Petraeus € 45,-

S

DE SEIZOENEN VAN HERMAN ‘Zoals de natuur haar jaargetijden kent, zo heeft ons leven ook verschillende fases.’ In Seizoenen kijkt Herman van Veen terug met zijn blik op de toekomst en beschrijft hij hoe het leven zijn vlucht neemt. Daarbij beseft hij steeds meer dat in de opeenvolging van de dingen alles zich niet alleen telkens vernieuwt, maar zich ook steeds herhaalt. Een boek vol persoonlijke, vaak geestige verhalen over de veranderende weersomstandigheden in het bestaan van de muzikant, schilder en schrijver.

Seizoenen, Herman van Veen € 22,99

Present van Paagman 27

Een nieuwe LITERAIRE wereld MICHEL KRIELAARS LAAT ZIEN HOE FICTIE DE OORLOG IN OEKRAÏNE BIJNA BETER KAN DUIDEN DAN NON-FICTIE

28 Present van Paagman

TEKST MICHEL KRIELAARS BEELD SHUTTERSTOCK

OEKRAÏNE

Op 24 februari 2022 leek de Russische inval in Oekraïne een nieuwe literatuur wakker te schudden: de Oekraïense. Niet dat er geen Oekraïense schrijvers bestonden, maar het Westen kende alleen hen die in het Russisch schreven en vertaald werden. Door de agressie van Vladimir Poetin kwam daar verandering in. Sinds begin 2022 duikt de ene na de andere voortreffelijke Oekraïense schrijver op in een Nederlandse vertaling. En daarmee is voor veel lezers een nieuw literair universum opengegaan.

Present van Paagman 29

D

e thematiek van die Oekraïense schrijvers is veelzeggend voor wat er op dit moment in Oekraïne gebeurt.

In de eerste plaats omdat hun boeken vaak over de oorlog gaan, die sinds 2014 in hun land woedt.

Sommigen laten ook zien hoe het tot die oorlog kon komen, als gevolg van de chaos in de jaren negentig bijvoorbeeld, toen Oekraïne zich losmaakte van Rusland en het zich alleen moest zien te redden. Natuurlijk was dat laatste onmogelijk, omdat niemand iets van het kapitalisme begreep.

GEWONE MENSEN IN OORLOGSTIJD Vooral de leden van de voormalige veiligheidsdienst KGB en de maffia profiteerden van die onkunde.

Op grond van hun oude netwerken namen zij de economische macht grotendeels over, waarbij corruptie en nepotisme een belangrijke rol speelden. Iemand die dat heel goed laat zien is Andrej Koerkov (Leningrad, 1961), die in het Russisch schrijft.

Van zijn hand verscheen vorig jaar de zwarthumoristische roman Grijze bijen. Het is het verhaal van een 49-jarige Oekraïense bijenhouder in de Donbas, in 2017. De oorlog tussen het Oekraïense leger en de door Rusland gesteunde separatisten is al

30 Present van Paagman

OEKRAÏNE

drie jaar aan de gang. De bijenhouder probeert zich er zoveel hij kan aan te onttrekken, wat hem niet lukt.

Dat komt doordat het dorp waar hij woont in het niemandsland ligt tussen de pro-Russische en Oekraïense stellingen. Behalve hij en zijn vroegere kwelgeest Pasjka is iedereen er weggetrokken. Aan de hand van hun lotgevallen vertelt Koerkov het verhaal van een leven in oorlogstijd, waarin het voor gewone mensen moeilijk balanceren is, maar waar het fatsoen uiteindelijk overwint.

Koerkov publiceerde in hetzelfde jaar Dagboek van een invasie, dat hij anders dan zijn proza in het Oekraïens schreef. Dit dagboek bevat allerlei ar-

Serhi Zjadan (1974), in wiens laatste roman Het internaat je de oorlog in Oekraïne bijna kunt voelen en ruiken, zo inlevend beschrijft hij de troosteloosheid ervan. Hoofdpersoon is de apathische Pasja, een jonge leraar Oekraïens, die zich in de eerste twee maanden van 2015 doof en blind houdt voor de oorlog in zijn land.

Dat verandert als zijn dorp van de ene dag op de andere een paar kilometer van het front komt te liggen.

Ineens wordt hij geconfronteerd met alles wat met oorlog te maken heeft. Die bewustwording dwingt hem tot stellingname, vooral als hij zijn dertienjarige neefje Sasja moet ophalen van een internaat in de nabijgelegen stad die echt middenin de vuurlinie ligt. Zhadan beschrijft de waanzin en de absurditeit van een oorlog zo goed, dat je regelmatig aan Curzio Malaparte’s Kaputt (1944) moet denken.

Maar als je wilt weten hoe het allemaal zo gekomen is, moet je bij Oksana Zaboezjko (1960) zijn. Van haar hand verschenen dit jaar twee boeken: de verhalenbundel Zusters en de essaybundel Mijn langste boektournee, die allebei over zowel de huidige oorlog gaan als over de lange aanloop daartoe.

Grijze bijen, Andrej Koerkov € 23,50

In Serhi Zjadan's roman Het internaat kun je de oorlog in Oekraïne bijna voelen en ruiken tikelen van hem die direct of indirect met de huidige oorlog te maken hebben. Zo schrijft hij over de, inmiddels uitgevoerde, plannen om alle Sovjetliteratuur uit Oekraïense bibliotheken te halen om van dat papier nieuwe boeken te drukken. Ook behandelt hij de cancelling door de Oekraïense overheid van boeken van klassieke Russische schrijvers zoals Poesjkin en Dostojevski, die het Russische imperialisme bevorderden.

ALSOF JE ER ZELF BIJ BENT Fascinerend zijn ook de romans van

HOE MENSEN KAPOT GEMAAKT WERDEN Zo kun je in Zusters lezen hoe het er in Oekraïne aan toeging toen het nog deel uitmaakte van de Sovjet-Unie.

Dagboek van een invasie, Andrej Koerkov € 21,99

Het internaat, Serhi Zjadan € 24,99

Present van Paagman 31

Zusters, Oksana Zaboezjko € 24,99

Mijn langste boektournee, Oksana Zaboezjko € 19,99

Vinvis der vergetelheid, Tanja Maljartsjoek € 22,99

Babi Jar, Anatoli Koeznetsov € 29,99

32 Present van Paagman

Zaboezjko laat zien hoe mensen in het dagelijkse leven van de Sovjet-Unie kapot werden gemaakt Al het leed dat een gestudeerd mens onder de communistische dictatuur kon treffen komt hier achteloos voorbij, wat het des te gruwelijker maakt.

Aan de hand van verhaalelementen zoals herinneringen aan een langdurig verblijf in de Goelag wegens nationalistische sympathieën of een agressief uitgevoerde abortus en gedwongen collaboratie met het regime, laat Zaboezjko zien hoe mensen in het dagelijkse leven van de Sovjet-Unie kapot werden gemaakt. Verraad was iets heel gewoons. Menigeen werd door een familielid aangegeven als hij of zij iets verkeerds had gedaan.

Zaboezjko schrijft genadeloos over de Oranje Revolutie van 2004 en de naïviteit van het Westen, dat toen maar niet wilde inzien wat Rusland werkelijk met Oekraïne voorhad.

Juist die combinatie van verleden en heden maakt haar werk zo boeiend en verklarend. Alsof de fictie het in dat opzicht wint van de non-fictie.

DE (VERGETEN) TIJD Het werk van Tanja Maljartsjoek (1983) is eveneens de moeite waard.

In haar in 2016 met de BBC Ukrainian

Book of the Year-prijs bekroonde roman Vinvis der vergetelheid twijfelt een jonge schrijfster aan de zin van haar bestaan, dat gekenmerkt wordt door ongelukkige liefdesrelaties.

Maar wanneer ze in een oude krant uit 1931 een artikel leest over het overlijden van de Oekraïens-Poolse politicus Vjatsjeslav Lypynsky, verandert haar leven spoorslags. Ze vindt een soulmate in deze Oekraïense nationalist, temeer omdat ze zijn door Stalin vernietigde streven naar een onafhankelijk Oekraïne vergelijkt met haar eigen stukgelopen liefdesleven.

Het klinkt enigszins absurd, maar toch ademt deze roman de sfeer van Thomas Manns De toverberg, vooral omdat in beide boeken zowel de tijd als het vergeten een belangrijke rol speelt.

TWEEDE WERELDOORLOG De tragische geschiedenis van Oekraïne komt ook uitvoerig aan bod in het herontdekte meesterwerk Babi Jar van de Russischtalige Oekraïense schrijver Anatoli Koeznetsov (19291979). Het overweldigende boek verscheen in 1968 in de Sovjet-Unie, in een streng gecensureerde versie.

Twee jaar later werd het origineel in Engeland gepubliceerd, waar de schrijver naartoe was gevlucht. Pas dit jaar kwam er een Nederlandse vertaling.

Babi Jar is het verhaal van de moord door de nazi’s op de Joden van Kiev in 1941 in het gelijknamige ravijn. Het verhaal wordt verteld door de 12-jarige Anatoli, in wie je algauw de schrijver zelf ontdekt. Het boek is non-fictie

OEKRAÏNE

met de kracht van grootse literatuur van bijvoorbeeld Nobelprijslaureaat Svetlana Alexijevitsj. Je kunt het dan ook een raadsel noemen waarom we zolang op een Nederlandse vertaling hebben moeten wachten. Een goedmakertje is dat in de Nederlandse editie is aangegeven welke passages indertijd door de Sovjet-censuur zijn geschrapt.

RUSSISCHE LITERATUUR Maar er zijn ook schrijvers uit Rusland die zich tegen de oorlog keren. Maxim Osipov (1963) is de belangrijkste van hen. Sinds de invasie van Oekraïne woont hij in Nederland, waar hij het Russischtalige literair emigrantentijdschrift Pjataja volna (Vijfde golf) heeft opgericht, dat als Fifth Wave ook in het Engels verschijnt.

Van Osipov verschenen de geweldige verhalenbundels De wereld is niet

stuk te krijgen en Kilometer 101. Als je die leest begrijp je pas echt hoe het Rusland van Poetin in elkaar steekt. Chaos en meedogenloosheid binden er voortdurend de strijd aan met empathie en menslievendheid.

Niemand wil er echt leven, iedereen leidt een doelloos bestaan. Een beschermende overheid is er niet, want die bestaat alleen uit corrupte politieagenten. En de ouderen verlangen terug naar de Sovjet-Unie, toen hun land groot en machtig was. Niet voor niets zijn zij de voornaamste steunpilaren van Poetin, terwijl hun kinderen en kleinkinderen het liefst in een ander land willen wonen.

De oorlog heeft zowel de Oekraïense als de Russischtalige literatuur een enorme stimulans gegeven. En hoewel auteurs uit de twee taalgebieden als gevolg van de oorlog vaak een writersblock hebben en elkaar mijden, kunnen we uit dat deel van Europa de komende jaren nog veel moois verwachten.

Er zijn ook schrijvers uit Rusland die zich tegen de oorlog keren

De wereld is niet stuk te krijgen, Maxim Osipov € 15,-

Kilometer 101, Maxim Osipov € 25,-

Present van Paagman 33

ILLUSTRATIE EVA STRAVER

36 YOUTUBE VERSUS HET TRADITIONELE KINDERBOEK 46 DE DIEPTE IN MET KINDERBOEKENSCHRIJVER JOZUA DOUGLAS 52 HEEL VEEL SCHOENCADEAUS

54 CHARLOTTE DEMATONS OVER DE VERNIEUWDE SINTERKLAAS Present van Paagman 35

pen

36 Present van Paagman

TEKST LIESBETH SMIT ILLUSTRATIES EVA STRAVER

JEUGD

KINDER BOEKEN IN HET YOUTUBE TIJDPERK

“Laat ze vooral lekker lezen wat ze willen zodat er een vlammetje aangaat” In een tijd waarin kinderen het liefst achter een tablet geplakt lijken te zitten, moet het traditionele kinderboek het opnemen tegen populaire vlogs vol dansjes of challenges. Maar wat wanneer bekende YouTubers met miljoenen views een kinderboekenserie beginnen? En hoe houden ‘ouderwetse’ kinderboeken (schrijvers) intussen moedig stand?

Present van Paagman 37

Feest met de Zoete Zusjes bakboek, Hanneke de Zoete € 25,-

De magische halsband, Thomas van Grinsven & Rutger Vink € 17,99

Rik & Jesper maken er een zooitje van, Rik Kleven & Jesper Weijs € 16,99

HET SUCCES VAN DE ZOETE ZUSJES Het begon allemaal acht jaar geleden, toen de destijds vierjarige Saar de Zoete als woensdagmiddaghobby startte met knutsel- en bakfilmpjes op YouTube. Die wekelijkse filmpjes werden al snel populair, vertelt haar moeder Hanneke de Zoete.

‘Saar had vloggers gezien en wilde dat ook, dus hielpen mijn twee andere kinderen Janna en Bram en ik haar daarbij, omdat we er zelf ook lol in hadden.’ Zo werd met momenteel zo’n 600.000 abonnees een van de bekendste YouTubefamilies van Nederland geboren. En daar bleef het niet bij. Want inmiddels bestaan er negen (voor)leesboeken rond De Zoete Zusjes, net als twee kook- en bakboeken, een moppenboek, een kwartet- en memoriespel en drie vakantie-doeboeken. Hanneke de Zoete: ‘Vanwege ons online bereik kregen we al snel aanvragen voor samenwerkingen, waar we niet op ingingen. Maar toen Kosmos Uitgevers ons in 2019 benaderde maakte mijn hart een sprongetje. Op dat moment werkte ik al twintig jaar als juf in het basisonderwijs; een kinderboek schrijven was altijd al mijn droom. Ik wist niet of het goed genoeg was wat ik schreef, maar het eerste leesboek De Zoete Zusjes zoeken een schat stond meteen wekenlang in de bestsellerlijsten en kreeg de Kinderjuryprijs in 2021. Het succes is groot, maar ik begrijp ook dat de literaire wereld mij niet als ‘schrijver’ ziet. Tegelijkertijd weet ik dat een kind niet zo snel uit zichzelf om een boek vraagt, die gaat toch liever naar een schermpje. Mijn boeken zijn veilig en vol herkenning,

daarnaast zien ze eruit als een feestje. Als kinderen daardoor lol in lezen krijgen, is mijn opzet geslaagd.’

VERSCHIL MET VROEGER Van de kruisbestuiving tussen de wereld van YouTubers en die van het kinderboek zijn meer voorbeelden te vinden. Zo wonnen YouTubers Rutger Vink en Thomas van Grinsven met De magische halsband en De tijdmachine, hun boeken rond het hondje Paco, in respectievelijk 2022 en 2023 de Kinderjuryprijs in de categorie 6-9 jaar. Vloggers Rik en Jesper van YouTubekanaal Glowmovies lanceerden in het voorjaar van 2023 de populaire graphic novel Rik & Jesper maken er een zooitje van. En dan zijn er nog bekende Nederlanders met een kinderboekenserie, zoals tv-presentatrice Britt Dekker. Haar kanaal PaardenpraatTV op YouTube re-

JEUGD

sulteerde (o.a.) in zes kinderboeken waarin de paardensport centraal staat, de illustraties maakte ze zelf.

‘Het is hartstikke leuk dat deze auteurs met hun enorme online bereik op TikTok of YouTube hun boeken tot een succes maken’, zegt Femke Geurts, acquirerend redacteur kinder- en jeugdboeken bij Uitgeverij De Fontein. ‘Ze schrijven vanuit een andere achtergrond dan traditionele kinderboekenschrijvers en weten daarmee veel kinderen te bereiken.

Dat is geweldig, maar de vraag is of dit altijd tot goede boeken leidt.’ Geurts is onder andere verantwoordelijk voor de Nederlandse uitgaves van de

boeken van Roald Dahl, nog steeds een klinkende naam in kinderboekenland. ‘Vroeger mocht je als kind om de zoveel tijd een boek uitzoeken in de boekwinkel of ging je naar de bibliotheek, verder kreeg je tips via mond-tot-mondreclame van klasgenootjes of een docent die iets moois voorlas in de klas. Vijfentwintig jaar geleden zagen we ook al dat schrijvers als Paul van Loon of Francine Oomen bekende mensen konden worden, maar dat kwam in de eerste plaats door hun boeken. De tijden zijn veranderd en dat is mooi. Maar voor het traditionele kinderboek is het voor een auteur die online niet bekend is, best een uitdaging om lezers te vinden. Roald Dahls waanzinnige oeuvre doet dat sowieso en dat blijft ook zo; vorig jaar vierden we

“Ik begrijp dat de literaire wereld mij niet als ‘schrijver’ ziet”

Sjakie en de grote glazen lift, Roald Dahl € 19,99

Present van Paagman 39

“Voor een auteur die online niet bekend is, is het best een uitdaging om lezers te vinden” nog de honderdste druk van Matilda met een speciale editie en volgend jaar bestaat Sjakie en de grote glazen lift alweer vijftig jaar. Maar er worden veel meer ontzettend mooie kinderboeken gemaakt door schrijvers als Jozua Douglas, Cis Meijer, Mel Wallis de Vries, Margje Woodrow en Anna Woltz. Zij zijn allemaal actief op social media, maar dat is iets anders dan het enorme bereik dat sommige YouTubers hebben. Het goede nieuws is natuurlijk dat sommigen van deze vloggers kinderen aan het lezen krijgen. Als dat betekent dat ze sneller een boek pakken en met veel plezier gaan lezen juich ik dat alleen maar toe. Ik hoop natuurlijk dat ze andere boekparels vervolgens ook vinden. Want die zijn er volop.’

LEZEN IS LEZEN Vraag dat maar aan ‘kinderboekenbaas’ Adrienne van Ruiten van de Delftse vestiging van Paagman.

Want in de winkel ziet ze dagelijks hoe kinderen als eerste afvliegen op de kleurrijke en glitterende ‘YouTubeboeken’. ‘Die boeken zijn zo weg, en voor de boekhandel is dat ook leuk. Maar als je alleen op de bestsellerlijsten afgaat lijkt dat alles wat er is. Terwijl we zoveel andere mooie boeken lezen, en die schrijvers

40 Present van Paagman

JEUGD

gunnen wij ook de kans. Zo heeft Het kleine heelal van Annejan Mieras mij diep geraakt. Films die nergens draaien is prachtig, en ook het prentenboek Gebakken rijst met van alles en nog wat!!! is een topper. Lezen is lezen wat mij betreft, dus als een kind bij ons een boek van Rutger en Thomas uitzoekt is dat prima. Intussen probeer ik met mijn enthousiasme kinderen van allerlei mooie boeken te voorzien, en het kan verschil maken als ik daarvoor niet meteen naar de top tien loop.’

En dat laatste is ook aan te raden voor ouders en leerkrachten, zegt Eline Rottier. Zij is oprichter van boekwijzer.com, een platform dat erop gericht is om kinderen aan het lezen te krijgen én te houden. Ze houdt daarbij een bepaalde literaire kwaliteit hoog in het vaandel. ‘Natuurlijk juich ik leesplezier in welke vorm dan ook toe, maar ik vind het ook

ken voor beginnende lezers of de serie BAM - Ik lees, met non-fictie over bijvoorbeeld gamen, voetballen en dieren voor die doelgroep.’

TABLETS EN TELEFOONS IN DE KAST Het één sluit het ander ook niet uit, weet Rottier. ‘Mijn zoontje is gek op de graphic novels van Dog Man, maar ik zorg wel dat hij daarnaast iets anders ziet. Zo leest hij nu zelf ook Skip en de konijnendief en lezen we hem en zijn broer voor uit De verdwenen walvis. Mijn missie is om ouders en opvoeders ervan te overtuigen dat lezen en kinderboeken een vast onderdeel moeten zijn van de opvoeding of het beleid in de klas. En dat we de kinderen daarin van de best mogelijke boeken proberen te voorzien.’

En dat is ‘YouTubeschrijfster’ Hanneke de Zoete trouwens roerend met haar eens, al moet een kind natuurlijk wel eerst dat boek ín zien te komen om de lol ervan te ervaren. En dat betekent toch dat telefoons en tablets geregeld de kast even in moeten om (weer) daadwerkelijk te lezen, in eerste instantie het liefst samen, zegt ze. ‘Om welk boek dat gaat maakt mij eigenlijk niet uit, laat ze vooral lekker lezen wat ze willen zodat er een vlammetje aangaat. Dan komen er vanzelf meer mooie boeken op hun pad.’ En als een YouTuber dat zegt kunnen we die boodschap met een gerust hart aan onze kinderen doorgeven. Tijdens het voorlezen, dat wel.

Komt die tablet daarna wel weer.

“Het goede nieuws is dat sommigen van deze vloggers kinderen aan het lezen krijgen” belangrijk dat ouders en docenten via Boekwijzer zien dat er ook veel andere prachtige kinderboeken zijn.

Uitgeverijen zijn zich er de afgelopen jaren veel bewuster van geworden dat ze kinderen ook vanuit hun behoefte en belevingswereld mogen aanspreken. Daarom bestaat er nu bijvoorbeeld een serie als Tijgerlezen met uitzonderlijk goed geschreven boe-

Het kleine heelal, Annejan Mieras € 14,99

BAM ! Ik lees: Gek op gamen, Fred Diks € 10,99

Dog Man gaat los!, Dav Pilkey € 15,99

De verdwenen walvis, Hannah Gold € 18,99

Present van Paagman 41

Het is tijd om die stapels foto’s eindelijk in een boek te plakken. Dit is niet zomaar een traditioneel album, maar jouw eigen persoonlijke koffietafelboek. Fotoalbum Hello Beautiful, Abodee € 49,95

Wat wil jij later worden? Met de puzzelstukken in dit boek kun je allerlei beroepen combineren.

Past de astronaut ook in een brandweerpak?

Een openhartig boek over het moederschap met indrukwekkende vrouwen die naam hebben gemaakt in de politiek, de media of in de kunst en cultuur.

Mijn puzzelboek - beroepen, Little Dutch € 16,95

Voor de vertellers

Moeders, Esther Goedegebuure € 22,99

Geïnspireerd op Sjakie en de chocoladefabriek is er nu WONKA, het boek gebaseerd op de aankomende film, over het leven van ‘s werelds grootste uitvinder: Willy Wonka.

Met dit lichtbord leer je in een handomdraai je favoriete Barbies tekenen. Met 30 verschillende afbeeldingen en diverse moeilijkheidsniveaus.

Inspiratie voor het hele gezin en vrienden die inmiddels familie zijn geworden.

DE BOEKEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

Lumi Board Barbie, Maped Creativ € 47,95

Kinderjury-winnaar Kevin Hassing stuurt het stoere weesmeisje Mus en haar piratenvrienden op een nieuw avontuur.

