2018ko ioteriak ilbeltzak Leitza 27-30
, iote-bezpera
ilbeltzak 27
14:00etan Aurreran bazkaria eskean aterako direnentzat. 16:00etan Herriko auzoetan eskea 01:00etan Kalejira plazatik Atekabeltzera. Ondoren karaokea.
ilbeltzak 28,
zaldun-iote
12:00etan Gurdien aterera eta mozorroen kalejira Incansables txarangakin. 12:00etatik 14:00etara Txu-txu trena herrian barrena. 14:30ean Bazkarie eskolako jangelan. Ondoren, Incansables. 16:00etatik 18:00etara Txu-txu trena herrin barrena. 19:00etatik 23:00etara Joxe Mendizabal Orkestra-gizona plazan
ilbeltzak 29,
astelehen-iote
9:00etan Gorriztaran, Arkiskil, Erreka eta Sakulu auzoetako eskea txistulariek eta Incansables txarangak lagunduta. 17:00etan Umeen kalejira Fanfarre eta txistulariekin. Ondo ren txokolatada eta goxokiak banatuko dira. 19:00etatik 23:00etara Joxe Mendizabal orkestra-gizona plazan.
ilbeltzak 30,
astearte-iote
9:30ean Erasote auzoan eskea, herriko txistulariekin. 11:00etatik 13:00etara Puzgarriak frontoian. 14:00etan Eskelarien bazkaria Aurreran. 16:00etatik 18:00etara Puzgarrik frontonen. 18:30ean Atsaureen kalejira herriko musikariekin. 19:30etik 21:30era eta 23:30etik 1:30era Gabezin taldea plazan.
Ioteriak zaharberritzen Berriz ere, urtero bezala, ioteriak! Baina, baina, zer dela eta, ioteriekiko horrelako atxikimendua? Zergatik horrelako arrakasta? Eguberriak irago berriak, denborarik ere ez horri buelta emateko, eta berriz ere pestarako prestatu behar. Eta herri guztiak hartzen du parte, gainera: haurrek, gurasoek, gazteek. Ene, zergatik ote? Zertarako gainera gaur egun festa antigualeko horri eutsi?
Iraultza garaia, nortasun aldaketa, barne mundua kanporatzeko tenorea
Ioteriak berez iraultzaileak dira, eta izandu ere hala izandu dira: transgresioa, urraketa, aldaketa, txikizioa�Haustura ekartzen dute. Lehen eta orain, nortasuna ezkutatu, eta beste zerbait bihurtzen gara. Gure xaharrek eta guk gerok ere zomorrotzean, izaera arrunta ezkutatu, eta, boladatxo batez, otso, hartz, ahari edo asto bihurtzen gara; atso-aguretzean, gizasemea emakume-jantzian ibiliz emakumea bihurtzen da, eta emakumea aguretuta, ba, gauza bera, sexu aldaketa gauzatzen dugu. Hori oso ohikoa eta maitatua gurean. Egunerokoan zintzo eta on izan beharrak galarazten digu barneko grina azalaraztea, eta ioterietan berriz pertsona arruntak izateari utzi, eta ametsetako zein amesgaiztoetako zomorroak izatera iragotzen gara. Zintzotasun aspergarri hori utzi eta anonimotasunak erantsiriko ausardiaz baliatuko gara, zirikatzaile, alai, lotsagabe, transgresore izateko, besteen aurrean gailentzeko. Badakigu hori lehenago askoz nabarmenagoa zela, baina gaur egun ere, gurean behintzat, horrela izaten segitzen du. Norberaren askatasuna garatzeko tarte bikaina izan ohi da ioteria, atsauretuz gero.
Atsauretzearen ezaugarri berezkoa; prestaketa haundia Nortasun berria izateak lana ematen du.
