Buitenplaats Slochteren omstreeks 1840 Naam: Fraeylemaborg Type: buitenplaats Ontwerpjaar: omstreeks 1840 Uitgevoerd: nee Nog bestaand: ja/2012 Architect/bureau: Roodbaard, L.P. omstreeks 1840; Zocher sr., J.D. 1802, Blum; G.A. omstreeks 1816-1820
Fraeylemaborg (1811-1832, 1853, 1903)
Opdrachtgever: Hermanna Louisa Catharina de Sandra Veldtman en Johan Hora Siccama-de Sandra Veldtman; Wiardus Hora Siccama
landschappelijke stijl. Van deze landschappelijke
tekeningen ongedateerd zijn, kan geconcludeerd wor-
Adres: Hoofdweg 32 Slochteren
ingrepen is divers kaartmateriaal bewaard gebleven:
den dat de tekening van Roodbaard van latere datum
Archief: Groninger Archieven
een ontwerptekening van het park uit 1802 die wordt
is. Op Roodbaards ontwerp is namelijk zichtbaar dat
Literatuur: 2; 15; 20; 25; 26; 29; 36; 45; 48; 54; 73; 105;
toegeschreven aan J.D. Zocher sr. (1763-1817), een
het perceel van het achterpark is uitgebreid ten
113; 123; 125; 135; 136; 137; 155; 165; 183
ongedateerde ontwerptekening van het park van
opzichte van Blums ontwerp. Deze uitbreiding in
G.A. Blum (1765-1827), een kaart van landmeter
zuidwestelijke richting biedt direct een verklaring
BIJZONDERHEDEN:
F.N. van Hulten uit 1821, een ongedateerde ontwerp-
voor het bestaan van twee ontwerptekeningen van
De Fraeylemaborg kent een lange en rijke historie die
tekening van Roodbaard van het achterpark en een
het achterpark. Het ontwerp van Blum kan dankzij de
terug gaat tot in de Middeleeuwen. In 1781 kwam de
situatiekaart uit 1870. Deze combinatie van kaarten
opmetingskaart van F.N. van Hulten gedateerd wor-
Fraeylemaborg in de handen van Hendrik de Sandra
en tekeningen bieden inzicht in de betrokkenheid
den voor 1821.
Veltman. De borg bezat toen een in vervallen acht-
van Roodbaard bij de landschappelijke aanleg van
Het ontwerp van Blum toont een samenhang van
tiende-eeuwse formele aanleg.
de Fraeylemaborg.
paden, perken, een waterpartij en bebossing. In deze
Bij de herstelwerkzaamheden werd in verschillende
samenhang domineert de cirkelvorm. Dit is terug te Zowel Roodbaard als Blum hebben een ontwerp voor
vinden in het afgeronde, slingerende padenstelsel, de
diverse toonaangevende architecten gewerkt in de
het achterpark van de borg gemaakt. Hoewel beide
eveneens slingerende waterpartij en de perkvormen.
Opmetingskaart F.N. van Hulten, 1821
165
ROODBAARDS RIJKDOM
fasen, in verschillende delen van het terrein en door
166
ROODBAARDS RIJKDOM
Presentatietekening Fraeylemaborg, J.D. Zocher sr. omstreeks 1802
Presentatietekening Fraeylemaborg, G.A. Blum, omstreeks 1816-1821
Situatiekaart 1871
Zicht op de hoge brug over de vijver
167
ROODBAARDS RIJKDOM
Presentatietekening Fraeylemaborg, L.P. Roodbaard, omstreeks 1840
Roodbaard werkte in zijn ontwerp door op het ont-
perkinvulling weer iets van deze kleinschaligheid
werp van Blum; hij nam bijvoorbeeld de langgerekte
terug te vinden.
en slingerende vijverpartij over. Wel paste Roodbaard
De perceelsflanken hebben een eigen karakter. De
de vormentaal aan. In zijn ontwerp heeft de min of
nadruk ligt op de linkerzijde, waar alle aandacht zich
meer regelmatige cirkelvorm plaatsgemaakt voor zijn
richt op de heuvel met het bouwwerk. Deze flank
herkenbare langgerekte en ovale slingerde vormen-
heeft een open karakter. Vanuit de heuvel is een vrij
taal. Roodbaard heeft de middenas – als restant uit de
zicht op de vijverpartij en op de graanvelden. De flan-
formele aanleg in het park – op subtiele wijze
ken aan de achter- en rechterzijde van het perceel zijn
gebruikt in zijn ontwerp voor het achterpark. Langs
daarentegen veel dichter bebost. Langgerekte paden
deze lijn slingeren perken en komen paden samen.
slingeren hier door de beboste flanken. Dit resulteert
Tevens kan een verschil tussen de linker- en rechter-
in een gesloten perceelsbegrenzing. Roodbaard heeft
zijde van het ontwerp worden herkend. Aan de lin-
echter middels openingen wel het omliggende land-
kerzijde domineren de langgerekte vormen, zoals
schap in het park betrokken. Zo was er vrij zicht op de
zichtbaar is in de langgerekte slingerende vijver en
kerktoren van Slochteren. Bijzonderste aan dit ont-
omliggende paden. Aan de rechterzijde domineren de
werp is het samenspel tussen de vele perken en de
gebogen vormen, zoals te zien is aan de perkvormen.
enorme hoeveelheid paden. In de aanleg is een ver-
Bovendien is de oriëntatie van de perken – de graan-
dicht stelsel van paden ontworpen. Dit stelsel leidt
velden – gedraaid ten opzichte van de linkerhelft.
tot een frivool resultaat, maar resulteert niet in een
potlood aangebrachte) wijzigingen, lijkt het om een
Behalve een onderscheid in links en rechts, kan ook
duidelijk gestructureerde wandelroute. Integendeel,
presentatietekening te gaan. De tekening is niet na
een onderscheid in voor- en achterzijde worden
bepaalde in het oog springende elementen (zoals het
de aanleg gemaakt is, zoals wel bij Ropta State het
gemaakt. Tot aan de driepuntsbrug is het karakter
bouwwerk en de driepuntsbrug) zijn nauwelijks te
geval was. Uit de situatiekaart uit 1870 is namelijk op
van de aanleg kleinschalig. Dit wordt bepaald door de
bereiken, of sluiten niet aan op een hoofdroute.
te maken is, dat veel elementen uit de tekening niet
fijnmazige invulling van de perken. De achterzijde
Het is onduidelijk welke functie de tekening van
overgenomen zijn in de praktijk. De perkvormen
van de aanleg bestaat daarentegen uit grote en lang-
Roodbaard had. Gelet op de gedetailleerdheid van de
(graanvelden), de tweede vijver en het padenverloop
gerekte vormen. Pas langs de perceelsrand, is in de
tekening, het kleurgebruik en het ontbreken van (met
kunnen op deze kaart niet herkend worden.
Potloodtekening van de Fraeyelmaborg, brug over de vijver
Potloodtekening van de Fraeylemaborg, de hermitage
Potloodtekening van de Fraeylemaborg
168
ROODBAARDS RIJKDOM
Potloodtekening van de Fraeylemaborg