Mus en kapitein Kwaadbaard De wraak van de furie, Kevin Hassing € 17,99

Wonka, Roald Dahl € 19,99

In deze internationale YA-sensatie, waarvan de filmrechten inmiddels zijn verkocht, kan Rosalyn Quest haar gekidnapte moeder alleen redden door de dodelijke Dievenspelen te winnen. Thieves’ gambit - De dievenspelen, Kayvion Lewis € 21,99

42 Present van Paagman

In dit nieuwe zoek- en voorleesboek geven de twee vrienden een verjaardagsfeest. Maar als iedereen weg is, is er een cadeautje verdwenen… Vos en Haas Waar is het cadeau?, Sylvia Vanden Heede € 16,99

Maak kennis met Lev en Levi, die samen besluiten vrienden te gaan maken. Een prachtig, geïllustreerd verhaal over de kracht van vriendschap voor alle leeftijden. Vrienden maken,

Daphne Deckers € 20,99

SHOPPING

Hoe ziet het leven van moderne kabouters eruit?

Loes Riphagen putte uit alledaagse dingen om het zo tastbaar mogelijk te maken. Het kabouterboek,

Als Fred wakker wordt, voelt hij zich gek en kruipt hij het liefst weer onder zijn dekentje. Wat is er met hem aan de hand?

Loes Riphagen € 18,99

Geronimo moet drie schatten zien te vinden die verborgen liggen tussen de pagina’s van eeuwenoude boeken, voordat ze in verkeerde handen vallen.

Fantasia XVIII - De magische bibliotheek, Geronimo Stilton vertaald door Loes Randazzo € 25,-

Fred en het iets, Pépé Smit € 15,90

Een inspirerend verhaal over een wijze kat, een nieuwsgierige kitten en de wijsheden die ze tijdens hun reis ontdekken.

Samen lezen is leuk, maar samen doen is leuker. Voer met je kind leuke opdrachten uit, zoals tekenen, schrijven of bedenken, en verdiep jullie band. Superkrachten voor

De reis van de wijze kat, James Norbury € 20,99

je hoofd: Boemerangboek, Wouter de Jong € 21,99

Wasbeer doet niets liever dan vuile kleding weer schoon maken. Ook die van de andere dieren. Wasbeer

doet de was, Susanne Strasser € 13,50

Na 25 jaar Hoe overleef ik is er eindelijk een deel voor de volwassen geworden lezers van toen.

Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel?, Francine Oomen € 22,50

Yuval Noah Harari

De IJskinderen, M.G. Leonard € 17,99

Waarom is de een arm en de ander rijk?

En hoe komt het dat sommige mensen macht hebben over andere mensen?

Tot tienduizend jaar geleden waren alle mensen min of meer gelijk. De een kon goed jagen en de ander was goed in werktuigen maken, maar ze wáren meestal gelijk. In dit boek ontdek je dat er daarna iets gebeurde wat alles veranderde: sommige mensen werden boeren. Je ontdekt waarom we nu brood eten en melk drinken, waarom niet iedereen van rekenen houdt en hoe er enorme koninkrijken konden ontstaan doordat we leerden schrijven.

Door de landbouw werden sommige mensen niet alleen de baas over planten en dieren, maar ook over andere mensen. Ongelijkheid bestaat nog steeds. Maar gelukkig kunnen we daar wat aan doen, jij ook!

Yuval Noah Harari werd wereldwijd bekend met zijn boek Sapiens. Volgens veel mensen het belangrijkste boek dat ze ooit lazen.

Met kleurenillustraties van Ricard Zaplana Ruiz

Rinus, Ingrid & Dieter Schubert € 16,95

www.kinderboeken.nl

Dit slotavontuur brengt Melle en zijn vrienden naar de toendra in het Hoge Noorden om de Gorgels van hun ondergang te redden.

De Gorgels en de laatste kans, Jochem Myjer & Rick de Haas € 21,99

Creëer je eigen avatar of die van je vrienden of familie. Personaliseer je tekeningen nog meer dankzij verschillende sjablonen.

Avatar Studio, Maped Creativ € 36,95

Yuval Noah Harari 2

Waarom de wereld niet eerlijk is

De vijfjarige Finn wordt om klokslag middernacht bevroren aangetroffen in het stadspark. Kan grote zus Bianca hem en de andere ijskinderen redden?

Vroeger was opa een wilde neushoorn, maar nu ligt hij het liefst de hele dag te dommelen. Dan moet hij op de ravottende Rinus passen.

Waarom

de wereld niet eerlijk is

Waarom is de één arm en de ander rijk? Sapiens voor kinderen deel 2 legt ingewikkelde verhalen voor iedereen aansprekend uit. Het mysterie

van de mens 2, Yuval Noah Harari & Ricard Zaplana Ruiz € 19,99

Het mysterie van de mens

Karel Eykman liet een omvangrijk oeuvre boeken na. Dit verhaal over Henriëtte en haar oudtante uit 1978 is anno nu nog altijd even sprankelend.

Detectivebureau De Helpende Hand, Karel Eykman € 16,50

Dit hartverscheurende verhaal over farmaciestudente Salama in de verwoestende Syrische burgeroorlog werd dit jaar uitgeroepen tot Beste Boek voor Jongeren. Zolang de citroenbomen bloeien, Zoulfa Katouh € 15,99

Present van Paagman 43

nora was bij nijntje kom je ook?

nijntje de musical 3 januari & 21 februari 2024

Koninklijke Schouwburg kaarten via hnt.nl

FOTOGRAFIE BERT NIENHUIS

COLUMN

‘Waar dacht jij dat het was?’ vroeg hij terwijl hij door de struiken tuurde.

‘Ergens hier, langs het water,’ zei ik terwijl ik naar de plek wees, ‘tussen die twee bomen.’

Broederschap

David Pefko

Mijn broer hamerde er al jaren op dat ik eens een roman over onze turbulente jeugd in Amsterdam-Zuid moest schrijven. Toen ik daaraan begon, voelde ik de behoefte om samen met hem door de buurt te lopen waar wij waren opgegroeid. Om herinneringen terug te halen, om te praten over die zomervakantie van 1999 en om een tijdscapsule te zoeken die wij ooit hadden begraven.

‘Het is hier nog even stil en doods als vroeger,’ fluisterde hij toen we langs het oude huis van onze grootmoeder liepen; ze woonde er al jaren niet meer, maar haar naambordje hing nog steeds bij de bel. We liepen de route die we als kinderen twee keer per dag met onze honden hadden gelopen. Langs de grote vrijstaande huizen, langs het meer, richting het Vondelpark waar volgens mijn broer onze halve jeugd zich had afgespeeld.

In het Vondelpark liepen we precies zoals we al als kinderen hadden gelopen: mijn broer iets voorop, met zijn brede schouders omhoog en zijn hoofd opgeheven, en ik er achteraan, krommer, en langzamer dan hij.

Schichtig om zich heen kijkend en enigszins beschaamd haalde mijn broer een tuinschepje uit zijn tas en hurkte in zijn geklede jas boven de plek waarvan ik vrij zeker wist dat het de goede moest zijn. ‘En als iemand ons ziet, wat dan?’ zei hij terwijl hij voorzichtig de aarde begon om te spitten. ‘Ja, en?’ zei ik. ‘Nou, twee volwassen mannen met een tuinschepje in het Vondelpark, dat lijkt me best verdacht.’ ‘Who cares,’ zei ik.

Een uur lang waren we bezig. Om en om groeven we gaten in de aarde. Zo nu en dan dachten we beet te hebben en slaakten we een kreet, maar elke keer was het de wortel van een boom, of een oude tennisbal, en niet het Playmobil-piratenkistje dat we ooit op een middag hadden begraven met onze schat erin.

“In het Vondelpark liepen we precies zoals we al als kinderen hadden gelopen” Tijdens een eindeloze zomervakantie in het jaar voor de millenniumwisseling maken we kennis met de vijftien- en zestienjarige Ze’ev en Levi Maxilari, die samen met hun moeder in het chicste gedeelte van Amsterdam-Zuid proberen te overleven. Als de broers een vakantiebaantje krijgen aangeboden bij de mysterieuze juwelier Silbernberg verandert hun vakantie in een onverwachts avontuur.

De gebroeders Maxilari € 24,99

Present van Paagman 45

Een duik in de belevingswereld van Jozua Douglas “HUMOR VIND IK HEEL BELANGRIJK”

Jozua Douglas kreeg grote bekendheid met zijn populaire boek De verschrikkelijke badmeester. Sindsdien schrijft hij kinderboeken in een duizelingwekkend tempo. In zijn boekenreeks Bureau Speurneus staan deze letters voor Sublieme Puike En Uitmuntende Resultaten Na Echt Uitstekend Speurwerk. Maar waar staan deze letters voor in het schrijverschap van Jozua?

46 Present van Paagman

TEKST TESS VAN DER ZWET PORTRETFOTO MARK KOHN ILLUSTRATIES JOZUA DOUGLAS EN EEFJE KUIJL

S: SCHRIJVEN ‘Ik wilde vroeger helemaal geen schrijver worden.

Iets met dieren doen, dát leek me leuk. Aan de slag JOZUA DOUGLAS als dierenwinkelmedewerker of dierenarts. Op een dag kreeg ik een geit voor mijn verjaardag. Toen wist ik het: ik word geitenboer. Dat was jarenlang mijn grote droom. Pas op de middelbare school ontdekte ik het schrijverschap.

Ik las in de klas een zelfgeschreven verhaal voor dat ontvangen werd met applaus. “Wow, jij bent gewoon een echte schrijver,” zei een klasgenoot.

Dat vond ik een heel fijn idee, dat ik al iets was en dat ook kon blijven.’

P: PLEZIER ‘Humor vind ik heel belangrijk, zowel in mijn boeken als in het dagelijks leven. Als we onszelf te serieus nemen, wordt het er niet gezelliger op. Een grap kan het ijs breken of ons helpen relativeren, zeker wanneer we op het punt staan elkaar met geslepen messen te bestrijden. In mijn boeken is ook zelfspot terug te vinden. In De vreselijke tweeling zit een vrouw met extreme angsten. Ze is bijvoorbeeld bang voor ratten die door de wc-pijp omhoog kruipen en aan haar billen gaan knabbelen. Eigenlijk ben ik daar zelf een beetje bang voor. Ook

INTERVIEW

op straat of online zie ik vaak iets langskomen wat vervolgens in mijn boeken terechtkomt. Kijk maar eens om je heen. De werkelijkheid is soms grappiger dan je denkt.’

E: EDUCATIE ‘Leesbevordering is het belangrijkste van het hele onderwijs. Als je goed kunt lezen, zijn vakken als rekenen, geschiedenis en aardrijkskunde ook minder moeilijk. Lezen is de basis van alles. Gelukkig kun je lezen op een plezierige manier onder de knie krijgen door boeken uit te zoeken die je zelf leuk vindt. Zelf ben ik nooit gedwongen om te lezen. Ik werd gegrepen door Thea Beckman en Roald Dahl. Met de ‘hoge’ literatuur had ik niet zoveel, maar doordat het op mijn leeslijst stond, kwam ik er wel mee in aanraking. Ik zou de leerlingen van vandaag wel laten zien dat het er is, maar ze ook vrijlaten in de keuze het wel of niet te lezen. Anders verpest je het voor ze, denken ze dat boeken saai zijn. Voor ieder kind is er een leuk boek, daar ben ik van overtuigd.’

U: UITDAGINGEN ‘Ik ben een perfectionist, dus het is nooit goed genoeg. Als ik boeken teruglees die ik heb geschreven, denk ik vaak: dit zou ik nu anders doen. Een punt zetten achter een boek kan best een uitdaging zijn. Soms moet de uitgeverij het boek uit mijn handen trekken. Het moet ook een keer klaar zijn.’

Present van Paagman 47

R: ROALD DAHL ‘De boeken van Roald Dahl vond ik als kind al fantastisch om te lezen en als volwassene ben ik er nog steeds aan verslingerd. Hoe fantasierijk en vergezocht zijn verhalen ook zijn, er zit altijd nét genoeg geloofwaardigheid in. Dat vind ik heel knap. Roald Dahl dacht goed na over de motieven van karakters. Op die manier krijg je ook de ouders mee. Als bij het voorlezen niet alleen kinderen op het puntje van hun stoel zitten, maar de ouders zelf ook, dan heb je toch alles wat je wilt als schrijver?’

N: NIEUW ‘Er komen in een korte periode drie heel verschillende boeken uit. Bureau Speurneus en het eilandmysterie is net

“Voor ieder kind is er een leuk boek, daar ben ik van overtuigd”

verschenen en gaat over een verdwijning en een mogelijk complot. Aapje Oeps is voor wat jongere kinderen vanaf drie jaar. Het is een verhaal dat ik lang geleden schreef en in een la is terechtgekomen. Ik was het zelfs vergeten. Toen ik het terugvond, zag ik precies wat er beter kon en heb ik het herschreven. Aapje Oeps maakt altijd fouten, totdat hij er een maakt waardoor hij de held van de dag wordt. Daarmee wil ik laten zien: fouten maken mag, iedereen doet het en soms kan het zelfs goed uitpakken.

En dan komt er volgend jaar nog iets heel anders uit: Professor Prank. Een geheim lesboek waarin je alles leert over pranks: hoe je ze het beste kunt uithalen, de geschiedenis van 1-aprilgrappen, maar ook allerlei gekke en boeiende verhalen. Het is wel belangrijk dat kinderen het niet rond laten slingeren: ouders mogen het écht niet lezen.’

E: ENTHOUSIASME ‘Leuke, grappige karakters geven me enthousiasme om te schrijven.

Meneer de Bruin uit De verschrikkelijke badmeester heeft me altijd ontzettend enthousiast gemaakt, en het is de reden dat er een hele Bureau Speurneus-reeks is gekomen. Ik heb wel eens te horen gekregen dat ik

48 Present van Paagman

INTERVIEW

vast series maak uit gemakzucht.

Dat is echt onzin: ik ga door omdat ik zo enthousiast ben over de personages. Bovendien is het elke keer een compleet nieuw verhaal. Mijn advies voor ouders om hun kind te enthousiasmeren om te gaan lezen is: lees voor. Soms zul je een boek moeten voorlezen dat je minder leuk vindt.

Dat overkomt mij ook. Dan mopper ik een beetje, maar ik zet mezelf er al snel overheen. Er komt altijd weer een boek dat je allebei leuk vindt.’

U: ULTIEM ‘Mijn ultieme doel heb ik eigenlijk al bereikt: het Kinderboekenweekgeschenk schrijven. Dat was zo’n grote eer, dat neemt niemand mij meer af. Ik zou een boekverfilming ook leuk vinden, daar is zelfs al interesse voor. Ik heb de luxe dat ik vrij ben om te schrijven wat ik wil en daarmee in mijn levensonderhoud kan voorzien. Ik zal nooit stoppen met schrijven, zelfs als het financieel zou kunnen. Ik schrijf met zoveel plezier. Dát is pas ultiem.’

“Fouten maken mag, iedereen doet het en soms kan het zelfs goed uitpakken”

S: SAMENLEVING ‘Maatschappelijke onderwerpen zijn nooit mijn startpunt als schrijver.

Toch sluipen er regelmatig zaken in die actueel zijn en die ik om me heen zie. Zo gaat het in de nieuwe Bureau Speurneus over complottheorieën. Ik overdrijf graag en ben op zoek gegaan naar de meest gekke voorbeelden. Maar heel ver van de waarheid zit het natuurlijk niet: zulke theorieen bestaan echt. Ik hoop dat het lezers helpt om de wereld om ons heen beter te leren begrijpen en dat ze zich makkelijker kunnen inleven in een ander. Dat mijn verhalen een spiegel zijn voor de samenleving. Voor kinderen én hun voorlezende ouders.’

Aapje Oeps, Jozua Douglas € 16,99

Professor Prank, Jozua Douglas € 14,99

(verschijnt maart 2024) Bureau Speurneus en het eilandmysterie, Jozua Douglas € 16,99

Present van Paagman 49

Momenten

VAN VERLICHTING Smartphone en tv uit: vanavond is het tijd voor focus. Op het gezinsleven, toekomstplannen en op een goede nachtrust.

Zonnetje in huis Met de Mina Sunrise word je zacht wakker dankzij de daglichtsimulator in combinatie met natuurlijke geluiden. Bij het slapen gaan gebruik je de zonsondergangfunctie. Ook prima geschikt als leeslamp of voor het creëren van een fijne lichtsfeer in elke kamer van het huis. De wekkerlamp is eenvoudig, stijlvol en gemakkelijk te bedienen, beschikbaar in vier kleuren en dankzij verschillende geluiden en kleuren bepaal jij voortaan hoe je wakker wordt of in slaap valt.

Lexon wekker Mina Sunrise € 89,95

DE BOEKEN EN PRODUCTENN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

D

UITWISBARE INDRUKKEN Dit uitwisbare notitieboek gaat oneindig mee. Aantekeningen drogen binnen enkele seconden en blijven vlekvrij. Notities wissen doe je met de achterkant van de fineliner of het wisdoekje. Makkelijk én duurzaam.

En het wordt nog handiger: je kunt notities zelfs digitaal opslaan met de gratis app. Met de opbrengst van elk verkocht boek kan Correctbook één kind in ontwikkelingsgebieden een trimester lang van uitwisbaar schrijfmateriaal voorzien. Correctbook Misty Mint A5 € 18,95

DOLLE DIERENBOEL

Maak van je bureau een georganiseerde beestenbende met deze stijlvolle etuis van Legami. Perfect voor het ordenen van pennen, potloden, gummetjes, puntenslijpers of andere schrijfbenodigdheden. Zet je hem neer als penhouder of gebruik je hem als etui voor school, werk of je vrije tijd? Dikke plus: deze Italiaanse schrijfwarenfabrikant ondersteunt onder andere duurzaam bosbeheer.

Ook fijn voor de echte bosdieren.

Legami Kawaii etui kat, beer of dino € 11,95

50 Present van Paagman

Leren is zilver, spelen is goud Al sinds 1968 leren generaties lezen en rekenen met Loco. Deze speciale goudkleurige jubileumeditie bevat vier extra oefenboekjes en kleurrijke puzzels die de fantasie prikkelen en de creativiteit stimuleren. Door de gouden basisdoos om te draaien en het figuur te controleren, ontdekken kinderen zelf of ze een opdracht goed gemaakt hebben. Letters, woorden, spelling en tafels oefenen wordt op die manier geen moetje, maar een feestje.

Loco mini gouden pakket € 49,95

CADEAUTIPS GRAFISCHE CHAOS Voor fans van Dog Man tippen we een nieuwe reeks om te bingereaden. In deze krankzinnig grappige serie strips van de Britse auteur en illustrator Jamie Smart staat het maffe duo Bunnie en Monkie centraal.

Verwikkeld in een oneindige vete, vallen het konijn, de aap en hun bosvrienden van het ene avontuur in het andere. Vier compacte graphic novels die lezen als een trein en inmiddels over de hele wereld harten van jonge lezers en hun ouders hebben veroverd.

Bunnie vs. Monkie deel 1 t/m 4, Jamie Smart € 16,99 p/s

Kerstklassieker 60 jaar geleden verscheen de bestseller kerstmis, een prachtige beschrijving van het kerstverhaal en de geboorte van Jezus, op eenvoudige en zo kenmerkende wijze verteld door Dick Bruna. Om dit jubileum te vieren is er nu deze luxe jubileumeditie met kaftpapieren omslag, linnen rug en bedrukking in goudfolie. kerstmis, Dick Bruna € 12,95

Plannen in stijl In een leven vol verrassingen en onverwachte wendingen is het fijn om de zaken die wél te plannen zijn ook meteen goed te organiseren. Met deze speciale A5-organiser uit de Malden-collectie, gemaakt van antiek leder met prachtige gouden details, doe je dat op stijlvolle en overzichtelijke wijze. Dit is casual luxe op zijn best.

De organiser is voorzien van binnenvakken, een drukknoopsluiting en een agenda van een week op twee pagina’s, gedrukt op crèmekleurig 80-grams vulpenvriendelijk papier.

Malden A5-organiser Limited Edition € 260,-

HELDER KNAAPJE Deze bellboy staat geheel tot je dienst. De klassieke tafellamp van Fatboy heeft een nieuw jasje en is nog beter uitgerust dan zijn voorgangers. Hij is draadloos en dus makkelijk te verplaatsen, van dressoir tot bureau en van nachtkastje tot keukentafel. Ook op het dakterras voelt hij zich thuis dankzij zijn hoogwaardige uniform van poedercoated aluminium. Bedien de bellboy met de touchknop op zijn pet en raak hem langer aan om het warme ledlicht te dimmen. Eenmaal draadloos of via USB-C opgeladen kan de avond voor deze jongen niet lang genoeg duren. Bellboy tafellamp van

Fatboy € 119,- (verkrijgbaar in 6 kleuren)

Present van Paagman 51

Hoe meer zielen, hoe meer vreugd. Dus plaats een paar borden bij en laat alle pluizige knuffelvrienden ook aanschuiven.

19

20

11

12 9

10

13 14 8

16 15

18

7 2 3

6

1

5 52 Present van Paagman

4

17

FOTOGRAFIE MARIKE VAN PAGÉE STYLING SIGRIET KINGMA

INSPIRATIE

21

22

23 DE PRODUCTEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

1. Fatboy deken rhubarb € 199,- 2. BT21 knuffel Cooky € 15,95 3. Legami gelpen met panda € 3,50 4. Legami gelpen met kat € 3,50 5. Legami gelpen met beer € 3,50 6. Lichtgevend baddier € 3,95 7. RICE beker letter B € 7,50 8. RICE beker letter V € 7,50 9. Meri Meri kerstbeker set van 8 stuks € 10,50 10. RICE vaas keramiek € 45,95 11. Meri Meri taarttopper € 14,- 12. BT21 knuffel Koya € 15,95 13. RICE beker letter R € 7,50 14. RICE dinosaurus € 6,90 15. RICE beker letter C € 7,50 16. Meri Meri kerstbeker set 8 stuks € 10,50

24 25

26

27

17. Legami markeerstift avocado € 6,50 18. Legami markeerstift eenhoorn € 6,50 19. Cabinet of Curiositeas glowing cherry thee € 10,95 20. RICE broodmand € 23,95 21. Meri Meri kerstservetten rendier € 8,- 22. Meri Meri cupcakekit € 16,- 23. Gruffalo knuffel 18 cm € 18,95 24. Meri Meri kerstservetten strik € 7,- 25. RICE kom € 13,50 26. Cabinet of Curiositeas Mellow Pumpkins marshmallows € 6,50 27. Het (menselijke) dierenkwartet, Marije Tolman € 15,-

Present van Paagman 53

HIJ KOMT, HIJ KOMT...