Begira, bada, dauzkagun, gaur egun: Duela urte asko,nola jendea herriko festak amaitu eta bezainosasuntsu. laster hastenOstiralean, omen zen iote-iotebizirik rietan pentsatzen. Aurre-lanak handiak eta aurrean, eskolako kalejira plazarainoko ibilbaliabideak mugatuak. Hala ere, leitzarrak bidean, irakasle haurbatez guziak hantxe ariko ziren,eta gazteak ere, zomorroturik, lagun. Larunbatean, programa ioteriakmusika prestatzen: tuturruak egiten alanbre eta paper koloretsuekin, banatutakoan, gaztetxesobrekamak inguruan eta gai beremaindire luzeak lortzen soinekotarako, ziak lantzen dituzte, ikuskizun ederrak putreei lumak kentzera Aritzmalkorrera eskaini. Zaldun-iote egunean, koadrilek osajoanda, aharin adarrak josten mehasaskin edo, gurdirako uztarriak eta abar prestattutako lan izugarriak kaleratzen dira, hezen, zintzarriak eta kulunkak txukuntzen rrian barrena. Gurdi ikusgarriak nonahi: koeta uhaletan lotzen. reografia barregarriak, janzkera bereziak; xumeak apartak. Astelehen-iotean, Gaur egunedo ere atsaure ikusgarriak eta gurdi zoragarriak,txanda; karrozak,gure azaltzen zaizkigu eskelarien auzo-bideetatik ioterietan; batez ere, desfile garaian. Bada, barrena, baserri zaharrak bisitatu eta ezahorietan guztietan ere nabaritzen dira hilagutu herritar askok,batzuk baitaaztarrika kanpotarrak ere. beteetako lanak eginak; arituak direla. Zenbait taldekgaztetxoenek eta lagunek Bitartean, familietako kalejira gainera urtero atsaure edo gurdi desberdinak koloretsua osatu, eta herria alaitu. eginen dituzte; zeinek zeinek baino ikusgarriagoa. Eskola inguruan ere izaten da mugimendua eta saltsa�Herritarrak prestaketan, lanean denbora luzez, ioteriak zoragarriak izan daitezen. Lehen eta orain.
Ioteriak asko aldatu dira, baina bertako ezaugarriak eta haien zinezkotasuna galdu gabe Gauza jakina da ioteriak aldatu
Astearte-iotean, berriz eskera batzuk direla, etaere ez gutxi. Lehen aldaketa handia egutegian gertatu zen, baserrietara. Arratsaldean, berriz, duela 70-80 urte, galaraztearen amaiera berezia: atsaureen kalejira; antziondorioz. Eta geroztik ere aldakenako usainak eguneratuz, atsodira. edoEdozein agure ta asko izandu bihurtu, eta kanpora atera; larruak, moduz, Leitzaldean askokarealdatu arren, eta gauzalumak; eta ohittera tak, adarrak koloreak herriaskori osoa atsauretua. eutsi ere egin zaie. Ikus dezagun gainetik bada ere, zein aldaketa eta abar gertatu diren gure ioterietan guziek azkenekoospakizun urteetan. herritar
Segi dezagun zaharra berritzen, herriko ioteriak indartzen, eraldatzen, egokitzen, barneratzen, geureganatzen; denaren gainetik, ioteriak ospatze. ALKE
i
Ioteri-bezperagoa: eskolakoen desfilea
Duela hamar urte baino gehiago ospatzen da egun hori. Gauza jakina da eskolak egiten duen ekarpen ikaragarria. Eguberriak igaro bezain laster, hor hasiko dira txikiak eta irakasleak lan eta lan. Aitzakia horrekin, gainera, egun horretarako herria apaindurik ageriko zaigu oihalez, puxikez eta koloreez blai. Eta, bazkalondoan, Erleta eskolako haurrak eta irakasleak desfilean ikusteko parada. Giro bikaina izaten da, batez ere aita-amak eta amon-aitonak gozatzen dira. Erdea dariola ikustea politta. Aipagarria da eskolak daraman lanketa eskergarriari esker, Euskal Herri osoko ioterietako pertsonaiak eta janzkerak
ezagutzeko aukera bikaina izaten dugula, eta hor euskal kulturari lehio politta eskaintzen diotela. Gure haurrek, ondoren ere, handiagoak direnean, gogoan izanen dituzte pertsonaai horiek guztiak. Esan bezala, ohikoa izaten da gure txikiak atsauretuak ikustea Euskal Herriko pertsonaien tipotsuan: zakuzaharrak, momotxorroak, ziripot edo zakupotzoloak, inudeak. Ba, horretaz ari garela, komeni da aipatzea gurean ere pertsonai horiek guztiak, edo gehienak, ohikoak zirela gure lehenagokoen artean: azienda-jantzian ateratzea, zakuak lastoz ongi beteta ateratzeaďż˝ Beraz, lanketa horrek ere bertakoa berreskuratzen eta ulertzen laguntzen digu.