... DE NIEUWE SINTERKLAAS VAN CHARLOTTE DEMATONS

Charlotte Dematons liet haar bekroonde prentenboek Sinterklaas uit 2007 eigenhandig uit de handel halen. Het was tijd voor een vernieuwde versie, met Pieten in alle soorten en maten en de broodnodige moderniseringen.

54 Present van Paagman

TEKST TESS VAN DER ZWET ILLUSTRATIES CHARLOTTE DEMATONS PORTRETFOTO SANNE DE WOLF

CHARLOTTE DEMATONS

Drie jaar geleden, toen haar prentenboek Alfabet net was verschenen, vertrouwde Charlotte Dematons ons in Present al toe dat er een nieuwe versie van Sinterklaas in de maak was. ‘De Pieten zijn in onderhandeling met Sinterklaas om belangrijke aanpassingen te maken’, fluisterde ze geheimzinnig aan het einde van het interview. ‘Zodra de boel daar gecorrigeerd is, ga ik langs in Spanje om de stand van zaken te bekijken.’

De reden dat de druk en uitgave van het oude boek werden stopgezet, laat zich raden. Charlotte is duidelijk en stellig: ‘Dit feest is voor iedereen.

Dus als er kinderen zijn die eronder lijden, dan doen wij als volwassenen iets verkeerd.’ Aan tafel in Paagmans Kicking Horse Café geeft ze een enthousiaste rondleiding door de vernieuwde tekeningen.

IEDEREEN OP GELIJKE VOET Het boek wordt opengeslagen. Op het openingsblad prijkt nog steeds het statige landhuis. Maar verder is alles anders. Het zanderige paadje heeft plaatsgemaakt voor een netjes geasfalteerde weg (‘Aangelegd van EU-geld’), het rechthoekige zwembad heeft een ‘resortvorm’ gekregen en er is een klimmuur bijgebouwd. Alles is in

KINDERVRIEND

samenspraak met de Pieten opgefrist: de tijd dat Sinterklaas de baas was, is voorbij. Iedereen staat volgens Charlotte op gelijke voet. En dus zijn er ook nieuwe prenten, zoals de Pietenflat. Daarin heeft elke Piet een eigen kamer, tevens een reflectie van elke persoonlijkheid. Het biedt Charlotte de mogelijkheid om haar liefde voor schilderkunst een plekje te geven. ‘Kunstpiet schildert doorlopend Van Gogh, de anderen worden er gek van. De Piet die dol is op Spanje heeft Picasso aan de muur en Designpiet kiest natuurlijk voor Mondriaan.’ Of alle kinderen deze knipogen opmerken, is niet van belang volgens Charlotte. ‘De een zal het zien, de ander niet. Dat maakt het juist zo leuk.’

VERHUIZEN Het creëren van een nieuwe Sinterklaas was geen kwestie van even het een en ander digitaal oppoetsen en met een druk op de knop van een andere kleur voorzien. Nee, Charlotte heeft alles met de kwast in de hand moeten aanpassen. ‘Dat was spannend hoor. Ik maakte een dekkende verf aan en schilderde -hop- de hele boel weg. Net als bij verhuizen had ik alleen nog kale ruimtes over en moest ik helemaal opnieuw beginnen met inrichten.’

DE STOFZUIGER VAN SINTERKLAAS Er zitten zoveel details in dat je uren naar één plaat kunt blijven kijken. Overal is over nagedacht. ‘Mensen zijn niet allemaal hetzelfde, maar objecten ook niet. Ik ben dus bijvoorbeeld ook naar de bouwmarkt gegaan om te kijken wat voor verschillende soorten wc’tjes ze tegenwoordig allemaal hebben.’ Daarnaast zit het boek bomvol dingen uit Charlottes eigen leven.

Haar buurkinderen maken acte de présence, maar ook haar dochter. Enthousiast wijst ze alles en iedereen aan. ‘Zie je die vleugel? Dat was de piano van mijn ouders. Het ronde tafeltje in de voorkamer van Sinterklaas was van mijn stokoude tante en de vliegtuigjes in de kamer van Vliegtuigpiet

“ER ZIJN EEN STUK MEER ELEKTRISCHE FIETSEN, BAKFIETSEN EN FATBIKES” Present van Paagman 55

KINDERVRIEND

zijn van mijn man. Zelfs onze stofzuiger zit erin. Toen ik al bijna klaar was, dacht ik opeens: wacht even, er moet ook schoongemaakt worden.

Heb ik er nog net een opberghok voor de schoonmaakspullen bij getekend.’ Het boek bevat ook scènes in Nederland, waaronder de aankomst van de Sint en de Pieten in november.

Ook dat onthaal en de omgeving is anders dan in 2007. ‘Er zijn een stuk meer elektrische fietsen, bakfietsen en fatbikes. En helaas: er staat ook een extra parkeerautomaat. Gelukkig zijn er ook meer bomen én liggen er zonnepanelen op de huizen.’

PEPERNOTEN IN DE KAST Uit alles spreekt hoe blij Charlotte is dat ze deze nieuwe versie van Sinterklaas nu eindelijk mag delen. Het is haar favoriete Hollandse traditie. ‘Het is hét feest van Nederland, voor jong én oud. Als je klein bent krijg je wat in je schoen, als je wat ouder bent ga je surprises maken. Literair ingestelde volwassenen schrijven ellenlange gedichten. En er zijn ook mensen die zeggen: ik doe er niets aan. Maar wedden dat er in december toch een zak pepernoten bij hen in de kast ligt?’

Dat het dus enkel een feest is voor de kinderen, wordt direct door haar weerlegd. ‘Sinterklaas is geen kwestie van waarheid en onwaarheid. Het gaat om ergens in geloven. Natuurlijk gaat ieder kind op een gegeven moment nattigheid voelen. Maar het gaat erom dat ze de subtiliteit opmerken, niet de harde feiten. ‘“Hoe doet Sinterklaas dat toch, ‘s nachts langs alle kinderen van Nederland gaan?”, vroeg mijn dochter me op een dag. “Ja, wat denk jij?”, antwoordde ik haar. Ik liet het haar zelf invullen.’

56 Present van Paagman

“WAAROM ZOUDEN WE NIET IN HET ONGELOFELIJKE WILLEN GELOVEN?” GELOVEN IN HET ONGELOFELIJKE En zo geldt dat ook als je eenmaal volwassen bent, vindt de illustrator. Ga maar na: krijg jij het ook niet een beetje benauwd als je tegenover een statige hulpsinterklaas staat? ‘Waarom zouden we niet in het ongelofelijke willen geloven? In het echte leven gaat dat toch ook zo? Mijn moeder is vierenhalf jaar geleden gestorven. Ik mis haar zo. “Hé mam, doe eens effe wat”, zeg ik wel eens. Ik weet wel dat ze er niet is, maar toch zie en voel ik haar. Ze is er op een andere manier. Hoe fijn is het om iets te zien wat er niet is? Voor mij is dat ook de essentie van het sinterklaasfeest.’

ONONTKOOMBARE VERANDERINGEN Er is een hoop veranderd sinds de eerste editie van Sinterklaas. De negatieve veranderingen vallen bij de positieve in het niet, aldus Charlotte. Toch kan ze de laatste jaren soms somber zijn over hoe we met elkaar omgaan. ‘De lontjes zijn zo kort, iedereen is boos op elkaar. Veranderingen zijn onontkoombaar. Laten we het ombuigen naar iets positiefs. Wie vrolijkheid, enthousiasme en openheid voorop stelt, krijgt dat ook terug.’

Meer Charlotte

Charlotte Dematons (1957) illustreerde meer dan 350 kinderboeken, maar maakte ook zelf prentenboeken waaronder De gele ballon, Nederland en Alfabet Alfabet. Met Sinterklaas won ze in 2008 de Gouden Penseel.

Sinterklaas, Charlotte Dematons € 17,99

EEN MEESLEPENDE LITERAIRE SAGA OVER PASSIE, HEBZUCHT, MOORD EN WRAAK

NIEUW

‘Spannend, vlot geschreven, ironisch en vol grote menselijke gevoelens.’ - NRC NU VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN WWW.XANDERUITGEVERS.NL

ILLUSTRATIE EVA STRAVER

60 MAARTEN VAN ROSSEM HAALT HERINNERINGEN OP68 IN GESPREK MET BOOKTOK-FENOMEEN ANA HUANG 71 COLUMN VAN SHOLEH REZAZADEH74 MURAT ISIK: "IK HEB METIN DINGEN LATEN DOEN DIE IK ZELF NIET DURFDE" Present van Paagman 59

“Steeds meer mensen WORDEN OUD, EN DIE WILLEN NIET ALLEMAAL stilletjes thuiszitten”

60 Present van Paagman

VERJAARDAG

INTERVIEW LIESBETH SMIT FOTOGRAFIE ANOUK DE KLEERMAEKER

Van Rossem!

HIER IS…

Vanwege zijn tachtigste levensjaar verschijnen er dit najaar drie boeken over hem, zelf schreef hij voor de gelegenheid een boek over zijn jeugdherinneringen.

Maar met leeftijd heeft Maarten van Rossem niet zoveel, en van leeftijdsdiscriminatie wordt hij ronduit boos. Een heerlijk gesprek met de meest eigenzinnige ‘boomer’ van Nederland, al is hij dat officieel helemaal niet.

Present van Paagman 61

D

e media kregen er afgelopen september geen genoeg van.

In zijn goed beluisterde podcast reageerde Maarten van Rossem (80) eindelijk op de vraag hoe lang hij nog van plan was om deel te nemen aan het programma De slimste mens. En dat was, als zijn gezondheid het toeliet, nog zeker tot zijn honderdste. ‘Philip Freriks had al eerder aangegeven dat hij zou stoppen op zijn tachtigste.

Toen dat bekend werd gemaakt werd ik ineens onophoudelijk gebeld: wat gaat u doen? Moet u weg?

Zou het niet beter zijn als u door een cabaretier wordt vervangen? Dat ging me tegenstaan, dus heb ik gezegd dat ik helemaal niet ga stoppen. Net als Henry Kissinger, die is net honderd geworden maar zijn brein werkt nog tiptop.’

Toch gaf u niet lang daarna alsnog aan toch te gaan stoppen met het programma. Mag ik vragen waarom? ‘Dat doorgaan tot mijn honderdste was maar recalcitrantie. Ik had al jaren geleden besloten te stoppen als Philip zou stoppen.’

Dat soort verwijzingen naar uw leeftijd en zogenaamde houdbaarheidsdatum zijn behoorlijk onbeleefd vindt u niet? ‘Ja, en die discussie erover maakt me pissig. De slimste mens is een ongekend succes geworden door ons. En de meeste van onze kijkers zijn mensen van zestig plus, die willen helemaal geen jonge zangeres in het panel zien.’

Is dit een nieuwe ontwikkeling eigenlijk? ‘Dat denk ik niet, je merkt het wel pas als je zelf oud bent. En wat is ‘oud’? Van Frans Timmermans wordt gezegd dat hij ‘oude politiek’ is. Maar die man is tweeënzestig, zelfs voor AOW is hij te jong! Oudere mensen zouden ook opeens hun grote huizen uit moeten om plaats te maken voor jonge gezinnen. Maar stel je nou eens voor dat je gehecht bent

aan je studeerkamer en je rotzooi?

Ik lig hier niet van wakker, maar het contrast dat ik én oud ben én in beeld blijf roept wel iets op. En dat gaat er hard aan toe hoor. Ik las op social media over mezelf dat “hij jaren dood is maar dat zelf nog niet weet”. Dat irriteert me. En voor je het weet ga je jezelf verklaren en wordt het een voorthollend ding. Terwijl je moet denken: zoek het maar uit allemaal.’

Vanwege uw tachtigste verjaardag schreef u een boek over uw jeugd. ‘Ik wilde mijn vroegste herinneringen wel opschrijven, onder voorwaarde dat het niet over seks zou gaan, en niet over mijn vrouw en kinderen.

Zij waren heel makkelijk trouwens, dat moderne geteut over hoe zwaar opvoeden allemaal is vind ik gelul.

Maar goed, mijn vrouw zegt dat ik dat alleen maar denk omdat ik er nooit iets aan deed. Ik zie dat als klassiek huwelijksgekibbel.’

Uw eerste twintig jaar beginnen in oktober 1943. ‘Ik ben ook geen boomer, dat zijn de mensen die werden geboren vanaf de lente van 1946, negen maanden na het definitieve vertrek van de Duitsers toen de ergste honger voorbij was.’

De term boomer is demografisch, maar het heeft in deze tijd een andere lading gekregen toch? ‘Dat klopt, het is pejoratief geworden omdat de boomers nu de schuld krijgen van alles dat er mis is gegaan op de planeet.

Dat duidt op een volstrekt gebrek aan historisch denken, maar daar doe je weinig aan. In Amerika was het al eerder een populair scheldwoord, daar zijn dan ook veel babyboomers. En wij hebben ons inwoner-

“Dat moderne geteut OVER HOE ZWAAR OPVOEDEN ALLEMAAL IS vind ik gelul”

62 Present van Paagman

VERJAARDAG

Present van Paagman 63

aantal er mede door verdubbeld: van 9 miljoen Nederlanders in 1945 naar bijna 18 miljoen nu.

Daar zijn ook veel migranten bij, maar uiteindelijk hebben we de aanwezigheid van boomers voor een groot deel op ons eigen geweten gehad. Door de medische vooruitgang worden ook steeds meer mensen oud en die willen niet allemaal stilletjes thuiszitten. Wen er maar aan zou ik zeggen. Ook dat is met je tijd meegaan.’

In uw boek schetst u een beeld van uw jeugd waarin u veel in de boeken zit. ‘Het was thuis schraalhans keukenmeester: we hadden weinig geld, er was geen tv en we luisterden niet naar de radio. Maar er waren veel boeken. Ik kon goed leren en las alles, van de Donald Duck tot De wind in de wilgen. De wonderbare reis van Nils Holgersson vond ik een gouden boek. Nog steeds vind ik lezen heel fijn. Ik ben nu bezig in Engineers of Victory van Paul Kennedy over de duikbotenoorlog, daarin las ik interessante dingetjes die ik nog niet wist. En ik ben dol op encyclopedieën. Wikipedia vind ik het mooiste dat er is, daar maak ik geregeld een vrij fors bedrag naar over. In mijn boek vertel ik over twee walvissen, mevrouw Haroy en mijnheer Jonas, die in de jaren vijftig door Europa reisden. Dat was een heel wonderlijke zaak die ik dus even op krantenwebsite Delpher heb gecheckt. Internet vind ik een zegen.

Al moet ik daar ook lezen dat ik al jaren dood ben en daar nog niet over ben geïnformeerd.’

“VANAF DE KLEUTERSCHOOL WAS IK EEN buitenbeentje.

HET IS ME EEN RAADSEL waarom” 64 Present van Paagman

U werd lange tijd geplaagd als kind. ‘Vanaf de kleuterschool was ik een buitenbeentje. Het is me een raadsel waarom, maar ik zie die jongens in de zandbak nog voor me. Mijn zus Sis was altijd bereid om erop los te timmeren voor mij, maar geweld zit niet in mijn aard. Het plagen stopte op mijn veertiende, maar de middelbare school vond ik alsnog een vorm van een fatsoenlijke gevangenis. In 1963 ging ik Farmacie studeren omdat mijn familie dat een verstandige keuze vond. Mijn liefde voor geschiedenis was er altijd al, maar thuis werd het gezien als een vak voor hopeloze zwakkelingen. Als je daarvoor koos wachtte je een leven van beschaafde armoede in Winterswijk.’

U koos er toch voor en werd uiteindelijk hoogleraar Geschiedenis, in 2008 ging u met pensioen.

Daarna begon uw bestaan als bekend mens pas goed. Hoe ervaarde u dat? ‘Ik was al bekend als

VERJAARDAG Amerikadeskundige, zo leerde ik hoe de media werken. Op 11 september 2001 duidde ik de terreuraanslag in actualiteitenprogramma NOVA. Ik zei dat ik de mateloze, hysterische opwinding erover niet terecht vond en dat er geen enkele reden was om te vooronderstellen dat er een Derde Wereldoorlog aanstaande was. Ik werd er meteen uitgebonjourd. Terwijl de naweeën van 11 september daarna nooit uitkwamen zoals ze werden voorspeld. De kredietcrisis van 2008 heeft veel meer impact gehad, maar dat vinden we een te ingewikkeld onderwerp en er zijn geen kalasjnikovs in te zien. Het valt me vaker op dat het leitmotiv van de media paniek is. En dat stoorde me toen ook al.’

“IK BEN DOL OP encyclopedieën. WIKIPEDIA VIND IK HET mooiste dat er is”

In wat voor tijd leven we nu volgens u? ‘Het klimaatprobleem en de noodzakelijke energietransitie zullen zich wel voltrekken in deze tijd. We hebben het geld en de technologie ook om dat te doen, dat het niet gebeurt ligt aan de stompzinnigheid van de politiek. En laat ik daar eerlijkheidshalve aan toevoegen: aan de stompzinnigheid van veel kiezers wereldwijd. Amerika wordt momenteel deels geleid door een Republikeinse politieke elite die de klimaatcrisis ontkent, en binnen Europa heeft Nederland dit van alle landen het langst laten sloffen. Ik geloof niet dat dat boosaardige opzet was, maar het was wel erg slordig.’

Is deze tijd misschien ook wat minder zorgeloos dan vroeger? ‘We hebben de neiging om onze eigen tijd schromelijk te overschatten. Maar vrijwel alle tijden zijn overgangstijden, noem mij eens een periode waarin er niets gebeurde. Ik maak me dus niet speciaal ongerust over deze tijd, al weet ik ook dat mijn tijdlijn eindig is en ik er relatief weinig van zal meemaken.’

Daarover gesproken: wat zijn uw plannen voor de toekomst? ‘Gewoon doorgaan zoals het gaat.

Ouder worden is niet altijd leuk, veel mensen met wie ik ben opgegroeid zijn al dood. Maar in mijn herinnering zijn ze er nog gewoon en zie ik ze zó weer voor me staan. Verder blijf ik actief en lees ik veel kranten om bij te blijven, dat is nooit anders geweest. En dat is waarschijnlijk ook nog zo als ik straks mijn honderdste haal zonder De slimste mens.’

Meer Maarten

Maarten van Rossem (1943) is historicus en Amerikadeskundige en was bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Sinds 2008 heeft hij zijn eigen glossy Maarten!, sinds 2012 is hij jurylid van De slimste mens. Van Rossem heeft een groot aantal boeken op zijn naam staan, waaronder Drie oorlogen, Waarom is de burger boos?, Kapitalisme zonder remmen, Wat is geluk? en Allemaal de schuld van Montgomery.

Samen met Tom Jessen maakt hij Maarten van Rossem De Podcast die zeer goed wordt beluisterd.

Herinneringen aan mijn jeugd, Maarten van Rossem € 18,99

Van Rossem, Laurens Bluekens € 22,95 Openluchtmuseum Nederland, Maarten van Rossem € 19,50

Present van Paagman 65

ROMANS OM

urenlang IN TE VERDWIJNEN Verhalen die tot nadenken stemmen: wij krijgen er geen genoeg van. Laat je meevoeren naar andere werelden door deze parels.

Wonderlijke parabel Hersenchirurg Jaap Hollander is gepensioneerd, gescheiden, en sinds de verdwijning van zijn dochter een dolende vader. Tien jaar na haar verdwijning wordt bij hem een ernstige hersentumor gevonden. Hij wordt geopereerd en zijn herstel is wonderlijk. Tegen alle logica in begint hij te hopen dat hij zijn dochter zal terugvinden. Samen met Ali, een (pratende!) hond van het Canaän-ras, gaat hij op zoek. Hun vriendschap zal zijn leven veranderen.

Stad van de honden, Leon de Winter € 21,99

DE BOEKEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

THRILLER OVER PESTEN EN UITSLUITING Een vriendengroep is fantastisch. Tot die zich tegen je keert. Tweevoudig Gouden Strop-winnaar Marion Pauw beschrijft in haar nieuwe thriller hoe de half-Spaanse Lili met vijf huisgenoten naar een hotel in de Pyreneeën vertrekt. Op het allerlaatste moment besluit een van de huisgenoten een oude schoolvriendin mee te vragen. Daardoor verandert de groepsdynamiek en valt Lili steeds meer buiten de groep. Op een avond loopt het zo vreselijk uit de hand dat er een dode valt. Zeventien jaar later kampt Lili nog steeds met de gevolgen hiervan. Wanneer een van de oud-huisgenoten zelfmoord pleegt, besluit ze de anderen te confronteren met het verleden. Tijgerlelie, Marion Pauw € 22,99

66 Present van Paagman

MEESTERWERK IN LUXE EDITIE Jude en zijn drie studievrienden zoeken samen hun weg in New York. Jude’s vrienden weten beter dan vragen te stellen over zijn verleden. Ze proberen zijn pijn te verlichten, maar naarmate de tijd verstrijkt dringt zich de vraag op of Jude wel verlost kan worden van zijn demonen. De wereldwijde bestseller Een klein leven van Hanya Yanagihara is nu verkrijgbaar in een prachtige luxe editie.

Een klein leven, Hanya Yanagihara € 24,99 (luxe editie)

Intrigerend familie-epos De grootvader van kunstenaar Hugo Adema stichtte zijn offshore-imperium na een dubieuze rol in de Tweede Wereldoorlog: aanvankelijk vocht hij aan Duitse zijde, maar halverwege de oorlog sloot hij zich aan bij het verzet. Wie is die man die sommigen vereren als een held en anderen beschouwen als een geslepen opportunist?

Tommy Wieringa schreef een wervelend epos over een familie die de verovering van de aarde najaagt, ook wanneer blijkt dat het vuur een goede knecht is, maar een slechte meester. Nirwana, Tommy Wieringa € 29,99

CADEAUTIPS TERUG NAAR HUIS Kader Abdolah wil terug naar huis. Maar terugkeren is onmogelijk: in Iran zal hij worden gearresteerd. Met een vals paspoort en onder een andere naam weet hij op sluwe wijze zijn vaderland binnen te komen en bereikt hij zijn ouderlijk huis. Maar zijn moeder herkent hem niet. Kader Abdolah is terug, maar nu hij daar eenmaal is komt hij erachter dat hij zich heeft vergist. Met Voordat het laat wordt snijdt hij een belangrijk thema van deze tijd aan. Voordat het laat

wordt, Kader Abdolah € 24,99

C

DE GROOTSTE CARVERVERZAMELING OOIT

De wereldfaam van Raymond Carver berust op 72 korte verhalen waarin zelden iets opvallends gebeurt. Carver beschrijft de gewone wederwaardigheden van gewone mensen. Zijn grote talent is het naar boven brengen van het bijzondere in al die gewoonheid. Carver-vertaler Sjaak Commandeur selecteerde tweehonderd pagina’s nooit eerder vertaald werk. Daarmee is Een kleine weldaad de grootste verzameling van Carvers werk die ooit in Nederland verscheen.

Stil verdriet Rivka Leeuw heeft haar leven op orde. Samen met de onberekenbare presentator Joel Backer maakt ze vanuit een hotelkamer in Amsterdam een populair nachtradioprogramma. Als tijdens de uitzending een cabaretier uit het raam springt en te pletter valt, ligt alles wat ze heeft op straat. Alleen en duizend mensen is een genadeloos portret van deze tijd.

Malou Holshuijsen schrijft met stekelige humor over het verlangen gezien te worden en onzichtbaar verdriet.

Alleen en duizend mensen, Malou Holshuijsen € 22,99

NIEUWE JOHN BOYNE Het eerste wat Vanessa Carvin doet wanneer dit verhaal begint is haar naam veranderen. Vanaf nu is ze Willow Hale, een teruggetrokken bewoner op een afgelegen Iers eilandje – niet de vrouw uit Dublin die op de vlucht is voor haar verleden. Maar grote schandalen blijven aan je plakken. En ze heeft een aantal vragen te beantwoorden. Als haar ex-man echt zo’n monster is als iedereen beweert, hoe medeplichtig was zij dan?

John Boynes Water is het indrukwekkende eerste deel van het vierluik De elementen.

Water, John Boyne € 20,99

Een kleine weldaad, Raymond Carver € 45,-

Present van Paagman 67

BookTok-sensatie Ana Huang

“JONGE MENSEN WILLEN WÉL LEZEN”

Dankzij BookTok ging Ana Huang (32) in slechts een jaar tijd van schrijver in eigen beheer naar New York Timesbestsellerauteur. Inmiddels is ze een van de grootste namen in het genre New Adult. Niet gek, voor een voormalig communicatieadviseur uit Manhattan.

Hoe kijkt ze zelf naar haar succes?

68 Present van Paagman

INTERVIEW LIESBETH SMIT PORTRETFOTO DANI LYN AYEE BEELD MERVE VIA PEXELS

INTERVIEW

BookTok. Dat werd opgepikt, en al snel werd een complete schrijverscarrière geboren.

ANA HUANG ONLINE SENSATIE Zelfs het NOS Journaal had het erover afgelopen zomer: de Nederlandse signeersessie van de ChineesAmerikaanse ‘TikTok-auteur’ Ana Huang was binnen twee minuten uitverkocht. Honderden fans stonden in Amsterdam in de rij voor een ontmoeting; na afloop waren er talloze foto’s van terug te vinden op social media. Het was Ana’s eerste kennismaking met ons land, zal ze daar achteraf over zeggen boven een kop thee bij haar Nederlandse uitgeverij Love Books.

Dat ze wereldwijd een enorme schare fans heeft wist ze natuurlijk al langer.

Want Ana Huang en haar boeken zijn een sensatie op BookTok: een community van miljoenen gebruikers op socialmedia-app TikTok. Via de hashtag BookTok worden daarop leestips gedeeld in met name de genres Young Adult, Fantasy, Romance en Thrillers. In het voorjaar van 2020 begon Ana aan haar eerste boek Twisted Love, als een manier om de saaie lockdowndagen door te komen, en besloot dat te delen op

‘Ik koos voor het genre New Adult; destijds een relatief onbekende niche die zich richt op iets oudere lezers dan die van Young Adult. De onderwerpen zijn vaak gerelateerd aan uit huis gaan, de keuzes die je moet maken aan het begin van je carrière en het ontdekken van je seksualiteit.’ Dat gebeurt ook in Twisted Love, het eerste deel van wat later de succesvolle Twisted-serie zou worden. Daarin schuwt Ana uitgesproken seksscènes tussen de gevaarlijke antiheld Alex en de naïeve maar getraumatiseerde Ava Chen niet, wat dit boek een zogenaamde ‘triggerwarning’ voor expliciete content opleverde.

Maar dat maakte voor de Amerikaanse uitgeverij die ze al snel vond niets uit. En voor de verkoopcijfers trouwens ook niet: Twisted Love schopte het in de lente van 2021 tot de bestsellerlijst van de New York Times, niet lang daarna werd Ana ‘#1 bestselling author’ op amazon.com. ‘BookTok was een soort tegengif in coronatijd, iedereen zocht troost en ontspanning in fantasie en romantiek en mijn boeken bleken daar precies in te passen.

De timing was dus goed, maar de mond-tot-mondreclame van mijn lezers gaf de grote doorslag.

Het enorme succes vind ik onwerkelijk, het heeft mijn leven compleet veranderd. Ik was op die momenten niet alleen blij voor mezelf, maar ook dankbaar voor hen. Want zonder hen was dit nooit gebeurd.’

LANGGEKOESTERDE DROOM Ana groeide op in een gezin van Chinese immigranten in New Jersey. Haar passie voor boeken ontstond toen ze als vijfjarig meisje begon te lezen om de Engelse taal machtig te worden. ‘Toen ik acht was vertelde ik mijn moeder dat ik later auteur wilde worden, maar zij keek moeilijk. Mijn moeder zag liever dat ik een pad koos dat wat meer financiële zekerheid zou geven.’

Dus werd het eerst een studie International Relations, daarna werkte ze een paar jaar op de afdeling communicatie en persrelaties bij

“In de kern gaan mijn boeken over het helen van je leven en gelukkig worden”

Present van Paagman 69

INTERVIEW

een bedrijf in New York. ‘Daar verveelde ik me, ik kon er mijn creativiteit niet in kwijt. Als ik schrijf kan ik mezelf uiten, ook omdat de personages in mijn boeken in dezelfde levensfase zitten als ikzelf.’

Ze mag dan inmiddels een soort literaire popster zijn, over haar persoonlijke leven laat ze online niet meer los dan dat ze graag Chai latte drinkt en van reizen en dagdromen houdt; soms tipt ze een favoriet restaurant.

‘Door het succes van mijn boeken is er veel veranderd voor me, maar thuis zit ik nog steeds in pyjama te Netflixen. Ik voel me hetzelfde als vroeger maar ik houd mijn privéleven wel bewust voor me. Als je te veel van jezelf deelt kan dat problemen geven. Vroeger was ik actiever op social media, nu kan ik de reacties niet meer bijhouden. Ik mag dan bekend zijn, maar mijn vrienden en geliefden hebben niet gekozen voor een leven in de spotlight. Daarom streef ik ernaar dat vooral mijn boeken verschijnen als je mijn naam op Google intikt.

Een uitzondering is dat ik vaak mijn Aziatische afkomst in mijn personages verwerk, omdat ik die culturele representatie zelf lang heb gemist.

Ook in het genre waarin ik schrijf is het gebrek aan Aziatische rolmodellen nog steeds een probleem, daar probeer ik een verschil in te maken.’

MOORDEND TEMPO Dat schrijven doet ze in een moordend tempo en in verschillende reeksen: in 2020 verschenen er vier boeken van haar hand, in 2021 twee en in 2022 drie. Hoe ze dat doet? ‘Ik heb eigenlijk geen idee, ik houd gewoon erg van schrijven. Al werk ik wel chaotisch, het beste is als ik een beetje druk van een deadline voel. En binnen het genre waarin ik schrijf hoort

70 Present van Paagman

publiceren ook snel te gaan; ik vind mezelf eigenlijk te langzaam. Ik ken schrijvers die nog productiever zijn, maar vergeleken met de traditionele manier van boeken uitgeven ligt mijn tempo inderdaad hoog.’

En daarmee het tempo van haar lezers. Want wereldwijd verkocht Ana inmiddels meer dan 1 miljoen boeken met vertalingen in zo’n twintig landen. Dit najaar verschijnt haar elfde boek; dit keer het (Engelstalige) derde deel van haar populaire Sin-reeks, die draait om de zeven hoofdzonden in de wereld van jonge miljonairs. Naar dat nieuwe boek wordt ook door haar fans in Nederland reikhalzend uitgekeken, dat jonge mensen niet lezen klopt dan ook niet volgens haar. ‘Herkenning is de sleutel van al mijn boeken. En dat combineer ik met een beetje spanning en donkere thema’s, maar het wordt nooit té. Want in de kern gaan mijn boeken vooral over het helen van je leven en gelukkig worden.’ Lachend: ‘En soms komt daar dan bijvoorbeeld een kidnapping bij kijken.’

Meer Ana

De boekenseries van Ana Huang (1991) variëren van luchtig tot duister, maar hebben allemaal een goede afloop.

De boeken hoeven niet in een volgorde te worden gelezen, maar hebben wel een onderlinge samenhang. Deel drie van de Twisted-serie, Twisted Hate, verschijnt op 6 december in zowel het Engels als in Nederlandse vertaling bij Love Books. Ook is er een boxset met alledrie de boeken in het Nederlands te koop. Op social media is Ana te vinden onder de accountnaam @authoranahuang. Op anahuang.com zijn rond haar boeken (o.a.) extra scènes, playlists en moodboards te vinden. Er wordt gefluisterd dat de Amerikaanse filmrechten van haar boeken inmiddels zijn gekocht.

Twisted Love, Ana Huang € 14,95 (Engelse editie) € 15,(Nederlandse editie)

King of Wrath, Ana Huang € 14,95 (Engelse editie) € 20,- (Nederlandse editie, verwacht in januari 2024)

Van lente tot lente

Sholeh Rezazadeh

FOTOGRAFIE FRANK RUITER

en de zoete geur van glühwein die ik eergisteren op een terras aan de Amstel had geproefd voordat ik aan mijn reis begon.

‘Waar is Nederland, waar is het buitenland? Is dat hier ergens in de buurt?’ vroeg het nomadenvolk toen ik hen tijdens een wandeling in Iran vier jaar geleden tegenkwam. Zo ontstond het idee voor mijn laatste roman: Ik ken een berg die op me wacht.

‘Zijn jullie hier pas aangekomen?’ vroeg ik, wijzend naar half opgezette tenten. ‘Ja, we hebben vijftig dagen gelopen om een ander seizoen te bereiken’, zei een jonge jongen wiens blik mistig was van de vermoeidheid.

‘Lopen jullie vijftig dagen lang door?

Jij ook, met je kleine voetjes?’ vroeg ik aan een meisje met gevlochten haar en rode wangen dat naast hem stond. ‘Ja, twee keer per jaar,’ knikte hun moeder. ‘Om altijd in de lange lentes te mogen verblijven. De kudde moet genoeg en vers kunnen grazen en onze tenten beschermen ons niet tegen de hitte of kou.’

Ik draaide me om en keek naar de tent waarvoor we op de grond, op kleurige, zachte kelims die over elkaar lagen, thee zaten te drinken. Met de bittere nasmaak van de rokerige zwarte thee in mijn mond, voelde ik de zachte bergbries op mijn wangen.

Ik dacht even aan de koude wind

COLUMN

Dit was de tweede keer dat ik midden in de bergen, in de tent van nomaden, thee zat te drinken. De eerste keer kwam ik ze tijdens een lange wandeling toevallig tegen. Ik voerde toen een kort gesprek met een vrouw die niet eens wist waar of wat ‘het buitenland’ was.

Deze keer wilde ik het nomadenvolk in de winter bezoeken, niet in de koele bergen maar in de lage warme dalen. ‘Het is nu nieuwjaarsvakantie in Nederland’, wilde ik ze vertellen.

Maar ik twijfelde of ze zouden kunnen begrijpen wat ik bedoelde met deze woorden: nieuwjaar, vakantie, Nederland.

“Onze tenten beschermen ons niet tegen de hitte of kou” Ik wist niet eens zeker of dit nomadenvolk nieuwjaar viert. Als ze het al doen, dan is dat vast niet op 1 januari.

Het Iraanse nieuwjaar valt namelijk op 21 maart: het begin van de astronomische lente.

In de poëtische stijl die de lezer herkent van haar debuutroman De hemel is altijd paars vertelt Sholeh Rezazadeh in Ik ken een berg die op me wacht het bijzondere verhaal van Alma uit Amsterdam die naar Iran reist en zich aansluit bij een nomadenvolk, en van Saray die uit een nomadenfamilie komt, schapen hoedt en geiten melkt. Ik ken een berg die op me wacht € 21,99

Present van Paagman 71

De grote, nieuwe én tragische roman van meesterverteller Philippe Claudel is gesitueerd in een ingedut dorp aan de rand van een Europees keizerrijk. Schemering,

Twee minnaars beleven een idyllische romance. Als de man plotseling sterft blijft de vertelster achter met zijn levenloze lichaam en schrijft haar herinneringen op voor… zijn echtgenote.

Philippe Claudel € 24,99

De nieuwe ‘Van Dis’ over een negenjarige jongen en zijn grootmoeder is niet alleen persoonlijk en ontroerend: het beslaat ook een - nog - vergeten hoofdstuk uit zijn oeuvre. Naar zachtheid en een warm omhelzen, Adriaan van Dis € 22,99

Van de bestsellerauteur van het prijswinnende De camino: een meeslepende thriller over moord, orgaanroof en vervalsing. En een geschiedenis om nooit te vergeten. Het dossier,

Blijf, Adeline Dieudonné € 22,99

Lekker lezen!

Anya Niewierra € 17,50

De verwachtingen zijn hooggespannen voor Van Essens nieuwe roman; over schijn en werkelijkheid, de last van het verleden en de noodzaak deel uit te maken van een groter geheel.

Op zoek naar een mooi boek voor jezelf of om cadeau te geven? De keuze is reuze deze winter.

DE BOEKEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

Ik kom hier nog op terug, Rob van Essen € 23,99

Wat begint als een ogenschijnlijk ‘gewoon’ verhaal van een jongetje, blijkt een verhaal te zijn dat alle natuurwetten tart. Eenmaal begonnen blijf je doorlezen in deze surrealistische novelle.

De vloek van modderkluit, Mazen Maarouf € 17,50

Charlotte Salter is verdwenen. Op een groot feest voor haar man komt ze niet opdagen. Een intelligente psychologische thriller waarin oude en nieuwe politiezaken verstrengeld raken. Heeft iemand

Charlotte Salter gezien?, Nicci French € 22,99 (paperback)

Een razendsnelle literaire thriller over liefdesaffaires, machtsmisbruik en corruptie binnen de Europese Unie in Brussel. Voor liefhebbers van Esther Verhoef en Saskia Noort.

De affaire, Yvonne Doorduyn € 22,99

72 Present van Paagman

Niemand kan een verhaal zo compleet uit de hand laten lopen als Mensje van Keulen. Een selectie uit de mooiste én vreemdste verhalen uit haar oeuvre.

Alles raak, Mensje van Keulen € 27,50

SHOPPING

Een vrolijk pleidooi voor het bewust worden, najagen en vastleggen van de enorme rijkdom van ons onderbewustzijn.

Maar vooral voor hoop houden tegen beter weten in. Dromen

Glasgows schrijfstijl is poëtisch en ze behandelt delicate thema’s als mentale gezondheid en trauma op een gevoelige manier. Een absolute mustread die nog lang nadreunt.

voor het leven, Arthur Japin € 17,99

Als Sanne 25 jaar is, krijgt ze een aantal korrelige VHS-opnames, gedigitaliseerd door haar vader. Zo ziet ze haar overleden moeder terug, met deze meeslepende memoire als resultaat. Ik

Girl in pieces, Kathleen Glasgow € 15,99 (Nederlandse editie)

Sheila Gogol, de moeder van Robert Vuijsje, had een leven als dat van Forrest Gump. Een ontroerende, persoonlijke ode aan een manier van leven.

weet zeker dat het liefde was, Sanne van Rij € 22,50

Maak de wereld beter, Robert Vuijsje € 21,99

Het ontroerende en autobiografische verhaal van Carry Slee over gezinsverhoudingen, de rollen die we aannemen voor wie we liefhebben - en je eigen identiteit omarmen.

Zijn jongen, Carry Slee € 23,99

Bronwasser wekt Parijs tot leven in deze sterke roman over een au pair. Soepel en trefzeker voert ze de spanning op in een verhaal dat tot nadenken stemt.

De nieuwe thriller van het Spaanse bestsellerfenomeen Eva García Sáenz de Urturi speelt zich af in een duister en mysterieus Venetië. Met opnieuw een mooie rol voor inspecteur ‘Kraken’. De engel van de stad, Eva García Sáenz de Urturi € 22,99

Bart Chabot laat in zijn nieuwe roman een halve eeuw herleven, vol rock-‘n-roll en kleurrijke, persoonlijke herinneringen uit zijn leven.

Engelenhaar, Bart Chabot € 29,99

Luister, Sacha Bronwasser € 22,99

Met zijn scherpe oog voor de schoonheid van het dagelijks leven stelt Paul Auster de vraag: waarom onthouden we bepaalde momenten en vergeten we andere? Baumgartner,

Paul Auster € 22,99

Op licht ironische toon beschrijft Berend Boudewijn het leven van een man wiens vrouw er niet meer is. Een liefdesgeschiedenis en autobiografie ineen.

Wie houdt je warm in de winter?, Berend Boudewijn € 19,99

Present van Paagman 73

Van de BIJLMER naar SAN FRANCISCO MURAT ISIK STUURT ZIJN HOOFDPERSOON OP REIS NAAR VOLWASSENWORDING

Met Wees onzichtbaar sleepte Murat Isik talloze prijzen en nominaties in de wacht met als hoogtepunt de Libris Literatuur Prijs 2018. Het langverwachte vervolg, In de mist van Golden Gate Park, brengt hoofdpersoon Metin terug.

Inmiddels volwassen verlaat hij de Bijlmer en vertrekt naar de Verenigde Staten. Net als Isik als twintiger deed.

74 Present van Paagman

MURAT ISIK

Ten opzichte van Wees onzichtbaar is In de mist van Golden Gate Park… ‘een heel nieuw, groots avontuur.

Wees onzichtbaar beschreef de leefwereld van een kind. Het decor, de Bijlmer, was heel overzichtelijk. Door Metin in mijn nieuwe boek naar San Francisco te sturen legde ik alles open. Hij is nu 24 jaar, volwassen en voor het eerst autonoom. Hij staat op het punt zijn eerste grote liefde te leren kennen en wil alles ontdekken, beleven en weten. Het was heel uitdagend als schrijver om dat personage vol levenshonger bij te benen.’

Metin en ik… ‘hebben natuurlijk veel overeenkomsten. Ook ik ging in 2001 een half jaar in San Francisco studeren en deed daar een keuzevak Creative Writing en Internationaal Strafrecht. Als ik die stap niet had gemaakt, was ik misschien nooit schrijver geworden. Het was een heel vormende tijd. Maar mijn herinneringen zijn enkel bouwstenen voor de wereld van Metin. Waar ik zelf destijds alles op heel fysieke wijze beleefde, was dat nu juist heel psychologisch. Ik heb Metin dingen laten doen die ik zelf niet durfde. Soms moedigde ik hem

TEKST TESS VAN DER ZWET PORTRETFOTO CHANTAL ARIËNS BEELD RAFAEL MENDOZA VIA PEXELS

aan: “Stap maar uit je comfortzone, wees niet meer die bescheiden jongen.” Zo is dit boek fictiever dan Wees onzichtbaar al was.’

INTERVIEW

“Het was HEEL UITDAGEND als schrijver om dat PERSONAGE VOL LEVENSHONGER bij te benen”

Bij het schrijven van dit boek moest ik oppassen dat… ‘ik Metin niet uit het oog verloor. Het enorme decor van de Verenigde Staten ging soms met me aan de haal. Er waren zoveel krachten die op me inwerkten: de geschiedenis, het kapitalisme, de ongelijkheid, maar ook de muziek- en filmwereld. Dan sloeg ik een zijpad in en dacht ik dagen later opeens: waar is Metin eigenlijk? Ik realiseerde me dat niet alles beschreven hoeft te worden. Ik heb een keer een brok tekst van negentig pagina’s moeten schrappen. Maandenlang werk, weg.

Beschrijvingen van de omgeving en belangrijke gebeurtenissen zijn essentieel, maar het moest geen geschiedenisboek over Amerika of reisgids voor Californië worden.’

De verwachtingen rondom dit nieuwe boek… ‘zijn heel anders dan de vorige keer. Men kijkt nu naar mij als Libris-winnaar en Boekenweekessayist. Voor mezelf heb ik de lat ook hoger gelegd. Ik heb mezelf en de hoofdpersoon niet gespaard.

Lezers zullen een andere Metin leren kennen. In het vorige boek moest hij overleven en was hij een speelbal van zijn omgeving. Nu is hij een stuk ouder en claimt hij zijn vrijheid.

Hij wil zichzelf voeden, zich kunnen ontwikkelen als schrijver, de liefde beleven, loskomen van zijn familie.

Kortom: hij toont het egoïsme dat in iedere volwassen mens zit, maar ook de verwarrende, innerlijke strijd die we voeren wanneer we onze plek in de wereld proberen te vinden.’

De aanslagen op de Twin Towers op 11 september 2001… ‘vonden plaats op het moment dat ik in de Verenigde Staten studeerde. Ik besefte heel goed dat dit een bepalend moment in de geschiedenis zou worden. Toen ik met schrijven aan In de mist begon wist ik dat ik niet aan deze gebeurtenis voorbij kon gaan, net zoals dat gold voor de Bijlmerramp in mijn vorige boek.

Het waren allebei ondenkbare rampen; de een een tragisch incident met grote gevolgen voor de wijk, de ander een aanslag die leidde tot oorlogen en conflicten wereldwijd. Het is een morbide toevalligheid dat ik twee keer in mijn leven ‘getuige’ was van vliegtuigen die gebouwen binnen vlogen.’

Terugkijkend op het schrijfproces… ‘was het een hele verkenningstocht.

In 2017 kwam Wees onzichtbaar uit en stopte ik als jurist om me volledig op het schrijven te richten. Ik werd vader en moest een werkroutine vinden in de dynamiek van een gezin.

Op 1 januari 2018 begon ik aan In de mist van Golden Gate Park. Ik heb er bijna zes jaar aan geschreven, ben diep gegaan. Toch had ik niet verwacht dat het zo’n rijk boek zou opleveren. Het was dus ook best eng om met het schrijven van de laatste pagina’s deze periode af te sluiten.

En Metin - opnieuw - los te moeten laten en San Francisco weer te verlaten.’

In de mist van Golden Gate Park, Murat Isik € 34,95 (verschijnt februari 2024)

Present van Paagman 75

Op zoek naar een origineel cadeau? eeu geldwig ig

Geef de Paagman CadeauCard!