Ioteri-bezpera: programa banaketa eta herriko eskea Larunbata ere ioteri eguntzat hartzea berria da, alegia, azken urtetakoa, mende honetan ezarria. Lehenago ioteriak hiru egunez baino ez baitziren ospatzen. Eta, jakina, larunbata egun aproposa izaki, parrandarako! Hala, batetik programa banatzeko egun polita ioterien hasieran, eta bestetik jai-jai ibiltzeko egun egokia: jendea ateratzeko eta parrandan ibiltzeko. Bidenabar, herriko eskea egiteko ere aprobetxatzen da; lehenago asteartearekin egiten zen eskea, alegia. Begira zeinen aldaketa onuragarria suertatu zaigun bezpera ezartzearena: jende gehiago ateratzea, programa banatzea, asteburuan jo eta su ibiltzeko egokiera izatea. Iluntzean, gainera, atekabeltzen lehenagoko usadioan tipotsuan antzezpen eta pesta ikusgarria, kutsu erreibindikatibokoa, egiteko baliatzen dute egun hori. Ioteriak hori gabe, nekez uler litezke.
Zaldun-iote, astelehen-iote eta astearte-iote: tradizio zaharreko hiru egunak Atsauretzeko hiru egun klasikoak, eta, jakina, baserri-auzoetan eskean ibiltzekoak. Hauetan ere, aldaketak aldaketa, herriko nortasunari eusten jakin izandu dugu Leitzan. Eskea gorderik dugun bezala, nahiz eta ibilerak desberdinak izan, oso azpimarragarria eta aberasgarria da: baserria herritarrari hurbiltzea, irekitzea eta herritar guztien arteko komunikazioa eta harremana indartzea.ďż˝ Eta zer esan baserritarren borondateaz? Portaera eredugarria dute, inondik ere. Lehen, txistorra eta arrautzak-eta ematen omen zituzten, gazteek beren otordua egiteko. Gaur egun, gosaria eta ia-ia bazkaria; otordu ederrak paratzen dituzte baserriko mahaietan, bertaratzen diren ioterizaleek enpo egin dezaten. Eta, hori gutxi bailitzan, dirua ere eman egiten, ioteriak ospa daitezen. Herria eraikitzea denen lana dela esan bakarra ez, gure baserritarrek egin egiten dute hori. Zaldun-iote egunaz, zer esanen dugu: duela urte mordoa, 30 baino gehiago, hasi zen karrozen desfile antolatua egiten, eta aldaketak aldaketa, aukera bikaina eskaintzen die herritarrei transgresiorako, nortasun aldaketarako, arauak hausteko, zalagardan eta zalapartan ibiltzeko. Atsaure ikusgarriak ere janzteko parada bada. Beraz, lehenagokoa indartzeko egindako aldaketa hori ere. Lehen, atsauretu eta antzerki edo berriketan eta saltsan ibiltzen ziren zomorroak, eta gaur egun ere igualtsu. Eta gainera karrozetako ikuskizuna irabazi da, eta gazte zein larri asko ateratzen da herritar eta bisitarien aurrera, festa egitera.
Astelehen-iote: eskea Erasote ez gaineko baserri-auzoetan Baserrietako eskeari, aipatu bezala, eusten zaio, hagitz ongi eutsi ere. Gazte jendea eta larria. Usadio-zaletasun izugarria. Egun horretan egiten da eskerik haundiena: Sakulu, Erreka eta Gorriztaran auzoak musikaz eta zalapartaz betetzen dira, eta ilundu bitartean-edo, baserri eremuan pilatzen da ioteri-festa. Arratsaldean, kontuan harturik gazteen grina kontrolaezina (esan dugun moduan ioterietako izpirituarekin bat egiten duena), arratsaldean, haurren kalejira erantsi zaio egun honi. Hala, gurasoek, aitonamonek eta haurrek beren tartea badute libertitu eta atsauretzeko.