ILLUSTRATIE EVA STRAVER

78 EEN DUIK IN DE WONDERE WERELD VAN K-POP 85 COLUMN VAN IEDE HOORN 88 EEN GESPREK OVER HOOP MET ZENMONNIK HAEMIN SUNIM 96 ROOS REEDIJK DEELT HAAR TIPS VOOR EEN WINTERS INTERIEUR

Present van Paagman 77

Het FASCINERENDE UNIVERSUM van K-pop VAN NATIONALE TROTS TOT WERELDWIJDE SUBCULTUUR

78 Present van Paagman

TEKST TESS VAN DER ZWET BEELD SHUTTERSTOCK

TREND

“K-pop is niet enkel aaibare Zuid-Koreaanse muziek, het is een lifestyle” Zuid-Koreaanse cultuur duikt steeds vaker op in Nederland: in de vorm van nieuwe films, zoals het Oscarwinnende Parasite, of een Netflix-serie als Squid Game, die een ware hype veroorzaakte.

Deze Koreaanse golf wordt hallyu genoemd, opgestuwd door de immense populariteit van de muziekstroming K-pop.

Present van Paagman 79

I

n 2020 staat er voor het eerst een K-popband in de Nederlandse Top 40: de Zuid-Koreaanse boyband BTS heeft een hit te pakken met het Engelstalige nummer Dynamite, dat ook direct op nummer één in de Amerikaanse Billboard Top 100 binnenkomt. BTS plaveit de weg voor andere K-popartiesten richting de internationale hitlijsten. Het is een vriendelijke hint aan het massapubliek om K-pop serieus te nemen.

Terwijl artiesten als Suzan & Freek, Snelle, Dua Lipa en Billie Eilish de Nederlandse radiostations domineren, groeit er buiten de dagelijkse schijnwerpers van de mainstream muziek een subcultuur die zich in historisch perspectief kan meten met de opkomst van de rock-’n-roll in de jaren vijftig, de punk in de jaren zeventig en de Nederlandse gabber in de jaren negentig. Want K-pop is

niet enkel aaibare Zuid-Koreaanse muziek. K-pop is een lifestyle. En nog veel meer dan dat.

Het ontstaan Om de impact en hedendaagse populariteit van K-popcultuur te kunnen begrijpen, moeten we terugreizen in de tijd. Terwijl begin jaren vijftig aan de andere kant van de wereld met Elvis Presley het eerste popidool zijn intrede doet, ligt Zuid-Korea nog in puin door de Tweede Wereldoorlog en de Koreaoorlog. Het is een van de armste landen ter wereld. Maar dan gebeurt wat het ‘mirakel op de Han-rivier’ wordt genoemd: met collectief doorzettingsvermogen en een ijzeren werkmentaliteit transformeert Zuid-Korea in krap dertig jaar tijd van ontwikkelingsland in een van de meest welvarende landen ter wereld. In de jaren negentig begint de overheid ook actief te investeren in de cultuursector. De jongensgroep Seo Taiji and Boys wordt dé muzieksensatie door het ZuidKoreaans te combineren met Amerikaanse rap en

“De toewijding van stans, de meest devote K-popfans, is groot” 80 Present van Paagman

TREND

thema’s aan te snijden die jongeren bezighouden. Als reactie op deze populariteit worden reusachtige entertainmentbureaus uit de grond gestampt met als voornaamste doel: het kweken van idols, meestal in groepsverband als jongens- en meidengroepen, die steengoed kunnen dansen, acteren, zingen én rappen.

Internationale doorbraak K-pop vliegt pas echt als een raket omhoog op het moment dat jongensgroep BTS, aangedreven door een stevige marketingmachine, met een Engelstalig nummer door de internationale grenzen breekt. Talloze andere groepen volgen hun voorbeeld: jongensgroepen als iKon, Seventeen en NCT en meidengroepen als Blackpink, Twice en Red Velvet, variërend van 4 tot wel 23 leden, zijn slechts een greep uit de K-popcollectie. De acts blinken uit in perfect uitgevoerde danschoreografieën, loepzuivere zang en aanstekelijke, uit pop, hiphop en dance gedestilleerde melodieën. De uitbundige videoclips, inclusief styling, zijn tot in de puntjes geregisseerd. Dankzij social media ligt de wereld aan hun voeten. Paagman-medewerker Zerah Ceelen komt per toeval met BTS in aanraking als ze op YouTube een video aanklikt. ‘Toen ben ik direct de K-popwereld ingezogen’, bekent ze. ‘De optredens en muziekvideo’s zijn door de choreografieën een heel spektakel. Daarnaast delen de artiesten veel foto’s en video’s en bovendien komt er van elke groep elk half jaar wel nieuwe muziek uit. Kortom: er gebeurt altijd wat. Dat is bij westerse artiesten wel anders.’

Sociaal leger Maar niet alleen de artiesten zelf, ook de fans zijn een belangrijk ingrediënt van de succesformule.

Gelijkgestemden vinden elkaar voornamelijk op X (Twitter) en Instagram, en fans ontpoppen zich tot persoonlijke promotors van hun favoriete groep of idool. Zij zien hen niet als een onbereikbare ster, maar meer als een soort familielid. Zerah: ‘Je leert de idols ook als personen kennen. Ondanks de afstand en dankzij het internet, voelen ze heel dichtbij.

Die zogenaamde parasociale relaties zijn een heel belangrijk onderdeel van de marketingstrategie.’ De toewijding van stans, zoals de meest devote K-popfans worden genoemd, is dan ook groot. Het is misschien wel een van de voornaamste redenen dat

K-POPTIPS VAN PAAGMAN-MEDEWERKERS

‘Mijn favoriete groep is Stray Kids. Ik denk meteen: welk nummer is het meest representatief om hen te promoten? Ik kies voor God’s menu. De rap van Changbin, de choreografie, de video: alles eraan is geweldig.’

GODELIEF HAMELINK, Kicking Horse Café ‘BTS heeft mijn hart. Ik heb voor elke situatie wel een lievelingsnummer. Als ik iemand voor het eerst aan BTS zou moeten introduceren, zou ik voor Run BTS kiezen. Het is een vrolijke oorwurm en de muzikale bijdrage van elk lid komt heel duidelijk naar voren.’

APPELONIA ZWIERS, Villa Paagman ‘Ik ga voor Ateez. Wat mij heel erg aansprak toen ik hen voor het eerst leerde kennen, was hun interactie met elkaar en hun energie op het podium. Mijn favoriete nummer: Deja Vu.’ ZERAH CEELEN, Marketing & communicatie

Present van Paagman 81

de populariteit van K-pop momenteel nog steeds groeit: deze groep grijpt elke kans aan om hun favoriete idols aan te prijzen en potentiële nieuwe fans te bereiken. Ze vormen samen ook een krachtig digitaal leger, dat opkomt tegen online intimidatie en cyberpesten, maar ook sociale en politieke doelen ondersteunt.

Zo vergroten ze met de hashtag #BlackLivesMatter de zichtbaarheid van de protesten in de Verenigde Staten. De bekendste actie vindt plaats in juni 2020. Dan worden er voor de verkiezingsbijeenkomst van toenmalig president Trump een miljoen tickets gereserveerd, terwijl er in het stadion in Tulsa slechts plaats is voor 19.000 aanwezigen. Duizenden K-popfans blijken elkaar te hebben opgeroepen kaartjes te reserveren, zonder de intentie daadwerkelijk op te komen dagen. Op de dag van de bijeenkomst is het stadion slechts voor de helft gevuld.

Fandom-universum De toewijding van de stans is ook terug te zien in de merchandiseverkoop. Denk dan niet alleen aan geluidsdragers, T-shirts en posters: K-popmerchandise is zijn eigen universum. De meest typerende merchandise zijn de photo cards van groepen en idols, die in een verzamelalbum worden bewaard. Voor deze kaarten, die meestal ook nog geïmporteerd moeten worden, leggen de fans een vermogen neer. Bij fanmeetings in bubbleteashops worden limited edition ‘cup-sleeves’ uitgedeeld, bij concerten kun je speciale light sticks (‘bongs’) aanschaffen en voor het tienjarig jubileum van BTS is er zelfs

82 Present van Paagman

een gouden munt van - schrik niet 4.500 euro op de markt gebracht.

Desondanks was de gelimiteerde oplage van 1000 stuks binnen no time uitverkocht.

Strenge richtlijnen voor vertalingen Met de populariteit van K-popmerchandise is er ook een stijging te zien in de verkoopaantallen van cd’s én literatuur. En dat is opvallend, zeker bij deze jonge doelgroep.

Zo verscheen dit jaar het allereerste officiële BTS-boek, Beyond the story, ter ere van het 10-jarig jubileum van de groep. Xander Uitgevers moest een sprintje trekken om het boek te kunnen drukken, vertelt redacteur Amber Malik: ‘In maart hoorden we van het bestaan van het boek en in juni zou het in druk gaan. Bovendien was de inhoud van het boek nog niet eens af toen we het binnenkregen.’ Naast de buitenlandse uitgever en agent, heeft de Nederlandse uitgeverij ook te maken met het muzieklabel achter BTS, dat de belangen van de band optimaal wil waarborgen. ‘Tussen alle vertaalhectiek door stuurde het Zuid-Koreaanse team ons zelfs een gids over nuances in de Koreaanse taal en strenge richtlijnen zodat elke editie er precies hetzelfde uit zou zien.’ Xander Uitgevers besloot om limited edition photo cards bij het boek te leveren, iets wat lang niet alle uitgevers in andere landen doen. ‘We wisten dat het een absolute must was voor de fans. Sinds de publicatie hebben we van veel fans gehoord dat de Nederlandse editie als “winnaar” uit de bus komt. Ze voelen zich echt gezien.’

TREND

De donkere kant van K-pop De uitgemeten precisie en perfectie die ook bij het uitgaveproces van Beyond the story speelt, is typerend voor K-pop en ook onderdeel van het succes. Maar het laat ook een schaduwkant zien. Het genre is gevormd door die eerder genoemde, goed geoliede Zuid-Koreaanse werkmentaliteit. De meedogenloze entertainmentbureaus bieden loodzware opleidingen aan, inclusief hoge schoonheidseisen, strenge diëten en grote fysieke inspanningen. Wie een idol wil worden, gaat soms jarenlang intern in training, grotendeels op eigen kosten, zonder enige garantie op doorbreken. Ook nadat een idol het gemaakt heeft, moet hij of zij perfectie blijven nastreven. Na verschillende schandalen en zelfs suïcides, spreekt de K-popgemeenschap zich hierover steeds meer uit en lijken langzaamaan ook de entertainmentbureaus in te zien dat zij een grote verantwoordelijkheid dragen, zowel voor hun artiesten als voor de miljoenen fans.

De hallyu blijft doorrollen Nu Zuid-Korea zich volgens experts blijvend richt op het buitenland, ook met films, series en games, lijkt de

“K-pop lijkt overeenkomsten te benadrukken en verschillen te vieren” hallyu nog niet in intensiteit af te nemen. Sterker nog: artiesten van over de hele wereld halen inmiddels inspiratie uit K-pop. Zerah Ceelen: ‘K-pop is natuurlijk een product van globalisatie en amerikanisering, maar het werkt ook andersom. Ik zie nu al veel westerse artiesten dingen doen die direct vanuit het genre zijn overgekomen. Ook bij Nederlandse artiesten, denk aan Flemmings videoclip Automatisch.’ Niet alleen goed nieuws voor de fans, maar voor ons allemaal. ‘Met de toenemende globalisatie zullen niet-westerse invloeden op de wereldwijde popcultuur alleen maar toenemen’, aldus Amber Malik van Xander Uitgevers. ‘Een heel goede ontwikkeling wat ons betreft, want zo open je de deur naar andere culturen en talen.’ K-pop lijkt overeenkomsten te benadrukken en verschillen te vieren én samen te laten gaan. Het is een hoopvolle boodschap, voor de muziek én de samenleving van de toekomst.

Kijk op de volgende pagina voor onze selectie K-popartikelen

Present van Paagman 83

TREND

ONZE K-POPSELECTIE BEYOND THE STORY

Met meer dan 27 miljard YouTubeviews, 36 miljard Spotify-streams en 23 Guinness World Records op hun naam, is BTS zonder twijfel een van de meest populaire jongensgroepen ter wereld.

Ter gelegenheid van het tienjarige jubileum verscheen Beyond the story, een officieel BTS-boek vol diepte-interviews en persoonlijke verhalen, maar ook exclusieve, limited edition photo cards zolang de voorraad strekt. Beyond the story, BTS € 45,-

Zero: Forever Part.3, Ateez € 27,99

Proof, BTS € 29,99 Golden Age, NCT € 29,99

Ready To Be, Twice € 34,99

Attacca, Seventeen € 19,99

In Life, Stray Kids € 27,99

The Album, Blackpink € 9,99 84 Present van Paagman

Toen zijn kist werd binnengereden was het alsof er een rijdend kerstfeest binnenkwam. Bovenop stond een kleine kerstboom met een bloemstuk waarin dennentakjes waren verwerkt, en rondom de kist hingen vrolijke kerstlampjes.

Iede Hoorn

Een uitvaart met kerst

FOTOGRAFIE FRANK RUITER

Alles ademde kerst… op de daadwerkelijke datum na dan. Het was hartje zomer, zonnig en allesbehalve kerst. Toch hoefden de nabestaanden en ik niet lang na te denken over hoe de uitvaart van deze meneer in te vullen. Dat moest iets met kerst zijn, want zijn leven had een kerstthema gehad. Hij was er gek op en zijn huis was het hele jaar door versierd, inclusief een kerstboom en allerlei andere kerstdecoratie. Deze meneer wás kerst.

Dus werd het dan wel geen uitvaart met kerst, maar toch een kerstuitvaart. Van de rouwkaart tot de decoratie; overal kwam de kerst in terug. Ergens geestig vanwege de tijd van het jaar, en tegelijkertijd prachtig. Alles aan die dag, juist al die kleine beetjes kerst, deden de nabestaanden aan hun geliefde denken. Hij kwam weer even tot leven.

COLUMN

Een overlijden kun je niet plannen, die timing is altijd verkeerd. Wat dan rest is het afscheid op de persoon af te stemmen. Wat maakte deze persoon tot wie hij was, en hoe laten we dat terugkomen? Hoe gaan we dit afscheid persoonlijk maken? Met de verhalen in mijn boek doe ik precies dat: ik maak de dood persoonlijk. Ik geef een bijzonder inkijkje in mijn werk als uitvaartverzorger en deel de uitvaarten die mij het meest zijn bijgebleven. Juist omdat ze zo vol leven zaten. Mijn doel is om een nieuwe blik op de dood te werpen in de hoop deze meer bespreekbaar te maken.

Want wat zijn uw uitvaartwensen?

En die van uw geliefden? Misschien niet heel gezellige kost voor tijdens

“Het werd dan wel geen uitvaart met kerst, maar toch een kerst-uitvaart” het kerstdiner, maar misschien kunnen deze verhalen een eerste opening zijn naar een goed gesprek over de dood.

In Leven met de dood vertelt Iede Hoorn wat hij meemaakt in zijn werk als uitvaartondernemer.

Het contact met de nabestaanden, het verzorgen van een lichaam, uiteenlopende verzoeken, kleine uitvaarten, over-the-top-uitvaarten, dingen die misgaan, dingen die hem altijd bijblijven. Hij weet inmiddels dat de dood veel meer is dan stemmige kleding en koffie met cake. De dood is verdrietig, soms schrijnend, maar vaak ook mooi, liefdevol en zelfs grappig.

Leven met de dood € 22,99

Present van Paagman 85

Handige HEBBEDINGEN We krijgen geen genoeg van dingen die ons leven leuker, makkelijker en mooier maken. Zoals deze fijne must-haves.

Scherp pennetje

Het Duitse merk LAMY ontwerpt niet zomaar pennen, het zijn ware lifestyle-accessoires die het plezier van schrijven uitdrukken en de individualiteit van de schrijver benadrukken. In deze mooie LAMY-vulpen, gemaakt van roestvrijstaal met een platina finish, komen kunst en design samen. De penpunt is gemaakt van 14 karaat goud met rhodiumfinish, en de propellervormige clip creëert een innovatief accent. De opvallende kleur maakt de pen een blikvanger op ieder bureau.

LAMY studio rosé vulpen € 89,95

DE BOEKEN EN PRODUCTEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

KLEURIGE KLEVERS Waar zouden we zijn zonder post-its??

Ideaal voor het maken van notities of het opschrijven van herinneringen en afspraken. Op dit blok zitten 450 velletjes die door hun felle neonkleuren lekker opvallen. Plak die oranje, neon-roze, neon-gele, ultra-groene en ultra-roze overal waar ze nodig zijn en vergeet (bijna) niets meer!

Memoblok 3M Post-it neonkleuren € 10,49

SUPERHELD ZONDER CAPE De Dopper Insulated is zo hot dat je zou verwachten dat de poolkappen er harder van gaan smelten. Gelukkig is deze thermosfles een superheld zonder cape. Hij bestrijdt plastic-vervuiling én houdt jouw water precies zo heet (9 uur) of koud (24 uur) als je het graag hebt. Zin om de Noordzee in te duiken in november, of ga je komende winter een rondje hardlopen in Zimbabwe?

Met deze isoleerfles is dat geen probleem! Dubbelwandig vacuüm geïsoleerd en uiteraard BPA- en ftalaat-vrij.

Dopper Insulated 580 ml (diverse kleuren) € 35,95

86 Present van Paagman

Hoopvolle zoektocht De pas 24-jarige Teun Toebes woont op de gesloten afdeling van een verpleeghuis en heeft een missie: de levenskwaliteit van mensen met dementie verbeteren. Tijdens een wereldreis onderzocht hij samen met filmmaker Jonathan de Jong hoe in andere landen wordt omgegaan met dementie en wat we van elkaar kunnen leren. Dat resulteerde niet alleen in de indringende documentaire Human Forever, maar ook in dit interessante en hoopvolle boek.

Een wereld te winnen, Teun Toebes & Jonathan de Jong € 22,50

V

VROLIJKE & VERANTWOORDE SFEERMAKERS Het Deense merk RICE is een vrolijk lifestylemerk dat bekendstaat om designs die zijn geïnspireerd op de ‘goede oude tijd’ maar altijd met een funky twist. Zoals deze gestreepte kaars, die een gezellige sfeer aan je huis toevoegt. Extra leuk in combinatie met de gouden kandelaar in de vorm van een palmboom. RICE produceert met respect voor mensenrechten en gezonde arbeidsomstandigheden. Vrolijk én verantwoord dus!

CADEAUTIPS I SPY WITH MY LITTLE EYE

Een leesbril is allang geen teken meer van ‘ouderdom’ maar juist een uitgelezen kans om je eigen stijl mee te versterken. Dat vindt ook het Nederlandse merk Looplabb, dat met model Lolita een kunststof bril ontwierp die gezien mag worden. De dunne glazen zijn van hoge kwaliteit en hebben een anti-kras coating; de kleur geeft de bril een opvallend modieus en edgy uiterlijk. Wordt geleverd in een zacht etui van wol en vilt. Een ware blikvanger, verkrijgbaar in diverse sterktes.

Leesbril model Lolita diep paars, Looplabb € 29,95

Kaars en metalen kaarsenhouder, RICE € 17,95 & € 35,95

KLEURRIJKE THERMOSFLES Wie wil er nu niet drinken uit dit prachtige kunstwerk?

Deze thermosfles van 350 ml beschikt over een stijlvolle houten dop en sluiting met siliconen ring. De dubbelwandige roestvrijstalen binnenkant houdt de drank tot 18 uur koel en zeker 12 uur warm. Ideaal om mee te nemen op pad of op reis, maar ook een origineel cadeau om te geven. De fles is uiteraard vrij van BPA, ftalaat en andere giftige stoffen. Chic.mic bioloco loop colorful mind € 22,95

Mooie sportverhalen In een serie eigenzinnige reportages eet Michel van Egmond pasta met de zwijgzame dopingzondaar Ben Johnson, bekijkt hij een voetbalwedstrijd met wereldkampioen Carlos Alberto en analyseert hij samen met Marco van Basten het WK. Het resultaat is een verzameling sportverhalen die zelden gaan over het spel, maar veel vaker over de tol van de roem, het vergeefse gevecht tegen de vergankelijkheid en vooral over de mens achter de superster.

Voetbal kijken met Van Basten, Michel van Egmond € 22,99

Present van Paagman 87

“Mijn grootste doel is om mensen hun ware natuur te laten zien”

Zen boeddhist Haemin Sunim:

INTERVIEW LIESBETH SMIT PORTRETFOTO JUN MICHAEL PARK/LAIF BEELD GIANLUCA GRISENTI VIA PEXELS

HAEMIN SUNIM

Zijn Dingen die je alleen ziet als je er de tijd voor neemt en Houden van dingen die niet perfect zijn werden met name in Nederland ongekende eversellers; dit najaar verschijnt Haemin Sunims derde boek Dingen die je hoop geven. Want volgens de wereldberoemde zenmonnik kan ieder mens wel wat verlichting gebruiken in het leven, zeker bij tegenslag. En dat geldt natuurlijk ook voor hemzelf.

INTERVIEW

Je bent boeddhist, of niet. Dus neemt Haemin Sunim (50) bij elke vraag in dit gesprek rustig de tijd om zijn antwoord zorgvuldig te formuleren. En hij gaat meteen de diepte in. ‘Want ik ben veel van mijn tijd bezig om te begrijpen wie ik ben en wat deze wereld betekent, dat heeft aandacht nodig.

Dat is niet typisch boeddhistisch; ik denk dat vrijwel alle mensen willen weten waarom ze hier zijn en wat dit alles is dat we het leven noemen.’

Heb jij die antwoorden al gevonden?

‘Toen ik jonger was identificeerde ik mezelf met mijn gedachten en wat ik ervaarde aan emoties. Inmiddels heb ik geleerd om mijn lichaam en persoonlijkheid, maar ook mijn daden en woorden en mijn verschillende reacties daarop, te observeren. Door mijn jarenlange training als zenmonnik weet ik dat er naast de menselijke observatie iets groters bestaat, dat alles ziet en weet. Dat kunnen mensen niet zien; dat is een mysterie dat als we het proberen te vangen meteen menselijk wordt, en daardoor verdwijnt.

Ik weet niet wat het precies is, maar ik weet wel dat het altijd bij ons is.’

In de waan van de dag voelt het leven niet altijd als een mysterie, er kunnen bijvoorbeeld ook pijn, zorgen of andere nare emoties zijn. Hoe kijk jij daarnaar? ‘Het is onvermijdelijk dat we moeilijkheden ervaren in het leven. Ons lichaam kan ziek worden, we kunnen mensen verliezen en alles waar we waarde aan hechten kan weer veranderen. Daaraan willen vasthouden is wat mensen ervaren als lijden, en in mijn benadering van het zenboeddhisme kies ik er bewust voor om daar aandacht aan te geven.

Want het leven heeft twee kanten: het is magisch én het kan verdriet geven.

Present van Paagman 89

Dat is de menselijke ervaring, al zijn die twee dingen wel verbonden.’

Heb je een voorbeeld? ‘Als je een oud persoon op straat ineens ziet vallen, zal je van nature willen helpen.

Precies die natuurlijke respons in een nare situatie belichaamt voor mij de magie van het leven zelf. Want die menselijke reflex gebeurt voordat we gaan denken, het is een natuurlijke reactie. Als je daar bewust van wordt, raak je er ook bewust van dat alles in dit leven één is.’

nik te horen dat we onze gedachten zijn en daardoor in een zelfgecreeerde realiteit leven. Dat zou veel te hard zijn, en ik zou er ook niemand mee bereiken. Daarom bied ik troost en compassie en vertel over de keren dat ik zelf boos was of jaloers, zodat mensen iets van mijn ervaringen kunnen gebruiken voor zichzelf.

Want mijn ervaring met emoties als schaamte of schuld is niet anders dan die van veel anderen.’

Je nieuwe boek Dingen die je hoop geven draait deels om omgaan met tegenslag en verlies maar ook om hoop. Kun je een tip van de sluier oplichten? ‘Als we pijn ervaren hebben we geen ruimte om van een zenmon-

Heb je daar een voorbeeld van? ‘In mijn nieuwe boek heb ik het onder andere over mijn twee vaders. Het leven van mijn biologische vader was een strijd. Hij werd vlak na de Koreaanse Oorlog geboren en had een koud wereldbeeld. Voor hem draaide alles om hard werken en overleven, dat nam ik onbewust van hem over. Mijn boeddhistische leermeester is het tegenovergestelde, in zijn ervaring heeft Boeddha hem alles gegeven wat hij nodig had. Mijn hele leven draait om mijn transitie van dat onverschillige wereldbeeld naar het barmhartige.

En ik denk dat dit voor meer mensen geldt. Traumatische ervaringen kunnen ervoor zorgen dat je anderen niet meer vertrouwt, maar als je de zegeningen zoekt die er intussen ook geweest moeten zijn, kan je hart weer openen. Dat streef ik zelf ook na: het zorgt ervoor dat ik diep dankbaar kan zijn voor álle ervaringen die ik heb opgedaan, de goede en de minder goede. En dat geeft vrede.’

“Mijn hele leven draait om mijn transitie van een onverschillig wereldbeeld naar het barmhartige”

Je bent succesvol schrijver en een beroemde zenboeddhistische leraar, mag ik tot slot vragen wat er niet goed bij je ging? ‘Ik zie mezelf zeker niet als een succesvolle leraar. Daarnaast heb ik gewoon een boek geschreven, en toen nog een, en dat ging goed. Ik

Refereer je daarmee aan het boeddhistische uitgangspunt jij bent mij en ik ben jou? ‘Helemaal correct! Onze universele connectie is onderdeel van het mysterie, maar die wil ik niet onderzoeken omdat ik dat als mens niet kan. Maar als je begrijpt dat je niet apart staat van de wereld, en niemand alleen maar een geest of een lichaam is, kom je wel in de buurt van wat heilig is. Ons ego wil dat alleen niet, dat denkt in ‘ik’ en ‘zij’ en wil gelijk krijgen. Maar onze ware ziel wil gelukkig en verbonden zijn. Wie kiest voor dat geluk, in plaats van te willen winnen, verandert de ervaring van het leven zoals hij of zij dat kent.’

90 Present van Paagman

INTERVIEW

vind het fijn als ik merk dat ik anderen daarmee hoop heb gegeven, maar ik heb nog veel te leren. En net als bij iedereen gaat dat misschien wel juist over de moeilijke dingen in het leven. Dat vind ik hoopvol, want mijn grootste doel is om mensen hun ware natuur te laten zien. Die is wijzer dan we denken, en veerkrachtiger dan we ons soms voelen. Maar daardoor kom je er wél doorheen, wat het dan ook is.

En dat zal ook nog eens met een groter hart en een wijzer licht zijn.’

Meer Haemin

Haemin Sunim (1973) is een Koreaanse zenboeddhistische leraar, schrijver en de oprichter van de School of Broken Hearts in Seoul. Voor zijn studie verhuisde hij naar Amerika, waar hij studeerde aan Berkeley, Harvard en Princeton. Zijn Dingen die je alleen ziet als je er de tijd voor neemt (2017) en Houden van dingen die niet perfect zijn (2018) maakten hem tot een van de meest invloedrijke boeddhistische leermeesters van dit moment. Met Dingen die je hoop geven had Uitgeverij Boekerij in november 2023 een mooie primeur: vanwege de grote schare Nederlandse Sunim-fans werd dit boek hier drie maanden eerder uitgebracht dan in de rest van de wereld.

Dingen die je hoop geven, Haemin Sunim € 17,99

Present van Paagman 91

De 5 geboden van het thuiswerken HOE ERGONOMISCH IS JOUW WERKOMGEVING?

92 Present van Paagman

TEKST TESS VAN DER ZWET FOTOGRAFIE LEITZ

Thuiswerken en flexibele werkomgevingen worden steeds meer de norm. Maar hoe zorg je voor een efficiënte, prettige en gezonde werkplek? Met de producten van LEITZ en deze vijf geboden wordt thuiswerken hemels. Uiteraard ook toepasbaar op kantoren die op gebied van ergonomie nog wel een upgrade kunnen gebruiken.

‘GIJ ZULT UW EIGEN WERKPLEK CREËREN’ Zorg ervoor dat je een werkplek hebt die helemaal van jou is, waar je ongestoord door kunt werken en die helemaal is ingericht zoals jij dat wilt. Houd je van strak? Kies dan voor minimalisme. Werk je juist het best in een kleurrijke omgeving? LEITZ heeft kantoorproducten en accessoires in talloze kleuren.

‘GIJ ZULT UW BUREAU OPTIMAAL UITRUSTEN’ Kleine pijntjes bij het werken kunnen omslaan in structurele gezondheidsproblemen. Daar zit natuurlijk niemand op te wachten. Een goede laptopverhoger en een monitorarm zorgen ervoor dat jij met rechte rug het gevecht met je to-do-lijst aangaat.

‘GIJ ZULT HET UZELF COMFORTABEL MAKEN’ De gemiddelde kantoormedewerker

Zorg ervoor dat je een werkplek hebt die helemaal van jou is

ADVERTORIAL

brengt tachtigduizend uur zittend door tijdens zijn carrière. Maak het jezelf daarom zo comfortabel mogelijk. Voorkom een muisarm en geef je arm de rust met een polssteun. Of kies voor een ergonomische voetensteun, een antivermoeidheidsmat of een comfortabel zitkussen.

‘GIJ ZULT UW HOUDING AFWISSELEN’ De hele dag in dezelfde houding werken is niet alleen slecht voor je gewrichten, maar doet ook voor je inspiratie weinig goeds. De zit/stabureaus van LEITZ Ergo Cosy zijn in een handomdraai verstelbaar naar stahoogte en terug. Als je helemaal iets anders wilt, kun je ook nog kiezen voor een zitbal of zitkruk.

‘GIJ ZULT HET CONTACT MET DE BUITENWERELD BEHOUDEN’ Mis je bij het thuiswerken toch dat praatje bij de koffiemachine? Plan vaste tijden in om je collega’s te spreken en zoek elkaar op. Of nodig ze bij jou thuis uit. Kun je ze meteen jaloers maken met jouw workspace from heaven.

Paspoort WIE: WAT:

LEITZ kantoorbenodigdheden en -accessoires, maar ook ergonomische producten uit de Ergo Cosy-lijn om je (thuis-) kantoor mee in te richten.

PRIJS: v.a. € 23,50 (Ergo Cosy-lijn) WAAR: de Ergo Cosy-lijn is verkrijgbaar via paagman.nl, LEITZaccessoires zijn ook verkrijgbaar bij de Paagman-winkels.

Present van Paagman 93

Een goudeerlijk, geestig en onweerstaanbaar verhaal over de avonturen van een van de meest authentieke en sympathieke entertainers die ons land rijk is.

Hans Klok, Marcel Langedijk € 22,99

Ontdek wat manifesteren precies inhoudt en hoe je er zelf mee aan de slag kan met behulp van de wet van aantrekking en visualisatie.

Door vertrouwd te raken met human design leer je hoe je het meeste uit je leven kunt halen, uitgelegd door de internationale expert Jenna Zoë.

Manifesteren voor beginners, Astrid Carvel € 15,95

Human design, Jenna Zoë € 22,99

Een grondig hand- en werkboek voor beginners in tarot, maar ook een waardevol hulpmiddel voor wie de kennis hierover verder wil verdiepen.

Praktisch handboek tarot, Nevill Drury € 22,95

Niets zo leuk als een fortune cookie openmaken en de voorspelling lezen. Ontdek nu tweehonderd inspirerende fortune cookies in boekvorm, plus een recept om ze zelf te maken. Het fortune cookie book,

Dirk Janssens € 16,99

Een prachtig gelakt schaakspel om eindeloze partijen mee te spelen óf om de kunst van deze mooie denksport mee door te geven. The Gambit - Laquered Chess

schaakbord € 144,95

Voer voor de geest Daag jezelf uit met deze hersenkrakers, of geef ze als cadeautje!

DE BOEKEN EN PRODUCTEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

Een mooi vormgegeven vriendenboek voor volwassenen dat gevuld kan worden met antwoorden op verrassende vragen van 40 vrienden.

Het leuke-mensen-boek, Bonnie Nottroth € 23,99

Een rijk boek vol levenswijsheid via ruim veertig interviews die meesterinterviewer Fokke Obbema afnam. Wat is de essentie van het leven, in het licht van onze sterfelijkheid?

Stervelingen, Fokke Obbema € 27,99

Een radicaal nieuw perspectief op wat tijd voor ons betekent, vol inzichten om los te komen van het allesverslindende kapitalisme en de aandachtseconomie. Tijd is, Jenny Odell € 24,99 94 Present van Paagman

Victor Mids en Oscar Verpoort dagen je op een nieuwe manier uit met Mindf*ck challenges. Lukt het je om alle 103 illusies, breinbrekers en weddenschappen te doorgronden? Mindf*ck challenges, Victor Mids € 27,50

Deze box met 42 prachtig geïllustreerde kaarten en een bijbehorend boekje helpen om je energieën weer vrij te laten stromen en waardevolle inzichten te verwerven.

Energetische healing, Isabelle Cerf € 32,50 (boek en orakelkaarten)

SHOPPING

Dit eerste winter-doeboek voor volwassenen bevat allerhande puzzels, raadsels en kleine en grote opdrachten. Perfect voor druilerige winterdagen met een kop warme choco.

Claire Jansen is een artiestenmanager die een plan bedenkt om haar talenten te beschermen tegen juicekanalen. Heleen van Royen op haar best: spraakmakend, grappig én sexy.

Doeboek voor volwassenen wintereditie, Daniel López Valle & Cristóbal Fortúnez € 17,50

Juice, Heleen van Royen € 22,99

Een QuizPuzzel is een combinatie van een quiz en een puzzel, maar dat had je vast zelf ook al bedacht. Met dit boek worden je kennis én puzzelvaardigheden getest.

Arnold Schwarzenegger toont zijn mentale gereedschapskist voor een zinvol leven. Een uniek inkijkje in het succesrecept van een van ’s werelds invloedrijkste mensen. Be useful,

De nieuwe QuizPuzzels, Tex de Wit & Thomas Swierts € 19,99

Arnold Schwarzenegger € 22,50

Haal de natuur in huis met deze set van paddenstoelen-kaarsjes van Meri Meri. Bijna te mooi om aan te steken!

Paddenstoelkaars 3 stuks, Meri Meri € 24,50

Stap binnen in de wonderlijke wereld van het licht en laat de inspirerende inzichten van Denise Jarvie de liefde, visie en kracht van je hart stimuleren.

De geheime boodschappen van het licht, Denise Jarvie € 32,50

Op zoek naar inspiratie voor leuke activiteiten met je partner? Van het Bucketlist Boek zijn diverse varianten voor koppels! Er is zelfs een bonnenboek, om elkaar eens te verrassen.

Het bucketlist bonnenboek voor koppels € 12,99 Het bucketlist boek voor avontuurlijke koppels € 15,99 Het bucketlist boek voor koppels on a budget € 15,99

Illustrator Eva Straver laat in haar herkenbare tekenstijl zien hoe het is om Hagenaar en Hagenees te zijn, met de koningin als buurvrouw en die ellendige meeuwen.

Den Haag - rijk geïllustreerd, Eva Straver € 24,99

Het verrassend intieme verhaal van een van de meest fascinerende en controversiële ondernemers van deze tijd: Elon Musk.

Elon Musk, Walter Isaacson € 29,99

Mooi boekje om gedurende vijf jaar je dagelijkse gedachten te registreren. Fijn om even een moment voor jezelf te nemen en heel waardevol om later terug te lezen.

A-Journal &INK One Line A Day € 19,99

Present van Paagman 95

Een

ROOS kleurige kerst

INTERIEURTIPS VOOR DE DONKERE DAGEN

ROOS REEDIJK

Als interieurstyliste, onder andere in het tv-programma Kopen zonder Kijken, inspireert Roos Reedijk om het inrichten van je huis net iets eigenzinniger aan te pakken dan wat je in de showrooms ziet. Ook tijdens kerst.

MAAK HET PERSOONLIJK De boodschap van interieurstyliste Roos Reedijk in haar nieuwe boek Rooskleurig is luid en duidelijk: maak je huis persoonlijk en kopieer niet klakkeloos wat je op de woonboulevard vindt. Dat geldt ook voor je inrichting tijdens de feestdagenperiode, vertelt Roos als we haar vragen naar dé interieurtips rondom kerst. Trends? Daar moet je je niet te veel mee bezighouden, vindt ze. ‘Doe gewoon wat je zelf mooi en leuk vindt. Al hang je de kerstboom op zijn kop aan het plafond. Maak het huis gezellig door het te vullen met wat volgens jou betekenis geeft aan dit woord.’

96 Present van Paagman

TEKST TESS VAN DER ZWET FOTOGRAFIE KRISTEL VAN HERPT

SWITCH VAN ZOMER NAAR WINTER Maar waar begin je? Hoe zorg je voor een warm interieur tijdens de donkere dagen? ‘Allereerst vind ik het altijd leuk om een duidelijke switch van de zomer naar de winter te maken’, vertelt Roos. ‘Dat kan al met kleine aanpassingen. Heb je in de zomer vrolijke gekleurde kussens op de bank? Vervang die ‘s winters door kelimkussens in warme kleuren.

Bij ons thuis hebben we in de zomer een jute kleed in de woonkamer liggen dat in de winter plaatsmaakt voor een wollen kleed.’ De seizoenen-switch kun je zo gek maken als je zelf wilt. ‘Ik ken zelfs mensen die hun muren elke winter in een warmere tint schilderen.’

GEEF LICHT Licht doet enorm veel voor de sfeer en vooral in de winter als de dagen kort zijn. Verban hard licht uit je huis en kies bij voorkeur voor een mooie schemerlamp. Dé ‘lichthack’ van Roos: een timer. ‘Met een app kun je gemakkelijk zelf het soort licht bepalen.

Het is ook zo fijn om ‘s avonds thuis te komen en de lampen staan al aan. Buitenverlichting vind ik ook supergezellig. Tegenwoordig heb je lampjes op zonne-energie, dus het kost je geen elektriciteit.’

KIES JOUW KERSTBOOM De ene boom is de andere niet. Ook een kerstboom is een reflectie van je persoonlijkheid of die van je familie. Kies daarin dus ook voor een persoonlijke benadering, vindt Roos. ‘Onze kerstboom hangt vol met herinneringen en elk jaar komt er een bij. Dit jaar is dat een kerstbal in de vorm van een citroen uit Portofino, Italië. We hebben kerstballen in de vorm van eenhoorns en dansende beren, maar ook knutselwerkjes van de kinderen. Het gaat allemaal de boom in.’ Sinds een paar jaar staat er in huize Reedijk een kunstboom: ‘Je ziet niet dat hij nep is en de takken gaan niet hangen. Toch een fijn idee dat we er geen echte boom voor hoeven om te hakken.’ Maar haalt dat niet de authentieke, natuurlijke sfeer van een échte fijnspar helemaal weg?

Ook daarvoor heeft ze een oplossing: ‘Dankzij een spray ruikt het binnen altijd naar dennennaalden.

Net echt!’

INTERIEUR

GA VOOR DUURZAAM Elk jaar nieuwe kerstversiering aanschaffen is helemaal niet nodig.

Met een beetje creativiteit kun je je kerstinrichting zowel duurzaam als goedkoop upgraden. ‘Soms kun je voor heel weinig of zelfs gratis je kerstversiering bij elkaar sprokkelen.

Een verknipt oud gordijn of een lap stof uit de kniphal kunnen ook prima dienst doen als tafellaken. Beter nog: haal de natuur in huis en leef met de seizoenen. Uit de heg geknipte hulsttakken kun je mooi als decoratie op de eettafel leggen.’

GENIET GEZELLIG SAMEN Wat je ook doet, uiteindelijk zit échte gezelligheid in het samenzijn, beaamt ook Roos. ‘Bij ons thuis pakken we altijd groots uit. Zodra het tijd is om de boom op te tuigen, steken we de openhaard aan, maken we warme chocolademelk en hangen we samen de versieringen in de boom. Het liefst organiseer ik wel drie diners. En elke keer verzucht ik na die drukke periode weer dat we kerst volgend jaar in het buitenland vieren. Het is er nog nooit van gekomen. Ik vind het toch te gezellig.’

Meer tips

Rooskleurig, Roos Reedijk € 24,99

Naar aanleiding van het tv-programma Kopen Zonder Kijken, kreeg Roos Reedijk van kijkers vaak dezelfde vragen.

Ze besloot de antwoorden te bundelen in een tafelboek vol foto’s, anekdotes, tips en een duidelijk stappenplan voor een persoonlijk interieur.

Present van Paagman 97

11

Liefde is het enige wat zich vermenigvuldigt als je het deelt. Neem tijdens de donkere dagen dus lekker de tijd voor elkaar.

5

12

13

7 4

1

6

2

16 8

15

3

14 9

10 98 Present van Paagman

17

FOTOGRAFIE MARIKE VAN PAGÉE STYLING SIGRIET KINGMA

19

INSPIRATIE

20

18

DE PRODUCTEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

21

22 23

24

25

26

1. RICE kaars € 19,95 2. RICE adventskaars € 19,95 3. Lexon Luma lamp € 64,95 4. RICE glazen kaarsenhouder € 37,95 5. RICE spiraalkaars € 3,50 6. Filofax Norfolk organiser currant € 129,50 7. LAMY balpen Al-Star € 20,95 8. LAMY vulpen Al-Star € 31,95 9. Printworks opbergbox € 39,95 10. Tinne + Mia notitieboekje A6 € 6,95 11. Meri Meri slinger glitter € 14,12. RICE theedoek vintage wild flower € 9,95 13. Printworks babyfotoalbum € 49,95 14. RICE vaas XS € 21,95 15. RICE vaas S € 28,95 16. Chic.mic Bioloco lunchbox deluxe € 34,95 17. Chic.mic Bioloco lunchbox urban € 18,95 18. A-Journal Fabrique a la carte notitieboek € 15,99 19. RICE pannenlikker € 9,95 20. RICE pannenlikker € 9,95 21. Legami kurkentrekker € 16,95 22. RICE beker wild flower € 10,95 23. RICE beker viva magenta € 10,95 24. RICE mok melamine € 13,95 25. RICE mok melamine € 13,95 26. Lexon wekker minut € 44,95

Present van Paagman 99

€ 16,95 p/s € 8,95 p/s

Notitieboek A5

Notitieboek A5

puntgeruit – 320 pagina’s hardcover – 2 uitvoeringen

gelinieerd – 160 pagina’s spiraalgebonden – 2 uitvoeringen

€ 15,95 p/s

Klembord to do lijst + pen A5 – 120 vel 2 uitvoeringen

€ 2,95

nieuw!

Notitieblok A6

gelinieerd – 80 pagina’s spiraalgebonden

€ 8,95 Etui

23x19x9cm – 100% katoen

€ 7,95 Etui

17x14x6cm – corduroy

ILLUSTRATIE EVA STRAVER

102 BENJAMIN MOSER LEERDE NEDERLAND KENNEN VIA DE HOLLANDSE MEESTERS 108 CADEAUS DIE JE INNERLIJKE KUNSTENAAR PRIKKELEN 110 DE MOOISTE KOFFIETAFELBOEKEN 120 GEDICHTEN OM DE WINTER MEE DOOR TE KOMEN Present van Paagman 101

OOG IN OOG MET HOLLANDSE MEESTERS BENJAMIN MOSER SCHREEF EEN LIEFDESBRIEF AAN NEDERLAND

Benjamin Moser kwam naar Nederland voor de liefde en verloor op de koop toe ook zijn hart aan het land, de lucht en de kunst van Hollandse meesters. In De wereld op zijn kop brengt hij achttien schilders uit de Gouden Eeuw voor het voetlicht en zoekt hij antwoord op vragen die kunstliefhebbers al eeuwenlang bezighouden.

102 Present van Paagman

INTERVIEW OSCAR VAN GELDEREN PORTRETFOTO MERLIJN DOOMERNIK BEELD SCHILDERIJEN RIJKSSTUDIO

HOLLANDSE KUNST

DE MOLEN BIJ WIJK BIJ DUURSTEDE, JACOB ISAACKSZ VAN RUISDAEL

Present van Paagman 103

en eindigen met de conclusie: ‘Hij stierf eenzaam aan de Rozengracht in Amsterdam’.

BENJAMIN MOSER Hoeveel weet jij van de Nederlandse kunstenaars van de Gouden Eeuw?

Waarschijnlijk net zoveel als ik: niet heel veel. Ja, we kennen Rembrandt, Johannes Vermeer en Frans Hals.

Maar Ferdinand Bol, Govert Flinck, Gabriël Metsu en al die anderen, dat zijn toch vooral straatnamen.

Benjamin Moser – auteur van biografieën over het leven en werk van Clarice Lispector en Susan Sontag, de laatste bekroond met een Pulitzer – kwam op 25-jarige leeftijd naar Nederland; voor de liefde, maar ook omdat hij op zoek was naar antwoorden op vragen waar hij in New York geen antwoord op kon vinden.

Vragen als waarom maken we kunst, en waarom hebben we haar nodig?

Wie mag zichzelf een kunstenaar noemen, en wat is dat dan? Wat betekent het om talent te hebben, en hoe kun je ontwikkelen wat je hebt meegekregen? Wat is schoonheid, en hoe verhoudt die zich tot de heersende smaak? Mosers nieuwe boek De wereld op zijn kop is het resultaat van twintig jaar onderzoek en bevat achttien mini-biografieën van schilders uit de Gouden Eeuw. Achttien verhalen over de mens achter de schilder, over de schilderijen die ze maakten, over succes en bittere armoede. Verhalen die vaak beginnen met de verzuchting: ‘Over zijn leven is bijna niets bekend’,

Heb je na twintig jaar onderzoek het idee dat je antwoorden op je vragen hebt gevonden, of zijn er meer vragen bij gekomen? ‘Allebei. Als je je twintig jaar in die wereld verdiept, leer je wel dingen. En als je kijkt naar de Gouden Eeuw, dan zie je dat die mensen, de kunstenaars, precies dezelfde vragen hadden als wij, dat ook zij zoekende waren naar antwoorden en ze niet hebben gevonden. Maar uit die zoektochten is wel iets heel moois voortgekomen.’