Astearte-iote: Erasoteko eskea eta garai bateko atsaureen kalejira Goizean, Erasote inguruan egindako eskea, eta eskelarien bazkariaren ondoren, asteartean hortxe dago beste aldaketa bat: lehen hiru egunez egiten zena modu erabat desantolatu batez, berez, asteartean herri kutsuko ioterietan murgiltzeko parada berezia eskaintzen da. Horrela, etxean-edo ezagutu ez duenak atsauretze hori, aurpegia estalita eta nolanahi jantzita ateratzea, aukera bikaina du hori egiteko eta gainera lehengo mendeko, duela 100 urte inguruko jendea janzten zen bezala janzteko aukera, herri-landa eremuko kutsuko ibilera. Zer egokiagorik ioteriei despedida emateko? Lehengo atsaureak, tuturruak, zomorro ikaragarri horiek birsortu, kanpora atera, eta herriaren nortasuna bizkortzen laguntea baino ederragorik ba ote? Azkeneko bizpahiru urtetan, atsauretuen kalejirak herriko bandaren laguntza ere izaten du, eta berrikuntza horrekin partaidetza eta festa aberastu eta haunditu egin zaigu. Garbi ikusten da urtetik urtera berritzen den jaia dela ioterietakoa, urtetik urtera bizia berritzen dugun bezala. Eta ioterietan dena aldatzea, nortasuna barne, denez gero, oinarrizkoena, ba, gu ere horretan saia gaitezen: aldatu eta eraldatu, berritu eta zaharberritu.
Ioteriak bizi, ioteriez goza Aipatu dugu atsauretzea ekintza eraldatzailea dugula, iraultzailea. Ba, sortzen zaigun sorginkeri horrek ez digu gehiegi irauten, ordu batzuk, bizpahiru egun gehienez. Baina magia hori indarrean, gure baitan, den tarte horretan, itxuraren eraldaketak eta ez ezagutzeak identitate berria eskaintzen digu. Gure egunerokoarekin zerikusirik ez duen nortasun berria daramagu soinean, eta zomorroak bagina bezala jokatzen ahal dugu, iru-
dikatzen dugun animalia edo pertsona bagina bezala. Horrek berez ez du gure-
kin lotura zuzenik, baina gure lehenagoko haien itxura hartuz, haiekin komunikatzeko ere balio digu, gure identitatea finkatzen du. Lurrarekiko lotura sendotzen digu ioteria ospatzeak, Ama Lurrarekiko harremana bizkortzen digu. Ospa ditzagun, beraz, pozez!
1. Suziriak gaizki erabiltzeagatik egin daitezken kalteak, Jai Batzordeak ez ditu bere gain hartuko. 2. Larunbatean, 16:00etan gogoratu herriko eskea izanen da. Anima zaitezte. Azaldu guztion artean ospakizuna indartzera.
3. Baserriak etxebizitzak dira. Beraz errespetuz ibili. Eta herrira garaiaz iritsi. 4. Egun hauetan ahal den neurrian autorik ez erabili; batez ere igandean, gurdiei trabarik e z egiteko. 5. Atsauretzera, atsoagurtzera animatzen zaituztegu, eta bidenabar etxeko balkobeak ere apaintzera; festa koloretsu eta alaiak izan daitezen.
2018ko ioterien aurrekontua Musika Orkestra-gizona: Gabezin taldea: Incansables: Umeentzat Zerki Puzgarriak:
1.573 1.330 2.800
800
Bestelakoak Inprenta: Argi-indarra
350 325
Guztira:
7.178
Ostirala 26 atsaldeko 15:00etan, UMEEN KALEJIRA Asteazkenean, hilak 31 Kalean Otso Etxean Uso ikuskizuna 17:00etan zinean
Antolatzailea
Pesta batzordea