Je vergelijkt je – met enige ironie – met Vermeer, iemand over wie je schrijft dat hij geen verhalenverteller is. Je noemt hem de held van het alledaagse.

‘Ik heb geen elf kinderen en ik leef nog na mijn 43ste, maar dat soort dingen heb ik niet met hem gemeen. Ik zal ook niet zeggen dat het alledaagse me aantrekt. Maar ook hij begon met een blanco bladzijde, ook hij moest zichzelf nog uitvinden.’

Is kunst onderhevig aan mode en smaak? ‘Ik schrijf in het boek hoe modes in de kunst ontstaan en hoe ideeën over kunst ook weer uit de mode raken.

Ik schrijf over Bol en Flinck bijvoorbeeld, die in de Gouden Eeuw beter werden gevonden dan Rembrandt, en ook nog in de eeuw daarna, terwijl we nu denken: tja. Dus dat komt en gaat. De waardering van realistische kunst, kunst waarbij je, plat uitgedrukt, moet kunnen zien wat het voorstelt, is ook aan mode onderhevig.’

Bij realisme erkent men wel meer het vakmanschap dan bij abstracte kunst, die feitelijk pas een eeuw bestaat. ‘Het is bij mij niet alleen liefde voor vakmanschap. Ik ben heel erg gehecht aan onmodieuze begrippen zoals schoonheid, waar je echt niet over moet beginnen in de hedendaagse kunstwereld.’

“HET IS ZO’N VOORRECHT OM EEN DAG MET REMBRANDT DOOR TE KUNNEN BRENGEN”

104 Present van Paagman

Wat heb je voor ontdekkingen gedaan tijdens je onderzoek?

‘Ik probeer in het boek uit te leggen hoe inventief de kunstenaars van de Gouden Eeuw

HOLLANDSE KUNST “HET IS NIET PER SE PRETTIG OM NAAR TE KIJKEN, MAAR HET IS WEL PRETTIG DAT HET ZO MOOI IS GESCHILDERD”

waren. Dingen waarvan wij de originaliteit niet meer kunnen inzien. Ik heb ook, bijvoorbeeld, Jacob van Ruisdael een beetje uit de kast gehaald. Hoe meer je in de kunstgeschiedenis duikt, hoe meer je ziet dat alles wat wij zien en denken, allemaal uit kunstenaars voortkomt.’

Een van je vragen is: kan een kunstenaar een navolger zijn, of is originaliteit belangrijker? ‘Jan Lievens is eigenlijk mislukt als schilder. Constantijn Huygens ging omstreeks 1829 in Leiden op bezoek bij de jonge schilders Rembrandt en Lievens, en heeft de eerste beschrijving van hun leven opgetekend. Hij schreef: “Zo voor de vuist weg durf ik wel te stellen dat Rembrandt in trefzekerheid en levendigheid van emoties de meerdere is van Lievens. Omgekeerd wint deze het door een grootsheid in vinding en in gewaagdheid van onderwerpen en vormen.” Eigenlijk was Lievens talentvoller dan Rembrandt, maar doordat Lievens te veel talent had, heeft hij steeds allerlei oudere schilders nageaapt en nooit een eigen identiteit kunnen vinden. Ook hij is aan de Rozengracht gestorven, net als Rembrandt en Hobbema: arm en een beetje afgedankt.’

heb altijd gevoeld dat het een beetje raar was dat ik mensen kon rondleiden in het Mauritshuis, en over al die schilders en schilderijen kon vertellen.

Dat was soms een beetje gênant. Ik zou het leuk vinden als heel veel Nederlanders hun eigen land en cultuur door mijn boek gaan ontdekken.’

Waarom heb je eigenlijk voor de kunst gekozen, en niet voor de literatuur of de muziek? ‘Voor mij is de kunst – de schilderkunst – een onderdeel van mijn esthetische opleiding als mens.

Ik denk dat het omgaan met kunst toch het meest verrijkende element in het leven is. Het is zo’n voorrecht om een dag met Rembrandt door te kunnen brengen.’

Je bent een vreemdeling in een ander land, die op veel gebieden meer weet van dat land dan de inwoners zelf. ‘Ik

REMBRANDT ALS HERDER MET STAF EN FLUIT, GOVERT FLINCK

Present van Paagman 105

HOLLANDSE KUNST Ben je iemand die kiest voor de mooie kanten van het leven? ‘Een Amerikaanse vriendin die ook in Nederland woont, Nina Siegal, heeft een boek over de Holocaust geschreven. Ik vind het belangrijk dat mensen dat doen, en dat moet ook, maar als ik dat zou doen, zou ik de hele dag misselijk zijn. Ik heb de keuze gemaakt voor een schilderij van een bakje aardbeien op een tafel, en niet voor Sobibor. Ik ben me bewust dat het mijn keuze is.’

van Rembrandt.

“IK WILDE ME Het is niet per se BLOOTSTELLEN prettig om naar te AAN AVONTUUR kijken, maar het is prettig dat het EN BEN DAAROM wel zo mooi is geschilNAAR NEDERLAND derd. Er zal wel een Duits woord GEKOMEN” voor zijn, voor het

Beschermen kunst en schoonheid de ziel? ‘Nee, niet altijd. In het eerste hoofdstuk, over Rembrandt, lees je wat een afschuwelijke man dat kon zijn, maar ook dat het ene het andere niet uitsluit. De opgehangen dode os is een van de mooiste schilderijen

met plezier kijken naar iets afschuwelijks, of luisteren naar trieste muziek.’

Wat maakt Nederland bijzonder voor jou? ‘Het meest opvallende van Nederland is de lucht. Dat zie je omdat het zo plat is, en omdat er zoveel water ligt, dat die lucht weerspiegelt. Als je alleen naar het land kijkt, zie je dat niet. Ruisdael heeft ons dát laten zien.’

Is dat misschien ook een uitleg van de titel van je boek, de wereld op zijn kop? ‘Ja, nu je het zegt. Nederland is een landschap, maar eigenlijk is het een luchtschap.’

Kan Nederland jou claimen als auteur?

Hebben ‘we’ mede vormgegeven aan jouw succesvolle carrière als schrijver?

‘Ja, absoluut. Ik had die boeken niet kunnen schrijven in New York. Ik wilde me blootstellen aan avontuur en ben daarom naar Nederland gekomen, en dat heeft me een ongelooflijke vrijheid gegeven. Dit boek is echt een liefdesbrief aan Nederland.’

GEZICHT OP HUIZEN IN DELFT, BEKEND ALS 'HET STRAATJE', JOHANNES VERMEER

106 Present van Paagman

De wereld op zijn kop, Benjamin Moser € 29,99

Dit setje knappe kaarten is een musthave voor elke spelletjesavond.

De prachtige uitgave verleidt elke liefhebber tot uren speelplezier.

Een unieke heruitgave van de meest complete inventaris van Neerlands wilde flora in 2630 bonte beelden.

Paperblanks speelkaarten € 14,95

Een oud-psychiater onderzoekt wat voor mensen er schuilgaan achter de professionele gedaante van dokter, verpleegkundige, therapeut of coach.

Gevoelige zielen, Bram Bakker € 21,99

Flora Batava, Esther van Gelder € 79,-

Een nieuw kleurboek van de Nederlandse artieste en YouTuber Maris van Modem, bomvol kleurplaten in haar herkenbare stijl.

De kunst afkijken

CreaChick kleurboek II, CreaChick € 16,99

Deze smartpennen in de kleuren blauw, rood, zwart en groen maken schrijven een stuk leuker en horen thuis in elk schooletui.

BIC My 4 Colours Box € 16,99

Bij Toutatis! In dit schetsboek met harde kaft en stevig blanco papier komen niet alleen Asterix en Obelix, maar ook jouw magische creaties tot leven.

Paperblanks schetsboek Asterix & Obelix € 31,95

Inspiratie is overal!

Kijk om je heen en laat je creativiteit de vrije loop.

DE BOEKEN EN PRODUCTEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

Tekenen, schilderen, schetsen, schrijven of scrapbooken: in dit tekenjournal kun je alles doen wat je maar wilt. Niets is te gek.

Jill’s Originals tekenjournal, Jill Schirnhofer € 19,99

ROYALE PEN Allemachtig! Schrijven zal nooit meer hetzelfde zijn na een pennenstreek van de nieuwste LAMY Dialog 3. De doploze vulpen heeft een ingenieus draaimechaniek waardoor de 14 karaat penpunt met rhodiumfinish naar binnen gaat en de clip tegelijkertijd naar buiten komt. Een kogelventiel voorkomt dat de pen uitdroogt. Functioneel én bijzonder stijlvol. LAMY Dialog cc vulpen € 370,-

108 Present van Paagman

In hoop, optimisme en humor schuilt een enorm vermogen om gezondheid en geluk te vergroten.

Hoe train je deze hersenfuncties?

Hoop voor hart en hersenen, Erik Scherder € 24,99

CADEAUTIPS Met deze luxueuze lederen A4-schrijfmap heb je jouw schrijfspullen altijd binnen handbereik.

Extra goed geolied, dus hij blijft krasvrij.

Maverick schrijfmap € 195,-

Laat je meevoeren in de wondere wereld van musea in Nederland en ontdek jouw manier om naar kunst te kijken.

GOED IN EN OP JE VEL Haal alles uit de kast met de tekenblokken van Oxford. Of je nu met kleurpotloden, krijt, markers, aquarelverf of houtskool aan de slag gaat, voor elke schilder- en tekentechniek biedt Oxford het juiste papier. Professionele kunstenaars, kunststudenten en gepassioneerde liefhebbers: elke artistieke ziel kan de verbeelding de vrije loop laten.

Drawing A3 € 11,95, Watercolour A4 € 5,45, Mix Media A4 € 7,-, Marker A4 € 5,-

Dutch girls in museums, Daniëlle Lakeman & Iris Zaagman € 27,50

Mysterieuze inbraken, gestolen schilderijen en een kunstexpert die dood neervalt... Deze thriller dwingt je naar het puntje van je stoel. De schaduw van

Vermeer, Jeroen Windmeijer € 24,99

Haal de mooiste flora en fauna in huis met 21 natuurhistorische prenten om zelf in te lijsten uit de driedelige reeks Natuur aan de muur.

Zoemers en kruipers, Kunst van de natuur en Tropische flora € 25,- p/s

Indrukwekkend overzicht van onze geschiedenis in 300 kaarten. Voor iedereen die wil weten waar we vandaan komen en hoe we werden wie we zijn.

Illustrator Paul Faassen weet met zijn treffende illustraties het doen en laten van de mens te doorgronden.

Even in het nu, Paul Faassen € 24,90 (verschijnt januari 2024)

Atlas van de aarde en de mens, Christian Grataloup € 29,99

Leo Bormans vroeg 100 wetenschappers uit de hele wereld naar wat echt belangrijk is in het leven. Welke concrete adviezen geven zij? Geluk.

The new world book of happiness, Leo Bormans € 29,99

Een glamoureuze duizendpoot van een viltstift.

Schrijven, decoreren of tekenen: het kan allemaal, in zes kleuren en op zowel licht als donker papier. Metallic

brushpen (set van 6), Edding € 12,79

Present van Paagman 109

Mo MEnt Op NAme

ZINTUIGLIJKE HAUTE COUTURE

Als fotografie kunst wordt zien we het alledaagse gevangen in een diepere dimensie. Deze koffietafelboeken doen dat ieder op eigen wijze. Om op een mooie plek in huis neer te leggen en vaak doorheen te bladeren.

110 Present van Paagman

Een mooi overzicht van het werk van de Nederlandse modeontwerper Iris van Herpen.

Sculpting the Senses toont niet alleen haar meest iconische ontwerpen, maar gaat ook dieper in op haar visionaire benadering van mode. Het boek onthult in negen thematische hoofdstukken hoe de ontwerper de afgelopen zestien jaar voortdurend de grenzen van de haute couture verlegde. Welkom in het zintuiglijke universum van Van Herpen, waar mode, hedendaagse kunst, design en wetenschap samenkomen. Sculpting the Senses, Iris van Herpen € 65,-

BEELD IRIS VAN HERPEN, SIMON ANNAND, LITA CABELLUT & STEPHAN VANFLETEREN

FOTOGRAFIE

Present van Paagman 111

112 Present van Paagman

FOTOGRAFIE

KIJKJE IN DE KLEEDKAMER Door het oog van de Britse ‘theaterfotograaf’ Simon Annand geeft dit boek een unieke kans om wereldberoemde acteurs zoals Judi Dench en Stephen Fry in de intimiteit van hun kleedkamers te zien. Het registreert hun voorbereidingen voor hun optreden in de vijfendertig minuten voordat ze het podium betreden. Deze momenten, zelden gezien door iemand buiten het vak, bieden een fascinerende en kwetsbare blik achter de schermen van de theaterwereld.

Met een voorwoord van Cate Blanchett.

Backstage, Simon Annand € 24,99

BETOVERENDE MEESTERWERKEN Het eerste koffietafelboek van de internationaal succesvolle kunstenaar Lita Cabellut is een lust voor het oog. Met haar grootschalige schilderijen, gemaakt met een eigentijdse twist op de eeuwenoude frescotechniek, verwierf ze internationale faam.

Cabellut, in 2021 uitgeroepen tot Nederlandse kunstenaar van het jaar, omschrijft haar werkproces als een voortdurende dialoog tussen impact en ontvouwing. Slechts een fractie hiervan is voor de kijker zichtbaar; een verstild doek voorzien van fascinerende portretten die de toeschouwer slechts in fragmenten kan waarnemen. Unfolding Density, Lita Cabellut € 80,-

Present van Paagman 113

SNOEPJE VOOR FANS VAN DE NINETIES Een heerlijk eerbetoon aan de unieke mode en lifestyle van de nineties: flitsend, kleurrijk, casual en sexy. Topmodellen, hiphoppers en popgroepen als Take That en de Spice Girls hadden een modestijl die over de hele wereld een hausse veroorzaakte. En met de razendsnelle opkomst van internet had bijna geen enkel ander decennium zo’n vormend effect op onze tijd als deze. Samengebracht door kunsthistorica Agata Toromanoff geeft dit koffietafelboek met ruim 150 hoogwaardige foto’s een herkenbaar en aanstekelijk tijdsbeeld.

The 1990s fashion book, Agata Toromanoff € 65,-

114 Present van Paagman

SCHOONHEID EN BETEKENIS De afgelopen jaren fotografeerde meesterfotograaf Stephan Vanfleteren zeer intens in zijn daglichtstudio thuis.

Atelier is het resultaat van dat werk. Daarin legde hij bekende persoonlijkheden én anonieme mensen vast: het gelaat van een oude visser en de hand van rockster Nick Cave, het verstijfde lijkje van een ijsvogeltje en het lichaam van een bekende danser. Met zijn vakmanschap en kunstenaarshart maakt hij ons tot getuige én tot medeplichtige in een reeks adembenemende foto’s. Atelier, Stephan Vanfleteren € 69,95

NEKTAR, MUSICIAN, 2023 ©STEPHAN VANFLETEREN

FOTOGRAFIE

Present van Paagman 115

Alledaagse creativiteit & kleurrijke routine KLEUR ELKE DAG BUITEN DE LIJNTJES

TEKST TESS VAN DER ZWET FOTOGRAFIE STABILO ART KONFETTIRAUSCH & SNOOZE.ONE

Tover routine om in kunst en geef kleur aan alledaagse zaken. Met deze tips én hulp van de STABILO Pen 68 MAX-viltstift uit de ARTY-lijn, kleur je elke dag buiten de lijntjes met tinten die bij jouw persoonlijkheid of gemoedstoestand passen en zou je bijna zin krijgen in alle ‘moetjes’.

1. GEEF JE DAGBOEK OF AGENDA EEN UPGRADE Je dagboek of agenda is een reflectie van wie je bent. Maar woorden kunnen niet alles uitdrukken wat je vindt of voelt. Werk daarom met verschillende kleuren en tekenstijlen om je leukste herinneringen of belangrijkste afspraken er uit te laten springen.

Met de STABILO Pen 68 MAX-viltstift kun je dankzij de beitelpunt zowel dunne als dikke lijnen zetten. Wedden dat het daardoor later ook extra makkelijk en leuk wordt om terug te lezen?

2. VERHEF GEDACHTELOOS DOODLEN TOT EEN KUNST Je af en toe onnoemelijk vervelen is best gezond. Of het nu op je werk is, tijdens een langdradig telefoongesprek (sorry mam!) of gewoon, op een grijze, regenachtige dag. Zorg in elk geval dat je altijd een stuk papier en een paar viltstiften, potloden of fineliners in verschillende kleuren bij de hand hebt en doodle erop los.

Wie weet wat voor kunstwerk er uit voortkomt!

3. MAAK HET PERSOONLIJK Of je nu een kattebelletje schrijft

Werk met verschillende kleuren om je belangrijkste afspraken er uit te laten springen

ADVERTORIAL

aan een partner, ouder, kind of buur of een handgeschreven brief aan een verre vriend: een met aandacht geschreven persoonlijke boodschap is altijd leuk om te versturen én te krijgen. Zet je bericht kracht bij door kleuren, vormen en tekeningen toe te voegen. Met de ARTY-lijn van STABILO kun je alle kanten op.

Combineer bijvoorbeeld een Pen 68 brush-viltstift met een Point 88-fineliner of kleur contouren met een BOSS-markeerstift.

4. LIJSTJES Er zijn talloze apps om lijstjes in bij te houden, maar niets is toch zo bevredigend als het fysiek doorstrepen van een voltooide taak? To-do-lijstjes, boodschappenlijstjes of alle cadeaus die je nog binnen moet zien te halen voor de hele familie: categoriseer ze met kleuren en vormen. Zo maak je van de nood ook nog eens een deugd.

5. GA LOS Alle taken van de dag volbracht? Gun je scroll-duim dan een dagje rust, pak een leeg vel papier en laat je creativiteit de vrije loop. Experimenteer met handlettering, volg een online tekentutorial of teken simpelweg wat in je opkomt. De inkt van de STABILO Pen 68 MAX kan ook gemengd worden met water voor mooie aquareleffecten. Denk grenzeloos, laat het kind in jezelf los.

Paspoort WIE:

De STABILO Pen 68 MAX-viltstift van de STABILO ARTY-lijn PRIJS: v.a. € 13,WAT: Een hoogwaardige viltstift met een beitelpunt voor zowel dikke als dunne lijnen WAAR: Verkrijgbaar bij de Paagmanwinkels en op paagman.nl

Present van Paagman 117

12

In ieder van ons schuilt een nieuwsgierige ontdekkingsreiziger.

Laat je inspireren en zet in gedachten koers naar andere werelden.

11

9 10

1

6

7

8 13

2

4

5

3

118 Present van Paagman

14

FOTOGRAFIE MARIKE VAN PAGÉE STYLING SIGRIET KINGMA

INSPIRATIE

22 20

23

21 DE PRODUCTEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

1. A-Journal travel journal € 16,99 2. Roger la Borde diorama € 7,95 3. Legami fietsbel map € 10,95 4. Printworks boekensteun natuursteen € 119,95 5. Legami speaker singing in the shower € 19,95 6. Moleskine blanco notitieboekje pocket reef blue € 18,95 7. Moleskine

19 16

18 15

17

blanco notitieboekje pocket hydrangea blue € 18,95 8. Moleskine blanco notitieboekje pocket lemon green € 18,95 9. Roger la Borde diorama € 7,95 10. Printworks Tic Tac Toe € 54,95 11. Printworks puzzel Glacier € 19,95 12. Libri_X boekentas € 8,95 13. Printworks planner € 29,95 14. & 15. Lexon Mino bluetoothspeaker € 34,95 16. & 17. LAMY balpen Econ € 17,95 18. Printworks Journal € 19,95 19. Filofax etui Botanical € 17,95 20. Legami puzzel € 19,95 21. Bob Ross Oracle € 23,95 22. Doppper Insulated 1 liter € 44,95 23. Dopper Insulated 580 ml € 35,95

Present van Paagman 119

Poëzie is een daad

GEDICHTEN VOOR ALLE WINTERDAGEN

Omdat iedereen wel wat meer poëzie tegen mag komen in het leven, begonnen Joost Oomen, Yentl van Stokkum en Stefanie Liebreks drie jaar geleden het instagramaccount @poezieiseendaad. Dit jaar verscheen de bloemlezing Voor alle dagen, met gedichten voor heel gewone gelegenheden.

Speciaal voor Present tippen ze de beste poëzie voor de winterdagen.

TEKST JOOST OOMEN, YENTL VAN STOKKUM, STEFANIE LIEBREKS PORTRETFOTO ESTHER LUTGENDORFF BEELD JILL WILLINGTON VIA PEXELS

POËZIE

in de vingertoppen in de gespannen schouders in de ledematen om de winter te begrijpen moet men de sneeuw dan proeven de sneeuw moet gemetaboliseerd worden tot tranen het proces is onbegrijpelijk onwetenschappelijk niet reproduceerbaar een andere manier is er niet RADNA FABIAS (UIT HABITUS)

@POEZIEISEENDAAD Kijk, wij kunnen altijd wel beargumenteren waarom het een goed moment is voor poëzie. In de zomer is het veel te warm om een hele roman te lezen bijvoorbeeld, en het is gewoon een goeie move om iemand een gedicht voor te lezen op een zwoele zomeravond in een park. Maar dat de winter een goed moment is voor poëzie, dat is toch iets waarover iedereen het met ons eens kan zijn? Er is natuurlijk de hele chocomelletjedekentje-waxinelichtjes-aesthetic waar het lezen van gedichten naadloos bij past. Want als om vijf uur het licht al op is, zit er weinig anders op dan je opkrullen met een boek. Bovendien is de winter voor veel mensen niet het makkelijkste seizoen, en dan kan poëzie troosten – of beter nog: voorbereidingen treffen. Laten we ons om te beginnen dus eens klaarmaken voor wat komen gaat met Radna Fabias: als de koude komt moet men de sneeuw vastpakken de koude voelen

Geen tijd om het uit te leggen, vertrouw de dichter: er zit niets anders op dan de kou te verwelkomen, te voelen, te eten zelfs, des te sneller komt de lente. Radna Fabias vertaalde overigens ook de prachtige bundel Winterrecepten voor het collectief van Nobelprijswinnares Louise Glück uit het Engels, die – de titel zegt het al – heel behulpzaam is tijdens al dat proeven van de sneeuw. Maar de scherpte van de kou kan juist ook mooi zijn, fris en helder – vooral als je het met iemand kan delen: Winterochtend .

Ik hou van ochtendlijk vrijen, vóór alles weer moet nog even mogen. En nadien buik aan rug nog wat tegen elkaar aanliggen in de klaarte van net-klaargekomen-zijn. .

Buiten ligt alles helder vastgevroren, een klare vriesochtend is altijd klaarder dan een zomerochtend, ongeveer zoals helderheid in een zwart-witfilm helderder is dan in kleuren.

Alles is zichtbaar. De naakte feiten hebben kou. .

Maar wij niet. Na de liefde buiten komen is zoiets als van de sauna in ijskoud water springen: je voelt het nauwelijks. Je voelt het net genoeg om je ijzersterk te weten.

HERMAN DE CONINCK (UIT DE GEDICHTEN)

Present van Paagman 121

POËZIE

Vertrouw de dichter: er zit niets anders op dan de kou te verwelkomen

gedicht van Gerrit Kouwenaar zegt het precies, en ook wat poëzie daarin kan doen:

Het hoeft overigens niet koud te zijn in een gedicht om het in de winter te lezen. Misschien wil je juist wel even herinnerd worden aan de zomer (als je het echt warm wil krijgen kun je bijvoorbeeld Winterbloeiers van onze eigen Yentl van Stokkum lezen), of misschien gebruik je de vreemde dagen in december juist voor een beetje vertraging, een beetje nadenken. Het is de tijd voor transformatie – new year, new me – en een gedicht kan daarbij helpen. Woorden en beelden die je nog nooit eerder op die manier achter elkaar hebt gelezen, maken het mogelijk om dingen te ervaren die je nooit eerder hebt ervaren. Na het lezen van de bundel Een lichaam dragen van Hannah Chris Lomans zal je je lichaam nooit meer hetzelfde beleven. Het is onmogelijk één gedicht uit de bundel te tillen, dus we houden het bij: koop die bundel.

het is ijskoud vandaag, dus vertaal wat men schrijft in een klok die niet loopt, in het vlees dat bestaat als sneeuw voor de zon

En dan, na de feestdagen, en na het bijkomen van de feestdagen, en na het invoeren en loslaten van allerlei nieuwe goede gewoontes, blijkt de winter eigenlijk pas net begonnen.

Het volgende om naar uit te kijken is de lente, maar dat duurt nog even.

De tijd heeft verschillende versnellingen, en dit is de stomste van allemaal.

Alsof de winter voor altijd duurt. Dit

122 Present van Paagman

De winter staat stil Schrijf de winter staat stil, lees een dag zonder dood spel de sneeuw als een kind, smelt de tijd als een klok die zich spiegelt in ijs

en schrijf hoe haar lichaam bestond en zich boog gelenigd in vlees en keek achterom in het oog van vandaag, en lees wat hier staat de zon op de sneeuw, het kind in de slee het dichtgewaaid spoor, de onleesbare dood GERRIT KOUWENAAR (UIT VERZAMELDE GEDICHTEN)

Voor alle dagen, Poëzie is een daad € 20,99 Habitus, Radna Fabias € 20,-

Een lichaam dragen, Hannah Chris Lomans € 21,99

ILLUSTRATIE EVA STRAVER

124 WIJNJOURNALISTE ESMEE LANGREIS STOPTE MET DRINKEN EN ZOCHT NAAR NUCHTERE ALTERNATIEVEN 128 KOOKINSPIRATIE VOOR HET HELE JAAR 131 DRIE RECEPTEN VOOR EEN INDRUKWEKKEND KERSTDINER Present van Paagman 123

Gaan we

ALCOHOL VRIJ de feestdagen in?

GEZELLIGHEID ZIT NIET IN EEN FLES

Bij echte levensgenieters thuis wordt er vast een mooie fles wijn opengetrokken met de feestdagen. Lekker eten en drinken horen bij de decembermaand. Maar wat als je (even) niet drinkt?

Ben je dan gedoemd tot een ongezellige avond?

Wijnjournaliste Esmee Langereis zocht het uit.

124 Present van Paagman

TEKST ESMEE LANGEREIS BEELD DZIANA HASANBEKAVA VIA PEXELS

KERSTDINER

EVI HANSSEN:

“Ik kan dat aangeschoten gevoel van geluk en vrijheid ook uit mezelf halen” Present van Paagman 125

E

en ongezellige avond wordt het geenszins, kan ik inmiddels (enigszins opgelucht) vaststellen, want ik was er zelf ook een beetje bang voor. Als wijnjournalist was ik dagelijks bezig met wijnproeven en wijn-spijscombinaties. ‘Was’, zeg ik, want ik ben gestopt met drinken.

Een hele omschakeling, vooral op feestjes. Daar sta je dan opeens met je glas spa, als niet-drinker in een mer à boire van ad fundums en poppende champagnekurken. Ik ging op zoek naar medestanders én wat lekkers in mijn glas, en stuitte op een uitgebreid aanbod ‘sobere lectuur’, van recepten voor mocktails tot dagboeken van ervaringsdeskundigen.

Sinds ik niet meer drink, Evi Hanssen € 22,99

Thee, Mariëlla Erkens € 39,99

126 Present van Paagman

ALCOHOLPAUZE Zoals het boek Sinds ik niet meer drink van de Vlaamse presentatrice Evi Hanssen - een openhartig relaas over 500 dagen zonder alcohol, die Evi inmiddels verlengd heeft tot in het oneindige omdat het nuchtere leven haar zo goed bevalt. Tegen alle verwachtingen in, want Evi komt uit een bourgondische familie waar eigenlijk altijd wel een fles cava koud staat.

Hoe lukte haar dat? Evi: ‘Ik ben opgegroeid met een positief beeld van alcohol. De Hanssens houden van drinken en doen dat ongeremd en ongegeneerd. Kerst bestond steevast uit drie dagen beschonken zijn; altijd vrolijk, vol gekkigheden - mijn oom die stiekem het pak van mijn opa aantrok, of mijn broers en ik die midden in de nacht een wedstrijdje sit–ups gingen doen.’ Waarom dan stoppen?

‘Dat is tegelijk een goede en een gekke vraag. Je hoeft niet obees te zijn om gezonder te willen eten, of te lijden aan aderverkalking om meer te willen sporten. Ik kreeg opeens behoefte aan een alcoholpauze. Het heeft me doen inzien dat ik dat aangeschoten gevoel van geluk en vrijheid ook uit mezelf kan halen, dat ik daar geen drank voor nodig heb – iets dat ik wel altijd dacht.’

NUCHTER IS NIET SAAI Niet drinken met kerst, hoe ongezellig! En saai! Ik hoor het je denken.

Maar kraaknuchter de feestdagen in hoeft écht niet ongezellig te zijn.

Hoewel het wel vraagt om aanpassingsvermogen. Evi: ‘In het begin vond ik vooral mezélf saai omdat ik me begon te vervelen. De anderen waren namelijk bezig met maar één activiteit: drinken. En daaraan deed ik niet meer mee.’ Hoe vul je dan die feestdagen in? ‘Dit wordt mijn vierde kerst zonder alcohol. Tegenwoordig ga ik tijdens familiebijeenkomsten regelmatig aan de kindertafel zitten, daar valt altijd wat te beleven.’

Evi heeft ook een gouden tip: ‘Neem gezelschapspellen mee, daaraan kan iedereen meedoen – jong, oud, nuchter én aangeschoten.’

WAT DRINKEN WE DAN WEL? Geloof me, gezelligheid zit niet in een fles. En er zijn tegenwoordig heerlijke alcoholvrije alternatieven op de markt. De 0.0-versies van bier zijn inmiddels alom geaccepteerd, alcoholvrije wijn timmert aan de weg.

Maar de verrassendste opties komen uit een andere hoek. Wel eens aan thee

KERSTDINER

gedacht? Thee is - net als wijn - een gefermenteerde drank, met daardoor eenzelfde soort complexiteit. Mits je ‘m goed zet uiteraard. Volgens theesommelier Mariëlla Erkens deelt thee meer overeenkomsten met wijn dan je zou denken. ‘Het heeft een rijk palet aan aroma’s, zuivert de mond, stimuleert de eetlust en een fijne bijkomstigheid: veroorzaakt geen dronkenschap maar stimuleert juist de spijsvertering en maakt je helder en alert.’ In haar boek Thee, de nuchtere neef van wijn behandelt Mariëlla meer overeenkomsten en verschillen tussen thee en wijn, schrijft ze over welke thee past bij welk gerecht en deelt ze diverse recepten. Misschien iets voor het kerstdiner dit jaar?

Voor veel wijn- en bijvoorbeeld ook whiskykenners draait het vaak niet alleen om het drinken, maar ook om

mét en zonder alcohol te maken.

Niemand ziet het verschil. In het boek Mocktail party vind je recepten en tips voor feestelijke virgin cocktails.

GOEDE VOORBEREIDING Ik wil het trouwens niet makkelijker laten klinken dan het is. Alle verandering is moeilijk, en patronen doorbreken al helemaal. Zelfs als je prima zonder alcohol kunt, blijft het soms lastig om op borrels en partijen niet mee te doen met de rest. Drinken is nou eenmaal zó normaal, en zeker met kerst en Oud & Nieuw schenken we ons nog eens extra in. Wil je de uitdaging aangaan? Dan helpt het om je goed voor te bereiden. Neem bijvoorbeeld zelf altijd een paar spannende alcoholvrije dranken mee als je op visite gaat. Is dit je eerste keer als bewuste niet-drinker, dan heeft Evi Hanssen nog een laatste tip: ‘Zie het als een experiment. Maak mentale notities van wat er anders is. Wat doet het met je om compleet nuchter feest te vieren? Op deze manier hou je het spannend, en om het experiment te laten slagen kun je ook niet sjoemelen met tóch een slokje.’

Kraaknuchter de feestdagen in hoeft écht niet ongezellig te zijn het lezen en leren over hun favoriete drank. ‘Dit kun je ook op non-alcoholische dranken toepassen,’ tipt Fiona Beckett, auteur van het Engelstalige boek How to drink without drinking.

‘Verdiep je bijvoorbeeld in thee, koffie of zelf fermenteren. Net zo fascinerend!’ In haar boek deelt ze tevens talloze recepten voor alcoholvrije cocktails, likeuren en shrubs.

Cocktails zijn trouwens perfect voor elke gelegenheid, want gemakkelijk

Tot slot heeft ze ook nog een cadeautip voor op je verlanglijst: ‘De Engelse Clare Pooley schreef een boek over haar ervaringen toen ze stopte met drinken. Denk Bridget Jones die probeert alcohol op te geven. Herkenbaar en hilarisch.’

Proost!

How to drink without drinking, Fiona Beckett € 3,99 (ebook te downloaden via paagman.nl)

Mocktail Party, MONO Mocktails € 25,99

Chardonnee, Clare Pooley € 12,99

Present van Paagman 127

Meester

VAN DE KEUKEN

Of je nu een ware keukenprins(es) bent of er meestal weinig van bakt: met dit leesvoer worden jouw creaties een gegarandeerd succes.

DE BOEKEN OP DEZE PAGINA ZIJN VERKRIJGBAAR BIJ PAAGMAN EN VIA PAAGMAN.NL

De geliefde klassieker van Donna Hay heeft nu eindelijk een opvolger met nog meer eenvoudige, maar overheerlijke recepten. Even more basics to brilliance, Donna Hay € 34,99

GROENE SHOWSTOPPERS In dit boek van foodsnob Tobias Camman stelen groenten de show. Hoezo zijn sla, tomaten en wortels bordvullers? En waarom zou je voor vleesvervangers kiezen als je ook extravagante groenten kunt serveren? Cammans restaurantwaardige gerechten zijn gevarieerd en kleurrijk en zorgen voor ware smaaksensaties.

Groenvoer, Tobias Camman € 32,99

INDIAAS FEESTJE Paulami Joshi groeide op in het westen van India. Als jong meisje genoot ze al van de zondagse curry die haar moeder maakte en van het knapperige streetfood uit de straten van Mumbai. Met Vega India laat ze Nederland op een toegankelijke manier kennis maken met de echte Indiase keuken vol voedzame en vooral veelzijdige vegetarische gerechten.

Vega India, Paulami Joshi € 35,-

Van noedelsoep met ballen tot bloemkoolmasala: voor deze 200 makkelijke recepten heb je maar één pan nodig.

Eenpansbijbel, Julius Jaspers € 34,99

Deze 75 authentieke, regionale gerechten met een veganistische twist tonen de veelzijdigheid van de Italiaanse keuken.

Veganissima, Luna Trapani € 29,99

128 Present van Paagman

CADEAUTIPS LEKKER RUSTÂG Slowcookers worden meestal uit de kast gehaald voor stoofpotten, maar wist je dat dit handige apparaat nog veel meer in zijn mars heeft?

Sabine Koning laat zien op welke manieren je jouw slowcooker nog meer kunt gebruiken om de meest uiteenlopende gerechten te creëren.

Het slowcooker-boek, Sabine Koning € 21,99

Deze liefdesverklaring aan de Toscaanse keuken van Florence bevat de beste recepten van het veelgeprezen Londense restaurant Trattoria Brutto.

Brutto, Russell Norman € 34,99

Ottolenghi’s Simpel staat al vijf jaar lang in de jaarlijkse Top 100 van best verkochte boeken. Dat wordt gevierd met een prachtige limited edition. Simpel jubileumeditie, Yotam Ottolenghi € 33,99

Dankzij de heldere stap-voorstap-uitleg in Soep-er zet je eenvoudig een smakelijke soep op tafel. Soep-er, Janine de Roode € 25,99

In deze ‘bijbel’ vind je niet alleen 200 hemelse cocktails met en zonder alcohol, maar ook 70 recepten voor siropen, bitters en garneringen.

Cocktailbijbel, Tess Posthumus € 34,99 € 27,50 (tijdelijk in prijs verlaagd t/m 15 januari 2024)

Deze 150 internationale curryschotels halen geuren en kleuren van over de hele wereld in huis. The Curry Guy één pan, Dan Toombs € 29,95

Eigenlijk runt iedereen die thuis kookt zijn eigen restaurant, vindt Pascale. Met 80 recepten laat ze je het plezier in koken (her)ontdekken. Chez Pascale,

OVENHEERLIJK Ovenkoningin Rukmini Iyer heeft de 75 meest succesvolle ovenrecepten uit haar bakplaatboeken gebundeld in deze limited edition. Rukmini’s recepten bevatten de meest bijzondere smaakcombinaties en zijn ontzettend makkelijk te maken. Stel de bakplaat samen en laat de oven het harde werk doen. Zo krijg je met minimale inspanning maximaal resultaat. Dé bakplaat, Rukmini Iyer € 19,99

Pascale Naessens € 29,99

Present van Paagman 129

Alles voor jouw hobby en werkplek

Van pen & papier tot aan cartridges en de beste hobby-artikelen Wij zijn lid van Quantore, een coöperatie die al meer dan 100 jaar de inkoop en distributie verzorgt van alles wat jij maar nodig hebt op je (thuis)werkplek. Door het ruime assortiment van bijna 25.000 artikelen, hebben we altijd datgeen waar jij naar op zoek bent. Knutselspullen voor de creatieveling, pen en papier voor de echte schrijvers en computertoebehoren en cartridges voor de harde werkers op kantoor. De kwaliteit van onze producten is hierbij heel belangrijk, daarom verkopen we ook alle bekende A-merken. Ben je naar iets op zoek?

Loop dan even binnen in de winkel of bestel direct online. Wij helpen je graag!

RECEPTUUR JULIA HULLEMAN, PIEN WEKKING & JULIUS ROBERTS

RECEPTEN

Minder tijd in de keuken, meer tijd aan tafel Geen kopzorgen over het kerstmenu dit jaar. Met deze drie recepten zet je in een handomdraai een indrukwekkend diner op tafel. Hoef je alleen nog zelf bijpassende (alcoholvrije) wijn uit te kiezen. Of wordt het thee?

Present van Paagman 131

132 Present van Paagman

RECEPTEN

Voorgerecht

met yoghurt-tahin en za’atar

Ingrediënten Voor 4 personen 8 snackkomkommers 100 g Griekse yoghurt 25 g tahin sap en geraspte schil van 1 biologische citroen 2 el granaatappelpitjes zout en peper Voor de za’atar 1 el sesamzaad 1 el gedroogde tijm 1 el gedroogde oregano 1 tl gemalen komijn ½ tl sumak 1 tl zeezoutvlokken ½ el olijfolie Benodigdheden koekenpan mengkommetje voor de yoghurt-tahin weckpot voor de za’atar

eerst de za’atar: Verhit een 1 Maak droge koekenpan op middelhoog

vuur. Rooster het sesamzaad in 5 minuten goudbruin. Roer regelmatig door.

daarna de tijm, oregano, ko2 Voeg mijn, sumak en zeezoutvlokken toe en roer goed. Bak 2 minuten mee.

Voeg de olijfolie toe aan de za’atar 3 en bak, al roerend, nog 2 minuten.

Laat daarna helemaal afkoelen.

Halveer de snackkomkommers in de 4 lengte en schraap met een theelepel het vruchtvlees eruit.

de Griekse yoghurt met de 5 Meng tahin, het citroensap, de citroenrasp en wat zout en peper.

de snackkomkommers met de 6 Vul yoghurt-tahin en bestrooi met de

granaatappelpitjes en 1 eetlepel za’atar. Bewaar de overige za’atar in een goed afgesloten pot of bakje.

Borrel - 30 receptkaarten € 15,99

De receptkaarten zijn ook verkrijgbaar in de varianten Oven en Koek.

Present van Paagman 133

Hoofdgerecht

met kappertjesboter

Ingrediënten Voor 4 personen 4 el boter 2 el kappertjes, fijngesneden 20 g bieslook, fijngesneden 6 takjes oregano, fijngesneden 6 takjes salie, blaadjes fijngesneden 8 takjes tijm, blaadjes van de takjes afgerist 4 zeebaarsfilets sap van 1 citroen olijfolie om in te bakken peper, zout

de boter in een pannetje 1 Verwarm en bak de kappertjes hierin. Voeg vervolgens de kruiden toe en bak even mee. Haal het pannetje van het vuur.

Haal de zeebaars uit de pan en laat 3 even rusten op een plank. Verdeel de filets daarna over de borden, voeg het citroensap toe en serveer met de kappertjesboter.

de zeebaars droog en bestrooi 2 Dep rijkelijk met peper en zout. Verhit een scheut olijfolie in een grote pan en laat goed heet worden. Bak de vis in de pan met de huid naar beneden ongeveer 4-6 minuten.

Draai de vis vervolgens om en bak de andere kant nog 1-2 minuten.

Benodigdheden klein pannetje grote koekenpan snijplank Pien laat haar eten zien vol. 2, Pien Wekking € 26,99

134 Present van Paagman

RECEPTEN

Present van Paagman 135

136 Present van Paagman

RECEPTEN

Nagerecht

Ingrediënten Voor 8 personen

eerst de peren, snijd ze in 1 Schil de lengte in kwarten en verwijder

het klokhuis met een scherp mes. Zet een grote koekenpan op halfhoog vuur en voeg de boter toe. Voeg zodra deze begint te smelten de peren toe, met het snijvlak naar beneden. Bestrooi de bovenkant met de basterdsuiker en beweeg de pan heen en weer, om de suiker door de boter te mengen. Knijp het citroensap erover en laat 8-10 minuten stoven, tot de peren zacht zijn en de boter en suiker een amberkleurige karamel hebben gevormd.

Voor de perentopping 6 rijpe peren 50 g boter 80 g lichte basterdsuiker sap van 1½ citroen Voor de cake 200 g zachte boter 200 g kristalsuiker 4 eieren zaadjes van 5 kardemompeulen 3 kruidnagels 100 g walnoten 200 g zelfrijzend bakmeel 4 tl bakpoeder 5 g zeezout 1 tl gemalen kaneel 100 g sour cream Voor erbij crème fraîche of double cream Benodigdheden taartblik van 23-25 cm Ø (liever geen springvorm) koekenpan grote kom en mixer vijzel, zeef, snijplank

The farm table, Julius Roberts € 33,99

2

Haal de peren uit de pan en schik ze, met het snijvlak omhoog en de vette kant naar onder, in het taartblik. Laat de karamel borrelend op laag vuur verder indikken en schenk hem dan over de peren. Verhit de oven tot 180 °C.

Doe de zachte boter in een grote 3 kom en voeg de suiker toe. Klop

met een elektrische handmixer of standmixer tot de boter bleek en schuimig is. Schraap de zijkanten een paar keer zodat alles gelijkmatig vermengd wordt. Voeg met draaiende mixer de eieren een voor een toe en wacht steeds tot elk ei opgenomen is voor je het volgende toevoegt, anders kan de boter gaan schiften.

Maal de kardemomzaadjes en 4 kruidnagels in een vijzel en doe ze

in een kom. Maal de walnoten ook met een vijzel of wikkel ze in een

schone theedoek en plet ze grof met een deegroller: er moeten nog stukjes walnoot zichtbaar zijn. het bakmeel en het 5 Meng bakpoeder en zorg dat ze gelijk

verdeeld zijn. Zeef dit mengsel en voeg toe aan de boter samen met het zout, alle gemalen specerijen en de stukjes walnoot. Klop deze droge ingrediënten met de mixer door het beslag en roer tot slot de sour cream erdoor.

Schenk het cakebeslag over de 6 peren en strijk de bovenkant

voorzichtig glad. Zet de taart in het midden van je oven en bak hem maximaal 1 uur, tot het cakegedeelte stevig is. Zet na circa 30 minuten de temperatuur lager, op 160 °C, zodat de bovenkant niet te donker wordt.

Houd er een oogje op, maar laat de ovendeur dicht, anders kan de cake inzakken. Schud na circa 50 minuten de taart even: als hij in het midden nog wiebelt is hij nog niet gaar. Steek een prikker in het midden van de cake om te checken of hij gaar is: als hij er schoon uitkomt, kan de cake uit de oven.

15 minuten afkoelen voor je 7 erLaatvoorzichtig een snijplank op

legt. Keer de taart en snijplank samen om, verwijder het blik en het resultaat zou een mooi gerezen cakebodem moeten zijn met sappige, gekaramelliseerde peren bovenop.

Present van Paagman 137

Wandel tussen de tienduizenden lichtjes langs sfeervolle winterse taferelen, geniet van warme chocolademelk en ervaar onze nieuwste binnenattractie De Hollandse Meesters. Klim en klauter dwars door de schilderijen van de grootmeesters.

Madurodam in de winter, moet je meemaken!

Madurodam moet je meemaken!

Dé thriller voor de feestdagen

DE NIEUWE THRILLER VAN TERRY HAYES, AUTEUR VAN